Voorwoord van Bart Vink, Programmaleider SMASH Voor u ligt de tweede nieuwsbrief SMASH. Aanleiding voor deze nieuwsbrief is niet alleen dat het al even geleden is dat we onze eerste nieuwsbrief verstuurden, maar ook dat we rond de zomer van dit jaar een aantal hoofdkeuzes willen maken. Vanuit die ambitie vond op 9 april jl. een informele sessie van de stuurgroep SMASH plaats. Hierin werd levendig gediscussieerd over hoe de balans tussen verstedelijking en luchtvaart in het gebied rond Schiphol in beleid verbeterd kan worden, zodat zowel voldoende ruimte is voor stedelijke ontwikkeling, als voor de ontwikkeling van de luchtvaart. Zie voor een impressie van deze discussie het eerste item in deze nieuwsbrief. Intussen is ook de Rli op ons verzoek aan de slag gegaan. Deze raad zal ons adviseren op het gebied van governance in de Schipholregio. Wij willen daarmee ons voordeel doen onder andere wat betreft de aansturing van de uitvoeringsacties en kijken uit naar het advies dat voor de zomer gereed zal komen. Het PBL heeft voor ons, uitgaande van bestaande onderzoeken, een verkenning uitgevoerd naar lessen die te trekken zijn ten aanzien van het hinderbeleid rond Schiphol. Ik verwacht deze maand het resultaat van deze verkenning en kijk daarnaar uit. Daarnaast is in het kader van de uitvoeringsagenda SMASH het voorwerk voor een MIRT-onderzoek naar het station Schiphol gestart om te kijken of, met het oog op het toenemende aantal trein- en busreizigers en luchtvaartpassagiers, aanpassing / vernieuwing van het stationsgebouw noodzakelijk en wenselijk is. Verder is het programma SMASH de afgelopen periode aan de slag geweest via de bekende drie sporen: verstedelijking/leefbaarheid, vliegveiligheid en economische kracht en bereikbaarheid. Het eerste spoor, verstedelijking/leefbaarheid, gaat over de spanning tussen de ontwikkeling van de luchthaven enerzijds en de verstedelijking incl. woningbouwontwikkeling anderzijds. Hiervoor zijn drie beleidsvarianten ontwikkeld. Op dit moment komen de resultaten binnen van de onderzoeken naar de effecten van deze beleidsvarianten op het gebied van woningbouw, luchtvaart en bereikbaarheid. Deze resultaten zullen worden gedeeld in de daarvoor bestaande klankbordgroepen SMASH die specifiek voor deze effectonderzoeken in het leven zijn geroepen. Ook is er intussen een quick scan verricht naar mogelijke duurzaamheids- en economische effecten van de verschillende varianten. Natuurlijk gaan we ook aan de slag met de uitkomsten van de informele stuurgroep. Het tweede spoor, het versterken van de economische kracht en bereikbaarheid van de regio, krijgt vooral vorm via de Uitvoeringsagenda SMASH. De gemeenten Amsterdam en Haarlemmermeer, de Stadsregio Amsterdam, de provincie Noord-Holland en Schiphol zijn samen met het Rijk aan het inventariseren welke acties en projecten van belang zijn voor de ontwikkeling van Metropool en Mainport. Een eerste selectie daarvan kan in de volgende stuurgroep (in mei) besproken worden. Ambitie is om nog voor de zomer hoofdkeuzes te maken, zowel wat betreft beleid als wat betreft de bijbehorende realisatie en uitvoering. Hierbij zullen we ook de uitkomsten betrekken van een verkenning naar de opgaven en kansen van de corridor Zuidas-Schiphol dat naar verwachting eind mei gereed komt. Het derde spoor, vliegveiligheid, heeft een sterke relatie met de actualisatie van de AMvB Luchthavenindelingbesluilt (LIB). Het gaat hierin bijvoorbeeld over gebieden waar beperkingen gelden ter voorkoming van vogelaanvaringen. Het idee is bij ruimtelijke plannen voor de regio rond Schiphol te werken met een vogeltoets, waarbij dit plan getoetst wordt op vogelaantrekkende werking. De NRV (Nationale Regiegroep Vogelaanvaringen) stelt voor om een jaar te experimenteren met zo n toets. Na de proefperiode wordt besloten over de verdere regulering daarvan. 1
Bij vliegveiligheid gaat het verder om het vastleggen/actualiseren van gebieden waarbinnen met behulp van verschillende toetsen wordt gekeken of ontwikkelingen geen nadelige invloed hebben op de vliegveiligheid. Met name voor de Zuidas zijn we gezamenlijk met de gemeente Amsterdam aan het kijken of er spanning is tussen de verstedelijkingsambities en de rijk-regio-afspraken rond het Zuidasdok enerzijds en de eisen in relatie tot de luchtvaart en het huidige LIB anderzijds, en hoe deze dan evt. opgelost kunnen worden. Veel leesplezier! In deze nieuwsbrief: Impressie informele stuurgroep SMASH (9 april)... 3 Mirt-onderzoek station Schiphol gaat van start... 4 Even voorstellen: nieuwe secretaris SMASH... 5 Overleggremia en planning... 6 2
Impressie informele stuurgroep SMASH (9 april) Dinsdag 9 april is een informele stuurgroep SMASH geweest. In een open gesprek is van gedachten gewisseld over manieren van omgang met woningbouw en hinder in de verschillende zones rond Schiphol. Keuzes hierover zijn hard nodig om aan overheden, woningbouw- en luchtvaartsector de noodzakelijke helderheid te geven en daarmee bij te dragen aan de kracht en het elan van de Schipholregio. Een korte impressie van het debat tussen gedeputeerden, wethouders en rijksvertegenwoordigers die vertegenwoordigd zijn in de Stuurgroep SMASH. De bijeenkomst was, in een samenwerking van het programmateam SMASH en de regionale partijen, vormgegeven als een Lagerhuisdebat. Aan de hand van stellingen werd gediscussieerd over de mogelijke ruimtelijke regimes in verschillende zones (van dichtbij tot verder weg) rond de luchthaven: wat vinden de bestuurders dat we vooral wel moeten doen en wat vooral niet in die verschillende gebieden. Doel van de sessie was het verkrijgen van meer inzicht in elkaars belangen, een overzicht van de do s en don ts waar men het gezamenlijk over eens is, discussiepunten, tegenstellingen en overwegingen. Hiermee ontstaat inzicht in waar we samen staan en waar de volgende stappen of keuzes gezet moeten worden om te komen tot beleidskeuzes rond de zomer. De discussie werd gevoerd in drie blokken, in elk blok stond een ander gebied rond de luchthaven centraal. In blok I het gebied direct rond de luchthaven en van daaruit een gebied steeds verder van de luchthaven. In blok 1, het gebied direct rond de luchthaven, ging de discussie vooral over of het huidige ruimtelijke regime niet streng genoeg is en of er bij een strenger regime wel voldoende ruimte is voor maatwerk. In blok 2 bespraken we het gebied direct buiten het kleine gebied. Sommigen uitten twijfels bij het blijven werken met ruimtelijke contouren aangezien die lijnen op de kaart (met bijbehorende ruimtelijke regimes) ook juist aanleiding voor nieuwe discussies kunnen geven, bijvoorbeeld bij grensgevallen en bij nieuwe ontwikkelingen in de lucht of op de grond. Tegelijkertijd heeft het Nota Ruimte-beleid met zijn 20 Kecontour helderheid en planologische rust opgeleverd die velen willen vasthouden. He t is duidelijk dat we geen oude schoenen moeten weggooien als we nog geen nieuwe hebben. Maar ook dat we wel moeten zorgen dat er ruimte is voor zowel de ruimtelijk-economische dynamiek en de daarbij horende ontwikkeling van nieuwe woningen als de verdere ontwikkeling en flexibiliteit van de luchtvaart. Mainport en metropool worden daar in samenhang sterker van. Hoe dat het beste kan, is de opgave voor SMASH. Blok 3 focuste op een ruimer gebied rond de luchthaven. Als alternatief voor het sturen met ruimtelijke contouren werd hier gesproken over voor- en nadelen van het op termijn op een andere manier regisseren van de ruimtelijke ontwikkelingen. Velen vinden het hier geopperde idee van sturen door een toets in plaats van met contouren een charmant idee dat zou kunnen passen bij de nieuwe sturingsfilosofie van rijk en regio met betrekking tot zowel de ruimtelijke dynamiek als de luchtvaart. Het idee roept echter ook nog tal van vragen op die om uitwerking vragen alvorens het idee te omarmen dan wel af te wijzen. Dat is dan ook een van de opdrachten aan het programma SMASH voor de komende periode. Het is te vroeg om nu al keuzes te maken. Met de gedachtewisseling is niet alleen helder geworden dat het voor de kracht van de Schipholregio nodig is om helder te kiezen hoe we willen omgaan met de spanning tussen wonen en vliegen. Ook heeft de gedachtewisseling bestuurders inhoudelijk met elkaar in gesprek gebracht en ervoor gezorgd dat verschillende belangen en standpunten zijn gewisseld en zijn samen moge lijke opties voor de toekomst verkend. Dat helpt om rond de zomer samen stappen te zetten en keuzes te gaan maken. Niet alleen wat betreft het te voeren ruimtelijke beleid, maar ook wat betreft de uitvoeringsacties en de juridische verankering. Daarop is SMASH gericht. 3
Mirt-onderzoek station Schiphol gaat van start In het kader van SMASH zijn meerdere huidige en toekomstige knelpunten in de bereikbaarheid van Schiphol geanalyseerd in samenwerking tussen alle betrokken partijen. Een van de knelpunten be treft het station Schiphol. De stationsterminal is gebouwd in 1995 ter vervanging van het eerste stationsgebouw uit 1978. De continue groei van het aantal trein- en busreizigers leidt nu opnieuw tot noodzaak voor in ieder geval studie naar - een vernieuwing van het stationsgebouw. Het aantal vliegtuigpassagiers blijft naar verwachting groeien. In 1995 waren het er nog 24,9 mln per jaar, intussen gaat het om het dubbele en het einde van de groei is nog niet in zicht. Dat geldt ook voor het aantal treinreizigers dat in 1995 nog slechts 10,6 mln per jaar bedroeg en dat mogelijk mede op basis van het programma hoogfrequent spoor (PHS) verdubbelt of zelfs verdrievoudigt in 2020 en daarna. Ook het aantal busreizigers groeit: van 13,9 mln per jaar in 2000 naar mogelijk zo n 20 mln in 2020 en nog meer (ca. 25 mln) in 2030. Dat betekent dat ook het aantal overstappende reizigers van vliegtuig naar trein of bus, van trein naar trein en van trein naar bus aanzienlijk toeneemt. De maximale capaciteit van station Schiphol is inmiddels opnieuw bereikt. De kwaliteit van de voorzieningen voor de reizigers staat onder druk, terwijl er noodzaak is meer en betere voorzieningen aan de reiziger aan te bieden. Het MIRT-onderzoek zal hier meer duidelijkheid moeten gaan geven wat betreft de opgave en vooral wat betreft de mogelijk noodzakelijke aanpassingen aan het station. Schiphol, NS, Prorail, het Ministerie van Infrastructuur en Milieu en de stadsregio Amsterdam hebben daarom gezamenlijk de handschoen opgepakt en een MIRT-onderzoek station Schiphol voorbereid. De formele start van dit MIRT-onderzoek zal plaatsvinden half mei in de stuurgroep SMASH. De kosten van de studie bedragen in totaal 2,75 mln, waarvoor een TenT-bijdrage van 50% wordt gevraagd. Mocht deze aanvraag afgewezen worden, dan zal de onderzoeksopzet eenvoudiger ingericht worden. Voor het ministerie is met name van belang om vast te stellen wat kansrijke concepten voor station Schiphol op langere termijn zijn. Schiphol is mainport op Europees en mondiaal niveau én een schakel in het Europese, nationale en regionale spoorwegnetwerk. De goede bereikbaarheid van Schiphol met de trein (en de auto) is daarom een doelstelling op nationaal niveau. Om een goede afweging te kunnen maken voor investeringsprioriteiten na 2025 is het noodzakelijk te weten wat de groei-prognoses zijn van het aantal reizigers per modaliteit van en naar Schiphol en welke investeringen er mogelijk nodig zijn om een nieuwe schaalsprong in capaciteit en kwaliteit van station Schiphol te kunnen realiseren. Voor de overige partijen is met name van belang vast te stellen wat noodzakelijke korte termijn maatregelen zijn om voor 2020 de benodigde capaciteit en kwaliteit te kunnen garanderen en dat deze investeringen op korte termijn de schaalsprong op langere termijn niet onnodig duurder of zelfs onmogelijk maken. 4
Even voorstellen: nieuwe secretaris SMASH In februari van dit jaar is Dominique Blom aan de slag gegaan als secretaris van SMASH. Jeroen Heuvelink, tot die tijd secretaris van SMASH, is de uitvoeringsagenda gaan trekken. Jacqueline Vrolijk, die tot die tijd de Uitvoeringsagenda deed, is (tijdelijk) vertrokken naar de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur. Dominique is van huis uit landschapsarchitecte en werkte hiervoor bij de Raad voor de Leefomgeving en Infrastructuur aan verschillende adviezen op het gebied van ruimtelijke ordening. Daarnaast is Monique Kerssens half februari voor 2 dagen in de week toegevoegd aan SMASH. Monique werkt (ook) bij de provincie Noord-Holland als Beleidsadviseur omgevingskwaliteit Schiphol. Even voorstellen: Kernteam en rijk-regio-sector-overleg Het Kernteam van het Programma SMASH: Bart Vink, Programmaleider Maarten Jenniskens, plv. programmaleider Dominique Blom, Projectsecretaris Remco van den Bos, Trekker onderzoek beleidsvarianten wonenvliegen-hinder / instrumentarium Carsten Krooshof, Trekker onderzoek luchtvaart en bereikbaarheid Jeroen Heuvelink, Trekker Uitvoeringsagenda Tony Balnikker, Trekker actualisatie AMvB Luchthavenindelingsbesluit Dave Hardy, Programmasecretariaat Jacqueline Smit, Programmasecretariaat bart.vink@minienm.nl maarten.jenniskens@minienem.nl dominique.blom@minienm.nl remco.vandenbos@minienm.nl carsten.krooshof@minienm.nl jeroen.heuvelink@minienm.nl tony.balnikker@minienm.nl dave.hardy@minienem.nl jacqueline.smit@minienm.nl Het Rijk-regio-sector overleg: Bert Uitterhoeve, gemeente Haarlemmermeer Joost Wagemakers, Schiphol Group Gerrit van der Plas, stadsregio Amsterdam Arjen van Nieuwenhuizen, gemeente Amsterdam Elzeline de Jong, gemeente Amsterdam Karin Post, KLM Marc Hanou, provincie Noord-Holland Jos Wassens, provincie Zuid-Holland Claudia de Kort, Holland Rijnland Klaas Meester, provincie Utrecht Eelco Maass, Ministerie van BZK Jelger Moggree, Ministerie van EZ b.uitterhoeve@haarlemmermeer.nl wagemakers@schiphol.nl G.vanderplas@stadsregioamsterdam.nl A.van.Nieuwenhuizen@dro.amsterdam.nl dejong@ez.amsterdam.nl Karin.Post@klm.com hanoum@noord-holland.nl Jc.wassens@pzh.nl cdkort@hollandrijnland.net Klaas.meester@provincie-utrecht.nl eelco.maass@minbzk.nl j.j.moggree@mineleni.nl 5
Overleggremia en planning Klankbordgroepen rijk-regio-overleg directeurenoverleg stuurgroep De klankbordgroepen leveren input en stellen voorstellen op die in het rijk-regio overleg op de agenda komen. Vervolgens komt het in het directeurenoverleg en daarna in de stuurgroep SMASH op de agenda. De stuurgroep adviseert vervolgens aan de bewindslieden. De Ministerraad neemt vervolgens besluiten. Planning Tijd Soort besluit Mei 2013 Juni 2013 Juli 2013 Najaar 2013 December 2013 Maart 2014 Stuurgroep SMASH Bespreken effecten beleidsvarianten wonen-vliegen-hinder Bespreken hoogtevlakken Bespreken selectie Uitvoeringsagenda Stuurgroep SMASH Beleidskeuze wonen-vliegen-hinder Beleidskeuze vliegveiligheid vwb hoogtevlakken Vaststellen Uitvoeringsagenda Advisering stuurgroep t.a.v. Beleidskeuzes Juridische vastlegging Uitvoeringsaspecten Effecten en omgeving Nader effectonderzoek Consultatie BO-MIRT Consultatie Alderstafel Advisering en participatie Kabinetsbesluit over producten Ontwerp(structuur)visie Ontwerp LiB-geluid Uitvoeringsagenda Definitief kabinetsbesluit na Parlementaire behandeling Zienswijzenprocedure 6