Deze Beraadsgroep kent 15 deelnemers. Het was de bedoeling dat wethouder Ineke Smidt bij deze Beraadsgroep present zou zijn om met de deelnemers te spreken. De wethouder is onverwacht verhinderd. Sociaal Raadsman John van der Pauw zal nu informatie geven over de bescherming die de burger als lener van geld geniet. Na de pauze is er ruimte voor de actualiteit van het minimale bestaan in Almere. Tijdens het rondje Klachten, Wensen en Verlangens krijgt iedere deelnemer de mogelijkheid om zijn eigen ervaringen met het bestaan op minimumniveau te bespreken. Lenen Niet iedereen betaalt alle aankopen direct. Banken, postorderbedrijven en de lommerd zorgen er voor dat burgers goederen kunnen kopen nog voordat het inkomen beschikbaar is. De geldschieters gebruiken daarbij het Bureau Krediet Registratie om te beoordelen of er een risico kleeft aan een geldlener. Daarnaast moet de geldschieter kijken of het inkomen hoog genoeg is de om de lening af te kunnen lossen. Die normen staan in een gedragscode. Vreemd Het is vreemd dat een groeiende groep Nederlanders met problematische schulden de deur van schuldhulpverleners plat moet lopen. Voor fatsoenlijk geld lenen en geld uitlenen bestaan sinds jaar en dag normen. Die normen zijn gebaseerd op rekenwerk van het Nibud. Aan het begin van de rit en tijdens het aflossen van een krediet moet een schuldenaar voldoende inkomen overhouden om van te kunnen leven. Aanpassen Geldschieters moeten begrip tonen voor de schuldenaar die in de loop der tijd financiële problemen krijgt vanwege een onverwachte tegenvaller met het inkomen. Als de schuldenaar er alles aan doet om de problemen te overwinnen, moet de geldschieter de aflossing afstemmen op het nieuwe inkomen. Het water hoeft niet tot de lippen te stijgen als het begrip van de geldschieter op tijd wordt gewekt. 1
Stijging Toch meldden 44.100 Nederlanders zich in 2008 bij schuldhulpverleners. In 2009 waren dat er 53.250 en in 2010 bijna 80.000. In 2008 klopten 1.688 Almeerders aan bij het Budget Bureau Almere. Een jaar later bleken dat er 2.525 te zijn geweest. In 2010 zullen dat er naar verwachting minder zijn dan 2.500. Waarborgen Niet iedereen mag zomaar geld uitlenen. Voor dat soort bedrijvigheid gelden diverse systemen met waarborgen. Financiële dienstverleners vallen onder de Wet op het financieel toezicht. Daarnaast is er de Wet op het consumentenkrediet. Wie geld wil uitlenen moet lid worden van de Vereniging van Financieringsondernemingen Nederland. Die vereniging heeft een gedragscode die de leden in acht moeten nemen. Als laatste waarborg voor de burger is er de rechter. De rechter Volgens uitspraken van de Hoge Raad rust op banken een bijzondere zorgplicht als banken krediet verstrekken aan particulieren. De reikwijdte van die zorgplicht hangt af van de omstandigheden van het geval en de aard van de verleende dienst. Bij een normale geldlening kan de bank volstaan met een BKR-toets en een beoordeling van het inkomen en het vermogen van de particulier. Zorgplicht Op banken rust een bijzondere zorgplicht bij het verstrekken van een krediet aan een consument. Dat betekent ondermeer dat de geldlener informatie moet inwinnen bij het Bureau Krediet Registratie (BKR) in Tiel. Dat bureau legt informatie vast over geld dat geleend wordt en is. Daarnaast houdt het BKR bij of er problemen ontstaan met het aflossen van de lening. Het BKR registreert ook of er een oplossing wordt gevonden en hoe het verder gaat met het nakomen van de gemaakte afspraken van de oplossing. Die informatie verdwijnt niet direct uit het systeem van het BKR als de schuld betaald is. Die informatie blijft vijf jaar zichtbaar. De gelduitlener moet vaak kijken of het om nog andere redenen verantwoord is om geld uit te lenen. Financieel toezicht Financiële dienstverleners vallen onder de Wet financieel toezicht. Wie als financieel dienstverlener werkzaam wil zijn heeft een vergunning nodig. Aan die vergunning zitten allerlei voorwaarden vast. Financiële dienstverleners hebben te maken met twee verschillende toezichthouders: de Autoriteit Financiële Markten en De Nederlandse Bank. 2
Toetsing Wie professioneel 250 of meer wil uitlenen aan een particulier moet in ieder geval de informatie van het BKR bekijken. Die informatie kan duidelijk maken dat de particulier niet goed is in het terug betalen van geleend geld. Dat kan voor de gelduitlener reden zijn om geen geld uit te lenen. De financiële dienstverlener die 1.000 of meer wil uitlenen moet meer informatie vergaren. Die gelduitlener moet namelijk kunnen aantonen dat de lener informatie heeft gegeven over zijn of haar financiële positie. De financiële dienstverlener moet bij voorbeeld kunnen aantonen dat gekeken is wat het inkomen van de particulier was bij het verstrekken van de lening. Deze waarborgen zijn te vinden in de wettelijke voorschriften van artikel 4:34 Wet op het Financieel toezicht en de artikelen 113 en volgende van het Besluit Gedragstoezicht Financiële Ondernemingen. Gedragscode VFN De Vereniging Financieringsinstellingen Nederland (VFN) heeft een gedragscode vastgesteld die duidelijk maakt wanneer het verantwoord is om geld te lenen aan een particulier. Daarbij moet de gelduitlener niet alleen kijken naar het inkomen. Ook woonlasten en ander vaste lasten zijn van belang. De VFN heeft bij het bedenken van een leennorm gebruik gemaakt van informatie van het Nederlands Instituut voor Budgettering (Nibud). De basisnorm, die onderdeel is van de berekening van de leennorm, is samen met het Nibud vastgesteld. De leennorm is te berekenen door het inkomen van de particulier te verlagen met de basisnorm, een opslag van 15 procent voor wat bestedingsruimte en door rekening te houden met woonlasten en andere vaste lasten. Voorbeeld Een gezin met een inkomen van 2.000 netto per maand woont in een huis met een huurprijs van 500 en wil geld lenen. Er is al een lening waarop maandelijks 50 wordt afgelost. Berekening leencapaciteit Inkomen 2.300 Leennorm 1.128 Huurprijs 400 Aflossing 50 3
Ruimte voor nieuwe aflossingen 420 Maximum lening: 50 maanden van 420 21.000 Rente Rente is de vergoeding die gelduitleners vragen voor het geleende geld. De hoogte van de rente die financiële dienstverleners in rekening mogen brengen is gemaximeerd door de Wet op het consumentenkrediet. De hoogte van de maximale rente is afhankelijke van de wettelijke rente. De maximale rente voor een particulier is twaalf procent hoger dan de wettelijke rente. Deze waarborg is te vinden in artikel 45 van de Wet op het consumentenkrediet en artikel 4 van het besluit kredietvergoeding. Gewijzigde omstandigheden Een verantwoord gesloten lening kan door een wijziging in de omstandigheden niet langer betaalbaar blijken. Daardoor kunnen er financiële problemen ontstaan. De gelduitlener hoort begrip te tonen voor de particulier die zelf aantoonbaar probeert zijn financiële situatie te verbeteren. In dat geval zal de financiële dienstverlener proberen met de geldlener tot een oplossing van die geldelijke problemen te komen. Zodra er serieuze betalingsproblemen ontstaan, kan de particulier de gelduitlener dat duidelijk maken. Dan kan er dus op tijd gekeken worden naar een oplossing. Klachten intern Niet alles gaat altijd goed. Dan kan er sprake zijn van een klacht. Er is een Klachten Instituut voor Financiële Dienstverleners (KiFiD). Dat Instituut behandelt klachten over Financiële dienstverleners. De klager moet zijn of haar klacht eerst onder de aandacht van de gelduitlener brengen. Het indienen van de klacht bij de financiële dienstverlener moet zo snel mogelijk gebeuren. Een klacht die de particulier na een jaar onder de aandacht van de gelduitlener brengt is te laat ingediend. Die klacht zal niet meer worden behandeld. De Autoriteit Financiële Markten stelt het op prijs om een kopie van elke klacht te ontvangen. Klachten extern De klager kan de klacht aan de Ombudsman Financiële dienstverlening voorleggen. Dat moet binnen drie maanden nadat de klacht aan de gelduitlener zelf bekend is gemaakt. De klacht moet schriftelijk bij de Ombudsman worden ingediend. De klacht mag niet met de hand geschreven zijn. De klacht moet uitgetypt zijn. De klager die zich niet kan vinden in het oordeel van de Ombudsman Financiële dienstverlening kan vervolgens bij de Geschillencommissie Financiële dienstverlening terecht. Dat moet dan wel binnen drie maanden na de ontvangst van 4
het oordeel van de Ombudsman gebeuren. Te laat ingediende klachten worden niet door de Geschillencommissie bekeken. Meer informatie over klachten is onder meer te vinden op de website van het Klachten Instituut voor Financiële Dienstverleners: www.kifid.nl. Innen schulden Schuldeisers die een vordering willen innen huren daar vaak een incassobureau of een deurwaarder voor in. Deurwaarders treden regelmatig eerst als incassobureau op. De werkzaamheden van een incassobureau worden gekwalificeerd als buitengerechtelijke incassowerkzaamheden. In die fase is er nog geen sprake van afgedwongen betaling. Betalingen van de schuldenaar vinden dan plaats zonder dwang van de gerechtsdeurwaarder. Executoriale titel Voordat een deurwaarder een schuldenaar tot betaling kan dwingen is er een executoriale titel nodig. Dat betekent veelal dat er een vonnis van de rechter moet komen. Overheidsorganen kunnen ook executoriale titels produceren: een belastingaanslag en een terugvorderingsbesluit zijn daar voorbeelden van. Een notariële akte kan ook een executoriale titel opleveren. Beslag Als een deurwaarder over een executoriale titel beschikt is kan de deurwaarder betaling afdwingen tegen de zin van de schuldenaar. De deurwaarder kan dan bijvoorbeeld beslag leggen op geld dat de schuldenaar tegoed heeft van een derde. Zo kan de deurwaarder beslag leggen op het saldo van de bankrekening van de schuldenaar. De deurwaarder kan ook beslag leggen op de goederen van de schuldenaar en die spullen openbaar verkopen. Het bed en de kleding van de schuldenaar mag de deurwaarder niet verkopen. Dat zelfde geldt voor de aanwezige etenswaren leeftocht en de instrumenten die de schuldenaar voor het uitoefenen van zijn beroep nodig heeft. De deurwaarder kan ook beslag leggen op het inkomen van de schuldenaar. Die houdt dan vaak nog een inkomen ter hoogte van 90 procent van de bijstandsnorm over. Vanwege hoge woonlasten en de premie voor de zorgverzekering kan het bedrag van het inkomen dat voor de schuldenaar zelf overblijft hoger zijn. 5
Schuldsanering Beslag op het inkomen is niet aan een bepaalde tijd gebonden. Bij schulden waar de wettelijke rente net zo hoog is als de aflossing zou de schuldenaar levenslang moeten afbetalen. Zonder perspectief op een normaal leven zou de schuldenaar een maatschappelijke buitenstaander worden. Dat heeft de wetgever niet gewild. Daarom is de Wet sanering natuurlijke personen (wsnp) ingevoerd. Verbod Volgens artikel 47 van de Wet op het consumentenkrediet is schuldbemiddeling verboden. Dat verbod geldt niet voor schuldbemiddeling die geen geld kost. Ook gemeenten, gemeentelijke kredietbanken en andere door de gemeente gehouden instellingen mogen wel aan schuldbemiddeling doen. Daarnaast bestaat er de mogelijkheid om door de rijksoverheid aangewezen te worden als niet verboden schuldbemiddelaar. WSNP en MSNP Door de wet sanering natuurlijke personen heeft de rechter de mogelijkheid om de schuldeisers te dwingen akkoord te gaan met een oplossing voor de schulden. Die schulden moeten dan wel te goeder trouw zijn ontstaan. De schulden moeten dan wel te goeder trouw zijn ontstaan. Bij fraudeschulden en boetes zal dat niet het geval zijn. Voordat de rechter een schuldsaneringsbewind instelt moet duidelijk zijn geworden dat het niet mogelijk is om in goed overleg met de schuldeisers tot een redelijke oplossing te komen. De gemeenten zijn belast met dat onderzoek. Als blijkt dat een oplossing in der minne niet mogelijk is geeft de gemeente daar een verklaring voor af. De gemeente Almere heeft PLANgroep en Zuidweg en Partners gemachtigd om die verklaringen te ondertekenen. De verklaring heeft de schuldenaar nodig om aan de rechter te vragen een schuldsaneringsbewind in te stellen. Sparen Bij de wettelijke en de minnelijke sanering van schulden spaart de schuldenaar drie jaar lang zoveel mogelijk geld. Luxe goederen die geld waard zijn worden verkocht. Het bijeen gespaarde bedrag wordt na drie jaar aan de schuldeisers betaald. Die zien dan af van de inning van de restschuld. Zo kan de oud-schuldenaar met een schone lei weer een normaal leven leiden. 6
KLACHTEN, WENSEN EN VERLANGENS AV Almere Een deelneemster merkt op dat de collectieve ziektekostenverzekering van de gemeente Almere niet alles dekt wat een chronisch zieke nodig heeft. Zij zou dat graag anders willen zien. Opgemerkt wordt dat een van de leden van het CBA in het verleden graag mee wilde denken over de dekking van de collectieve aanvullende verzekering van de gemeente Almere. Na het overlijden van Jauke Haanstra heeft dat onderwerp minder aandacht gekregen. Overigens leek Sociale Zaken niet erg veel prijs te stellen op het meedenken. Ondanks gemaakte afspraken is het nooit van een echte inhoudelijke bespreking van het pakket in verhouding tot de premie gekomen. Jauke had zijn kennis van de zorgverzekering daar graag voor willen gebruiken. Er is op dit moment een categoriale voorziening voor chronisch zieken. Zij kunnen jaarlijks 200 bijzondere bijstand krijgen. Die voorziening zou wel eens kunnen sneuvelen als gevolg van de komende bezuinigingen. Het is een goed idee om te kijken of in de dekking van de collectieve aanvullende verzekering een betere dekking voor de kosten van chronisch zieken op te nemen is. Bejegening Een deelneemster laat weten dat ze elke keer een andere klantmanager heeft. Zij vindt dat de medewerkers aan de balie burgers onbeschoft te woord staan. De laatste keer dat ze een aanvraag voor bijzonder bijstand wilde indienen werd haar toegevoegd: Wat denkt u nou, dat hier een pot met geld staat? Opgemerkt wordt dat een burger kan klagen over onheuse bejegening. Daarvoor moet de burger op papier duidelijk maken wat er gebeurd is. Een klacht moet schriftelijk worden ingediend. Er zijn formulieren waarmee de burger een klacht kan indienen. Maxx-tarief Een deelnemer wijst op het verdwijnen van de OV-strippenkaart. Voorlopig blijft de Maxx meerreizenkaart met het aangepaste tarief nog bestaan. Volgend jaar zal ook die kaart verdwijnen. Dan dreigt ook het Maxx meerreizentarief te verdwijnen. Opgemerkt wordt dat er vragen zijn gesteld door een raadslid over dit tarief. De wethouder heeft laten weten dat het Maxx meerreizentarief op de OV-chipkaart zal komen. Zo kan het voordelige tarief voor reizen binnen Almere behouden blijven. Eind dit jaar moet blijken of het Maxx meerreizentarief er ook volgend is. 7
Bibliotheek Een deelnemer wijst op de bezuinigingen op de subsidie voor de Bibliotheek en de handtekeningenactie die gestart is door diverse Almeerders. Opgemerkt wordt dat de verwachting is dat de overheden moeten bezuinigen als gevolg van de wereldwijde crisis die door banken is veroorzaakt. Door innovatieve financiële producten is geld met geld gemaakt en is vervolgens het kaartenhuis in gestort. Om te voorkomen dat banken failliet zouden gaan, heeft de overheid veel geld moeten investeren. Failliete banken zouden lieden tot het faillissement van allen die geld bij een bank hadden staan. Door de bankencrisis gaat het economisch een stuk slechter. Daardoor zullen overheden minder geld binnen krijgen. Bovendien kan het voor de banken gebruikte geld niet meer voor andere dingen worden gebruikt. Dus moet de overheid bezuinigen. Een deel van die bezuinigingen komt op het bordje van de plaatselijke overheid terecht. Ook Almer zal naar het zich laat aanzien niet aan bezuinigingen ontkomen. Over een deel van de bezuinigingen maken gemeenten en rijksoverheid afspraken in het bestuursakkoord. Er is discussie over de vraag of het concept bestuursakkoord voor de gemeenten aanvaardbaar is of niet. Verjaring Een deelneemster vraagt of schuldeisers een schuld eeuwig kunnen proberen te innen. Is een schuld na een faillissement verdwenen of niet? Een faillissement is lang niet altijd een oplossing voor een situatie waarin de schuldenaar niet meer aan al zijn of haar verplichtingen kan voldoen. Een faillissement kan een oplossing zijn als er een akkoord ontstaat tussen de meerderheid van de schuldeisers en de curator van de schuldenaar. Dat lukt alleen als er opbrengsten zijn uit het te gelde maken van rechten van de schuldenaar. Een spaarfaillissement kan ook een oplossing zijn. Zo n faillissement lijkt erg veel op een schuldsaneringsbewind. De schuldenaar moet dan een aantal jaren sparen voor de schuldeisers. Als de curator geen akkoord met de schuldeisers weet te bereiken zal de rechter het faillissement opheffen bij gebrek aan baten. Dan kunnen de individuele schuldeisers weer aankloppen bij de schuldenaar en een deurwaarder aan te werk laten gaan. Sommige schuldeisers stoppen met het innen van schulden na een faillissement dat bij gebrek aan baten is opgeheven. Andere schuldeisers wachten een aantal jaren om dan nog eens te kijken of er geld geïnd kan worden. 8
Schulden kunnen verjaren. Een veel voorkomende verjaringstermijn is vijf jaar. Een vonnis de rechter verjaart na verloop van vijf jaar. Na die termijn kan het vonnis niet meer gebruikt worden om een schuld te innen. Schuldeisers kunnen de verjaring stuiten door duidelijk te maken dat ze de schuld willen innen. Na zo n daad begint weer een nieuwe verjaringstermijn te lopen. Wie een vaste woon- en verblijfplaats had in Nederland en vijf jaar lang niets van de schuldeiser heeft gezien of gehoord, mag er van uit gaan dat de schuld verjaard is. Een deelnemer merkt op dat schulden wel door derden worden opgekocht. Ook opkopers van schulden hebben te maken met verjaring. Draagkrachtmeting Een deelneemster merkt op dat studenten na hun studie een aanzienlijke schuld hebben aan de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO). Die aflossingen kunnen soms zo hoog zijn dat de student het niet kan betalen. Opgemerkt wordt dat de voormalige student om draagkrachtmeting kan indienen bij DUO. DUO bekijkt dan of de aflossing te hoog is voor de oud student. Als dat het geval is mag de voormalige student in de rest van dat jaar minder of helemaal niets betalen. De lagere aflossing gaat in vanaf de maand nadat het verzoek is ingediend. De oud student kan jaarlijks een verzoek voor draagkrachtmeting indienen. DUO zal normaal gesproken naar het inkomen van twee jaar geleden kijken bij het beoordelen van de draagkracht van de voormalige student. De student kan vragen om het peiljaar te verleggen naar een meer recent kalenderjaar. Het inkomen moet dan 15 procent of meer gedaald zijn. Het moet gaan om een structureel lager inkomen. Zelfstandigen hebben een onzeker inkomen en kunnen niet vragen om verlegging van het peiljaar. 9