QUO fadis GGD Fryslân Politie Fryslân Verslavingszorg Noord Nederland Cannabis feitenblad genotmiddelen Nummer 14 juni 2011 Het Feitenblad genotmiddelen wordt uitgegeven door de leden van Quo Fadis. Quo Fadis is een samenwerkingsverband tussen GGD Fryslân, Politie Fryslân en Verslavingszorg Noord Nederland (VNN). Deze werkgroep heeft als taak de gegevens over genotmiddelengebruik in de provincie Fryslân bijeen te brengen en u op de hoogte te stellen van actuele ontwikkelingen hierin. De informatie in dit Feitenblad heeft betrekking op het gebruik van cannabis. Hiervoor zijn diverse informatiebronnen geraadpleegd (zie bronvermelding) en zijn registratiegegevens van Verslavingszorg Noord Nederland opgenomen. Wat is het? Cannabis Sativa is een plant. De psychoactieve stoffen in deze plant worden samen ook cannabis genoemd. Er zijn mannelijke en vrouwelijke planten. De mannelijke planten worden in de industrie gebruikt om touw of kleding te produceren, ook wordt het wel als windkering gebruikt in de landbouw. Alleen de vrouwelijke planten bevatten de werkzame stof THC. De gedroogde bloemen, stengels of bladeren staan bekend als wiet (marihuana of weed). Een tweede product is hasj (stuff). Dit zijn de geperste blokken of plakken van de hars, die de bladeren en bloemen afscheiden. Hoe wordt het gebruikt? Cannabis wordt in de meeste gevallen gerookt, vermengd met tabak in een joint of stickie of puur in een pijpje of waterpijp. Cannabis kan ook gegeten worden. Spacecake, cannabisbonbons of -muffins zijn producten waarin cannabis wordt verwerkt. In bepaalde coffeeshops in Friesland worden zelfs fryske dûmkes met cannabis verkocht. Daarnaast zet men soms thee van cannabis. Een methode om te roken zonder de schadelijke teer te inhaleren is vaporiseren. De cannabis wordt met behulp van een zogenaamde vaporizer verdampt. Cannabis: Straattaal: hasj, wiet, joint, blowtje, jonko, ganja. Werkzame stof: 9- TetraHydroCannabi nol (THC) en verschillende Cannabinolen. Hoofdeffect: Uiterlijk: Prijs: waarnemingsveranderend. plant, gedroogde bloemtoppen of geperste hars. +- 6 tot 10 per gram.
Wat zijn de effecten? De kracht van het effect hangt af van de dosis en wijze van inname, persoonlijke omstandigheden en ver-wachtingen van de gebruiker. Psychische en lichamelijke effecten: * eufore stemming high : alles is te gek, * versterking zintuiglijke prikkels, * veranderde waarneming, * introvert gedrag, * vergeetachtig bij praten, * onverschillig, * honger, vreetkick, * lachen, giechelbuien, lachkick, * onderschatting van de lichamelijke prestaties, * lacunes in kortetermijngeheugen, * draaierig, licht duizelig, oorsuizing, * zware benen en armen, stoned, * rillerig, beverig, koude neuspunt en vingers, * droge mond en keel, pijn in de borst, dorst, * rode ogen, trillen van handen of van de tong, * hartkloppingen. Wat zijn de risico s? Omdat cannabis in Nederland overwegend wordt gerookt, is het belangrijkste gevaar schade aan de luchtwegen en longen. Rook van cannabis bevat in doorsnee meer kankerverwekkende stoffen dan de rook van tabak. De risico s van cannabis en tabak tellen bij elkaar op als de gebruiker de cannabis vermengd met tabak rookt. Daarnaast is bekend dat cannabisgebruikers dieper en langer inhaleren. Bij gebruik in een negatieve gemoedstoestand is er kans op angst- en paniekaanvallen (flippen). Onderzoek heeft aangetoond dat cannabisgebruik, in ieder geval het gebruik tijdens de adolescentie, een belangrijke risicofactor is voor het ontstaan van schizofrenie op latere leeftijd. Cannabis met een hoog THC-gehalte lijkt daarbij een hoger risico te vormen dan cannabis met een lage THC-concentratie. Nog belangrijker lijkt echter de verhouding THC/CBD te zijn. Des te lager het CBD-gehalte (cannabidiol) des te hoger het risico. Van CBD wordt verondersteld dat deze stof die zelf niet psychoactief is, sommige effecten van THC tegengaat. Ook zou CBD antipsychotische eigenschappen hebben. Hoewel THC algemeen gezien wordt als de belangrijkste psychoactieve component van cannabis, zou behalve de THCconcentratie ook de THC/CBD-ratio van belang kunnen zijn voor de effecten die optreden. Er zijn echter geen studies die specifiek onderzocht hebben wat het mogelijke verschil in effect van het gebruik van verschillende cannabisproducten is. Uit jaarlijkse metingen van het Drugs Informatie en Monitorsysteem blijkt dat nederwiet meer delta-9-tetrahydrocannabinol (THC) bevat dan de wiet uit de jaren negentig. Waar minder aandacht aan besteed is, maar wat ook uit deze metingen blijkt, is dat cannabidiol (CBD) bijna volledig is verdwenen uit nederwiet. Cannabis heeft een negatieve invloed op geheugen, concentratie en leerprestaties. Er is groeiend bewijs dat frequent gebruik van cannabis, in het bijzonder op jonge leeftijd, negatieve effecten heeft. Op zowel de fysieke en psychische gezondheid als het sociaal en schoolfunctioneren. Recente onderzoeksresultaten suggereren dat de negatieve gezondheidseffecten het meest zichtbaar zijn bij personen die vóór hun 16e zijn begonnen met cannabisgebruik en dat dit gebruik op jonge leeftijd kan leiden tot langdurende neurobiologische veranderingen in de hersenen. Bovendien lopen personen die op jonge leeftijd beginnen met cannabisgebruik een groter risico op zwaar of zelfs problematisch cannabisgebruik en ander druggebruik op latere leeftijd. Cannabis als medicijn Sinds september 2003 is het toegestaan om op recept medicinale cannabis te verstrekken bij de volgende ziektes: Multiple Sclerose, kanker, HIV en aids, chronische zenuwpijn en bij het syndroom van Gille de la Tourette. Het gaat hierbij niet om genezing van de genoemde ziektes maar om vermindering van klachten. Teelt en verkoop van sofdrugs in Friesland De georganiseerde hennepteelt heeft zich in Nederland ontwikkeld tot een crimineel fenomeen van enorme omvang. Het binnen de regio Fryslân als Programma Aanpak Georganiseerde Hennepteelt (PAGH) bekend staande project is vorig jaar opgericht om dit probleem aan te pakken. Wat ooit als een tamelijk onschuldige en kleinschalige vorm van crimineel gedrag begon, is uitgegroeid tot een keiharde
criminele wereld met extreme winsten, geweld en liquidaties. Ook in Fryslân krijgen we steeds vaker te maken met het zogenaamde rippen van plantages, afpersingen en geweldsmisdrijven die hennepgerelateerd zijn. Aantal coffeeshops in Fryslân (bron intraval, 2010) 1999 2004 2009 Harlingen 1 2 2 Herenveen 5 5 4 Leeuwarden 15 12 13 Smallingerland 2 2 2 Sneek 1 2 2 Westellingwerf 1 1 1 Uit onderzoek blijkt dat de vele relatief kleine kwekerijen onderdeel uitmaken van een gespreid risico voor criminele organisaties. Gezamenlijk vormen al die kleine kwekerijen een netwerk met vaak bovenregionale of zelfs internationale dwarsverbanden. De les die inmiddels overduidelijk behoort te zijn is: geen enkele kwekerij staat op zichzelf! Binnen de politie Fryslân is men in april 2010 gestart met een regionaal coördinatiepunt aanpak georganiseerde hennepteelt. De doelstelling van dit Regionale Coördinatiepunt is tweeledig, namelijk: 1. het doorbreken van het normaliseringsproces betreffende het telen van hennep; 2. het systematisch opsporen, bestrijden en reduceren van het fenomeen georganiseerde hennepteelt en handel in zijn totale aard en omvang. Er wordt gestreefd naar een zoveel mogelijk integrale aanpak van de georganiseerde hennepteelt. Er is daarom de nodige samenwerking met in- en externe partners zoals de gemeenten, de belastingdienst, energiebedrijven, ontmantelingsbedrijven, Openbaar Ministerie, BOOM (bureau ontneming criminele winsten) en uiteraard de rechercheafdelingen. De aanpak die in april 2010 is gestart levert tot nu toe alleen maar meer informatie op over hennepkwekerijen. De verwachting is dan ook dat in 2011 ruim 250 kwekerijen zullen worden ontmanteld. Daarnaast zal de aanpak van criminele samenwerkingsverbanden binnen de totale hennepproductie prioriteit krijgen. Cannabisgebruik in de bevolking Volgens het CBS heeft in 2009 26% van de 15 tot 65-jarige Nederlanders wel eens cannabis gebruikt. Ongeveer 4% gebruikte cannabis in de 30 dagen voorafgaand aan het onderzoek. Voorgaande jaren waren deze percentages nagenoeg hetzelfde. 2009 2008 2007 Cannabisgebruik in Nederland onder 15-65 jarigen (Bron: CBS) 4,20% 4,10% 4,00% 23,80% 25,70% 25,70% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% ooit cannabis gebruikt in de afgelopen 30 dg cannabis gebruikt De cijfers over het gebruik van cannabis in Friesland zijn gebaseerd op regionale gezondheidsonderzoeken onder jeugd (jongeren van 12 t/m 18 jaar) en volwassenen (19 t/m 64 jaar). Jongeren Ongeveer één op de vijf Friese jongeren van 12 t/m 18 jaar (19%) heeft wel eens cannabis gehad. In de vier weken voorafgaand aan het onderzoek heeft 9% cannabis gebruikt. Jongens hebben vaker cannabis uitgeprobeerd dan meisjes. Van de vmbo-basis leerlingen gebruiken relatief meer leerlingen cannabis dan van de andere typen onderwijs. 15 t/m 18 jaar (GO,2008) 12 t/m 14 jaar (GO,2008) Ooit cannabis gebruik jongeren 7% 28% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% In 2010 zijn er in Fryslân 190 hennepkwekerijen ontmanteld. Dit varieerde van kleine kwekerijen op zolderkamers en slaapkamers tot volledig ingerichte bedrijfshallen en ondergrondse zeecontainers. In 2008 en 2009 waren dit er nog ongeveer 130.
Volwassenen Van de Friese 19 t/m 64 jarigen geeft ongeveer één op de vijf (18%) aan wel eens cannabis te hebben gebruikt. Drie procent van de volwassenen gebruikte cannabis in de vier weken voorafgaand aan het onderzoek. Een groter deel van de mannen dan van de vrouwen gebruikt wel eens cannabis. 50 t/m 64 jaar (GE, 2005) 35 t/m 49 jaar (GE,2005) 19 t/m 34 jaar (GE,2005) Ooit cannabis gebruik volwassenen 5% 13% 32% 0% 5% 10% 15% 20% 25% 30% 35% In zorg voor cannabis bij VNN Onderstaande tabel laat zien dat het aantal cannabiscliënten uit Friesland de afgelopen jaren sterk is toegenomen. Dit aantal steeg van 292 in 2008 naar 441 in 2010. 2008 2009 2010 aantal 292 341 441 vrouw 23% 25% 22% gemiddelde leeftijd 27 26 26 < 19 jaar 19% 20% 19% 19-23 jaar 27% 26% 28% 24-35 jaar 36% 39% 39% 36-45 jaar 14% 11% 10% >= 45 jaar 5% 4% 3% nieuwe clienten 142 190 234 In 2010 was 22% van de cannabiscliënten in Friesland van het vrouwelijke geslacht en was de gemiddelde leeftijd 26 jaar. De leeftijdscategorie 24-35 jaar herbergt de grootste groep cannabisgebruikers (39%). Het aantal nieuwe cannabiscliënten is de afgelopen jaren met tweederde toegenomen, van 142 in 2008 naar 234 in 2010. Hoe is deze toename van cannabiscliënten in de verslavingszorg te verklaren? In een recent LADIS-bulletin worden een aantal aannemelijke verklaringen genoemd: * de verslavingszorg is voor deze doelgroep laagdrempeliger geworden; * een toegenomen aandacht voor de gevaren van cannabis, waardoor de omgeving sneller zal verwijzen; * een verzwaring van de problematiek: het aandeel cliënten dat in aanraking is geweest met justitie stijgt en steeds meer cliënten hebben ooit een psychiatrische opname gehad. Daarnaast neemt de gemiddelde opnameduur toe; * het THC-gehalte is tussen 1999 en 2004 sterk toegenomen. De toegenomen hulpvraag kan veroorzaakt zijn door een veel eerdere toename van het probleemgebruik in de bevolking. Conclusies De belangrijkste conclusies in dit Feitenblad zijn: het aantal door de politie ontmantelde hennepkwekerijen in Friesland neemt toe. In 2010 ging het om 190 ontmantelingen; het gebruik van cannabis in de bevolking is de afgelopen jaren nagenoeg hetzelfde gebleven; van de vmbo-leerlingen gebruiken relatief meer leerlingen cannabis dan van de andere typen onderwijs; het aantal cannabiscliënten in de Friese verslavingszorg is de afgelopen jaren sterk toegenomen. De leeftijdscategorie 24-35 jaar herbergt de grootste groep gebruikers. Informatiebronnen en relevante links 1. DIMS-abc middelen, Trimbos-instituut 2. GO Jeugd 2008, GGD Fryslân 3. Gezondheidsenquête 2005, GGD Fryslân 4. Alcoholisme en drugsverslaving, Van Epen 5. NDM-jaarbericht 2009 6. THC-rapportage 2010 DIMS 7. VNN Registratiegegevens Hulpverlening 8. Intraval, Monitor coffeeshopbeleid Nederland 9. CBS, Statline 10. www.drugsinfoteam.nl 11. www.unitydrugs.nl 12. LADIS-bulletin, 15 jaar cannabishulpvraag in Nederland, april 2011 13. CAM risicoschatting Cannabis 2008 14. Moore e.a., 2007; CAM, 2008 15. Rumbelow and Lambert, 2009. Skunk: Kids think the strong stuff is the best stuff. TheTimes (UK), Mon, 16 Mar 2009
Colofon Dit feitenbladboekje is samengesteld door QUO fadis*: GGD Fryslân Bert Soenveld 088 22 99 222 b.soenveld@ggdfryslân.nl Markwin Jetzes 088 22 99 222 m.jetzes@ggdfryslân.nl www.ggdfryslân.nl Verslavingszorg Noord Nederland Frank Brook 050 3 648 900 f.brook@vnn.nl Marcel Seuninga 058 2 847 647 m.seuninga@vnn.nl www.vnn.nl Politie Fryslân Kees ten Cate 06-54351223 Kees.ten.Cate@friesland.politie.nl www.politie.nl Quo Fadis, Overname met bronvermelding toegestaan *Qua Uitvoering Onderzoeksmatig Fries Alcohol en Drugs Informatiesysteem.