VERSLAG KENNISTAFEL RISICOCOMMUNICATIE Datum: 15 juni 2010 Locatie: Vergadercentrum Hoog Brabant, Utrecht De volgende bijeenkomst is op 6 september 2010 Deelnemers Naam Organisatie Tel. Nr. e-mail Aanwezig Astrid Schaijk Hulpverlening Gelderland Midden astrid.van.schaijk@hvdgm.nl Leo Huijs Brandweer Brabant Noord l.huijs@brwbn.nl Maarten van Wieringen Hulpverleningsdienst Groningen m.van.wieringen@hvd.groningen.nl Monique van der Harg Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid m.vander.harg@vrzhz.nl Peter Niekerk Gemeente Almere pmniekerk@almere.nl Rika Leijstra Hulpverleningsdienst Fryslan R.Leijstra@hvdfryslan.nl Ronald van Miltenburg veiligheidsregio Gooi- en Vechtstreek ronald.vanmiltenburg@brandweergooivecht.nl Sibyl Kosutic Veiligheidsregio Utrecht S.Kosutic@vru.nl Willemien Bouwers Hulpverleningsdienst Groningen Willemien.bouwers@hvd.groningen.nl Anne-Marie van het Erve Voorzitter vanheterve@inconnect.nl Dagmar van den Brule Secretaris Brule@mmgadvies.nl Naam Organisatie Tel. Nr. e-mail Afwezig Agaat van der Veer Brandweer Flevoland A.vanderVeer@brandweerflevoland.nl Anne-Marie Vermeulen Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant anne-marie.vermeulen@veiligheidsregiomwb.nl Atze Schuiringa Provincie Overijssel AJ.Schuiringa@overijssel.nl Barry van t Padje Brandweer Amsterdam Amstelland B.vantPadje@brandweeraa.nl Bart Gosen Provincie Zuid-Holland bj.gosen@pzh.nl Eric Seugling Brandweer Hollands Midden e.seugling@hollands-midden.nl Ingrid van den Berg Veiligheidsregio HM iberg@ghor.hollands-midden.nl Jacco Rodermond veiligheidsregio Drenthe jacco.rodermond@hvd-drenthe.nl Kenneth Goedhart gemeente Amsterdam kgoedhart@bda.amsterdam.nl Leon van Eummelen Brandweer Zuid Limburg l.eummelen@brwzl.nl Liesbeth van Greuningen Milieudienst West-Holland l.vangreuningen@mdwh.nl Lindy Schotman Veiligheidsregio Rotterdam-Rijnmond e.schotman@veiligheidsregio-rr.nl Lodewijk van Wendel de Joode Ministerie van Buitenlandse Zaken Lodewijk.WendeldeJoode@minbzk.nl Madelon Noordover-Keulen Veiligheidsregio Haaglanden m.noordover@hrh.denhaag.nl Marieke van Wijk Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant marieke.van.wijk@veiligheidsregiomwb.nl Marijke Hagendoorn Brandweer Fryslan M.Hagedoorn@brandweerfryslan.nl Yvonne Cransveld Veiligheidsregio Midden- en West-Brabant yvonne@cransveld.com Naam Organisatie Tel. Nr. e-mail Gast Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 1 van 6
Naam Organisatie Tel. Nr. e-mail Annette Klarenbeek Hogeschool Utrecht annet.klarenbeek@hu.nl Menno de Groot Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid Samenvatting Starttijd Eindtijd Onderwerp Samenvatting 10.00 uur 10.15 uur Opening van de bijeenkomst Anne-Marie van het Erve opent de bijeenkomst en stelt zich voor als nieuwe voorzitter van de kennistafel Risicocommunicatie. Voor de nieuwe leden legt ze in het kort uit hoe de kennistafel tot stand is gekomen: De programmafinanciering externe veiligheid heeft als doel de uitvoering bij gemeenten, provincies en samenwerkingsverbanden op een professioneel niveau te brengen. In dit kader stimuleert Relevant, netwerk externe veiligheid, de kennisuitwisseling door middel van de website relevant.nl, een jaarlijks congres en een aantal kennistafels. Naast de kennistafel Risicocommunicatie zijn er ook kennistafels op het gebied van buisleidingen, groepsrisico, transport, techniek en ruimtelijke ordening en saneren. De kennistafels komen 3 maal per jaar bijeen en aan het einde van het jaar wordt er door het netwerk Relevant een congres georganiseerd. Dit jaar zal het congres op 7 december plaatsvinden. 10.15 uur 11.15 uur Rondje regio s De leden van de kennistafel stellen zich voor en vertellen in het kort over de activiteiten die zich in hun organisatie afspelen. Veiligheidsregio Utrecht Utrecht zit in een regionaal traject. Er is een nieuwe directeur crisis- en risicobeheersing aangesteld die zich vooral richt op risicocommunicatie. Wat er op het moment mist is een beleidsstuk op het gebied van crisisen risicocommunicatie. De PUEV (Provinciaal Uitvoeringsprogramma Externe Veiligheid) pilot dat in samenwerking met Actorion (Geert Geujen) op het gebied van transport gevaarlijke stoffen is gestart moet als input dienen voor het in de toekomst ontwikkelen van dit beleidsstuk. Hulpverleningsdienst Groningen In 2008 is de risicowijzer uitgegeven. Aan het begin van dit jaar is Groningen gestart met de Denk Vooruit campagne Je hebt meer in huis dan je denkt! Een positieve insteek van de campagne moet ertoe leiden dat mensen gestimuleerd worden het noodpakket compleet te maken door ze er op te wijzen dat ze vaak al veel items van het noodpakket in huis hebben. In supermarktketen Jumbo hangt er daarvoor in 8 supermarkten in Groningen een boodschappenlijstje met daarop de 6 belangrijkste artikelen, zoals flesjes water en houdbaar voedsel. De campagne bestaat uit het verspreiden van ansichtkaarten en stickers, advertenties in alle huisaan-huisbladen in de provincie Groningen, radiospotjes, posters op Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 2 van 6
publieke plekken en een winactie voor een rondvlucht boven de provincie als men het noodpakket compleet heeft gemaakt. Vrijdag wordt de effectmeting hiervan bekend: ongeveer 25% van de mensen die de campagne kenden hebben het noodpakket aangevuld. De conclusie is dat samenwerken met commerciële partijen heel goed werkt. In de Verenigde Staten wordt dat ook veel gedaan. Voor deze nieuwe periode is de uitdaging, vooral met het vooruitzicht op de komende bezuinigingen, om risicocommunicatie op de agenda te houden. Hulpverlening Gelderland Midden Astrid van Schaijk stelt voor in een volgende bijeenkomst een presentatie te houden over één van de vele projecten waarmee ze zich bezig (hebben) (ge)houden. Zo zijn ze onder andere bezig met het opstellen van een meerjarenbeleidsplan, is er een nulmeting gedaan onder burgers naar de algemene kennis over risico s (hieruit blijkt dat men wel weet wat te doen als het alarm gaat, maar niet welke risico s ze lopen), is er een computerspel voor jongeren ontwikkeld en zijn ze bezig met het maken van een website dat een uitgeklede versie van de risicokaart wordt. Risicocommunicatie staat ondanks de bezuinigingen hoog op de agenda omdat de verantwoordelijkheid steeds meer bij de burger gelegd wordt. Hulpverleningsdienst Fryslan Rika Leijstra is sinds 2010 werkzaam bij de hulpverleningsdienst. Zij zijn bezig met een uitvoeringsplan en willen een risicowijzer gaan opstellen. Gemeente Almere Samen met de provincie Flevoland wil de gemeente Almere een risicocommunicatie traject starten. Daarbij hoort onder andere het opstellen van een meerjarenplan. Dit jaar is het thema transport gevaarlijke stoffen gekozen. Daarnaast wil de gemeente een risicoprofiel opstellen. Het is de bedoeling bij de uitvoering van deze afzonderlijke projecten ze aan elkaar te koppelen. Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid Vorig jaar is er een risicowijzer verspreid (zie casus). Dat heeft een succesvolle uitwerking gehad. Een effectenmeting hiervan moet nog wel worden verricht. Er is tevens een beleidskader Crisis- en risicocommunicatie geschreven, maar begin dit jaar is dat bij de veiligheidsregio gescheiden. Dit jaar is het jaar van Transport en Veiligheid. Het incident scenario deelproject heeft uitgewezen dat het meest realistische incident dat in de regio zou kunnen gebeuren met buisleidingen te maken heeft. Alhoewel de bestuurders besloten hebben dat water belangrijker is, worden er toch oefeningen gepland om voorbereidingen te treffen voor Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 3 van 6
een dergelijk incident. Na de zomer zullen kaarten worden verspreid om burgers te informeren over deze risico s en wat men kan doen als een incident zich voordoet. Tevens is er een filmpje uitgebracht waarin gepeild wordt wat burgers wel en niet weten over de risico s die ze lopen. 11.15 uur 12.30 uur Discourse analyse voor risicocommunicatie Brandweer Brabant Noord De brandweer werkt veel samen met de provincie. Het Brabantse noodpakket is succesvol geweest. 112 teletekst is ook succesvol. Daarop kunnen incidenten gerapporteerd worden om mensen hierover te informeren. Het risicobewustzijn van de burger wordt belangrijk geacht en daarom is er in samenwerking met Actorion een risicobelevingsonderzoek uitgevoerd. Daarnaast wordt er een beleidsplan met gemeenten gemaakt, waarbij gemeenten gepolst worden waar zij behoefte aan hebben. In de toekomst wordt er aansluiting gezocht met NL-Alert. Presentatie door Annette Klarenbeek, promovenda, docent aan het Instituut voor Communicatie en onderzoeker bij het lectoraat Overheidscommunicatie van de Hogeschool Utrecht. Vanuit de perspectieven crisismakelaardij en discourse analyse concentreert dit promotie onderzoek op sluimerende crises, waarbij de vraag Welke bijdrage kan communicatie leveren om te begrijpen hoe een crisis tot algemene crisisbesef kan leiden? centraal staat. Crisismakelaar Crisismakelaars zijn stakeholders die betrokken zijn bij het beleid van een organisatie. Het succes van een crisismakelaar hangt af van het kennen van je doelgroep en het succesvol kunnen inspelen op de issues die daarbinnen spelen. Alleen dan kan je inzicht krijgen in hoe ze invloed kunnen hebben op je campagne. In feite moet je als organisatie zelf als crisismakelaar proberen op te treden. Een voorbeeld is de bezorgde moeder, Anneke Bleeker, die veel aandacht kreeg rond het HPV vaccin. Zij was een succesvolle crisismakelaar die goed was ingevoerd, veel feiten bij de hand had en voorbeelden wist op te noemen van het buitenland. Door de risico s goed en werkbaar in beeld te brengen maakte zij een sterke indruk. Discourse analyse Met behulp van discourse analyse kan je bepalen waar de spanningsvelden zitten. Het richt zich op perceptie en op taal om op die manier inzicht te krijgen in discursieve psychologie wat doen mensen met de taal? Men heeft namelijk vaak te maken met interactionele problemen zoals in principe versus in de praktijk. Als communicatie medewerker moet je in feite op zoek naar dit soort dilemma s en die zonder mening benaderen. Je moet dus beter begrijpen waar jouw doelgroep mee tobt. Door de response te bepalen op deze dilemma s treed je zelf op als crisismakelaar. Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 4 van 6
Helaas is er geen checklijst voor het aanpakken hiervan. Elke situatie moet apart bekeken en geanalyseerd worden. Hiervoor moet je actief scannen waar er energie zit en daarvan leren en dat toepassen op de boodschap die je naar buiten brengt. De kunst is risico s onder de aandacht te brengen zonder angsten verder aan te wakkeren, maar op een positieve manier mensen in beweging te krijgen. 12.40 uur 13.40 uur Lunch 13.40 uur 15.30 uur Casus Barendrecht Presentatie door Anne-Marie van het Erve, voorzitter en communicatie- adviseur van het college van B&W van de gemeente Barendrecht. De stad Barendrecht is van 17.000 inwoners in 1993 uitgegroeid tot 50.000 en ligt o.a. onder de rook van Pernis en op de route van de Betuwelijn. Shell heeft in de gemeente twee velden liggen met een pompinstallatie. Eén daarvan is bijna leeg en zou in 2012 gebruikt kunnen worden voor het opslaan van CO 2. De bedoeling is de CO 2 die bij de raffinaderij in Pernis vrijkomt op te vangen en hier op te slaan. (Zie presentatie) Lessons learned: - Blijf vragen om de opmerkingen van inwoners - Steun en faciliteer burger initiatieven - Niet inspelen op onterechte angsten - Laat je niet wegzetten als NIMBY (baseer je op feiten en cijfers) - De invloed van interpretaties - Politiek is onvoorspelbaar - De rol van taal en frames 15.30 uur 15.50 uur Agenda volgende bijeenkomst Er wordt gebrainstormd over agendapunten voor de volgende bijeenkomsten (zie onderstaande lijst). 15.50 uur Sluiting Afspraken en acties Dagmar van den Brule zal de verzorging van het verslag voor haar rekening nemen en op de website plaatsen. Dagmar van den Brule zal een datumprikker rondsturen naar de leden van de kennistafel voor het plannen van de volgende twee bijeenkomsten die in september en november zullen plaatsvinden. Agendapunten voor de volgende bijeenkomsten Onderwerp In bijeenkomst Amsterdam-Amstelland: Risicocommunicatie en zelfredzaamheid Presentatie NCC NL-Alert Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 5 van 6
Onderwerp In bijeenkomst Lobbyist Hoe breng ik risicocommunicatie onder de bestuurlijke aandacht? Hoe kan je de bestuurder beïnvloeden? Hoe verkoop je het onderwerp? Presentatie Astrid Schaijk Angstcommunicatie Verslag kennistafel Risicocommunicatie pagina 6 van 6