Advies Regiocommissie Rivierenland over de Omgevingsvisie Gelderland 22-2-2013 Regiocommissie Rivierenland
Inhoud Inleiding... 2 I. Snapshot Rivierenland 2013... 2 II. Toekomstbeeld Rivierenland 2040... 3 III. Richting van de regio de komende 10 jaar:... 4 IV. Aanbevelingen en adviezen voor de periode tot 2015... 7 1
Inleiding De provincie Gelderland heeft ons gevraagd te adviseren over haar nieuwe Omgevingsvisie die in het najaar van 2013 wordt vastgesteld. In het korte tijdsbestek dat ons was gegund zijn wij tot het voor u liggende advies gekomen. Het betreft een advies op hoofdlijnen. Als nieuwe adviescommissie voor de provincie hebben wij ervoor gekozen eerst een gezamenlijk beeld te schetsen van het Rivierenland zoals wij dat nu beleven, met alle mooie en minder mooie aspecten. Daarna hebben wij besproken wat ons toekomstbeeld is voor Rivierenland in 2040, uiteraard binnen de kansen en mogelijkheden die deze regio biedt. Tot slot hebben wij lijnen uitgezet hoe de regio tot dat wensbeeld kan komen. Op basis daarvan komen wij tot een aantal gerichte aanbevelingen voor de Omgevingsvisie. De regiocommissie wil enkele aanbevelingen nog nader uitwerken. I. Snapshot Rivierenland 2013 In verschillende analyses over de regio (zoals Kansenboek Gelderse regio s 2040 en Visie Verrassend Rivierenland) zijn de belangrijkste landschappelijke kenmerken van Rivierenland al goed weergegeven: het prachtige rivierenlandschap; de centrale ligging in het midden van Nederland; de rijke cultuurhistorie; de grote infrastructuuraders; de sterke agrosector; de kleinschaligheid. Op sociaal-maatschappelijk gebied kenmerkt de commissie Rivierenland als volgt. Er heerst een ondernemende geest maar inwoners houden ook vast aan het vertrouwde. Er is een sterke sociale cohesie. Vergrijzing vormt in toenemende mate een punt van zorg. Op de langere termijn zal ook rekening moeten worden gehouden met krimp. Inwoners zijn met name georiënteerd op de grote steden buiten de regio zoals Den Bosch, Utrecht en Nijmegen en in mindere mate op de regio zelf. Zowel het gezondheidsniveau als het opleidingsniveau is lager dan gemiddeld. Rivierenland kent relatief veel laaggeschoolde werklozen. Hoogopgeleide mensen verlaten de regio of werken buiten de regio, laagopgeleiden blijven over. Dit kan leiden tot een tweedeling binnen de regio. Het beeld van de student die de rivier oversteekt om een opleiding te volgen en niet meer terugkomt. De grote kernen hebben redelijke tot goede voorzieningen, de voorzieningen in vele kleinere kernen in het buitengebied staan onder druk. Het blijft wel een unieke kleinschalige regio midden tussen andere meer grootschalige regio s. 2
II. Toekomstbeeld Rivierenland 2040 In de discussies komen steeds de belangrijkste potenties van de regio terug: de centrale ligging, de goede en beleefbare landschappelijke kwaliteiten en de sterke economische sectoren transport en logistiek, en de agrosector. De uitdaging voor de toekomst is de verbinding en het evenwicht tussen die potenties te vinden. Wij willen in enkele uitspraken en beelden aangeven wat wij wensen voor Rivierenland in 2040. Innovatieve land- en tuinbouw; de regio als proeftuin voor gezond voedsel vanuit de regio zelf, en voor Food Valley en Brainport. Logistiek van de toekomst met nieuwe logistieke clusters in Rivierenland op de assen. Energie uit het landschap via bio-energie, windenergie langs transportassen, zonne-energie op daken en het gebruik van water als energieopwekker. Behoud van de ruimte, de zichtlijnen in het landschap en de cultuurhistorie. De historie als leestekens in het landschap. Dynamische steden en een vitaal platteland. Ruim en fijn wonen. Het ontwikkelen van een trots op Rivierenland en het uitdragen daarvan. Een evenwichtige bevolkingsopbouw en hoger opgeleide inwoners. Sterke civil society. Water verweven in de regio: veiligheid gecombineerd met functies als recreatie, economie en natuur(terpen). Bij deze beelden willen we ook aangeven wat we wilen voorkomen: Leegstand en verrommeling op het platteland Grootschalige pretparken Hoogbouw en grootschalige verstedelijking 3
III. Richting van de regio de komende 10 jaar: RIVIERENLAND the place to be Om het wensbeeld van de regio Rivierenland in 2040 te kunnen bereiken dienen we nu al na te denken over HOE we daar kunnen komen. De commissie is van mening dat de verbindingskracht en potenties van de regio langs drie lijnen kunnen worden versterkt. A. De regio als proeftuin voor high tech / hoogtechnologische ontwikkelingen. Wij zien de toepassing van high tech als dynamische factor en schakel voor de verschillende ontwikkelingsopgaven van het gebied. High tech brengt oplossingen dichterbij. Het creëren van een klimaat voor de toepassing hiervan geeft de regio ook meer smoel. Wij willen daarom dat de regio zich gaat profileren als de proeftuin. Recreatie -Wandelen -Fietsen -Watersport -Kleine luchtvaart -Cultuur Wonen Natuurlijke leefomgeving -Groen -Water -Landschap High-Tech Maakt mogelijk Economie -Transport -Watermanagement -ecologie -biodiversiteit -Agrosector -Energie Sociale cohesie -Verbinden -Saamhorigheid -Zelfstandigheid -Kleinschaligheid 4
B. De regio als prettige woon en werkplek, ook voor de jeugd. De regio heeft een grote potentie als prettige woon-, en werkplek. Speciale aandacht willen wij daarbij geven aan de jeugd als huidige en toekomstige bewoner, drager en gebruiker van het gebied. Hoe binden we de jeugd aan de regio en wat is daarvoor nodig? Denk aan het woonbeleid, de bijdrage aan de evenwichtige bevolkingsopbouw, het onderwijs, en de arbeidsmarkt en werkgelegenheid voor jongeren en jonge bedrijven. Onderwijs -Stageplekken -Aansluiting ROC-HBO -Aansluiting opleiding en werk Starterswoningen Werkgelegenheid -Jonge bedrijven -ZZP-ers Jeugd Gezondheid -Sport -Beweging -Voeding Verbinding Pendelaars en jonge gezinnen 5
C. De regio als verbindingsschakel/centrum van Nederland tussen de regio s De regio ligt in het midden van Nederland en is omgeven door belangrijke steden en regio s met specifieke potenties. Het schakelen met die potenties die om de regio heen liggen gebeurt in onze ogen nog volstrekt onvoldoende. Het is nu hoofdzakelijk beperkt tot pendelende Rivierenlanders. Ga na wat de kansen zijn voor nauwere verbindingen met Food Valley/Wageningen, Arnhem/Nijmegen (hoger onderwijs, Health Valley), Rotterdam en Noordrijn-Westfalen (logistiek), Utrecht (dienstensector) en Den Bosch (innovatieve gezondheidszorg). Dit zal nieuwe inzichten en opgaven opleveren voor de regio. Verbinding tussen Rotterdam en Noordrijn-Westfalen Utrecht diensten sector Den Bosch Innovatieve gezondheidszorg Wageningen Food Valley Arnhem/Nijmegen onderwijsvoorzieningen Health Valley 6
IV. Aanbevelingen en adviezen voor de periode tot 2015 Wij hebben drie ontwikkellijnen geschetst die van groot belang zijn voor de toekomst van Rivierenland: 1. De regio als proeftuin voor high tech / hoogtechnologische ontwikkelingen; 2. De regio als prettige woon-, en werkplek, ook voor de jeugd; 3. De regio als verbindingsschakel/centrum van Nederland tussen de regio s. Wij bevelen aan in deze drie lijnen de uitdaging te zoeken voor de ontwikkeling van het gebied, en dit te agenderen in de Omgevingsvisie en de rest van het provinciaal beleid. Deze uitdaging ligt overigens niet alleen op het bordje van de provincie maar ook bij de andere overheden, organisaties en bedrijven in en om de regio. De commissie is bereid voor deze lijnen brainstormtafels te organiseren waaruit verdere concrete vervolgstappen en/of adviezen kunnen voortvloeien. Vooruitlopend op deze aanpak doet de commissie in dit stadium alvast een zevental concrete en prikkelende aanbevelingen voor het provinciale beleid in de periode tot 2015. 1. Investeer in gratis glasvezel en Wi-Fi voor de hele regio. Snel, alom aanwezig en gratis internet heeft, naast de voor de hand liggende voordelen, ook een positieve invloed op bijvoorbeeld domotica, zorg en onderwijs. De regio kent een onaanvaardbare achterstand ten aanzien van de digitale bereikbaarheid. Het aanbieden van gratis en alom aanwezige digitale bereikbaarheid is niet een nieuw concept; ook andere provincies willen hierop inzetten. 1 2. Start met de toepassing van windenergie langs de transportassen (A2/A15) Duurzame energie is ook voor de regio Rivierenland belangrijk. Plaatsing kan gevoelig liggen vanwege landschappelijke bezwaren. Wij willen daarom dat de toepassing van windenergie zich concentreert langs de grote transportassen A15 en A2. Een deel van de opgewekte energie moet tegen lagere tarieven ter beschikking worden gesteld aan omwonenden. 1 Gedeputeerde Poepjes in Friesland: Als provincie moeten we zorgen voor een optimaal leef- en woonklimaat. Tegenwoordig moet er niet alleen een asfaltweg liggen, maar de digitale snelweg hoort daar ook bij. 7
3. Onderzoek of een technocentrum, gericht op transport en logistiek en ander vitale sectoren, een schakel kan vormen in de aansluiting van onderwijs op de regionale arbeidsmarkt. Aansluiting van opleidingen en onderwijs op de regionale arbeidsmarkt is van groot belang. Hiermee kunnen we jongeren aan de regio binden en kunnen we (jeugd) werkloosheid beperken. Financiële ondersteuning van de provincie in de opstart van een technocentrum kan als een katalysator werken. 4. Start een regeling herbouw en ontwikkeling buitengebied met behoud van de ruimtelijke kwaliteiten en voldoende dynamiek. Het buitengebied verandert door de ontwikkelingen in de agrarische sector en de mogelijkheid van nieuwe functies zoals bv. recreatie en toerisme. Er ligt een opgave voor het opruimen van overbodig geworden bouwwerken gekoppeld aan nieuwbouw. Wij bevelen aan dat hiervoor een stimuleringsregeling wordt opgezet. Bepaalde gebieden in de regio kunnen worden aangewezen als proeftuin voor deze vorm van uitnodigings-, of ontwikkelingsplanologie. 5. Stimuleer de realisatie van starterswoningen in panden die worden herbestemd, door hiervoor gelden ter beschikking te stellen (in het kader van herbestemming en leegstand). Hiermee wordt een nieuwe dynamiek in de bestaande bouw gecreëerd. Deze regeling dient te vallen onder een provinciaal of regionaal startersbeleid, voor het behoud van jeugd en jonge gezinnen in de regio. 6. Bij clustering van voorzieningen in kleine kernen dient de provincie de gemeenten rugdekking te geven. Voor de vitaliteit van het platteland is het van belang dat clustering van voorzieningen van onderop wordt geïnitieerd/ ondersteund. Als deze ontwikkeling onvoldoende plaatsvindt en gemeentes hierop moeten sturen, is steun van de provincie belangrijk. Kom met een gezamenlijk programma Vitaal Platteland Rivierenland. 7. Maak meer ruimte voor de kleine luchtvaart. De beleefbaarheid van de regio is uniek via het water, op het land en in de lucht. Boven de regio is de ballonvaart al zeer populair. Om de vrijetijdseconomie verder te stimuleren zou de kleine luchtvaart meer mogelijkheden dienen te krijgen. Regiocommissie Rivierenland 22 februari 2013 8