Polyesterharsverwerking

Polyesterharsverwerking Activiteitenbesluit in beweging 20 november 2012 J. Beers (VKCN) en G. Locht (InfoMil)

Inhoud presentatie polyesterharsverwerking Inleiding: branche, markt en producten Productieproces Activiteitenbesluit Milieuthema s Opslag Technieken polyesterharsverwerking Activiteitenbesluit Verwerken polyesterhars Melding en OBM Afwerken product Vergunning? Nieuwe ontwikkelingen 2

Uw ervaring? Wat weet u al van Composietenindustrie Activiteitenbesluit PGS (Publicatiereeks Gevaarlijke Stoffen) Wie heeft ervaring? Handhavers Verguningverleners RO-medewerkers 3

Bedrijven en branche 350 bedrijven in composietenindustrie 250 productie 100 overig Branche: VKCN Vereniging Kunststof Composieten Nederland Koepel: NRK Federatie van brancheverenigingen voor de rubber-, recycling-, en kunststofindustrie 4

Bedrijven samen met overheden Industrie Ondernemers Overheid Resultaat Tot 2010: Milieu- en arboconvenanten Werkboek milieumaatregelen 2012/2013: Activiteitenbesluit www.ondernemingsdossier.nl 5

Wat is composiet Composiet: Vezelversterkte kunststof (VVK) Composieten worden altijd laagsgewijs gemaakt Een laagje is een lamel Een stapel lamellen is een laminaat 6

Opbouw van composieten Componenten Vezelversterking (glas, aramide, koolstof) Kunststof (meestal thermohardende hars) Uithardingsmiddelen Optioneel Additieven (in hars) Schuim (voor sandwichopbouw) Profielen (ingelamineerd of aangelijmd) Inserts (steunplaten, bouten, moeren) Coating 7

Historie en markt composietenindustrie 1920 : bakelite + weefsel 1930 : fenol + weefsel 1940 : vliegtuigneuskegels van glasvezel/polyester 1950 : glasvezelproductie door Owens Corning. : wereldwijde consumptietoename GVK s 1980 : toenemend gebruik van koolstof en aramide 2000 : introductie hoge-sterkte PE-vezel Wereldwijd nu ca. 400.000 mensen werkzaam in composietindustrie Vezeltype Wereldconsumptie per jaar Prijsniveau Glas 3.000.000 ton 2,- / kg Koolstof 50.000 ton 30,- / kg Aramide 30.000 ton 30,- / kg PE (Dyneema) 5.000 ton 50,- / kg 8

Producten en toepassingen Breed toepassingsgebied 9 Lucht- en ruimtevaart Transport Maritiem Bouw en civiele toepassing Recreatie en sport Industrie (chemie/elektro) (Wind)energie Machinebouw

Eigenschappen van composieten Vormgevingsvrijheid Laag gewicht (s.g. 1,5 2) Buitenduurzaamheid Corrosiebestendig Elektrisch isolerend Warmte-isolerend (sandwich) Minder milieu-impact 10

Procesbeschrijving Mal Maken (soms eenmalig) Ontvetten Lossingsmiddel aanbrengen Laag voor laag opbouwen Versterkingsmateriaal (vezel) Polyesterhars Uithardingsmiddel (initiator) Evt. bindingsmiddel Chemische reactie in hars (geen verdampend oplosmiddel) Afwerken Zagen, vijlen, schuren Lijmen, kitten Coaten (bv. slijtvaste laag aanbrengen) 11

Van vergunning naar Activiteitenbesluit 1 Wat is er veranderd in milieu voorschriften? Veel, want: Geen vergunning meer Weinig, want: Maatregelen Werkboek R&K nu in Activiteitenbesluit PGS-en blijven van toepassing Nieuw: Melding OBM geur 12

Van vergunning naar Activiteitenbesluit 2 Het Activiteitenbesluit geldt meteen! Vergunningvoorschriften blijven 3 jaar gelden als maatwerkvoorschrift, mits in Activiteitenbesluit mogelijkheid voor maatwerk Relevant voor geur Maatwerk o.b.v Activiteitenbesluit niet mogelijk en Activiteitenbesluit strenger? Vergunningvoorschriften gelden 6 maanden als maatwerkvoorschrift 13

Eisen Activiteitenbesluit Milieuaspecten met activiteit-specifieke eisen (AB H4) Geur Veiligheid > PGS Bodem Stof VOS Overige, algemene milieuaspecten: geluid, afval (AB H2) Niet relevant: energie, lozingen Ook relevant: Arbo catalogus composieten 14

Relevante activiteiten in het Activiteitenbesluit 4.1.1 Opslaan van gevaarlijke stoffen in verpakking (veiligheid, bodem) 4.1.3 Opslaan van stoffen in opslagtanks (nu ook polyesterhars) (veiligheid, bodem) 4.1.5 Gebruik en opslag van organische peroxiden (nieuw) (veiligheid, bodem) 4.4.1 Mechanisch bewerken van rubber en kunststof (stof, bodem) 4.4.2 Reinigen, lijmen en coaten van rubber en kunststof (stof, geur, vos, bodem) 4.4.3 Wegen of mengen van rubbercompounds of het verwerken van rubber, thermoplastisch kunststof of polyesterhars (nieuw) (geur, stof, bodem) Geen van deze relevant voor vergunningplichtige bedrijven 15

Praktijksituatie Gevaarlijke combinatie! 16

Opslag polyesterhars in verpakking Polyesterhars: brandbaar, enigszins viskeus (minder kans op plasbranden) Vaak kleinschalige opslag in drums of vaten Veiligheid PGS 15 Bodem Vloeistofdichte vloer of Lekbak Bodembeschermende voorziening: Vloeistofdichte vloer, gekeurd Vloeistofkerende voorziening Lekbak of andere fysieke voorziening 17

Opslag polyesterhars in bovengrondse tanks Veiligheid (opslag en vullen) Geen afstandseis aftappunt tot kwetsbaar object voor bestaande tanks 20m afstandseis alleen voor nieuwe tanks Installatiecertificaat PGS 30 Bodem Opslagvoorziening > Lekbak of > Dubbelwandige tank met lekdetectie Vul en aftappunten > Lekbak of > Vloeistofdichte vloer 18

Opslag en gebruik organische peroxiden Initiator uithardingsproces Gebruik is slechts 2% t.o.v. polyesterhars Relatief weinig opslag Voorschriften bodem en veiligheid Veiligheid Voor zover geen ADR temperatuurbeheersing vereist > Anders vergunningplicht Doorverwijzing naar PGS 8 / 15 Welke PGS is afhankelijk van type en hoeveelheid 19

Opslag/gebruik organische peroxiden: PGS ADR 5.2 type D, E, F Limited Quantity (LQ) D, E, F < 1000 kg Voorschrift afhankelijk van 30-150-1000 kg ADR 5.2 type G PGS 15 Mag in PGS 8 voorziening PGS 8 geen eisen Werkruimte, aftapruimte Afwijkende PGS 8 eisen PGS 8: o.a. afvalvaten, -drums: sticker PGS 15: o.a. eisen afhankelijk brandwerendheid, interne afstandseis 20

Opslag/gebruik organische peroxiden: bodem Deugdelijke verpakking Opslag: Bodembeschermende voorziening Doseren/toevoegen: Vloeibaar: vloeistofdichte vloer Vast: bodembeschermende voorziening Werkvoorraad brandbaar en vloeibaar > 25l: lekbak 21

Technieken polyesterhars verwerken Lamineer technieken Handlamineren Spuiten Prepreg Injectie technieken Vacuum-folie RTM, light-rtm Machinale technieken Pultrusie Wikkelen Persen Tape lay-up 22

23 Lamineren of Hand Lay-up Meest gebruikt

Spuiten of Spray-up 24

25 Prepreg

Vacuüminjectie onder folie 26

Resin Transfer Moulding (RTM) 27

28 Profieltrekken of Pultrusion

29 Wikkelen of Filament Winding

30 Koudpersen en warmpersen (SMC en BMC)

31 Tape Laying

32 Rotatiegieten of centrifugal moulding

Styreen emissie per techniek en hars 33

Stelling Vergunningverlening (tot 2013): Bij het verwerken van polyesterhars moeten styreen emissies worden getoetst aan de algemene NeR eisen Nee! Want er is een bijzondere regeling in de NeR (3.4) die voor de algemene eisen gaat NeR 3.4 verwijst naar maatregelen in werkboek R&K 34

Verwerken polyesterhars: milieuaspecten Styreen Lage geurdrempel Toxisch Geurmaatregelen Uit werkboek milieumaatregelen R&K Verplicht, tenzij.. Bodembeschermende voorziening 35

Verwerken polyesterhars: geur maatregelen 1 Geurmaatregelen niet verplicht als Niet kosteneffectief Niet technisch uitvoerbaar Geurhinder aanvaardbaar niveau aangetoond Gezoneerd industrieterrein (Wgh) Soorten maatregelen Proces Harsen Procesvoering 36

Verwerken polyesterhars: geur maatregelen 2 Maatregelen proces: Vacuümfolie systeem Gesloten mal Gesloten leidingsystemen Lage druk opbrengsysteem Nageschakelde techniek na afzuiging 37

Verwerken polyesterhars: geur maatregelen 3 Maatregelen harsen: Additieven die verdamping beperken Verlaagd styreengehalte, bv.insert Styreen deels vervangen door dicyclopentadieen Maatregel procesvoering: Afdekken emmers en vaten 38

Verwerken polyesterhars: geur maatwerk Maatwerk kan bij verwerken hars alleen voor: Niet in buitenlucht verwerken Situering afvoerpijp Voorkomen of beperken diffuse geuremissies Beperken incidentele geuremissies tot specifieke tijdstippen Evt aanvullende verplichtingen Meer info maatwerk: Handleiding geur bijlage 6 (was NeR h. 3.6) 39

Melding Alleen voor nieuwe en gewijzigde bedrijven Extra meldingsvereiste (AB 1.17 lid 3), aantonen: Hoe geurhinder wordt tegengaan > Maatregelen > Geuronderzoek Dat aanvaardbaar hinderniveau niet wordt overschrijding Bevoegd gezag Beoordeelt hinder en geeft aan welke info nodig is Stelt eventueel maatwerk op in maatwerkbesluit 40

Omgevingsvergunning beperkte milieutoets (OBM) Toestemming vooraf om te starten met de activiteit Polyesterharsverwerking OBM polyesterhars Altijd verplicht, vanwege geur (Bor 2.2a lid 6) Oordeel bevoegd gezag op grond van meldingsvereisten Weigeren OBM mag hier alleen op grond van aspect geur Lex silentio positivo: OBM verleend Meer informatie: InfoMil Handleiding geur bijlage 6 41

Vraag Moet ik toetsen aan emissie eisen voor lucht in afdeling 2.3 AB? Styreen Nee; maatregelen Diffuse (stof)emissies bij Mechanisch bewerken Reinigen, lijmen, coaten > Alleen als maatregelen H4 niet zijn genomen: > Afdeling 2.3 Lucht > indeling NeR > eis > Artikel in H4 verwijst naar H2 42

Mechanisch bewerken: stof Erkende maatregel Stoffilter ( filtrerende afscheider ) Bronafzuiging mits redelijk Grote werkstukken Veel wisselingen Verplaatsen afzuiginstallatie Incidenteel of kleinschalig 43

Reinigen, lijmen en coaten: voorschriften Processen Ontvetten mal Nabewerking: verf, kit, lijm Maatregelen Niet in buitenlucht Geur en dampen: bovendaks afvoeren Stof: bronafzuiging mits redelijk Bodembeschermende voorziening 44

Reinigen, lijmen en coaten: VOS Aantonen verbruik Vluchtige Organische Stoffen (VOS) < 1000 kg/j Met in- en verkoopgegevens Alles optellen: reinigen, lijmen en coaten kunststof (en rubber) Meestal niet relevant: Extra maatregelen bij >1000 kg/j VOS (producten met weinig oplosmiddel weinig overspray etc.) 45

Toch nog een vergunning? Wanneer nog een omgevingsvergunning milieu nodig? Hier relevant: Opslag in bovengrondse tanks > 10 m 3 polyesterhars per tank Blazen, expanderen, schuimen; anders dan lucht, CO 2,, NO 2 Wel altijd nodig: Omgevingsvergunning Beperkte Milieutoets (OBM) 46

Nieuwe ontwikkelingen Voorbeelden Bio-harsen en vezels Robot (oa. Minder overspray) Recycling Styreen (bio)absorptie 47

Samenvatting Polyesterharsverwerking Melding en OBM bedrijf toont geurmaatregelen aan, toestemming vooraf Eisen gelden per 1-1-2013, ook voor bestaande bedrijven Geurmaatregelen verplicht o.a. vacuümfolie, gesloten mal, lage druk opbrengsysteem, nageschakelde techniek, harsen met minder styreen, afdekken emmers *eventueel maatwerk voor specifieke aspecten *vergunningvoorschr. voor deze aspecten gelden 3 jaar als maatwerk Opslag en aftappen polyesterhars vaten/drums: PGS 15 tank: PGS 30, lekbak, 20m afstand alleen voor nieuwe tanks Opslag en gebruik peroxiden bodembeschermende voorziening, PGS 8 of 15 afhankelijk van type Mechanisch bewerken; reinigen, coaten, lijmen bodembeschermende voorziening, bronafzuiging 48

Polyesterhars in Activiteitenbesluit (AB) en Regeling (MR) Activiteit Paragraaf Artikel Verwerken polyesterhars geurmaatregelen (geur) Verwerken polyesterhars (diffuse emissies, bodem) Opslag polyesterhars vaten, drums (veiligheid, bodem) Opslag polyesterhars bovengrondse tanks (veiligheid, bodem) Opslag < 1000 kg incl. LQ, gebruik organische peroxiden ADR 5.2 D tm F (veiligheid, bodem) Opslag LQ organische peroxiden ADR 5.2 D tm F (veiligheid, bodem) Mechanisch bewerken kunststof (stof, bodem) Reinigen, coaten, lijmen kunststof (VOS, stof, geur, bodem) 4.4.3 AB 4.31c MR 4.49d 4.4.3 AB 4.31b lid 4, 4.31d MR 4.49a, b, e 4.1.1 AB 4.1 MR4.1-4.10 > PGS 15 4.1.3 AB 4.5b, 4.6 MR 4.13-4.19 > PGS 30 4.1.5 AB 4.8, 4.9 MR 4.22-4.25 > PGS 8 4.1.5 AB 4.8, 4.9 MR 4.22-4.25 > PGS 15 4.4.1 AB 4.27a, b MR 4.44 4.4.2 AB 4.28-4.31 MR 4.46-4.49 49

Meer informatie Activiteitenbesluit Brancheblad Activiteitenbesluit R&K (1-1-2013) www.infomil.nl/activiteitenbesluit - Activiteiten (1-1-2013) www.infomil.nl - Geur - Handleiding geur bijlage 6 www.infomil.nl/activiteitenbesluit - OBM www.infomil.nl/veiligheid www.publicatiereeksgevaarlijkestoffen.nl Branche en overig www.ondernemingsdossier.nl; ook maatregelen en koppeling AIM Informatiebladen VKCN: http://www.vkcn.nl/factsheets-2 Arbocatalogus composieten: nrk-composieten.arboplaats.nl Werkboek milieumaatregelen R&K: http://werkboek.nrk.nl/ 50