I Dancing VII Midnighl

AVALON Catalina!stand On SATURDAY, JUL Y 18th, 1992 Stan Laurel 9:00 PM Cabaret With GUEST STA.R.S 6:30 PM Reception ARTHUR STANLEY JEFFERSON'S BIRTIIDA Y SPECTACULAR THëY'RE BACK AGAtN AFTER MAKING MILLtONS LAUGH. FR.,ED KAR.,NO"S A NIGUT IN AN IJNGtlSH MUSlfJ HAtt 7:00 PM BUFFET & DANCING I Dancing VII Midnighl ALL PROCEEDS MADE FROM ruis ONE DAY OF CELEBRATION go towards funds for AVALON MUNICIPAL HOSPITAL 100 Falls Canyan Raad Buffet, Dancing Cabaret $35.00 Avalan Cabaret & Late Dancing only $22.50 ia een initiatief van de StichtiDc Laurel en Hardy Fonds, alias Perfect Day Tent, opgericht in 1968 door P. Goedinga, O. Milo, A. Reijnhoudt, K. Schippers en T.M.F. Steen. De uitgave gebeurt in l8jdenwerking met de Me And My Pal Tent van Belpê. Het Laurel en Hardy Fonds ia sinds 1971 als Perfect Day Tent ingeachreven bij de Sons of the Desert. BLOTrO venchijdt oureaehdati,. maar ciooi'piid8 hv_ k~ ia ieta m~ dad eed jaar. Aaa dit Dammer werktea.-: Siep Bousma, Dra Hille Tymstra, Jolande Wiegands, R. De Borger, Harry Hoppe. Einclred.: A. Reijnhoudt. AboaDemeutea: Abonnee worden ia aan te bevelen omdat losse nummers vaak moeilijk te krijpn zijn. U kunt zich oppven door een briefkaart te sturen aan LIIH-Fonds, Postbus 870, 1200 AW Hilversum. Het abonnementsgeld bedraagt Fl30.-voor twee nummers. Het telefoonnummer van BLOTTO ia 035-42736. Oude Dammen: Verkrijgbaar zijn alleen nog de loue nrs 9, 14 en 15 (f12,50 per nummer) en gebundelde herdrukken van de nrs 1-4 en 5-8 (.f24,50 per deel), bij L&H-Fonds, Postbus 870,l200AWHilversum. ISSN 092'7 2933 INHOUD NIEUWS 769 op de actuele pagina's: de voorbereidingen voor Rolduc 93; een spoor op papier van The Rogue Song, weer een postzegel; het succes van Tuschinski; rechten van L&H-films voor Nederland verzekerd; Izzies maken CD, Fred Scott overleden; feestelijk weekend op Catalina Island... en meer. BRUSSEL 773 Een oud-verslaggever van 'Het Laatste Nieuws', R. De Borger, haalt herinneringen op aan het bezoek van Laurel en Hardy aan Brussel in december 1947 BERLIJN 774 De honderdjarige Hal Roach bezocht afgelopen februari Berlijn tijdens het filmfestival daar. Harry Hoppe werd toegelaten tot de presidentiële suite van het Kempinski Hotel en maakte foto's, exclusiefvoor BLOTTO. FORMAAT 776 De breedbeeldtelevisie is in het land. Wat betekent dat voor de bisocoopfilm van voor 1950? Drs Tijmstra plaatst deze brandende kwestie in historisch perspectief. HENGELEN 779 De aantrekkingskracht van de waterkant was groot op Stan Laurel. Hij genoot van het zilte nat, henge- - Cut out from the One Sheet the,liustnu,on of Lau",) and Hardy <hnglng to the mast. Sec it upon a compo board base on your marquee. hioge the mast at lhe boltom, and auach il by a rocker ann 10 a small motor. Oscillation ofthe rocker arm by the motor will make the mast sway (rom side 10 side wilh thai real shipwreck effect lend naar klein grut onder de rook van een fabriek in Noord-Engeland, of jagend op zwaardvis met een snel jacht op de Pacific. Geïllustreerd met zeldzame foto's. SA PS AT SEA 784 Dossier over de laatste echte Laurel en Hardy-film, opgevrolijkt met authentiek reclamemateriaal uit de persmap van de Hal Roach Studios (zie boven). LONG 791 De acteurscarrière van Walter Long, bijgenaamd De Schrik der Zeven Zeeën. Een ernstig geval van typecasting. BRIEVEN 796 Stan kreeg veel post, ook uit Nederland en hij beantwoordde alles zelf. In Amsterdam, Zandvoort en Den Haag ploften de enveloppen uit Santa Monica op de deurmat. Brieven aan K. Schippers, Thijs Ockersen en Leo Riemens, nu voor het eerst gereproduceerd in facsimi Ie, met verklarende annotaties. STRIPS 804 Oliver Hardy zei dat het karakter van Ollie in de films gedeeltelijk was gebaseerd op een stripfiguur uit de krant die hij als kind in Georgia onder ogen kreeg. Niemand heeft die strip terug kunnen vinden. Of toch? En zou Laurels filmpersonage ook niet iets met de 'comics' van vroeger te maken hebben? Zegt de hoofdredacteur van Donald Duck: 'Als je van strips houdt, moet je ook haast wel van Laurel en Hardy houden.' Een wel heel erg speculatief artikel. RUBRIEKEN Inhoud 767 Wist u dat... no Post van lezers 810 Bolhoedjes 810 Plakboek 812 Marktberichten 813 Uitslag raadsel 814 English summary 814 BLonD 17./ 767

ILLUSTRATIES ROLDUC 93: STUDIECENTRUM, REVUE, ZELDZAME FILMS, HOOG BEZOEK GROEN LICHT VOOR EUROPESE CONVENTIE De plannen voor de Eerste Europese Conventie van de Sons of the Desert, kortweg Rolduc 93, beginnen vaste vormen aan te nemen. Rosina Lawrence, actrice in 'Way Out West' en 'Pick A Star', heeft een uitnodiging om naar De conventie zal zich volgend jaar afspelen in het Pinksterweekeinde Als locatie is gekozen het internationale conferentiecentrum en voormalige klooster Rolduc in Kerkrade dat over hotelaccomodatie beschikt en over een filmzaal met meer dan vijfhonderd zitplaatsen. Het evenement wordt georganiseerd door de Neder- VOORLOPIG PBOGBAIIIIA limbi 1 Rolduc te komen aanvaard. Vrijdag Datzelfde geldt voor John McCabe, geautoriseerd Op vrijdagmiddag 1 uur biograaf van Laurel en Hardyen oprichter begint de registratie van de van de Sons of the Desert. deelnemers. Dan wordt ook De conventie heeft toestemming gekregen voor het Finishing Touch Studiecentrum een opvoering van de sketch 'The Driver's License', opengesteld. Alle geschreven door Stan Laurel. boeken, tijdschriften, tv- en De franse L&H-film 'Les Carottiers' staat op radio-documentaires, kortom het programma en misschien komt ook een andere al het materiaal dat in Franse versie. verscheidene talen is verlandse PerfectDayen Doub- schenen over Laurel en Ie Whoopee Tenten in sa- Hardy moet in deze bibliomen werking met de Lim- video- en audiotheek worburgse Them Thar Hills I den ondergebracht. Tent, de Duitse Two Tars Alle nog bestaande Tent en de Me And My.. films in allerlei ver- Pal Tent uit." t sies zullen er België. Voor L. b~ ook op monibepaalde ~-, ~A toren kunonderdelen,;:s' ~ nen worvan het "'-I ~ den beprogram- " ~ keken. ma kan Een en worden ander gerekend verop de me- vangt dewerking het oorvan Tenten spronke in Engeland lijke plan en Frankrijk. voor projectie films. Ditzou teveel tijd vergen en ernstig ten koste gaan van de nachtrust. 's Avonds zullen de verschillende Tenten zich presenteren in de filmzaal. Ook zullen originele Franse versies worden getoond van L&H-films uit 1930. Maar vóór alles wordt dit de dag van de kennismaking. Op vrijdag valt ook de opening van twee tentoonstellingen, over de Europese tournee's van Laurel en Hardyen over Stan en Ollie in Europese strips. Zaterdag De zaterdag is bestemd voor een excursie en een feestavond. Na het ontbijt is er eerst nog gelegenheid voor een rondleiding door het historische Rolduc-complex. Daarna zullen de deelnemers zich met luxe touringcars via Duitsland en Belgie naar een inscheepplaats aan de Maas begeven, vanwaar de tocht per boot zal worden voortgezet naar Maastricht. 768 BLono17 769

Delegaties van Nederlandse, Duitse en Belgische aldelingen verlaten Rolduc na voorbereidend overleg (oktober 1991) inzake de Eerste Europese Conventie van de $ons olthe Deserl in 1993. Op stopplaatsen onderweg zijn enkele verrassende projecties te verwachten. Tijdens de drie uur durende boottocht wordt een uitgebreide lunch geserveerd. In Maastricht is er vrije tijd tot het vertrek van de bussen naar Rolduc. 's Avonds wordt een minirevue opgevoerd met acts uit verschillende landen, waaronder opvoering van de sketch 'Het Rijbewijs' in de Engelse taal, met toestemming van de Stan Laurel Estate. In deze sketch traden Laurel en Hardy op tijdens hun Belgische tournee van 1947/48. Na de revue vertoning van Way Out West in aanwezigheid van Rosina Lawrence die in deze film Mary Roberts speelt. Zondag Dit wordt een drukke dag die geheel in Rolduc zal worden doorgebracht. 's Ochtends geeft de Exhausted Ruler John McCabe in een van de studiezalen... dat op Dockway Square in North Shields, Engeland, waar Stan Laurel tien jaar heeft gewoond, een standbeeld van ruim twee meter van de komiek is onthuld, in bi/zijn van zijn neel Huntley Jefferson Woods?... dat in de IiImwijk In Almere ook twee straten naar Stan Leurel en Oliver Hardy worden vernoemd? no I ROLDUC 93: DE PLANNENMAKERS I In Oost Berlijn: een masterclass. Professor McCabe, nu gepensioneerd, was voorzitter van Mdeling Dramatische Kunst van de Universiteit van New York. Hij was jarenlang bevriend met Stan Laurel, schreef boeken over Laurel en Hardy, Chaplin en George M. Cohan en is oprichter en Exhausted Ruler van de Sons of the Desert. In de filmzaal is het open dag. Een filmprogramma van ongeveer een uur zal verscheidene keren worden herhaald voor het algemene publiek. Tegelijk worden andere activiteiten in en om Rolduc ontplooit, zoals een pee-wee competitie (zie Babes in Toyland), een kwis, gespecialiseerde programma's van solo-films en animatiefilms uit de jaren '30 en '40 met Laurel en Hardy, enzovoorts. 's Avonds is er een afscheidsdiner en live muziek in de gewelven van Rolduc waar twee bars zijn ingericht: Kana en De Verloren... dat de VPRO de documentaire 'The Lest Leugh' over Stan Leurel (Thames TV) heeft gekocht en ook gaat uitzenden, maar in elk geval niet voor 1 september?... dat in het Holiday Park in Hassloch tot eind oktober een L&H.xpositie te zien is, ingericht door de Duitse Two Tars Tent?... dat u Hassloch kunt bereiken door op Autobahn 61 ter hoogte van Ludwigshalen de alslag Zoon. Fancy dress, geïnspireerd door de films van Stan en OJlie, is die avond welkom maar niet verplicht. Bibliotheek en dealersroom zijn overdag zoveel mogelijk geopend. Maandag In de ochtenduren komt de er Grand Council bijeen. De Grand Sheiks van de verschillende tenten vergaderen dan, ook al staat er meestal weinig belangrijks op de agenda. De biblio- en videotheek zal nog enkele uren open zijn voor hen die op het laatste moment hun kennis willen vergroten en in de Verloren Zoon is de koffie bruin. Tegen het middaguur moet iedereen vertrokken zijn. Dit voorlopige programma staat open voor aanvullingen en wijzigingen_ De Europese Conventie zal open staan voor leden van de Sons of the Desert. Schifferstadt te nemen?... dat het Leurel & Hardy Museum in UIverston deze zomer is uitgebreid en dat het grondoppervlak nu ruim is verdubbeld?... dat Guyana een postzegel heeft uitgebracht met de beeltenis van Stan en OUie als onderdeel van een hele serie zegels met oude IiImaffiches, o.a. ook van 'Citlzen Kane' en 'A Nlght At The Opera'? EEN SPOOR VAN 'THE ROGUE SONG' De vermiste film 'The Rogue Song' is eind jaren zestig nog in de voormalige DDR vertoond. Dat zegt Achim Vogtner uit Duisburg, die kort na het slopen van de Muur aan gene zijde een speurtocht is begonnen naar deze in 1930 door M-G-M vervaardigde film. Nu het onderzoek, hopelijk tijdelijk, op dood spoor is geraakt is Vogtner bereid tegenover BLOT TO tussentijds verslag uit te brengen. Laurel en Hardy hebben in The Rogue Song bijrollen als de helpers van rovershoofdman Yegor, gespeeld door de Amerikaanse operazanger Lawrence Tibbett. Het is de enige grote kleurenfilm waarin zij ooit zijn opgetreden. Tot dusver werd op grond van nooit bevestigde berichten aangenomen dat de laatst bekende vertoning in 1943 had plaatsgehad in Noumea, in Nieuw Caledonië. In 1982 werd een fragment van enkele minuten (met Laurel en Hardy in het hol van een beer) teruggevonden in een filmwinkei in het Amerikaanse Cambridge bij Boston. Dat is alles GUYA~A '15C De nieuwe zegel van de Zuidamerl kaanse staat Guyana BLOTT017 at tot nu toe bekend was over het lot van deze belangrijke film. BLOTTO heeft intussen in Praag vernomen dat het Tsjechische Nationale Filmarchief in het bezit is van een akte van The Rogue Song, maar dat Laurel en Hardy in dit stuk niet voorkomen en dat ook het geluid ontbreekt. Deze akte is niet geconserveerd en mag daarom niet worden vertoond. Geruchten dat in Amerika acht akten van de film zijn ontdekt, zijn tot dusver niet bevestigd. ONTMANTELD Achim Vogtner vond een spoor op papier toen hij in december 1989 op advies van een functionaris van de (niet meer bestaande) Deutscher Fernsehfunk navraag deed in een synchronisaties- De abonnee's van BLOTTO tudio van de DEFA (staat liepen zo storm voor 'Ollie's voor Deutsche Film AG) in Eeuwfeest' op 18 januari in Babelsberg bij Berlijn. Uit Tuschinski dat de zaal van een aantekening in de boe- 1200 plaatsen al weken van ken van de studio bleek dat tevoren was uitverkocht. Tot in 1969 'Das Lied der Ban- een tweede voorstelling diten' was nagesynchroni- werd besloten toen er boze seerd van het Duits in het, telefoontjes kwamen van TWEEDUIZEND BEZOEKERS BIJ OLLIE'S EEUWFEEST IN TUSCHINSKI Drukte in de hal van het theater kort voor de aanvang van de tweede voorstelling, op 25 januarl1992. niet-abonnee's die, afgaand op de voorpubliciteit, dachten er vroeg bij te zijn maar achter het net visten. Gelukkig konden op die korte termijn alle medewerkers bereid worden gevonden om opnieuw in actie te komen. Alleen Donimo, de Britse clown die de 18de met veel succes was opgetreden, kon voorde herhaling van 'Ollie's Eeuwfeest' niet worden geëngageerd. Ook de 25ste Russisch. Het land van her- L- ---: komst en de titel The Rogue Song werd niet genoemd, maar als regisseur stond vermeld: 'L. Barrymoor' The Rogue Song is inderdaad geregisseerd door Lionel Barrymore. Uit de vermeidingin de boeken van DEFA blijkt bovendien dat het om een film ging die was opgenomen volgens een tweekleuren procédé. The Rogue Song is destijds inderdaad uitgebracht in 2-kleuren Technicolor. Voor alle zekerheid heeft Vogtner nagegaan of er nog een andere film in het Duitse taalgebied geregistreerd is onder de naam "Das Lied der bandieten'. Dit blijkt niet het geval te zijn. De opdracht die aan DEFA was verstrekt, was voor een nasynchronisatie van een Duitse versie van 'Das Lied der Bandieten' in het Russisch. In 1966 was de Russische geluidsband klaar. Volgens de regels die destijds in acht werden genomen, mocht de film gedurende een periode van drie jaar in de DDR worden vertoond. Daarna zou de copie naar het land van de opdrachtgever worden gestuurd, in dit geval dus de Sovjet Unie. Achim Vogtner: 'De film is vertoond voor de Sovjettroepen in Oostduitsland. Dat moet zijn gebeurd via hun eigen televisiestation, de S.U.S.S.C.V. Deze zender had een klein bereik en beo diende de Russische militairen die in de kazernestad Pankow in de DDR waren gelegerd. De Russen die de grens tussen Oost - en Westduitsland bewaakten wer den wat amusement betreft bevoorrecht omdat ze een weinig opbeurend bestaan leidden. Ze kregen veel komedies te zien, vrolijke films in het algemeen, onder andere ook veel tekenfilms van Mickey Mouse.' Het blijft onduidelijk waarom nu juist The Rogue Song voor nasynchronisatie was uitgekozen, als enige film die de DEFA, volgens de boekhouding daar, van een Russisch geluidspoor heeft voorzien. Misschien heeft de omstandigheid dat het verhaal in de Kaukasus speelt en dat de hoofdpersoon een rebel is die een onmogelijke liefde opvat voor een Tsaristische prinses, hierbij een rol.gespeeld. Intussen is de DEFA-studio ontmanteld. Bij een tweede bezoek trof Vogtner r niemand van de oude garde meer aan. Hij heeft nu zijn onderzoek verlegd naar de Sovjet-Unie. 'Ik blijfvolhouden. Er is een contact met het Russische consulaat en binnenkort hoop ik een aanbevelingsbrief te krijgen die de deuren van het filmar chief in Moskou voor mij zal openen.' Als ooit een nagesynchroniseerde versie van The Rogue Song wordt teruggevonden zal het ontbreken van het oorspronkelijke geluid geen onoverkomelijk probleem zijn. De film is in de jaren dertig uitgebracht in twee versies, met optisch geluidsspoor en' met het geluid op grammofoonplaten. Deze soundtrack op platen bestaat nog en is zelfs in een moderne persing commercieel uitgebracht

VERVOLG _.. NT was het bomvol in Tuschinski, zodat in totaal ruim tweeduizend mensen het Eeuwfeest hebben gevierd. FILMMUSEUM In kleinere kring werd in datzelfde week-end in het Vondelparkpaviljoen het feest voortgezet toen het Filmmuseum daar een bijzonder programma van solofilms presenteerde, met een inleiding door David Wyatt. Hij had ervoor gezorgd dat de zogenaamde Film 106 beschikbaar kwam. In deze film, getiteld Now ril teil one, die te boek stond als een Laurel solo-film, blijkt ook Hardy een rol te spelen. Ook Sornewhere in wrong, een nog niet zo lang geleden in Engeland teruggevonden Laurel-solo uit dezelfde serie als de in Tuschinski vertoonde NFM-copie van The Snow Hawk, was te zien. Als direct uitvloeisel van Ollie's Eeuwfeest waar 'de Izzies, alias Beau Hunks veel succes hadden met hun L&H-melodieën, gaat deze groep een CD opnemen. BLOTTO heeft van betrouwbare zijde vernomen dat de 'Hunks' de opnamen deze zomer zullen maken en dat, als alles goed gaat, de plaat komende herfst wordt uitgebracht tegelijk met de laatste videoserie, die zal zijn gewijd aan de stomme films van Laurel en Hardy. De nummers op de plaat zullen alle iets met de films van Laurel en Hardy te maken hebben. Er zullen veel zangnummers bij zijn: naast de bekende songs bijvoorbeeld ook de evergreen 'Shine On Harvest Moon'. RECHTEN VOOR NEDERLAND VERZEKERD Alle rechten voor de Laurel & Hardy-films van de Hal Roach Studios zijn nu door Nederlandse licensiehouders verworven. Movies Select Video die al enige tijd de videorechten exploiteert, bezit sinds kort, op basis van exclusiviteit, ook de theaterrechten voor vertoningen op het 16mm en 35mm formaat. VPRO Onlangs heeft de VPRO een nieuw contract voor de televisierechten gesloten. Het loopt tot 1997. Wanneer Stan en Ollie bij deze omroep weer op het programma worden genomen is nog niet bekend. Het afgelopen seizoen bepaalde de VPRO-jeugdafdeling zich voornamelijk tot 'Our Gang'. Drie nationaliteiten In Tuschlnskl bij de viering van Ollver Hardy's 100sta geboortedag op 18 Januari. Van links naar rechts: 8111 Cubln, çurator van het Laurel en Hsrdy Musuem In UIverston, Engeland; de Nedertandse Vera GOnther; Paula Patrlço uit Amsterdam die het Eeuwfeest presenteerde en de veeltalige WoHgang GOnther uit Sollngen, Grand Sheik van de Duitse Two Tars Tent die volgend Jaar op de Europese Conventie In Rolduç çeremonlemeester zal zijn. Twee frsme-vergrotlngen uit 'Now 1'11 teil 0118', een Hal Roaçh çomedy uit 1927, waarvan de tweede akte kort geleden Is teruggevonden. Zowel Laurel als Hsrdy heeft een bijrol In deze kluçht waarin Chartey Chase de hoofdkomiek Is. Diens broer James ParrotI was de regisseur. Unks Ollver Hardy als politieagent met CharlotIe Mlneau die de vrouw van Charley Chase apeell Reçhts: Stan Laurel heeft een grotere rol als advoc:aat In een rechtzaal die Chase bijstaat In een eçhtscheldlngszaak. ZINGENDE FILMCOWBOY FRED SCOTT OVERLEDEN De zingende filmcowboy Laurels invloed op de films Fred Scott is op 89-jarige is vermoedelijk zeer gering leeftijd overleden. Hij was geweest. Fred Scott was zijn de hoofdpersoon in een drie- loopbaan begonnen in kluchtal films die rond 1937 door ten van Mack Sennett en Stan Laurel zijn geprodu- ook zijn cowboyfilms bevatceerd(alleenknightsofthe ten een flinke dosis humor. Plains, TheRanger'sRound Fred Scott overleed op 12 Up and Songs And Builets december 1991 aan een kwamen tot stand). Fred hartaanval tijdens een lunch Scott stond bekend als 'The in een restaurant in Palm Silvery-Voiced Buckaroo'. Springs, Californië....-... 193. 39 PkOG.AM OF MUSICAL WUTEIUU... - FREDSCOTT SILYUT VOIClD IUCllAlOO IN Ir. SERIES Of S-IX 'IODUCTlOHS '"ci..ji", fhl RANGtRS a.ouhoup 'ARAOISt VALl..lY' SONGS AHO 4ULLlTS TWO GUN flouiadoi( CODE OF TH( HAR lus I'ROOUCEO 8\' 'Ik sprak met Laurel en Hardy' HET BEZOEK AAN BRUSSEL In de vorige BLOTO publiceerden wij een foto gemaakt tijdens het bezoek van Laurel en Hardy aan Brussel met het verzoek aan de lezers om te helpen bij de identificatie van de Zij zijn allebei allang overleden maar hun films, zowel korte als lange, blijven zowel jong als oud nog altijd vermaken. Stan Laurel en Oliver Hardy zijn als 'de dikke en de dunne' een begrip geworden. door R. De Borger I k heb het geluk gehad beiden te ontmoeten kort na de oorlog toen zij te Brussel optraden in de Alham bra-schouwburg aan de Jacqmainlaan, een gebouw dat al lang is ge sloopt. De ontmoeting had plaats in het foyer van het theater. Wat het eerst opviel is dat de 'dikke' niet zo dik was en de 'dunne' niet zo mager. Stan Laurel was toen namelijk een stuk in de tachtig kilo, Het werd een heel vlot en aangenaam gesprek tijdens hetwelk vooral Stan Laurel het woord voerde en uitvoerig handelde over de techniek van de visuele 'gag', steunend op tegenstellingen en het onverwachte. Hun opzet was altijd, waar zij ook kwamen, welke de omstandigheden ook waren, de boel op stelten te zetten. Toch gafstan Laurel toe, en Oliver knikkebolde bevestigend, dat zij onder hun tweetjes niet in staat waren een lange speelfilm alleen te schragen. Hun grootste succes en personen die rond de komieken waren gegroepeerd. Een van hen, René De Borger, oud-filmredacteur van Het Laatste Nieuws (op de foto op pag. 724 tweede van links, met snor) heeft zich --_._---- ook de film die beiden het best beviel was Fra Diavolo waarin zij, telkens wanneer zij voor de pinnen kwamen, het dramatische verhaal verstoorden door hun onhandigheden en hun ongepaste hulpvaardigheid, aldus Stan Laurel. Toen ik hen ontmoette was beider ster al aan het deemsteren. Zij zouden in Frankrijk nog één film maken en dat werd helaas een zowel artistieke als financiële strop. Beider overlijden is haast onopgemerkt voorbij gegaan, maar ik heb nooit een ontroerender hulde aan deze 'comedians' horen brengen als door Jerry Lewis tijdens een ontmoeting met de pers op het Filmfestival te Cannes. Nadat hij als begroeting ten behoeve van de fotografen zijn gelaat in enkele bochten had getrokken en enkele keren een sigaret met een salto van de rug van zijn hand naar zijn mond had gewipt, zegde Lewis toen: "Nu is het genoeg. Laat ons spreken over ernstige zaken: de erkenning van de echte 'comedians': Chaplin, Buster Keaton, Harold Lloyd en Laurel en Hardy." Toen bleek hoe groot de bewondering van Jerry Lewis was voor 'de dikke en de dunne' Vooral Stan Laurel bewonderde hij Tekening vandefransekomlek Plerre Etalx. Het bijschrift luidt: 'U die mij hebt gewiegd In mijn Jonge jaren, Ik bewonder u en Ik houd van u.' intussen gemeld. Hij schrijft: 'Daar ik ten behoeve van mijn kleinkinderen herinneringen opteken over mijn ontmoetingen met filmberoemdheden (het zullen er wel meer dan 150 zijn ge- omdat hij de man was die in het tweetal de 'gags' uitdacht en ook de 'motor' was die de lach ontketende. Misschien kwam dat wel omdat Jerry Lewis in zijn beste films ook een koppel had gevormd met Dean Martin. Wie weet? "Wij zijn allen schatplichtig aan Stan", besloot Jerry Lewis. "Wij mogen dat nooit vergeten. Men mag de rol van de 'comedians' nooit onderschatten. Het is veel moeilijker de mensen hartelijk te doen lachen dan ze te doen wenen. Hoeveel echte goeie 'comedians' zijn er trouwens? Niet te veel als men het vergelijkt met de pleiade dramatische acteurs. En hoeveel echte weest) en al iets over Laurel en Hardy op papier had gezet, stuur ik daarvan een fotokopie.' Met dank aan de heer De Borger plaatsen wij hierbij deze persoonlijke herinnering. goede komedies worden geschreven in vergelijking met het aantal psychologische drama's en actiefilms?" Ten slotte had Jerry Lewis nog een bijzonder woord van waardering voor een kleine fransman waarvan het grote talent nooit de erkenning heeft gekregen die het verdiende: Pierre Etaix. Bij het verlaten van die persconferentie ben ik in de gang op Pierre Etaix gestoten met wie ik enkele maanden tevoren te Brussel had gedineerd. Ik heb hem toen onmiddellijk naar Jerry Lewis gestuurd. R. De Borger I 772 BLOTTO 17 m

W 0.. 0.. o :I: HAL ROACH (1 00) IN BERLIJN Een maand na zijn honderdste verjaardag vloog filmproducent Hal Roach van Los Angeles naar Berlijn. Hij had de directeur van het Berlijnse Filmfestival, die hem natuurlijk een onderscheiding wilde geven, tot het laatste moment in spanning gehouden. Kwam hij wel of kwam hij niet? Zijn arts had hem de reis ontraden. Maar Roach besloot op het laatste moment toch te gaan, omdat hij, zo bekende hij tegenover een Duitse verslaggever, een oude vriend terug wilde zien die in Wenen woonde. 'Hoever is dat van hier? Achthonderd mijl? Jammer, dan is het toch te ver.' door Harry Hopppe I n een programmaboekje van het Berlijnse filmfestival was een boodschap opgenomen die de toen nog 99- jarige filmtycoon had gedicteerd aan zijn secretaris Dick Bann. "I hope you Iike my pictures as weil as I Iike the German people', aldus de hoffelijke openingszin. Dan gaat de boodschap verder: '] always thought the greatest hotel in the world was The Adlon in Berlin, and they ought to build a new one.' With any luck ] will see you in February, so please get started on construction as soon as possible.' Toen Roach op vrijdaga- vond 14 februari na een reis van 22 uur in Berlijn arriveerde, werd hij echter ondergebracht in het Kempinsky Hotel, in de presidentiële suite. Daar gleed hij de volgende ochtend uit in de douche. Zijn eerste interviews gaf hij in bed. 'Af en toe vergeet ik gewoon hoe oud ik ben. Misschien heb ik mezelf voor de gek gehouden', zei hij tegen de Abendzeitung. 'Met mijn honderd jaar vlieg ik nog steeds rond de wereld. Nu ben ik hier, en nu ben ik duizelig' De ftlmproducent bezocht Berlijn onder auspiciën van de Kirch-Gruppe die de rechten heeft verworven van twaalfhonderd films uit de voormalige studio van Roach in Culver City. De verspreiding gebeurt via een eigen kanaal op SAT 1 en de Kirchvideomaatschappij Taurus. Honderdvierfilms, waarvan uit de Hal Roach Library van de Kirch-Gruppe waren te zien in een Hal Roach Retrospectief dat de Berliner Filmfestspiele in samen- werking met de stichting Duitse Kinemathek hadden georganiseerd. Op de tweede dag van zijn bezoek maakt Roach een autoritje door Berlijn en bezocht hij de DEFA-studio's in Babelsberg, waar vroeger de roemruchte filmmaatschappij UFA was gevestigd. In de jaren twintig had Roach deze studio's, die nu te koop staan, ook bezichtigd, toen in gezelschap van Ernst Lubitsch. 's Avonds zou hem in een grote Berlijnse bioscoop de Gouden Camera worden uitgereikt, maar Roach voelde zich nog niet helemaal kiplekker en de plechtigheid werd afgelast. Ook de derde dag en laatste dag van zijn bezoek bleef Roach in zijn hotelsuite waar hij de prijs ontving uit handen van de festivalfunctionarissen en tal van interviews gunde aan radio- en TV -ploegen en vertegenwoordigers van de schrijvende pers. Een van zijn anekdotes, uit de tijd toen de eerste geluidsfilms In de Cinema Parls werden ruim honderd IIIms uit de studio van Hal Roach vertoond. Ongeveer een kwart daarvan waren IIIms mat laurel en Hardy, een tiental ~rekend.l- soio-lilms ~ --J In de presldentlêle suite van het Bertljnse Hotel Kemplnsky ontving Hal Roach de pers. BOVEN: Een van de vele TV-ploegen In Ictle. DIepte-Interviews waren er die dag niet bij. MIDDEN: Ook oppervlakkige ontmoetingen met persvertegenwoordigers _rden door Mr. R08Ch op prijs gesteld. ONDER: De honderdjarige _rd op zijn Bertljnse bezoek vergezeld door zijn secretaris Rlchard W. Bann. Foto's exclusief voor BLOTTO door Harry Hoppe in zijn studio werden gemaakt: 'Elke dag kwam iedereen die in de studio werkte samen om de zogenaamde 'dailies' te bekijken, de opnamen die de dag daarvoor waren gemaakt. Na de eerste opname zei iemand in de projectieruimte: "Ja, zo is het goed..." Ik was verbaasd, maar zei eerst niks. Na de tweede opname weer diezelfde opmerking. Verdomme, dacht ik, ik ben hier de regisseur en de producent, welke kerel eigent zich hier het recht toe mijn opnamen te beoordelen. Ik stopte de voorstelling, sprak het gezamenlijke personeel toe en moest mij laten uitleggen dat ik het zelf was die elke gelukte opname met "Dat was goed" vrijgaf om te printen. Ik had mijn eigen stem niet herkend.' 17-19 juli 1992 FEEST OP CATALINA ISLAND Het honderdste geboortejaar van Hal Roach en van Oliver Hardy zal in juli worden gevierd tijdens een week-end in Avalon op het eiland Catalina voor de Californische kust. Naast de filmvertoningen op 35mm in het oude Avalon Theatre vermeldt het programma een golftournooi om de 'Stannie's Cup', een 'Flying Fish Cruise' en een feestavond in het plaatselijke Casino (zie ook de aankondiging elders in dit nummer van BLOTTO, binnenzijde omslag). De aanwezigheid van Hal Roach wordt verwacht. Het weekend (van i 7 tot 19 juli) wordt, in aansluiting op de Internationale Conventie in Las Vegas (12-16juli) georganiseerd door Stans dochter Lois Laurel Hawes en haar echtgenoot Tony. Avalon was het favoriete vakantieoord van haar vader. Loisomschrijft het feest als 'a private party for members of our families, their fellow artists, friends, members of The Sons OfThe Desert and for the Catalina Islanders'. De baten komen te goede van een plaatselijk ziekenhuis. to BLOTTO 17 " ns

EEN KWESTIE VAN FORMAAT De breedbeeldtelevisie is in het land. De nieuwe verhoudingen komen beter overeen met het natuurlijke blikveld in een horizontale wereld en zijn om die reden in de bioscoop al jaren gemeengoed. Nu gaat, op de lange duur, ook het vertrouwde tv-scherm van drie bij vier verdwijnen. Wat betekent dat voor het repertoire van de huisbioscoop? Worden de klassieke films op de brede buis nu even zeldzaam als op het wide screen in de echte bioscoop? W aar die beeldverhouding van drie bij vier (1 1,33) die langer dan zestig jaar in de filmindustrie stand heeft gehouden, precies vandaan komt weet niemand. Feit is dat bij de eerste film experimenten aan beide kanten van de Atlantische Oceaan, zowel door Edison als door de gebroeders Lumière gebruik werd gemaakt van dit formaat op een 35mm brede filmstrook. Er bestaat een aantrekkelijke theorie dat dit bijna vierkante beeld het beste uit kwam in de oude toneelzalen waarop de vroege filmexploitanten waren aangewezen. Binnen de hoge vergulde omlijsting van het schouwtoneel paste een projectielaken van die afmetingen. Een argument tegen deze stelling is, dat de eerste filmexperimenten niet werden uitgevoerd met de bedoeling dat er ooit zou worden geprojecteerd. Een uitvinder als de fransmanj ui es Marey die al in de jaren zeventig van de vorige eeuw een camera fabriceerde die werkte als een fotografische revolver, was uitsluitend geïnteresseerd in wetenschappelijke analyse van de beweging. En Edison had zijn eigen kijkdoos ontwikkeld, de Kinetoscoop, waarin zijn films na inworp van een muntstuk zich vertoonden aan het oog van één persoon. Overigens had zowel Edison als Lumière zich op de principes van de Marey-camera gebaseerd. Dat zou een verklaring kunnen zijn voor de eensgezindheid waarmee beiden zich bonden aan het 3 4 formaat. En toch: een Amerikaan die zich wél vanaf het begin op projectie toelegde, was al in 1895 afgestapt van dit oerformaat. Majoor Latham projecteerde een extra brede film met een beeldverhouding van ongeveer 1 2,l. Dat is vrijwel gelijk aan de huidige, hier spaarzaam vertoonde 70mm projectie. In de eerste decennia van deze eeuw waren er nog verscheidene andere pogingen om breedbeeld ingang te doen vinden, maar slagen deden ze geen van alle. Pas toen na de Tweede Wereldoorlog de televisie op kwam zetten, ging de filmindustrie overstag. Na een aanloopperiode met het extreem brede CinemaScope (1 2,3) werd geleidelijk het Wide Screen geaccepteerd als de nieuwe norm, met een hoogte! breedte verhoudij:lg die varieert van 1 1,66 tot 1 1,85. Het oude formaat bleef voorbehouden aan de televisie, tot op de dag van vandaag. De thuisbuis is dan ook het enige plaats, enkele gespecialiseerde filmtheaters niet meegerekend, waar de films die volgens de oude standaard zijn opgenomen nog van nature in de lijst passen. Tot dusver tenminste. BRIEVENBUS Ondanks moedig kauwen en slikken waren de brede filmformaten voor het 'normale' televisiescherm moeilijk te verteren. De volle breedte van het filmbeeld veroorzaakt op de buis, vooral bij CinemaScope, de zogenaamde 'brievenbus' die bij de kijkers niet populair is. Meestal wordt dan ook links en rechts een stukje afgebeten en de rest op volle hoogte van het filmbeeld geprojecteerd. Om vreemde beeldcomposities (een 'leeg' middenstuk) te voorkomen komt het voor dat de brede films bij het overschrijven op video-uitzendband worden ge-scanned en ge-panned. Kort gezegd komt dat erop neer, dat niet domweg altijd het middenstuk van het filmbeeld wordt uitgekozen voor uitzending, maar dat naar links en rechts wordt uitgeweken als er in die uithoeken iets gebeurt. Op die manier kan zelfs een heel nieuwe montage ontstaan. Je zou kunnen zeggen dat hiermee Een filmbeeld uit de jaren dertig. De 35mm brede filmstrook Is hier bijna vljftlan keer vergroot. In een beetje bioscoop Is de vergroting toch al gauw 125000 keer. Links naast het beeld de optische geluidsband BOVEN EN RECHTS: de mogelijkheden van laurel en Hardy op TV-plus <1 : 1,8). aanzienlijk krachtiger in het origineel wordt ingegrepen dan bij dat andere video-procédé: het inkleuren van films. Maar tv-programmeurs lijken het erover eens te zijn: liever gescanned dan gebrieuenbust. Maar scannen komt ook in de bioscoop voor, op een primitieve manier leder theater is uitgerust met een 'wide screen' en als het 'normale' filmformaat daarop de volle breedte wordt vertoond zie je soms de operateur in de projectiecabine aarzelen tussen ondertitels (vroeger terecht 'voettitels' genoemd) en hoofden. Vooral als een titel uit twee regels bestaat wordt het beeld soms krachtig omhoog gebracht, ook als dat gedeeltelijke onthoofding tot gevolg heeft. Bij re-issues van oude films wordt de operateur dit vreselijke dilemma bespaard door de titels in het laboratorium wat die 2,7mm breed Is. BIJ de stomme film wordt deze ruimte benut voor beeld, maar ook de hoogte van het beeld Is dan iets groter zodat de verhouding gelijk blijft: 1 : 1,33. Dit beeldje Is uit ihe Live Ghost' (1934). hoger in het beeld te plaatsen. Dat laatste was ook gebeurd bij de 35mm 'normaal' copieën van de Laurel en Hardy-films die op Ollie's Eeuwfeest van 18januari in Tuschinski werden gedraaid. Ondanks het 'wide screen' in deze bioscoop was de hoge plaatsing van de titels duidelijk te zien, want er was gekozen voor projectie, niet op de volle breedte, maar op de volle hoogte van het filmbeeld. Het nadeel hiervan was dat de breedte van het doek niet geheel kon worden benut, terwijl ook de zijpanelen die het doek inkaderen, niet helemaal tot aan de randen van het geprojecteerde beeld konden worden geschoven. In de hoogte kon het kader helemaal niet worden versteld. Had dat wel gekund (het systeem hééft bestaan, ook in Tuschinski), dan had een aanmerkelijk groter 3 4-beeld 776 BlOTTO 17 777

Nog een beetd uit 'TM Uve Ghost', met tltelpllllltaing versie jeren '30. Boven het volledige beeld op 3 : 4. Onder: zoals het er zonder 'sainnlng' uit zou zien op breedbeeld- tv ol op 'Wlde.c... n In de blo.coop. kunnen worden gemaakt. Het doorslaggevende voordeel van de gekozen methode was, dat geen enkel stuk van de films werd afgedekt. Vreemd genoeg kon alleen op deze authentieke manier worden geprojecteerd doordat een oud CinemaScope lenzenstelsel beschikbaar was, dat door chef-operateur Van Grol uit de mottenballen was gehaald. CinemaScope kreeg de grote breedte door het beeld bij de opname te comprimeren en bij de weergave weer 'uit te trekken' als de balg van een harmonika.voor de vervorming diende een speciale voorzetlens, de anamorfoot. Het beeld op de filmstrook bleef in de vertrouwde 1 op 1,33 verhouding. Door de anamorfoot weg te laten, konden Laurel en Hardy worden vertoond zoals het hoort. BALKEN Terug naar de televisie. Het breedbeeld-systeem dat door de Nederlandse zender TV-Plus sinds het begin van de Olympische Winterspelen in februari wordt gepropageerd, brengt voor de vele tienduizenden repertoirefilms van ruwweg vóór 1952 dezelfde problemen mee. Maar niet alleen voor oude films. Ook de huidige tv-programma's krijgen links en rechts zwarte balken als ze op breedbeeld worden ontvangen. Uitvullen tot volle breedte kan, maar dan met verlies van beeldoppervlak boven en onder, waardoor het voetlhoofd probleem weer ontstaat. Net als de bioscoop-operateur kan de TV-bezitter bij sommige merken breedbeeld kiezen tussen onder- en bovenrand van het originele beeld. TV-Plus zendt voor een handjevol breedbeeld-tv-bezitters (een toestel kost tienduizend gulden) via de satelliet uit volgens het D2Mac-systeem dat als voorloper is bedoeld van de 'high definition' televisie HDTV D2Mac heeft alleen de afmetingen, niet de grotere scherpte van HDTV Het enorme apparaat heeft een beeldhoogte van ruim 40 centimeter, wat overeenkomt met een 66 cm beelddiagonaal van een 'gewoon' toestel. Voor de Laurel en Hardy-fan in het bijzonder en de filmliefhebber in het algemeen is het de vraag, hoe straks de 3 4 films zullen worden aangeleverd. Als bij nieuwe generaties toestellen voor de kijker de keuzemogelijkheid van wel of niet uitvullen blijft bestaan, is er niet zoveel verloren. Aangenomen mag worden dat er dan niet door programmamakers zal worden vóórgescanned. Een groter gevaar schuilt in het marktmechanisme dat ook de klassieke films uit de bioscoop heeft verdreven. Als je een breed scherm hebt, waarom dan maar een deel ervan gebruiken? Met andere woorden, waarom zou je die oude films überhaupt nog programmeren? Er zijn toch nieuwe films genoeg? Tel uitje winst. H.T. STANS WONDERBARE VISVANGST De sportvisserij was na het filmmaken de grootste hartstocht van Stan Laurel. Als kind zat hij al met een hengeltje langs het kanaal van het Engelse industriestadje waar hij geboren was. Enkele decennia later bevoer hij de Pacific in zijn eigen jacht en overleefde een aanvaring met een walvis. "Hij was een vriendelijke, warme, gevoelige man die van niemand iets verlangde, behalve dat hem het plezier werd gegund om zijn laatste dagen door te brengen met uitkijken over de oceaan en dromen van de dagen toen de lach hartelijker en vriendschap warmer was." "Hij hield van het water. Hij hield ook van vrienden. Maar die bleven niet bij hem zoals de branding bij hem bleef. En de branding kon het weinig schelen wat zijn status was, hoeveel films hij had gemaakt of hoeveel geld hij bezat. Ze gaf hem het onschatbare geschenk van de toewijding. Ze was er altijd, ofhij nu wel of niet liet blijken dat hij daar behoefte aan had." Het citaat is van Jerry Lewis die zijn herinneringen aan Stan Laurel begin jaren tachtig op schrift heeft gesteld. Hij beschrijft hoe hij enkele jaren na de dood van Oliver Hardy een bezoek bracht aan Laurel, die in zijn appartement in het Oceana Hotel in Santa Monica herstellende was van een beroerte. We laten het nogal pathetische karakter van het citaat nu even buiten beschouwing; het gaat hier om de beeldspraak. Dat Stan van het water en de waterkant hield blijkt, soms tussen de regels door, uit vrijwel alles wat over hem geschreven is. Geen biografie of er wordt melding gemaakt van de lange uren die hij doorbracht voor het raam van zijn flat, om te zien of er misschien 'een onderzeeër uit de golven zou opduiken' Lewis (de onderzeeëris bij hem een meermin) wijst bovendien op de 'nautische' inrichting van Stan's woonkamer' model- Dit was bedoeld al Iot van Pardon Us. De scéne I. In de uiteindelijke versie van de Illm weggelaten. -...:.-- - - na I~ BLono17 IC;

laurel en Hardy steken van wal (Catallna Island, midden jaren dertig) Stan en Ollie In volle zee ('Saps at Sea', Hal Roach Stud los, 1940) walvisboten, stukken koraal, oorschelpen in vitrines en een koperen scheepsklok aan de wand. Anders dan Oliver Hardy, die zelden een hengeltje uitwierp, was vissén voor Laurel een regelrechte passie. Naast het werk in de studio was het zijn enige tijdverdrijf. Volgens de familiekronieken was Stans liefde voor de waterkant al in zijn vroege jeugd ontstaan, toen hij nog in UIverston woonde. Het stadje in het toenmalige Lancashire had via een nu afgedamd kanaal van enkele kilometers verbinding met de Ierse Zee. Het favoriete visplekje van de jonge Stanley Jefferson was dicht bij de sluis aan de monding van het kanaal Een groter contrast tussen hengelen daar in oord-engeland, onder de rook van de plaatselijke industrie, en de hengelsport die Laurel dertig jaar later beoefende op zijn eigen jacht in de Pacific bij Los Angeles is nauwelijks denkbaar CATALINA Laurel kocht zijn boot in 1935 en doopte haar 'Ruth L', naar zijn tweede vrouw die hij nauwelijks een jaar tevoren had leren kennen tijdens een korte vakantie in Avalon op Catalina lsland. Het was een van de gelukkigste perioden uit het door drank en alimentaties geplaagde bestaan van de komiek, een periode waarin o.a. films als Babes in Toyland en The Bohemian Girl tot stand kwamen. De 'Ruth L.' was een houten boot van 46 voet, met een romp opgetrokken uit dubbele cederhouten planken op spanten van mahonie. In de kajuit wordt het oog getroffen door teak houtsnijwerk en banken bekleed met paardehaar Het schip was in 1926 voor honderdtwintigduizend dollar gebouwd in opdracht van een uitvinder en fabrikant van landbouwmachines, Willard Van Brunt, die een verwoed sportvisser was en voor de uitoefening van die hobby, waarvan vooral tonijnen het slachtoffer werden, een comfortabel schip wenstte. De voortstuwing kwam van twee zes-cylinder motoren, die de 'Ruth L.' een snelheid konden geven van rond vijftig kilometer per uur Omdat het schip een van de snelste was in het kustgebied van Los Angeles werd het in de Tweede Wereldoorlog, voorzien van een machinegeweer op de boeg, door de Amerikaanse kustwacht gebruikt om antionderzeebootnetten te inspecteren. Tegenwoordig is het jacht eigendom van een acteur in San Fransisco die het geschikt wil maken voor chartervaarten en reclame maakt met de rijke historie. Want behalve door de filmkomiek uit UIverston zijn de gangboorden ook betreden door andere beroemdheden, onder wie de schrijver Ernest Hemingway, de vliegtuigbouwer en filmproducent Howard Hughes en de zanger Rudy Vallee. Gezegd wordt (en wie zal het tegenspreken?) dat Hemingway tijdens een tocht met dit schip een urenlange strijd voerde met een zwaardvis en dat hij naar aanleiding daarvan begon te schrijven aan zijn verhaal 'The old man and the sea' In elk geval heeft de staat Californië het jacht maar voorzien van een bronzen plaque met de tekst 'Vessel ofhistorical Interest' De vangsten die Laurel met zijn jacht binnensleepte waren allesbehalve ondermaats. Er zijn verscheidene foto's bewaard gebleven die getuigen van zijn successen. Maar één keer dreig- den de rollen te worden omgedraaid. Stan en zijn professionele schipper werden in februari 1936 bijna zelfhet slachtoffer. Een plaatselijke krant berichtte: 'Stan Laurel, die in de filmkluchten alles 'verprutst' voor Oliver Hardy, is onlangs met zijn kajuitkruiser midden in een school walvissen terechtgekomen, aldus Associated Press. Hardy was niet aan boord om over de gebrekkige navigatie te klagen. De schipper van Laurel, kapitein Chester Mills, kreeg de kruiser, de Ruth L., snel weer overeind en loodste haar zonder averij weg van de waterspuitende grijze walvissen." "Het jacht van zesenveertig voet was bijna gekapseisd." CHAPLIN Later in datzelfde jaar had Laurel in de kustwateren van Los Angeles een onverwachte en emotionele ontmoeting met zijn vroegere kameraad Charles Chaplin. Zoals bekend waren beiden in de jaren voor ze bij de film kwamen, verbonden aan een Brits variété-gezelschap datop tournee ging door Amerika. In die tamelijk armoedige dagen was Stan Charlie's invaller. De twee komieken konden nauwelijks rondkomen van hun Britse Film... (The l-h Murder Case, 1930) bn i.~ur~ï - d whärèa- Collid bo "gume up" Ollver Hanly IJl. Jnovte comedles, ran bis cabldo> crujaer~,,~~~ lilj.'iyàalel: re \.eeutly,9w'ftlllilutaallla.-. 'Eardy -... n t alonc to cojn~ aiiout Uae poor navlllatiod. Laqn1. ajdpper'feól Cbuter MIUa. 'luiekl)' ~ the : Rut!> L. tl'odl til- 'Ql6r-epoutlnll. sn)' bal.. ;~t!>out <lamaie. The torty-eix-toot ~. ;Wp. aljnoet capel:&ecl. salaris dat nu eenmaal niet tegen de Amerikaanse levensstandaard was opgewassen. Ze sliepen samen op één kamer en kookten hun theewater tegen alle huisregels in op de vlam van het gaslicht. Chaplin die al vroeg bij de film was gekomen en wereldberoemd werd, had zich nooit veel gelegen laten liggen aan zijn vroegere maat Stan, toen die nog in het variété-circuit zwoegde en probeerde vaste voet aan de grond te krijgen in Hollywood. De oorzaak? Ambitie, naijver, vergeetachtigheid, de meningen van de deskundigen zijn daarover verdeeld. Feit is dat de twee nauwelijks meer contact hadden, tot die zaterdagmiddag in oktober 1936 toen Charlie vanaf zijn jacht 'Panacea' de boot van zijn vroegere invaller in het vizier kreeg. Hoewel de sche- pen in lengte nauwelijks voor elkaar onder deden, was Chaplin's jacht aanzienlijk luxueuzer uitgevoerd. Toen hij Stan had herkend gaf Charlie opdracht een lijntje over te gooien en even later lagen de schepen zij aan zij. Aan boord van de 'Panacea' vergaten de twee mannen tenminste voor dat ogenblik de onderlinge concurrentie. Met hun vrouwen, Virgina Ruth en Paulette Goddard als toehoorders, haalden ze urenlang herinneringen op en zongen ze smartlappen uit hun jaren bij de Britse musichall. RODDEL Toen Laurel in 1938 opnieuw trouwde, vroegen de roddeltantes van Hol Iywood zich in hun krantrubrieken af, of nu ook zijn boot zou worden herdoopt in 'Illeana'. Dat was de naam van zijn derde vrouw, die zich voordeed als een Russche gravin. In een brief aan Virginia Ruth verzekerde Stan dat hij er niet aan dacht haar zoiets aan te doen. In plaats daarvan verkocht hij het jacht aan de advocaat van Virgina Ruth, die het omdoopte tot 'Nada IIr, naar zijn dochter. Achteraf gezien had Stan maar beter bij Ruth en zijn boot kunnen blijven, want het huwelijk met IIleana, dat maar... en werkelijkheid (Catalina Island ca. 1935) 780 BlOTTO 17 r 781

heel kort duurde betekende voor beide partners niets dan ruzies en andere narigheid. De transactie bezorgde trouwens ook de nieuwe eigenaar van de boot weinig plezier Hij overleed na een ongeluk aan boord en kreeg een zeemansgraf vanaf de N ada 111. In de L&H-literatuur zijn geen aanwijzingen te vinden dat Oliver Hardy zich evenzeer tot de zee en de waterkant voelde aangetrokken als Laurel. Legio zijn de verwijzingen naar Olivers prestaties op de golflinks en zijn passie voor de paarderennen, samenhangend met zijn goklust. Maar van zijn spaarzame uitstapjes naar zee is alleen een serie foto's be- LINKS: Een Iata uit het Ilmlllealbum (1935). Sten met zwurdvls en vrouw Ruth. Op de Ichtergrond het jicht Ruth L BIJschrIlt: Welf/hl 171 Ibs. nme 45 mln. 8/15135. The _riln.wordtl.h lhel dld nol ~I ewey leleen on tod end,.., by Slen Uure/. Ce""ne I.llnd. MIDDEN: KIrikatuur In een Amerlkun.. krent. RECHTS: In 'Bonnle Scotlllnd' heelt Sten hun overj... n geruild voor een visje. kend die alle uit dezelfde periode stammen: begin tot midden jaren dertig. Via persbureau's werden ze internationaal verspreid, meestal om geruchten over onmin tussen Laurel en Hardy uit de wereld te helpen. Van Oliver Hardy als jagerop groot en klein wild is de anekdote bekend dat hij, eenmaal oog in oog met een zieltogende prooi, nooit meer een jachtgeweer heeft aangeraakt. Wellicht was hem de visvangst ook de gortig. In de films is nooit sprake van vissen als sport maar altijd als broodwinning of in elk geval als middel om in tijden van crisis de maag gevuld te krijgen. A.R. Een zeldzame Iata vin Ollver HIIrdy, gemukt op 27 december 1931, toen de opnamen voor 'Ollver The Elghth' wegens de lee.tdl~n stillagen. HIIrdy heelt een hen~ltje uitgegooid op de.telger vin het St Cetherlne Hotel op Cetellnl Isllnd. 782 BLOTTO 17 '. 783

Laurel And Hardy Cause Riot During Hectie Voyage 'JAPS ATSIA- 784 BLono17 SEA GULLS Int h e Hal Roach Laurel and Hardy comedy, "Saps At Sea," which opens at the.... Theatre on..., there is a scene in which Stan Laurel, playing the trombone in asman boatcabin, sticks the slide out of a porthole. It geta stuck, and when he finahy pulls it in, he finds a sea gun hanging to it. lt seemed like a perfectly simple gag to operate, but wh en di rector Gordon Douglas tried to find a sea guh, he was informed by the Fish and Game Conservation warden that the birds we re wards of the state, and a permit was necessary to cap.ture one of them. Suppliere of WIld birds were therefore en gaged for the scene. BANAN~t\S! I I the il'uit vendors of Culver CIty, Cali!ornia, arc using th at ancient ditty "Yes, wc have no bananal\," as a theme song, there's a good reason. Stan and Ollic, working in Hal Roach's comedy, "Saps At Sea," now at thc...... Theatre, visuali7.ed a banana which the late Luthel' nurbank never quitc achieved. A triple lhreat banana. Stan and Ollie wanted it for a banana cating sequence. They ronceiveu a banana within a banana wilhin a hanana. They would peel the fruit and find encased within anothcr banana. And another banann within thc second banana. In that third and final!ruit-nothing. The prop department purchased 12 dozen bananas for the task. THE BOYS ARE ALL AT SEA AND IN A FOG. and is if FUNNY! De laatste film die Laurel en Hardy in 1939 in de studio van Hal Roach draaiden was meteen de laatste echte Laurel & Hardy-film. Wat erna kwam in de oorlogsjaren mag dan bij vlagen nog wel iets van hun typische humor overbrengen, onvervalst Stan en Ollie was voor het laatst te zien op de valreep van de jaren dertig. In Nederland ging 'Saps At Sea' overigens pas in 1946 lopen. In het voorjaar van 1939 was een lang gekoesterde wens van Stan Laurel eindelijk in vervulling gegaan: hij en Oliver Hardy hadden een nieuw contract met een looptijd van een jaar met dezelfde begin- en einddatum. Werkgever Roach kon de twee dus niet meer tegen elkaar uitspelen als één van hen aan contract vernieuwing toe was. Het contract bepaalde dat vier films zouden worden gemaakt, elk van vier akten (ongeveer 40 minuten). Roach was op het idee gekomen van deze korte films die hij 'streamliners' noemde, toen hij zocht naar een formaat dat recht deed aan de stijl van Laurel en Hardyen toch kon dienen als 'second feature' in een 'double bill' programma. De eerste streamliner,a Chump At Oxford, was in augustus 1939 gereed gekomen en met veel succes vertoond, - zelfs de kritieken waren goed (voor het buitenland werd een proloog van twintig minuten aan de film toegevoegd). Eén van de scriptschrijvers was Harold Langdon die ooit zelf een grote naam als filmkomiek had, maar nu zonder veel succes door Roach was gekoppeld Oliver Hardy (in Zenobia), tijdens een contractloze periode van Stan Laurel. De tweede film voor Roach was Saps At Sea, waarvoor vrijwel hetzelfde team scriptschrijvers en gagmen aantrad (naast Harold Langdon bestaan- In de kolommen links en rechts publiciteitsmaleriaai van de Hal Roach SIudlo. li's SHIP AHOY AND SHIP HA-HA! MOOD MUSIe A practise not seen in the Hollywood studios since thc heyday of thc Gish sisters was revived on the Hal Roach set of!he Laurel and Hardy comedy, "Saps At Sea," now at the.... Theatre. For thc first time in fifteen years, an olf-stage orchestra was employed to play "moad music" to get thc principals in the proper humor for the picture. The music came from a four piece band. TOUGH JOB! Stan Laurel, screen comedian in Hal Roaeh's "Saps At Sea" at the... Theatre, may be prejudiced, but he's convinced that it's harder for an actor to get a laugh than a tear. "And a comic's failure is a lot more embarrassing than the inability of a tragedian to get over," Laurel deelared. "If tbe latter doesn't quite put across the dramatic content of a scene, the audience merely feels let down and disappointed. "But wh en a comedian flops, he makes a silly ass of himself and the audiences squirms in embarrassment." Goat Is Butted Into The Ocean For a boat sflquence in!he Laural and Hardy comedy, "Saps At Sea," now showinll: at the....... Theatre, a Hal Roaeh troupe 785

was transplanted to San Pedro harbor. All morning, 60 men earried Iighting and camera equipment along a narrow, leaking mooring pier. But as if that wasn't hazardous enough, Stan Laurel and Oliver Hardy had to lead a full-sized goat along the pier to a boat tièd up at the farthest end. With one eye on his preearious footing, Hardy kept arespeetabie distanee from the goat's horns. He wouldn't accept the trainer's assuranee! that "Narcissus," the goat, was not the butting type. All morning and afternoon scenes with the goat were shot, and although Hardy got a e<riek in his neek from looking over his shoulder, Narcissus never even n'.ldged him. When the sun was dropping, director Gordon Douglas told the hefty actor that he wouldn't be needed any more. Sighing with relief at havin~ cone1uded the day without any mlshaps, Hardy started back for. land, pushing past the goat without a seeond glance. Suddenly there was a shout. There was a splash. There was Oliver Hardy looking at the goat he had butted into San Pedro Bay. Ben ton Roherts Makes Up Boats Meet Benton Roberts, who has one of the strangest occupations in Hollywood. He makes up boata. Big boats and Iittle boats, they all co me unrler the ministrations of Roberts, whose unique job is to make anything that f10ats on water look right for the screen. de uit Charles Rogers, Felix Adler en Gil Pratt). Als regisseur werd Gordon Douglas gekozen. Douglas had het vak bij Roaeh geleerd. Hij was acteur in de nu totaal vergeten Boy Friendsserie en regisseur van Our Gang-films voor hij metsaps at Sea zijn eerste grote regie-opdracht kreeg. Later werd Douglas een veelgevraagd regisseur, tot diep in de jaren zeventig, van actie- en avonturenfilms. DE OPNAMEN In november 1939 begonnen de camera's te draaien en begin december waren de opnamen klaar. Er werd voornamelijk in de studio gedraaid. Voor de scène waarin de jongens aan boord gaan van het bootje 'The Prickly Heat' werd een locatie gevonden in San Pedro. De gebeurtenissen daar leverden veel stof op voor de schrijvers van de publiciteitsafdeling van Hal Roach Studios, zoals uit het op deze pagina's afgedrukte materiaal uit het 'press-book' van Saps at Sea blijkt. Voor dit soort teksten werd fors uit de duim gezogen, maar een kern van waarheid was er soms toch wel. Het wrakke bootje werd geleverd door Thomas Benton Roberts die zich in varende requisiten voor de filmindustrie had gespecialiseerd. Hij was in die jaren zelfstandig ondernemer maar had het vak geleerd in vaste dienst van Hal Roach Studios. Onder andere was hij in de jaren twintig voor de fabricage )o,~iiiii~a.~r'""i'an gemakkelijk te demonteren au to's, ten behoeve van bijvoorbeeld Two Tars (Zie Blotto 15). Het was in die dagen al de gewoonte om het draaiboek in stukjes te hakken en de opnamen niet in chronologische volgorde te draaien maar, afhanlijk van de locatie of de beschikbaarheid van acteurs, bij stukjes en beetjes afkomstig uit niet op elkaar volgende bladzijden van het draaiboek. Deze efficiënte werkwijze was niet naar de zin van Laurel en Hardy die nu eenmaal weinig ontzag hadden voor welk scenario dan ook, maar voor hun improvisaties het houvast van een schematisch verhaal dat liep van A tot Z, absoluut nodig hadden. Om die reden werd Saps At Sea dan ook in chronologische volgorde gedraaid. Een regisseur als Douglas, die het klappen van de zweep in de Roach Studio kende had geen moeite met het primaat van de komiek. Over de gang van záken bij de opnamen bericht Randy Skretvedt in zijn boek Recently, he was engaged in the pro'duction of Hal Roach's Laurel and Hardy comedy, "Saps At Sea," directed by Gordon Douglas, and now showing at the........... Thealre When the studio was confronted with the problem of locating a disreputable-looking old tub, they immediately sent for Roberts. He doel! about 8070 of the marine work for the Hollywood studios, owns 60 craft of all types, and maintains a shipyard equipped with everything from a prahu to a submarine. The job the Roach Studio handed him was to find the most ridiculoualooking era ft on the Pacific, Roberts could have faked it, for among his f10ating equipment are five breakaway boats. But Roberts does that only as a last resort, priding himself on his ability to find exactly the boat required. So he began a boat hunt, lasting one week, in which he examined over 1600 ships, from speed-boats to leaky canoes. At last he found just the thing, at San Pedro. It has a history as peculiar as its appearance. It was constructed in a backyard in North Hollywood, and when it was launched, it turned right over on its side, and stayed there. Finally, in order to right it, a concrete block was placed in its huil to keep it on an even keel. Renamed, for the picture purposes, thc "Prickly Heat," it had a tall Marconi rig or maat. This Roberts cut down so that the boat could be duplicated at the Hal Roach Studio. You'll Heavc-ho Wilh Lauchter at Laurel and I1ardy in "SAPS AT SEA" SllENCE WHILE ME" ARE WO "L&H: The Magic behind the moyies': 'Hoewel Douglas heeft verklaard dat Stan op de eerste opnamedag het scenario in stukken scheurde - om daarna iedere dag met de schrijvers te overleggen wat ze vervolgens zouden gaan doen - moet zijn herinnering als een lichte overdrijving worden beschouwd. De weduwe van Babe Hardy, Lucille, werkte als scriptvrouw bij deze film. Totale improvisatie zoals Douglas die beschreef, herinnerde ze zich in het geheel niet, hoewel ze zei dat het vermogen van de jongens om op elkaars acties te anticiperen resul- teerde in veel spontane reacties terwijl de camera's liepen'. Het was de taak van Lucille om de besprekingen van de 'gagmen' bij te wonen en op schrift te stellen. Tijdens de opnamen voor Saps at Sea leerden Oliver en Lucille elkaar zo goed kennen dat het tot een huwelijk kwam. Het werd begin maart 1940, kort na voltooiïng van de film, bezegeld. AFSCHEID Aan het eind van de jaren dertig kwam aldus de laatste echte Laurel & Hardy-film tot stand. Charlie Hall, 786 BLOTTO 17 787

s.p. AI SN... De lulat. ven de kle... Leu'" & Herdy-lIlm. James Finlayson en Harry Bernard zouden, respectievelijk na 47, 33 en 26 keer nooit meer met hen optreden. Laurel en Hardy hadden intussen absoluut niet het gevoel dat ze hun' laatste belangrijke film hadden gemaakt. Integendeel, ze waren nu vol goede moed om voor zichzelf te beginnen. Het contract voor vier films van vier aktes werd na Saps At Sea door beide partijen als nagekomen beschouwd omdat in plaats daarvan twee volwaardige hoofdfilms waren afgeleverd. De eigen maatschappij van het team, 'Laurel and Hardy Feature Productions', was officieel opgericht en eindelijk zouden ze zelf alle touwtjes in handen nemen en eigenaars van alle films worden die ze nog gingen maken. Het zou allemaal heel anders lopen... Maar voor de aftakeling bij de grote studio's begon maakte het duo nog een geslaagde tournee langs twaalf Amerikaanse steden met 'The Laurel and Hardy Revue' Hoogtepunt was de sketch 'The Driver's License', geschreven door Stan Laurel. De revue liep van eptember tot december 1940. DE KRITIEKEN Saps At Sea kreeg goede kritieken, zelfs in Variety dat Laurel en Hardy meestal afkraakte en de voorkeur gaf aan de 'screwball comedies' van die dagen, films met flitsende dialogen over relatieproblemen. Ter gelegenheid van de New Yorkse première in Rialto in april 1940 beoordeelde de criticus van dit vakblad de film als een 'nicely-gaited comedy with the veteran panto pair' En hij gaat verder' 'Particularly where Laurel and Hardy are liked, as evidenced by past performances, the picture will do well, satisfying the twain's followers' (daarmee aangevend dat hijzelf niet tot die volgelingen behoorde). De scènes met de gangster zijn volgens deze recensen 'extremely funny' en over de film als geheel zegt hij: "The laughs are condensed and considerable ground is covered in less than an hour, but on occasion the timing is oft. (...) Situations are unique in most instances though some slapstick, which lacks originality, is included.' In Nederland kwam Saps At Sea pas na de oorlog aan de beurt. Het 'ontging nogal wat kritici dat ze in de zomer van 1946 te maken kregen met een zes jaar oude film. Het tekort aan informatie, zo kort na de bevrijding, speelde ook L.J. Jordaan parten. In een overigens zeer lovende kritiek (maar Jordaan was dan ook een 'follower') noemde hij Saps At Sea 'hun jongste produkt' Zijn recensie, verschenen in de Haagsche Post van 24 augustus 1946 wordt op de volgende pagina in haar geheel overgenomen. 789

LAUREL AND HARDY IN TOP COMIC FORM THE STORY Stan '.. unl artd Oli"'tr Uard,.re talen In.. hom fadory, \.heir Job beln, to tune up D ft... hor". ndu.ln)". But OM da, \.he ur Anything For A Big Laugh Is Motion Picture Method Of Funny-Man Stan Comic Pair Proves To Be Prolific Thinker-Uppers Of Hilarious Screen Fun Two omozingly prolific Ihinker upper> of film funny business (A~... o r, o) are Stan laurel and O ltver Hardy, and they disclosed Iheir ::!i~~\"i;:- Ji~;.oW.to:le.'~~ "Anything (or. I.ugh" i. the credo of every Irue corne<l""i.1 recipes duling produdion of Hol Rooch's camedy, "Sops AI MrIr. KTH",I,,«"Horn,1 Horn.! I Sereen funny-man 5tan Laurel is no Seo," now on VltfW ot the Theotre. c.,,'1..tand 11. an, lonjferl" Staft lalt" hl", home. but on th. ow.tled on the head. taken h1eh grueoomes.nd Bath members of the lamous camedy team give forth with wa,. nolmil,till Jtunue hlm, The dfrnitics w(lhout number. all in the name or... eral.. a. Ide... ad., hom on \.heir car.uw, dri.in~ U.nb wild ~ Lhc tn«tn. f.n, But he f. sayinr "never a,ain" to A routine he.hootinj' of " piclure. Th.,. a. t.h. denti.t.. chan' or In tbe out. At I t Stan KW hlm home Hol Rooch'. Lourel end Hardy different. mcnt.al t.echniquh,.hower. _nd pull hl, ftf:ne.wrac:ke-d {flend tg bt-cj. comedy, "So.,. AI s.o," whk:h Iiter,Ur. on I..." Stan rudull, eytr, " Uabe" Hard,. t.he "The, leem.pontancoui. bul ot The dedor eall., ancl alter Fllm favoru.. will bit.howlnq at one. UIt'I tbe iaolauonl.t metbod ('Ouue tbe, aren'l Mental procu.. hu. riool... mineuon, he dl...- 1h Theotr.oo.. admlla. "I wa. dolnl' au rillht until ctrebratin... R. ru.1i)' litt. down and Ma direc:ted to one end-the lhinlc. noees nardy'. iiin... "'0. CIM ol hornophobla. Th, onl)' (Ure 1 It.arted.w.1Iowln... pieee of thinka, He aar. to himaclt: "No. In lhat pkture. Stan and OUie. In.. up ot Jtap-are unconacloualy I... dlel. ol INl',. mllk and... ea.t.rin. It 11 about t.wo leet Ion... lor 80me 8OIId, unint.erruptai men operalinr. It'. 1.lrty mechanica"" who pla, lhe ro'~11 ot ~.~"' in.. Ind.. t leepl drawin. it IntG "', tal functlonln.,. 111 deyot.. 15 mlnmoulh, It. It.a~ t.ldclinj' me. and ulea to!(etune Idc.. lor.. a"l. J TO~~ re1uetantj arr-s to tb, hom f.rtory lutrerlnl lrom Bot.h Uard, and Leun'I, who appear.. horn tnlcn In a muiki' rmt m,fll. but he ba{1u at COin.. out h""akdown", tt«:ide to lhen chokinr; n,e. Beton t want to be.lone, toe." on the ~.n. lor h. Rtl It..Rlek..n Gld boat.. An Nlcaped con.lct, factor)' In "Sap. At Su,"..-reed IInwnu. Sta" C'OfMI \hnu,h with.. HluUon. Thty ca" hlre.. boat ancl hroke out of J.II bkauh he dleln't. ~a;=:~.. ~'':. "been happy It It Stan donn't conaciouily.lri". t.h.t a tlllm. t... u or blow on t.he k-.p 11 In dcx:k. end auil Qet tm 1I1cP the lood, fnva.delll lhelr pat.e ar. 3.1.. h~lpful in Lbc orein ol ~tl"('liiil What made thc.auat.inn particu-!:~t!'i:,~.:~i:~i:;:r~ :.:ei ben,ut ol lm NO breflm. Hordv antt dem.n.l" th.t. t.. urel comed,.lluauon.. "n,1 concura. ond qoee ln\o,... bathroom. There.yer7thinc ~. to experten«. h, il det.ermlnerl tg let. :.:; ::I:::-:~i!~ ":ri~p~t~n In H.rd, cook " mul 10.. hlm. ~":!Yw!~dSri..:?; o:-:id~~~~~r :::; w.. M to take time out tor nol.lnl ro wronc-the ftkwrn In In re V"r1It, t.he dktrlc IÎKhL "amd... a and Lhe Ahnwrr con nn wh~n Lhl' w'ah-howl fauere. JI lutn~1. Slan hl' enn wone 1utk. Tryin!l lo Inlkc I pot ol eolree. th,.to.. "~~er; toa mud, lor Uard,who tame home lor peaee.nd qufet. He!lot'«dow" tg lh40: haemenl in.rlfue with Lhe plumber. The... h. dls ('(tvua lhe ftaton lor lhe mijt-up- Lhp p1umher la coc-k~) ed. While Hanl, is "hun. wilh Lh, ~:;I~i~~hl.t.!Ud _~~il'~':,':~~ tt'tmr. Uard,. comln«nek to lhe lpart.fmnl Ind hearinl' horni, "'1 hc!l"i<!rk IIl.ht.nd throwa t.h, lurh- Wit.h no lluppllca tin hand, th~ t'ftmcdllnll roncoc:t. a ",''u lhey hope will la, him Iftw. For.p'KheUi. th",y cul ur IIIlrinl. 1 nll~.d of """alb.ii., lhey lhrow in bits of aponl't!. A lamp--" icle tor hemn, ~ p"lnl. kern1'tn~.nd IfI\.cd ~.p,.nd tht-y "P'f' r""d, tg servt. But. the ~n"icl IA au"pu::lnu., "nd m"kf>iii!;lan l".lr ILfit.1. " It. w,,~ lhc finl limr I... Jt'l:~, BANANAS! 11 Lhc frull vendon of Culvu er out. WhiJe he i. phonln«t.he GIL)", Clh(nrnl", a re: UAlnlt lh"l,~ :~Idc, St.a~ t.ccidentally pinhe. htm "n('lrul "iu)' " YP'. "'e have no u~~i'ie WI~~~; han.:a "bo"e t.he ~a;:=i' ; ;:~~: " thc nle aonl, lbc: rc'. 1Il( ~ " - "k if' Jt1ephOM carri, Slan.-~.. _ ~... 'i ~"- - ---~~._ - Gezonde Nabloei "slapstick"-burleske verkeerde reeds in haar nadagen, toen de variété-komiek Arthur Stanley Jefferson en de oud-student in de rechten, Oliver Norvell Hardy zich associeerden tot de combinatie "Laurel and Hardy". Het leek een vrij hachelijke onderneming en deskundigen als de legendaire Mack Sennett, vader en grootvader van de "smijter", beschouwden het geval als een doodgeboren kindje. Maar zie - de goede, oude filmburleske mocht dan weggevaagd worden in de gecombineerde omwenteling door geluids- en tekenfilm veroorzaakt... toen de storm over was, bleken het (merkwaardig genoeg) de twee onervaren nakomertjes, Laurel en Hardy, te zijn, die nog op de met wrakken bezaaide zee ronddobberden. Niemand zal wel tot op de huidige dag precies weten uit te leggen, waarom juist deze Benjamins onder de filmclowns gespaard bleven - maar het feit van hun aanwezigheid, ~.: =~7"n:u:!I~1 ~:.~!:i. ~ went to alhp. much lunnl".. than one whn h"a bftn t.lckled Ut tlcalh. zowel als van hun onverminderde populariteit blijkt nog weer eens overtuigend uit hun jongste product "Zeebonken" (Saps at Sea). 'Het zal de grimmigste Nurks niet goed mogelijk zijn, een kwartier naar deze feestelijke onzin te kijken, zonder zich met huid-en-haar gewonnen te geven... zoals wij allen voor de "slapstick" capituleerden, van de eerste dag-af-aan. Niet dat wij hier de oude burleske terugvinden, die in de regel kop noch staart vertoonde - het gaat ditmaal zowaar om een betrekkelijk samenhangend "verhaal". De heer Hardy, die door langdurige arbeid op een fabriek van auto-claxons zenuwpatiënt is geworden, moet terwille van zijn gezondheid een herstellingskuur op zee maken. Een onoverwinnelijke afkeer van het zilte element doet hem echter besluiten, tezamen met zijn partner Stan een woonschuit te betrekken, die veilig aan de kade van een kustplaatsje gemeerd blijft... aldus hopend en verwachtend, de restaurerende invloed ener zeereis te ondergaan, zonder de vele onbehaaglijke risico's daaraan verbonden. "Ca.. ldeaa, whether lunn, or come to rnti in ILrance pl.eu UbU.U.t time&. Olten on the where. of coune, conditionl ~ =a~nn; ::a::~tl~::~tionl. ' ca.lonall)' [ at:t idu. 'n.och - J.-~===~ ~~~. Dit is dan de betrekkelijk onnozele intrige, die de geschiedenis in gang brengt en alle duivels der dwaasheid op de argeloze beschouwer loslaat.' 'Soms zijn de grappen van een luchtige, flitsende aard: daar b.v. waar Laurel en Hardy in de claxon-fabriek werkzaam zijn en de dikke protagonist, temidden van het loeiende, gillende en huilende pandemonium, een stemvork raadpleegt. Andermaal genieten wij nog weer eens de beproefde, drastische "gags" uit de goede, oude tijd, wanneer de beide komieken een demonstratie geven van wàt er al met een oud Fordje uitgehaald kan worden. Waartussendoor de handtastelijke humor van gooien, smijten en vechten gewis niet ontbreekt. Maar van welken aard ieder moment afzonderlijk ook moge zijn - het geheel vertoont onmiskenbaar die onfeilbare zin voor contrastwerking, overgang en tempo... dat nimmer falende instinct voor maathouden, waaraan het geschoolde oog tot aan het einde der dagen de goede filmburleske zal herkennen. Ook in haar gezonde nabloei! L.J. Jordaan (1946)... DE SCHRIK DER ZEVEN ZEEËN Acteur Walter H. Long vertegenwoordigt in de geschiedenis van Hollywood een ernstig geval van type-casting. Voordat hij de ruwe zeekapitein uithing in The Live Ghost, de sadistische logementhouder / bokser in Any ald Port en de gevangenisboefin Pardon Us en Going Bye-Bye! had hij een hele reeks van soortgelijke schurkenrollen op zijn naam staan in grote en kleine films. Een beknopte biografie van een karakterspeler die op latere leeftijd de Schrik van Laurel & Hardy werd. Van Walter Long wordt gezegd dat hij in het werkelijke leven een superbeschaafde, bijnagladde gentlemen was. Dat kan zijn, maar in de films komje hem onveranderlijk tegen als raudauer met een onbetrouwbaar tronie. Al in 1917 was hij als zodanig actief, bijvoorbeeld in de anti-hunnenfilm The LittZe American, gemaakt door Cecil B. DeMille om de haat tegen de Duitsers in dat beslissende jaar van de Eerste Wereldoorlog nog wat op te stoken. Walter Long draagt het uniform van een Pruisische houw- The Uv. Ghoat degen met de onderscheidingstekens van een kolonel Op het slagveld in Vlaanderen bedreigt hij 'America's sweetheart' Mary Pickford, die daar gewonden verzorgt, met een lot erger dan de dood. 'Mijn mannen hebben ontspanning nodig', zegt de schoft door middel van een tussen titel (Kort nadat de film ging draaien verklaarde Amerika de oorlog aan Duitsland.) Maar voor Walter Long waren de schoftenrollen al eerder begonnen. Hij was al bij de film toen Hollywood nog moest worden uitgevonden. Voor hij in 1909 als filmacteur debuteerde had hij bij het toneel gewerkt. Hij richtte zelfs een eigen gezelschap op waarmee hij door Amerika reisde, zolang het goed ging. Maar het ging al gauw slechter en de troupe moest worden ontbonden. Long was berooid en 30 jaar oud toen hij besloot zich aan te melden bij de filmstudio in New Vork van de Biograph Company. Het was in die tijd een afgang voor een acteur om zich te verhuren aan een minderwaardig medium als de mmo Een acteur die Long in deze wanhoopsdaad was voorgegaan, de later legendarische filmregisseur David Wark 790 BLon017 791

Golng Bye-Bye Griffith ('The man who invented Hollywood') was in die tijd zijn carrière bij Biograph pas begonnen. Long werd op voorspraak van Griffith zelf aangenomen. 'Zet op 'm op de loonlijst,' zou de regisseur hebben gezegd, 'ik weet niet waarvoor ik hem ga gebruiken maar ik wil 'm in elk geval hebben - hij zou een goeie killer zijn'. Het stempel van de acteur die vooral als 'heavy' deugt, kreeg Long pas goed opgedrukt toen hij vijf jaar later door Griffith werd uitgekozen voor een sleutelrol in diens epos over de Amerikaanse burgeroorlog, The Clans man. Deze film veroorzaakte destijds een schandaal van de eerste orde door de racistische toon die volgens velen erin werd aangeslagen. Met zijn gezicht zwart gemaakt speelde Walter Long de neger Gus die in het bos Mae Marsh, the Little Sister, achtervolgt tot ze van een hoge rots te pletter valt. Assistent-cameraman Karl Brown die aanwezig was bij de opnamen in de omgeving van Arrowhead (dezelfde locatie die gebruikt is voor The Snow Hawk), herinnerde zich vele jaren later hoe dit archetype V)Ul de boosdoener tot stand kwam. Griffith stond erop dat Long zo goed en zo kwaad als dat ging, met een slok waterstofperoxyde in de mond, gebukt door het struikgewas holde, - 'Run low, low! Run low! riep hij herhaaldelijk. SCHUIM Brown: 'Geschminkt met gebrande kurk en uitgedost in zorgvuldig met de hand gescheurde vodden spoedde Walter Long zich voort, met wankelende pas en laag gebukt, bijna als een jachthond met zijn neus op de grond, daarbij een hachelijk evenwicht handhavend met zijn uitgestrekte armen die werkten als de balanceerstok van een acrobaat op het hoge koord. Zijn ogen rolden wild in hun kassen en zijn mond was wijd open, terwijl wit schuim van zijn lippen over zijn kin droop.' Het schuim werd veroorzaakt door het peroxyde dat in kleine flesjes, elk voldoende voor een verse mondvol, in het koffertje van de requisiteur werd meegevoerd, elke keer als Griffith op locatie ging. The Clansman, later omgedoopt tot The Birth Of A Nation, met een destijds ongehoorde speelduur van drie uur, ging in 1915 in première. De film was een verbazingwekkende stap vooruit in de ontwikkeling van de filmkunst, maar Griffith werd door actiegroepen beschuldigd van racisme en aanzetten tot rassenhaat. GRIMAS Zodra de echte oorlog van Amerika tegen Duitsland begon, trok Walter Long het uniform aan van luitenant. Hij werd een van de bevelhebbers van een reserve-compagnie van de Kustartillerie, uitsluitend bestaande uit manschappen die werkzaam waren bij de filmstudio's. Cecil B. DeMilIe, die nog kans had gezien in zijn Pickford-film de torpedering van de 'Lusitania' te verwerken, wilde niet achter blijven en bood namens zijn studio een complete eenheid van de Home Guards aan, 75 man met mitrailleurs, geweren en ammunitie. Long bleef intussen filmrollen spelen die hem werden aangeboden zo gauw men een Pruisische officier nodig had en Erich von Stroheim niet beschikbaar was. Von Stroheim die zich erop liet voorstaan (ten onrechte) dat hij uit een Pruisisch militair nest stamde, was zijn grote concurrent bij deze typeringen Na de oorlog, toen de filmindustrie geen afschrikwekkende Hunnen meer nodig had, schakelde Long soepel over op het type van de grimmige zeeman dat hem bijbleef tot aan zijn Laurel en Hardy-periode ruim tien jaar later. In films als The Sea Wolf, Yankee Clipper en Back to God's Country gaf hij gestalte aan de ruwe, onbehouwen pikbroek die slecht overweg kan met landrotten in het algemeen en de vrouwen onder hen in het bijzonder. In laatstgenoemde films komt hij bijzonder onsmakelijk over als hij de mooie Renée Adorée een kus mag geven, maar zich geroepen voelt eerst met de rug van zijn hand zijn tot een grimas vertrokken mond schoon te vegen. In dezelfde periode - eerste helft van de jaren twintig - kreeg Long interessante bijrollen in de kassuccessen van Rudolph Valentino. Hij speelde heavies in The Sheik, Blood and Sand en Moran Of The Lady Letty. Zijn eerste optreden tegenover Laurel en Hardy was in 1930 in Pardon Us. Long is daarin de gevangenisboef die als bijnaam The Tiger heeft (in de Franse versie wordt die rol gespeeld door Boris Karloff). Stan en Ollie ontketenen per ongeluk een oproer met een mitraillleur die is binnengesmokkeld door de Tiger. Oorspronkelijk was het de bedoeling dat Long een reprise zou geven van het karakter dat hem in het begin van zijn carrière zo'n slechte naam hadden gegeven. In een scène die uiteinde- Hierboven: Frame-vergrotlngen uit de laatste minuten van de twee-akter 'Golng Bye-Byel Walter Long geelt uitvoering aan zijn dreigement de nekken van de jongens om te draaien zodat ze naar het zuiden kijken als ze naar het noorden lopen. 792,)-\., BLOTTO 17 793

6 I'idurc SIIOID, Aug,," ui, 1925. THE EXPRESSIONS OF WALTER LONG Inler t.d Th. fighting look. Hi. profil.. Horror. The vi1lain Smilt5. J ALL THROUGH THE TOSS OF A COIN \Vatter Long's La.4' Penny Provecl Lueky When He Tossecl Tt to See Whether He Shoulcl Try the Fams ALTER LO~G has alway. been a deep. W dyed villain-that is, of course, duling his career,." an actor-and at present he has no intention of mending hls way.. Nothing wiu change his wicked carner but tho Ix-auty doctor, be wilt tell yoll witb a grill, for hl. face does not q ualify him fon. handsome hero r6le. He confesses that there was a time whcn M 1\ smnll boy he used to eam a liltlo mono, nnd then go to the loenl theatre, that he lisc'd to dream of ooe dny being able to plal' the part of the handsome leading man.. As I grew. older. however," ho says, IC I Boon realised that a tough-looking chnp like me could never hope to reach that goal, and @o I <Ircided to try for character r6ie... When He Does Nol I.ÎlaI Beiu: a Villain s a matter of facto Walter Long mther A likes the "8COundrelly" röles ho has to portmy, for they eall for a good deal of dmmatie ability_ Thcre are a few occasions, howe..-er. whcn he cloes not!ike heing the bad man of the screcn. This is when he has to _re cbildren. He hap. pens to he very fond of kiddies, and he bate. to see them running awar. IMm him in terror whcn he lias donned his nllainous make up. He docsn't like Laving to cha.'i6 women nrottnd either... I get sick nnd tired uf.mmhin~ do",n doon and attacking heipie.. women,' he will say. "My idea of areall.,' good pnr(isonewhere I ha"can honest-to gootl. n.ss light, without any fa"our shown." The Toss or a Coin EFORE he started his screen cnf('('r B Walter Long appenred on the stage bath in stock companie.1 anc! in,""udc, il1o. At one time h~ ', r. d n. ~ tt )(:!\ cnmp.,,,.\' of lus (J\~ n. Tlai, \\':\ :-1 1; U(;<:l'~!:i rl1l for u. li I\(", uut o (tc.' \I.uds it (ailed; anti it Ydl.." "hen \\"litcr Long WM Ilown to his last penny that th is coin WALTER LO~:G. brought bim some luek. He started out OIlC morning in S(\n.rch of a job.,omeone had suggested that ho sbould I U rou want to mlle 10 him,.ddr... J~ur leuer : WALTER LOMO, c/o u Pidun Sbow, ti tly. tbe film.s. So he Suite 521. Talt BuildiJIa, suêldenly decided te HollJwood, al,ido by the toss of his Calilonlio, U.S.A. A villainou.,oow!. Idst coin. Ho tosscd Uit het Britse tijdschrift 'Picture Show', jaargang 13, nr 327 van 1 augustus 1925 I it to 'CC whelher he,hould tnelde tho thenlricnl -mnnager or go down to t he Griffith Studio.. The Griffith 'tucuijs won, nnd he ",ent nlong there at once. While ho was waiting to sec thc casting director, D. W. Gliffith hirusc-lf happrned to come along. He too!c one look nt )lr. Long, nlld then illqllired who he was. AIter looking him up nnd do" n for a minute or two he turned to tho castilll( director and srill: "Put liim on the pal' roll, I don't knowwhnt I aol going to use him for. hut I wnnt him-he woulcl makc a /:IJod cut-throat. ' He played se..-ernl small bits Iike burgi".. nnd Mugh neeks ill )[1'. Griffith's product ion. Thc fint big thing he did in pictures was when the famous producer ~l\ye him thc rille of Gu', the Digger in" The B.rth of a 'nt ion." Tlu. róle made him (amou-, nnd fijr qllite a Ion" while ho was rcferred to e,-erywhere lui Gu~ Ihe Nigger. A Bad End HEN ho was n smalt boy, Walt~r W "'os always in mischief, and C\'en'ono Lons; '., propbesied that he would come 'to a brd cnd. Hc has certainly donc 60 dozen. of times during I,is career on the ecreen. He has been shot, hurled from precipicee, choked to death, drowned, and in "Go and Gel lt " he was even hangedo! Amon,; some of his best known picture. are "Desert Gold," "Excuse.My Du:\t,".. The Sea Wolf,".. Momn of the L.,dy Letty," "outh of SUVB," u Thc D:ctator," u Blood Blld Sand,n u )Iy Arnerican \Vife," " Dcsif't'," Cl To Ha\'P nnd 'fl;!;i~!~'~;'~~hs~f~~, ~~~o'~~h~' ~~~~~~:~," Priceless WrinkIes W ALTER L01\O aften say. hj thinks ho has been ever)',o.t of a seoundrel 011 the film_, but he alwa". likes to injeet n lil ilc Lit of humour into hu C haraclef@. 110 matter IIOW bad they may be. Walter Long.,;.,,, lorn in )Ii1ford, Ncw Hnmpsbit'C, in I ~. He is.:; ft. 11 in. in height, and has brown hair "Oll grey ey... His faco is hra"ily lined, nnd there are deep wrinkles ",hlch run frorn bis n06e to his moutl:t. Pr-obably theoe have been instmmtntal in gaining fot him so many chamcter rólcs. On the wateh. lijk alleen in buitenlandse versies van Pardon Us zou worden opgenomen, probeert hij de dochter van de gevangenisdirecteur aan te randen. Bij de opnamen hiervoor gebeurde een ongelukje dat hem bijna nood.lottigwerd. De woning van de directeur raakt in brand en om dat effect te bereiken moesten vlammenwerpers in werking worden gesteld zodra regisseur James Parrott met zijn zakdoek zou zwaaien. Parrott vergat het afgesproken teken en pakte zijn zakdoek toen hij zijn neus wilde snuiten. De vlammenwerpers werden aangezet terwijl de niets vermoedende Long nog in de buurt was waardoor het haar achterop zijn hoofd werd weggeschroeid. Een van de medewerkers aan de rilm herinnerde zich: 'Je kon 'm een mijl ver horen schreeuwen en vloeken'. COWBOYS In de jaren dertig is Long vooral actief op het gebied van de cowboyfilms. Hij is de 'bad guy' in B-westems met toendertijd beroemde cowboys als Ken Maynard, William Boyd en Tom Keene. Een opvallende rol was ook die van Miles Archer in de eerste geluidsversie (1931) van The Maltese Falcon. Archer is in dat verhaal de partner van detective Philip Marlowe. Hij wordt al in de eerste akte vermoord. Enkele jaren later speelde de toen vijftigjarige Long in snelle opeenvolging in drie tweeakters van Laurel & Hardy. In Going Bye-Bye is hij een ontsnapte gevangenisboef die heel veel op de Tiger lijkt, wat niet verwonderlijk is want het scala van zijn gelaats-expressies was beperkt. In Any ald Port is Long de wrede kastelein van "ie Mariner's Rest' die zijn huissloofje dwingt met hem te trouwen en bovendien bokst om geld en zich niet ontziet zijn handschoenen te verzwaren met bouten en moeren. The Live Ohost gaf Long opnieuw de kans om alle registers uit te trekken als kapitein van een schip waar het niet pluis aan boord is: het zou er spoken. Maar Long heeft genoeg van die praatjes. Iedereen die het woord 'spookschip' in de mond neemt dreigt hij de nek om te draaien zodat de ongelukkige 'naar het zuiden kijkt als hij naar het noorden loopt'. Als Stan en Ollie hem bezweren dat ze een spook hebben gezien voegt Long de daad bij het woord. Zijn rol is een exacte replica van de zeemanstypes die hij eerder in bijrollen van succes- volle hoofdfilms gestalte had gegeven. Wie de films nu ziet, mist dat element van de herkenning dat voor de trouwe bioscoopgangers van toen het plezier alleen maar kan hebben verhoogd. Na het Japanse bombardement van 1915: The Blrth Ol A Natlon (Regie O.W. Gril IIth, als Gus) 1916: Intolerance (Regie D.W. GrlHlth) 1917: The Uttle Amerlcan (met Mary Pleklord) 1917: The Evll Eye (met Blanche Sweel) 1918: Oueen Ol Tha Sea (met Annatte KeIlerman) 1919: Scarlet Days (regie GrlHlth, met Rlchard Barthelmess) 1920: What Women Love (met Annatte Keiler man) 1920: The Sea WoU (met Noah Beery) 1921 : The Sheik (met Rudolph Valentlno) 1922: Moran Ol The Lady Letty (Valenllno) 1922: Blood And Sand (Valentino) 1922: To Have And To Hold (met Betty Compson) 1922: The Dictator (met Walter Reld) 1923: Kick In (met Betty Compson) 1923: My Amerlcan Wlle (met Gloria Swanson) 1923: The Broken Wlng (met Mlrlam Cooper) 1923: The Beautllul And The Damnad (met Hany Myere) Beknopte filmografie WALTERLONG (5/3/1879-4/7/1952) Pearl Harbor meldde Long zich opnieuw bij het leger. Hij bracht het tot luitenant-kolonel. In 1943 werd hij uit de dienst ontslagen wegens zijn leeftijd. In 1952 overleed hij op 73- jarige leeftijd in Hollywood. H.T. 1927: Yankee Clipper (met Wllliam Boyd) 1930: Cock 'O The Walk (regie: Walter Long) 1930: Moby Dlçk (met John Banymore als Ahab, Long als Starbuck) 1930: Beau BandIl (met Roei la Roque) 1930: Consplrecy (met Sassle Lova) 1931 : The Maltese Falcon (met Rlcardo Cortez, Thelma TodeI) 1931 : Pardon Us (met Laurel an Hardy) 1932: Any Old Port (met Laurelen Hardy) 1934; The Uve Ghost (met Laurel en Hardy) 1934: Golng Bya-Bye' (met Lau,..1 en Hardy) 1934: Operator 13 (met Gary Cooper en Marlon Devies) 1934: Six Ol A Kind (met W.C. Flelds, George Bums, Gracle Allen) 1935: Neughty Marlatta (met Jeanatte Mac Donaid an Nelson Eddy) 1937: North Ol The Rio Grande (met WIlllam Boyd) 1937: Plck A Star (met Laurel an Hardy) 1941 : Silvar StalIIon (David Sharpa) 1950: Wabash Avenue (met Betty Grable) 794 SLOTT017 795

STANLAUREL WAS IN SCHEVENINGEN '~H tencll~~-------- 'Van ou t ',<.. (\verti.semen. 'f vacat~on bout th~s a '0 ed a br~e ng a t l<.now yon enj ~ & Diana - arn, ' tcd Pleased 0, ' th Mr s ",, n? I v~s~ th e seas~äe W~ Schcven~n~e. at 'f that was ~' wo ndering ~ ' n 191<),",., as sa d ( abo\lt Mal ~ there one e ~ yes ~t Wc. ~ ~../'----c~ -'L~~ In het voorjaar van 1961 schreef de toen 24-jarige Gerard Stigter, als schrijver bekend onder het pseudoniem K. Schippers, een briefje aan Stan Laurel om hem te bedanken voor de films die hem al zoveel plezier hadden bezorgd, Tot zijn verbazing ontving hij prompt een brief terug met een gesigneerde foto. In de daaropvolgende paar jaar werd de correspondentie voortgezet, tot 1964. De inhoud van de brieven die Stan Laurel naar Amsterdam stuurde, is eerder gepubliceerd in twee bundels van K. Schippers, Verplaatste tafels' en 'Een leeuwerik boven een weiland', beide uitgegeven door Querido. Op deze pagina's verschijnen de brieven voor het eerst in facsimile. BLO'ITO's wetenschappelijke medewerker Hille Tijmstra zorgde voor de annotaties, in samenwerking met K, Schippers die Grand Sheik is van de Nederlandse Perfect Day Tent van de Sons of the Desert. Brief van 7 augustus 1961 In het begin van de jaren zestig, jaren na het overlijden van Oliver Hardy (1892-1957), ontstond rond Stan Laurel nogal wat publiciteit. Hij kreeg een speciale Oscar, de eerste biografie verscheen ('Mr. Laurel and Mr. Hardy', door John McCabe) en een zekere Larry Harrnon kondigde aan dat hij een overeenkomst had gesloten met Laurel en de weduwe van Hardy, op grond waarvan hij allerlei Laurel en Hardy-prullaria op de markt zou gaan brengen, een serie tekenfilms inbegrepen. Een eerste pilot gemaakt voor NBC-televisie werd afgekeurd en pas in 1965, het jaar waarin Laurel stierf, zou een reeks van ruim honderd filmpjes van vijf minuten, gemaakt in de studio van Hanna-Barbera, voor tv beschikbaar komen. Al voor die tijd had Laurel zijn vrienden laten weten dat hij over Harmons activiteiten niet te spreken was. In een Néderlandse krant was blijkbaar het bericht verschenen dat Stan Laurel in levende lijve zou {', gaan optreden voor televisie. J/. Daar was echter geen sprake van. Laurel was herstellende van een hersenbloeding. Op vragen over een eventuele come-back was zijn standaard antwoord dat hij dat graag in overweging wilde nemen maar dat hij alleen nog een standbeeld kon spelen. Het dubbelportret met opdracht en handtekening draagt twee keer de naam van Stan Laurel. De signaturen in de linker- en rechterbovenhoek zijn echter op de foto gedrukt. Eenzelfde foto werd ontvangen door Thijs Ockersen die in dezelfde periode een brief aan Stan Laurel had geschreven (zie pagina 802). Laurel ontving veel fanmail uit alle delen van de wereld. Hij beantwoordde alles persoonlijk. De zakken post die in het appartement van Stan en Ida Laurel in Santa Monica werden bezorgd waren aanleiding tot de oprichting destijds, op voorstel van McCabe en met instemming van Stan, van het internationale L & H-genootschap The Sons of the Desert. BRIEVEN AAN K. SCHIPPERS ( 1 \l(,l:...r 7th. til. IJear (i"r'urd. t igt('r: r"nnks VOl'" nice Il t tci', I' I NI cd t 0 koow t he 0] ti IJIIII'C I HU/',!y ij I s "liol'dc" 'OU so mlle" "](',,surc J 1tI']"'cCll1le VOIII" kind Sf'ntlments, fhe 111'( i l! I cs ~ ou I ell" 111 you pnper'r.-<"""'lu'cllllj!' m) npppdring a~l1in on r\..qc"vi ion. I'h( q new fi Ims ol LIl'1 wil I liji <'{Ir in the l'li'm ol \nijnllt.ed Cnrtoon. Thlrnk yuli 10" the e..".. try, It kjnd],' Intel'est. ~h rt'l':tll'rls & hes ';Iw",~ U ~j'lccr'c \ ~. ~ \ I. \l 1(1'... 796 'c ') BLOTTO 17 797

OPRr lrerrrd Stigter: Thonk )"U for your lqtter ot.tulv 30th.ull. Ice la hear Irom VOU o/(hin '" la 'noh 0 :,\ 11 is we 11. veil T rece i "",d the "nouncement 01 t he arriv I of vour JlAlIIl'hl pr lli"'''i.m, hpartifl"t con~ratuilltion!l to your if( ~ ".. lf.\\ish :nu 1111 hlanv years 01 hll Ilfl i ne, a I< "\lccess -,'""c! luck I.. (in" Hl eso; vou - IIm sure "Oll mll"t he v.'rv th ri Ile.l. I'leased to note vnu rec"nt Iv SIlW tlle "Bllh"s 'n I'o~ lund" 1j 1111 '" e'1.i0ve" i t.:ve" r,'e"... mller "",~illu; rel erencl' la ""lol' 01 the ~ulfr w.' I'ill in "I'ru 'Jiavalo" it wus u'" YOII SII~ n.. 1;\ 1<1111( IIt tllc lutter 1i1C\. Mo"t of tltt' U.U lilms are nvuilahlr' in thit; Country (in 16mlll) thcre IS one firm T kllowof clllled Illllckh;lwk Vi 1111", tain Street.'l/l\'( nport. Inwo.I:... \. tllut hnll.llc thi~ III'oclllCt, i 1 yoil. enl' the",.voii" nur.jc " ",lclress re'1l1e"t a catulog:ue Jistino:.th. y wil1 SQ,,,I YOII n) I details in re~nrd to sllipillng th""e îillls 'lhraad - I 1In<lerRtand lhcrt' art' snme cojlyri/:ht r e"t.rictions whiclt T'm not ton lumiliur with.sn I thin" it would lrt' he"t \'OU colltact the", Ilirl'ct tn get dclinte informution rl' ~his matier. Sorry to tt'li YOII.IIIMl'S l'inl<1ysoll <Iicd in I!)5:; - Alany of tlle oll,cr.. th.. t plll\'eet i!l nur.1 i I ms tllwe sincl' pu "ed on too. Iv kindcst rcc:nrds 1< ('V('I'Y I;ood wish to you nu, \- (~r,~i Rinct'rc 1 v: ~--~~ '".co. -:.....::...,J -:-... c:...!ic c.; c :r. ~... :: <:... ::,):JfT. "''' o. ~ ":: ::$<oj.:: 0:: ~ ~ '.<:" 0 ':-0: ;.(~~ ::-.::.. Ê~ ~, ~ ::.. _ c = "'~:;.::<:.- ::':: -~ cc--=- ~~ ;>-.. ::'0::= e,..,~ u ~1. t.. ~,I""t_.:;:r.. a""",... C'.,. "'= E 0.: v br-;: =C~ =..::... :: c::.j ::,....,~ ::..::.A! tj :"r.",:....~ ~ 0:...;J " c ~ - I"'t ;... ~.:.:: r. Brief van 3 augustus 1962 De gags in Babes in Toyland waarvan Laurel in deze luchtpostbrief zegt dat ze kunnen worden opgevat als een 'knipoog' naar een eerdere succesfilm van de jongens, Fra Diavolo, zijn het spelletje 'vingerwiebel' ('finger-wigg Ie') en 'oortje-knietje-neusje' Cearsiekneesie-nosie'). De firma Blackhawk die destijds uitstekende smalfilmcopieën van de L&H-films uitbracht bestaat intussen niet meer. De auteursrechtenkwestie waarop Laurel doelt had tot gevolg dat de films langs de officiële weg niet naar Europa mochten worden verscheept omdat Blackhawk voor dit continent geen rechten bezat of zich de rechten voorbehield.. Ruim een jaar geleden zijn nieuw getrokken Blackhawk-copieën weer in Amerika op de markt verschenen. Ze worden nu uitgebracht door een nieuw bedrijf en mogen officieel, net als toen, niet naar Europa worden geëxporteerd. De dood van Finlayson en anderen: Schippers had ook geïnformeerd naar Charlie Hall en 'Tiny' Sandford. Ook die leefden in 1962 niet meer. Sandford was een jaar tevoren overleden, Hall in 1959. In het PS informeert Laurel of de ontvanger van de brief zijn exemplaar van 'Mr. Laurel and Mr. Hardy' in een Nederlandse boekwinkel gekocht heeft, of ergens in Engeland. Het antwoord was: Nederland. Het boek was in 1961 verschenen, kreeg verspreiding over de hele wereld en is verscheidene keren herdrukt. l:>t:iyr 14tll. '62. ljeor \Ir Stigter: Thonks yours,toth.inst icc to hear lrom you again - note you hoil~i'\li,the 1..&11 book in your locnl lrookrhop \PI Rend"!Yollr your letter to Mr McCllhe,lIm sll,'e he will he very plensed to rcad your kind comments on his work. The na... e of the fillll yoll refer to (th(' Jig-!:Illw puzzle ),.as ti tl"d "~tjo: & MY P,\L". The other two 1 illlls you IIIcntion: (hidin~ the dog) wns "L.lUGIl1. G GRAVY", the ouler, (StrN t musicinns in the snow) W8S "BELOW ZJ::IW". '0 we never... ade Illly special photograph for 'Van Houten chocolntc',we knew nothing Ilbout thia aetvertisc",ent. Plensed to know VOII en,;oyed 0 hrief vacation Ilt the Sensi<le wi th Mrs S & Ihunn - om wondering if thrt WRS Scheveningen? 1 visited thcre once in 1912. Yes it wus snet obout Mllrilyn Monroes,its diuicult to undt'rstand,shc hnd everythin~ to live for - moncy - fa",e etc. Pardon my 0... i tting tour first name, I WilS unahle to decipher yollr signature - fortunately you print.. d th.. aetdress. \gnin liiy rcgards & hest thollghts to you uil. Sincercly ns ever: ~t""_ A""'~. S'rA i duillil. 8 STAN LAUREL Oeeana Ap... 849 ac..n Aw. SMà Monica, Calif. U. ::.. A. VIA AIR MAIL ti WH GtJHtW STIGTt,R, ~.HKS ruaa'f 20", AWS'fJ::JW.u, - C. /101LAND. Brief van 14 september 1962 De Van Houten-reclame, waarvoor Laurel en Hardy volgens Laurel in deze brief nooit speciaal hebben geposeerd, bestaat uit een foto, gemaakt in het decor van Brats, waarop de komieken allebei een kop en schotel van Van Houtens chocolademelk in de hand houden. De foto is gepubliceerd in BLOTrO 1 en BLOTl'O 9. Ondanks Laurels verzekering heeft het er alle schijn van dat diens geheugen op dit punt heeft gefaald. Wie de originele foto bestudeert kan moeilijk aan de indruk ontkomen dat deze wel degelijk speciaal voor Van Houten, die zeer actief was op de Amerikaanse markt, is gemaakt. De 21-jarige Stan was in 1912 in Nederland voor een optreden in het Circus-Variété in Rotterdam, samen met zijn collega's van de 'Eight.... 799

C ~ $ten eurtl? UP OefAN AV!NUE SANTA MONCA, eau', IlLl.:.4th. 'H2. Dear l;.. rurd ~tj!l:ter: Thonk~ vour intprhmtin~ Ielter 01 ~ov.2yth.ult.,jee to hear lrom ~'ou ultoin & tu kno... uil",,('tl with yoil. Yes,J rememher' the "Soilers" film very wpll - it IVU, I1 parody un a weil know,\1o"klln story,yes J cn,io~'c,1 nal;iu~ thllt one with.hmmy tinlayson. U"fI;lIl'dinK "'y lialr ~t~'le.1 clulil/(ed that nlter T teomed "ith flardy (octu"lly it IlIlppened b)' Hceidpnt - 1 Rhnved,~~' huir ou to make a prl.son pictllre us nl.ifc Convict,lt took 1\ lon~ lunk time to II:row bnck,"o J did'nt buther to chnnjl;i' it hack tn ti\(' Jor'mer tyle.) Th(' ljlm yol! ment ion wit,'i' IInrdy Jlln~" 1\!lnt/'I detective,i,io'nt reeall ever beink in - VOIII' ft'iend must hr' mistnken, ote "011 "e,'e Ituinfl; to "I'C 'omc ul,1 Ar.u'r'iclln films, 1.1.. 'd, chton, Chaplin 1.l.nKrton - J.nn~don WIl. n very fllnuy cu"'l'dinn,u Krent talent, T hud '!;l'eut admir'alion 11)1' Ill.m,l,new hin Vl"'y vel'y weil. "1he Cuuuty IIospi tol" is til(' "tory ui Iny visltin,; IInrdy in Hospital - no doubt vou've RH~n it hv nuw.! I'leused to know 'uur lnmilv ar'p nll I~ell - I ish VUil "11 n very ~Ierry \mh~,lut" of i~{)i)l1 IW/lltÏr ~ 1\ hnjl"~' '>I'08,,"I'OIIS I!lti:;. \s,'ver Sin~~.. /f!!.~ ) Brief van 30 december 1963 Welke brand in de eerste alinea wordt bedoeld weet K. Schippers zich niet precies te herinneren, Waarschijnlijk betreft het een brand in een opslagplaats van boeken in Londen waarover was bericht in Nederlands~ kranten, De vriend uit Ghana is G, Brands die met Schippers en J, Bernlef de redactie van het tijdschrift 'Barbarber' vormde, In een artikel dat eerder was verschenen in 'Hollands Diep' en herdrukt in BLOTTO 6 vertelt Brands over een openluchtvoorstelling van L&H-films ergens in Afrika voor een publiekdatenthousiastreageerde ondanks een wolkbreuk, De drie genoemde titels zijn alle drie van korte films waarin Stan en Ollie worden opgescheept met een dier, resp, een hondje (Laughing Gravy in de gelijknamige film) een geit (naamloos, in Angora Lou;) en een apin (Ethel, in The Chimp ), Laurel merkt (enigszins korzelig?) op dat de films ondanks deze overeenkomst heel verschillende intriges hebben, Wat overigens, zeker in het geval van de eerste twee titels, een aanvechtbare stelling is, Het overlijden van Mae Busch: deze actrice stierf niet in 1940 maar in 1946, STAN LAUREL.4. OCUN AVIlHUI. J)J~C.:;Oth. 'Ij:;. IJear,.erllrrt :,tiltter: ThnnkR yours,2nd.in~t. '0 T did'nt Itear ahout,lirphuuse lboul, :'tora~e} had hern burnt dolln - 1 ns!;ume the this lor" I~I\~ covel'crl hv in"urance. 11' you 8ti 11,,;,olh tu huvl' u cop:v of ti..: U.IJ houk, I "'~". t you,;rit.. tu!lurellm Pr'css Ltd. :!li,ihd urumpton 110ad, London,,>. \(.7,1,11I:;lnncl - or 1 ovl," s Book,-0. it9-2~,l..harin~ l..ro"" Hond, London., C,:!.I~IY,'. lntpr('"till~ re VOlW frielld fr'om \.ltana. I ~.. t n grcnt deal 01 I'nn lllil II'IJr.I thnt "ren,tllldcrstand otlr olrl ftlms /Ir.. v.. ry poptllar li'i th thc,\'uun~er y,e'li'l'ntion. h(~ "1 HlJf7'h i rlf! (~rë\vy 11 lu- l...himp' t \n~()rn Love t hcin~ sillli liur,these W.. r<' not mude bv int ent \' r,,'nvv' I.as l1a<l.. in J9:;1, Chimp' lil ':;2. '" ':\nl!:orn' in l!j:!y. I, all entirely dijierent plots.) Vou are mistaken r~ Mll(' husch -!-;hp died f'1'111~ yeurh IIgo -(. think in 1') \0).,i~h ~ ou ~ ~;ours n very Ilnpp:v I'Hl\; ~(,tlr.,~()()d healt h ~ slfccess. Comiques', Het optreden viel in het water, Tijdens dagenlang gedwongen wachten zonder te worden betaald hebben dejongelui blijkbaar toch kans gezien een uitstapje te maken naar de kust. Laurel was op het wijde water gesteld en liet geen gelegenheid voorbijgaan om de zee te gaan zien, (Zie over het engagement in Rotterdam ook BLOTTO 4 en 9), Brief van 4 december 1962 The Soilers was was een solo-film die Laurel in 1923 voor Hal Roach heeft gemaakt bij wijze van parodie op de toen populaire westernthe Spoi lers, De gevangenisfilm waarvan in dezelfde alinea sprake is, is The Second Hundred Years, Harry Langdon is, toen hij door het grote publiek vrijwel vergeten was, door Hal Roach in dienst genomen, Langdon speelde naast Oliver Hardy in Zenobia in een periode waarin de kranten (ten onrechte) schreven dat het niet boterde tussen Laurel en Hardy, In de jaren daarna was Langdon bij Roach gag-man, onder andere voor de de L&H-films Block-Heads, The Flying Deuces, A Chump At Ox' ford en Saps At Sea, 800 BLono 17 801

Brief van 7 augustus 1961 In de zomer van 1961 postte de toen 15-jarige Thijs Ockersen in zijn woonplaats Zandvoort een brief, gericht aan Stan Laurel in Hollywood. De komiek werd in juni van dat jaar 71 en Thijs wilde hem daarmee feliciteren. Ockersen was een fan geworden ondanks de een bijna traumatischejeugdervaring. Als \). kind van vier mocht hij met zijn vader mee naar de bioscoop, maar de Laurel en Hardy-film die hij daar zag maakte hem bang. Pas twee jaar later, bij A Chump At Oxford, raakte hij zijn angst voor de jongens kwijt. Op het ogenblik is hij zelfs Grand Sheik van de Nederlandse Double Whoopee Tent....,. ~.4.... '_ ".. \ t~ 'l.! ~"!'i ~, ~. ;: ~.~~...!~ Hoe Ockersen ertoe kwam een felicitatiebrief naar Santa Monica te sturen, herinnert hij zich niet meer precies. Maar de publiciteit rond Laurel, die na jaren van stilte in die periode ook tot de Nederlandse kranten doordrong, zal hem waarschijnlijk hiertoe hebben gebracht. In de krant had gestaan dat Laurel op 18 april1961 een speciale Academy Award had ontvangen. Uit het plakboek dat Thijs toen bijhield blijkt bovendien dat Stan en Ollie in het seizoen 1960/61 ruim in de Nederlandse bioscopen waren vertegenwoordigd. Lang hoefde hij niet op een reactie te wachten. Bijgesloten bij de antwoordbrief zat dezelfde gesigneerde foto die een maand later ook bij K. Schippers in de bus zou vallen. [ JEQGDBIOS Wie 1\ln de dikke cn de dunne. die door dito; en dun toch nol altijd vrienden ' blijven' Ja. dat joncetje daar achier In de zaail Stan t..aurel en Ollwr Hardy. JuUt coe<i ceradenl )nz.e vrienden maken er deze week Neer een mooie boel VAn 'n RIALTO. net de film Laurel en Ilardy Jo de lcn;trlc. En vcr,eten Jullie niet. te onthouden. dal Jarige klnder<:ll al lijd extra bedilcht worden Jo ru.llol Mevrouw Dumce Kdfl f)y4)pa Cl' 1'I\.il1ll+ ma er alles over v.. rt~1i~n. t.. Deur Thys Ockcr. en: JL:'~l> ~!!ntl. '61.. Ibnnk vou 1l1CC letter ('xpr('. "in IIt ' ~I.'ry much lor.vuur nppreclatc \our kind g rthdn) ~rpptin~s J. k reml.'mhrance I\. I ' ". :'} "\lhi('st rcgurel" ti. ('ve ~uo~ wishes..amll.v. Tc'ust "lis 1\.'1J Á. fv goo". "l.'ill 10 'yuurs('w Si 1111'1') 1\1 til VUil. flcere Iy alway: Uit hel plakboek van Thlj_ ~-.. ~~. <:::J ~ :,,1,1.'" L,llJl(t.L. 802 BLOTTO 17 r~en. J~Uftl? c U, OCUN AveNue SANTA MONICA, CAUf. J lirü. J IIth. HHi:!. I) ljear Lco J!icmen,: l'han" vollrs,!!rhi. inst. covpc'ill~ int!!re"ting data cm lhe ol. lidi.fi Im". ('" ~;u/!:"rlc' Pnl Jette r.mll" ('vcrul mlllor ajlpearllllees in tht! IIn I I(nnch Cumcdie", - lil h!!twcen hir rc'ltulllr lilm Icntlll'e commitfments,ih! cnlo~pcl the changl' nf pnee 111I'yinll: inconsecjllential Jlnrtll in compcli('s,he 1"'1< VI'I'V \\ell lik!!el on the I(u"ch lot. ot<' our Iï Ims hoi>!1 011 'fclevj"je>n nrt' unilltl'ruptc'll hy /Idverti in!!: cor.jnc', c,i.lls,nrp hown in thl' 11I'I~inlll ll'n~th - over here IIC du'nl fllre u 1<1.'11 unfurtllnnt('ly. Ioc' "Uelni!!:ht Put"ol" u DICK Cr.lm!!r Ili(/'nt pla)' the (:hipl of I'oliee,thnt 'VOR,I\IIlcrs Hun(/olph Jn "Ou,, Ilel/ltion. til" wjv( I e,'e Illllyctl hy Ilo/lhne Pull/lrd {Mr liurcly) I>. Hettv Heul"y (LlrR I.nllrc'l) Ir,,; eh'i/1i1 pinyeti 0111' 01 the!l;irlr in tlle cllle ( Illn lial("" Tnn) I elo'nt "ppwmhl'r the nnnul of the other j rl -.. t llf'olji1h I v 1 R 1.una \IHh"c. I rio tnt rt'mpinht'r'" the la.'"1 e namem ho pll\~cii in "Ien 0'\ Hl'u t'l tlh'r. Thp IInusehuut flir.. yuii mrntion, I lhin IIA /I Olie liel'l,'r 1 l1\odl' fcli' 11111 lio/lch.tltl"cl "Snvf' tlw SlIip". "Ouck,uup" I h.'iic"" \In lili' I<i Il'lIt vcr ion uf "'fh(' 11' Fil'st Ii",tokc I"he I.ady Chlll'llctc'r (Socic,tv Tvpe) Vuil I."ntlun - ] knuw IVhu Vuil ure, c1l.'rrlnl!; to,hllt clln't thtnk e>1 hc,' nal'le, T think hl'" lllst /lli\nc 11'1\", IIn eh Vcre' u, ild I inr to thllt, ni tn tlllrvi" ucf lil<iunnll~ "III~!!" 1Ill'>;c "oles tuu - Ho~eml\l':V Thph.v lili<" "IIIH'cl tll"ih' 1"II'tA. In,,.uv l'lj It") Á. 1Jn(/ out fot,.vou &.. j 11 Ipt.vUil knuw Int"r. Plc'UBC ci,, 'lit lccl,uil 1"'1.' hol'inl!; me wi I h lhea" qu"rtj on.iim hlljli>y to he'l" yuu -J a~,prec1ate )our kinclh intprest. t< "!!litir,lcntr very mueh - I'leasc clo'nt he e tn en) 1 on me nn\'t im(o, nu nr'(' in,inuht..", t.:in(t~st rca'hrcls h t'vt'r'~ "uttcl wi:-f.h. Verv. illcc,'c'lv: IN ulwilv"': ~ ~ --~""'_"... ~ST,N \.\11111.1.. 1. 1 Brief van 10 juni 1963. In het op pagina 801 genoemde artikel van G. Brands wordt een beschrijving gegeven van een avondje L&Hfilms kijken ten huize van de heer Leo Riemens, filmen operakenner en jarenlang televisiekriticus van De Telegraaf. Brands: 'Hij lachte (...) nauwelijks om de films. Wij hadden sterk de indruk dat het hem voornamelijk ging om de vraag wie wie was. Want niet zodra verscheen een toevallige passant op het scherm ofhij riep met stelligheid diens naam en eventuele andere biografische gegevens.' Uit de hiernaast gereproduceerde briefuit de nalatenschap van Riemens blijkt dat een van de bronnen van al deze wetenschap Stan Laurel zelf was. Niet altijd was diens herinnering echter een betrouwbaar kompas. Lona Andre was inderdaad het 'andere' meisje uit Dur Relations, maar Duck - Soup was de stomme versie van AnotMr Fine Mess en niet van TMir First Mistake. In het geval van The Houseboat sloeg Laurel de spijker weer op de kop. Onder die titel ging Save The Ship schuil in de tv-serie Comedy Capers. Op wie Riemens doelde met het 'Society Type' is niet duidelijk, maar het is opmerkelijk hoeveel moeite Laurel zich gaf om zo goed mogelijk te antwoorden. Na drie namen te hebben genoemd oppert hij in een naschrift per briefkaart nog een vierde mogelijkheid. 803