Onderzoeksvraag 2 Waarom zetten ondernemingen vestigingen op in andere landen? 1 Intro 1 Welke redenen worden er aangehaald om naar het buitenland te gaan? Groei en (tussen de regels) de productie verplaatsen naar het buitenland voor de lagere loonkost. 2 Wat heeft het bedrijf met zijn productie gedaan? De productie wordt uitbesteed (outsourcing). 3 Wat wordt er wel nog in België gedaan? De corebusiness, het ontwerpen van nieuwe modellen, en het management en de verkoop. 2 Probleemstelling Hoe kun je inspelen op de voorkeur van de consument? Kies je voor een wereldmerk of een lokaal merk? Welke factoren bepalen mee de keuze voor een buitenlandse vestiging? Interessante links bij deze onderzoeksvraag: http://www.mcdonalds.com/us/en/home. html http://www.heineken.nl/ http://www.ab inbev.com/ http://epp.eurostat.ec.europa.eu/ http://www.unctad.org/ http://www.pwc.com/ http://www.ey.be/index.html 3 Leerplandoelstellingen De leerlingen kunnen: motieven aangeven voor ondernemingen om zich in andere landen te vestigen. Van In 1
4 VOETen LEREN LEREN De leerlingen: (opvattingen over leren) 1 werken planmatig; 2 reflecteren over hun leeropvattingen, leermotieven en leerstrategieën; (informatieverwerving) 3 kunnen uit gegeven informatiebronnen en kanalen kritisch kiezen en deze raadplegen met het oog op de te bereiken doelen; (informatieverwerking) 4 kunnen zinvol inoefenen en herhalen; 5 kunnen gegeven informatie onder begeleiding kritisch analyseren en samenvatten; (problemen oplossen) 6 herkennen strategieën om problemen op te lossen en evalueren ze. STAM De leerlingen: (communicatief vermogen) 1 brengen belangrijke elementen van communicatief handelen in praktijk; (creativiteit) 2 kunnen originele ideeën en oplossingen ontwikkelen en uitvoeren; (doorzettingsvermogen) 4 blijven, ondanks moeilijkheden, een doel nastreven; (exploreren) 8 benutten leerkansen in diverse situaties; (kritisch denken) 11 kunnen gegevens, handelwijzen en redeneringen ter discussie stellen aan de hand van relevante criteria; 12 zijn bekwaam om alternatieven af te wegen en een bewuste keuze te maken; 13 kunnen onderwerpen benaderen vanuit verschillende invalshoeken; (zelfbeeld) 21 verwerven inzicht in de eigen sterke en zwakke punten; (zelfredzaamheid) 24 maken gebruik van de gepaste kanalen om hun vragen, problemen, ideeën of meningen kenbaar te maken; (zorgvuldigheid) 25 stellen kwaliteitseisen aan hun eigen werk en aan dat van anderen. CONTEXTEN De leerlingen: Socio economische context 1 leggen met voorbeelden uit hoe welvaart wordt gecreëerd en hoe een overheid inkomsten verwerft en aanwendt. Van In 2
5 Opdrachten Opdracht 1 Hoe kun je inspelen op de voorkeur van de consument? De leerlingen kunnen individueel de tekst lezen en de vragen oplossen. Daarna volgt een klassikale bespreking. 1 Waarom past McDonald s zijn menu s aan in verschillende landen? De smaken, cultuur, religie en eetgewoonten van klanten verschillen. Als je je assortiment niet aanpast, zul je weinig klanten aantrekken. 2 In welke andere sectoren stemmen bedrijven hun assortiment ook af op de lokale consument? Op www.economiedirect.be vind je alvast enkele tips. Cosmetica en kledij. Auto s in de VS en in België. Kleinhandel in verschillende landen: ander soort beleg, andere soorten sauzen Opdracht 2 Global brand of local brand? Deze opdracht kun je het beste klassikaal geven. Probeer de leerlingen te sturen in de richting van de juiste antwoorden. 1 Beide bierproducenten hanteren een andere merkenstrategie. Vergelijk ze. Strategie Voordeel AB Inbev Gebruikt bekende wereldmerken en lokale merken voor zijn producten. Problemen met een lokaal merk, hebben geen weerslag op de andere merken van het bedrijf. Men kan beter inspelen op lokale verschillen. Lokale bieren worden ingezet op een andere markt dan speciale bieren. Heineken Het hoofdproduct draagt de naam van de onderneming. Daarnaast zijn er voor andere segmenten in de markt andere merken. Kostenbesparing! Je hebt maar één naam voor één product, dus minder kosten. Het merk is duidelijk gekoppeld aan de naam van het bedrijf. Van In 3
Nadeel AB Inbev Er zijn meer kosten voor marketing: voor ieder label een andere marketingcampagne. Risico op sociale onrust als men moet snijden in lokale merken. In het buitenland kun je misschien niet altijd je vertrouwde merk krijgen. Heineken Het merk is duidelijk gekoppeld aan de naam van het bedrijf. Als de onderneming of het merk in een slecht daglicht komt te staan, geldt dat wereldwijd voor heel het merk Heineken. Door de media kan nieuws zich namelijk snel verspreiden. 2 Verklaar de titel van deze opdracht. Je kunt enerzijds kiezen voor een product met een merknaam die je wereldwijd gebruikt (global brand). Anderzijds kun je kiezen voor hetzelfde product, maar je geeft het telkens een naam die past bij de lokale cultuur, taal, gebruiken (local brand). Opdracht 3 Welke factoren bepalen mee de keuze voor een buitenlandse vestiging? Ook hier raden we om de opdracht klassikaal te bespreken. 1 Welke redenen heeft VW om een vestiging op te zetten in India? Er is een sterk groeiende markt, dus er is groei gewaarborgd. In India zijn de lonen lager, waardoor de productiekosten lager zijn. Door binnenlands te blijven, wil VW de invoerheffingen op auto s ontlopen. VW wil ook dicht bij zijn klanten staan. 2 Bestudeer tabel 1 en 2. Welke invloed hebben de gegevens die je daarin terugvindt op de investeringen van (buitenlandse) bedrijven in België? België heeft naast een hoge loonkost ook nog eens een hoge vennootschapsbelasting. Dat legt veel druk op de werkgever. Buitenlandse investeringen blijven uit. Dat betekent dat er ook geen kansen worden gecreëerd op bijkomende werkgelegenheid. 3 Wat betekent delokaliseren? Delokaliseren houdt in dat men de productie (of andere activiteiten) uitbesteedt aan een andere, buitenlandse onderneming. 4 Wat is de voornaamste reden dat confectiebedrijven hun productie verplaatsen naar het buitenland? De zeer lage arbeidskost in de lagelonenlanden. 5 Waarom is dat relatief gemakkelijk? De industrie is makkelijk te verplaatsen. Het materiaal (snij, stik en strijkmachines) is Van In 4
makkelijk te transporteren. Het vereist geen hooggeschoolde arbeidskrachten. 6 Denk je dat dat voor alle soorten kledij geldt? Kleding van zeer hoge kwaliteit met een sterk modegebonden karakter die in beperkte series wordt gemaakt, wordt nog wel in het Westen geproduceerd, vooral in Italië, Spanje en Portugal. Ook voor hoogtechnologische stoffen houden we de productie hier. Andere kleding van hoge kwaliteit en beperkte series wordt uitbesteed aan bedrijven dichtbij de consumentenmarkten. Voor West Europa zijn dat de Oost Europese landen, Tunesië, Marokko, Turkije. Voor Amerika is dat vooral Mexico. Kleding waarvoor de kwaliteitseisen minder hoog liggen, die in massa s wordt geproduceerd en die niet afhankelijk is van kortstondige modes, wordt geproduceerd in het Zuiden: Bangladesh, India, Sri Lanka, de Filippijnen, Indonesië, Vietnam, China, Taiwan, en Latijns Amerika. 7 Waarom laten die landen multinationals snel toe om een productievestiging op te zetten? Nieuwe bedrijven zorgen voor werkgelegenheid, extra inkomsten door belastingen en nieuwe instroom van kennis en technologie. 6 To the point Voor multinationale ondernemingen zijn er meerdere redenen om vestigingen op te zetten in andere landen. Enerzijds is er de wil om te groeien. Als de thuismarkt verzadigd is, moet je je wel naar het buitenland begeven. Anderzijds moet je als onderneming dicht bij je klanten staan om succes te hebben. Dat kan het beste als je ook fysiek een of meerdere vestigingen in de buurt van de klant hebt. Verder is het belangrijk dat je de consument en zijn voorkeuren leert kennen en je assortiment daarop afstemt. Als mno kun je kiezen voor een global brand of een local brand. Kies je voor een global brand, dan gebruik je één merknaam voor hetzelfde product in de hele wereld. Opteer je voor een local brand, dan pas je de naam van het product aan de plaatselijke markt aan. Als je exporteert kan het land van bestemming invoerheffingen opleggen die dan bovenop de prijs van je product komen. Het is dan natuurlijk moeilijker om de strijd aan te gaan met lokale bedrijven. Met een filiaal in het buitenland kun je die invoerheffingen ontlopen. In het buitenland kunnen de lonen en andere kosten lager liggen dan op het thuisfront. Dat heeft ervoor gezorgd dat veel ondernemingen hun productie uitbesteden aan lagelonenlanden zoals China, Indonesië, Vietnam enz. Dat wordt ook wel delokaliseren genoemd. Ondernemingen hier houden zich dan bezig met hun corebusiness zoals marketing en verkoop (distributie). Van In 5
7 Mindmap 8 Oefeningen Oefening 1 Loopt het altijd van een leien dakje? Deze oefening kunnen de leerlingen perfect alleen of per twee oplossen. Achteraf kun je de oplossing kort samen overlopen. 1 Welke fout maakte McDonald s in Zuid Afrika? McDonald s had zijn assortiment niet aangepast aan de lokale consument. Diens voorkeur viel niet te rijmen met het standaardmenu. 2 Met welk probleem had McDonald s te kampen in het zuiden van Italië? Het bekende lokale brood was een te grote concurrentie. De lokale bevolking hield niet zo van junk food of fast food en gaf de voorkeur aan een lokaal product. Oefening 2 Welke verschillen zijn er tussen landen wat betreft hun belastingen? Voor deze opdracht heb je een pc en het internet nodig. Je kunt de leerlingen per twee plaatsen om de opdracht uit te voeren. Hier wordt ICT geïntegreerd. De leerlingen kunnen achteraf conclusies trekken uit hun tabel of grafiek. Van In 6
Bestudeer de tabel die je kunt terugvinden op www.economiedirect.be. Rangschik de tien landen in de wereld met de laagste belastingsdruk en de tien landen met de hoogste belastingsdruk. Neem voor die 20 landen enkel het totale belastingstarief over in Excel. Maak daarvan een staafdiagram en vermeld de percentages bij de staafjes. Deze oplossing vind je online via www.economiedirect.be. Oefening 3 Hoe attractief is België voor buitenlandse investeringen? Vragen 2, 4 en 11 kunnen de leerlingen individueel of per twee oplossen. Dit kan in de klas of thuis gebeuren. De overige vragen kunnen het beste klassikaal besproken worden. 1 Wat zijn directe buitenlandse investeringen (foreign direct investments)? We spreken van directe buitenlandse investeringen (Engels: Foreign Direct Investment (FDI)) wanneer een onderneming rechtstreeks investeert in de productie in een ander land. Dat kan door ter plaatse een bedrijf op te starten of door een lokaal bedrijf over te nemen (acquisitie). 2 Maak in Excel een staafdiagram van tabel 3 voor de cijfers van 2009. 3 Vergelijk de cijfers van 2008 met die van 2009. Hoe is de attractiviteit voor directe buitenlandse investeringen in Europa en de BRIC landen geëvolueerd? De BRIC landen zijn Brazilië, Rusland, India en China. In 2009 was er een duidelijke heropleving van directe buitenlandse investeringen in West Europa. Er was een stijging in interesse van 7 %. Centraal en Oost Europa scoren lager. Ook voor de BRIC landen, met uitzondering van Brazilië, is er een daling. 4 Maak in Excel een kolomgrafiek van tabel 4. VAARDIGHEDEN: Hoe maak ik een kolomgrafiek? 5 Hoe scoren Europa en de BRIC landen op de vraag naar langetermijninvesteringen? Alle BRIC landen liggen voor op West Europa dat pas op de zesde plaats komt. China staat aan de top, gevolgd door Centraal en Oost Europa. 6 Waarom is er in het onderzoek een verschil tussen de attractiviteit van verschillende landen op korte en op langere termijn? Op korte termijn rekende 74 % van de internationale bedrijfsleiders vooral op de capaciteit van West Europa om de economische crisis aan te pakken. Ze bleven liever thuis dan iets te ondernemen in het buitenland. De opkomende regio s boden niet de absolute zekerheid waar Van In 7
internationale investeerders naar op zoek waren. Op langere termijn zal de crisis weggeëbd zijn en beloven onder andere de BRIC landen een mooie groei. 7 Wat bedoelt men in de tabel met aandeel? Men bedoelt het (markt)aandeel van een land in de totaliteit van buitenlandse directe investeringen in Europa. 8 Welke landen blijven het aantrekkelijkst om in te investeren? Het Verenigd Koninkrijk en Frankrijk 9 Welke landen investeren voornamelijk in België? VS, Frankrijk, Duitsland 10 Hoe is België geëvolueerd? Hoe komt dat? België zakt van de vijfde naar de achtste plaats met een marktaandeel dat zakt naar 4%. De belangrijkste redenen zijn de hoge belastingdruk en hoge lonen. Ook onze onstabiele politieke situatie speelde een rol. Op www.economiedirect.be vind je het volledige verslag terug. Op het einde van de resultaten vind je enkele tips om België aantrekkelijker te maken voor buitenlandse directe investeringen. 11 Bespreek twee van die tips. Vennootschapsbelasting verlagen tot onder het Europese gemiddelde Notionele intrestaftrek behouden en promoten (meer uitleg volgt in thema 3) Inzetten op innovatie en R&D we moeten innovatief zijn willen we concurrentieel blijven, alsook de fiscale gunstmaatregel voor patenten, met name een belastingaftrek voor inkomsten uit octrooien. 9 Check up Kun je de opdrachten en oefeningen zelfstandig oplossen? Zo ja, vink dan het vakje ernaast aan. Zo neen, maak dan eerst de extra oefeningen via www.economiedirect.be. Noteer dan in de laatste kolom de nummers van de Extra s die je maakte. Doelstelling Opdracht Oefening Extra Hoe kun je inspelen op de voorkeur van de consument? 1, 2 1 Kies je voor een wereldmerk of een lokaal merk? 2 Welke factoren bepalen mee de keuze voor een buitenlandse vestiging? 3 2, 3 Van In 8
10 Direct! Voor deze Direct! kijk je naar de film The Constant Gardener. 1 Vat in een paar regels het verhaal samen? 2 Over wat voor bedrijven gaat het? 3 Wie is er allemaal schuldig aan de wanpraktijken? 4 Op welke manier vind je corruptie terug in de film? 11 Persoonlijk woordenboek De leerlingen kunnen hier een lijst maken van begrippen die niet in de lijst van kernbegrippen in de to the point zijn opgenomen. 12 Action! Sociaaleconomisch portret van een groeiland Groeilanden zijn landen die zich momenteel in een razend tempo ontwikkelen. De voornaamste zijn de BRIC landen: Brazilië, Rusland, India en China. Maar ook Turkije en Mexico zijn in volle economische groei. Tegen 2050 zullen ze waarschijnlijk tot de rijkste landen ter wereld behoren. Rond die tijd hebben ze dan ook de meeste Westerse landen ingehaald. In deze Action! zoomen we in op die zes landen. Werk in groepjes. Ieder groepje bespreekt uitvoerig een van de groeilanden en geeft er een presentatie over. Verwerk zeker ook enkele gegevens in een grafiek. Op die manier is informatie vaak makkelijker voor te stellen.bespreek verschillende economische indicatoren en gebruik zo recent mogelijke cijfergegevens. Vergeet niet telkens de bron van je gegevens te vermelden. Je werkt weer volgens het schema met de onderzoekscompetenties uit Thema 1 (het OVURmodel).bestudeer zeker ook de evaluatiefiche zodat je weet wat er van je verwacht wordt. Van In 9
Evaluatiecriteria Presentatie groeiland Presentatie Max. Score Opmerkingen Algemene structuur Animatie effecten Duidelijkheid Leesbaarheid Spelling BIN normen presentatieregels Mondelinge presentatie Oogcontact Gepaste houding Tekst wordt niet afgelezen Extra mondelinge uitleg Goede tijdsindeling Inhoud Demografische gegevens Geografische gegevens Economische gegevens Gebruik van tabellen en grafieken Gebruik van recente gegevens Vermelding bronnen TOTAAL Van In 10