Zorgmodule therapie 6-12 jaar Zorgaanspraak: Zorgaanbieder: Jeugdhulp accommodatie zorgaanbieder individueel Entrea HULPVRAAG Doelgroep De doelgroep bestaat uit normaal begaafde kinderen in de leeftijd van 6 tot 12 jaar met emotionele problemen waardoor hun ontwikkeling stagneert. Het gaat om kinderen die bijvoorbeeld angstig of onzeker zijn of met opgekropte gevoelens van boosheid of verdriet rondlopen. Kinderen die de dood van een dierbare niet goed kunnen verwerken, kinderen die last hebben van een traumatische ervaring of seksueel misbruik of die veel last hebben van de scheiding van hun ouders. Doelstellingen In het algemeen gaat het in de therapie om het op gang brengen en ondersteunen van de ontwikkeling bij het kind. In therapie kan een kind gevoelens en ervaringen uiten en verwerken, zijn eigen krachten ontdekken en nieuwe manieren vinden om met de problemen om te gaan. Doelstellingen zijn onder andere: Hanteert emoties (minder angstig, beter gestemd zijn, minder boosheid) Ervaart veiligheid en vertrouwen / heeft voldoende basisveiligheid De gewetensontwikkeling is passend bij de leeftijd Hanteert gevoelens en gedachten voortkomend uit een traumatische ervaring. Geeft verlieservaring een plaats en begrijpt deze Zelfbeeld is voldoende / het zelfvertrouwen is voldoende Zelfinzicht is voldoende Kind heeft voldoende eigenheid Is voldoende weerbaar Indicaties en contra indicaties Indicaties Er zijn ernstige zorgen over het emotioneel welbevinden van het kind en de problemen zijn dermate verankerd in het kind dat alleen ouderbegeleiding of systeemtherapie wel ondersteunend, maar onvoldoende is om verandering bij het kind te bewerkstelligen. De ouders moeten bereid zijn regelmatig gesprekken te voeren met de therapeut of met een ouderbegeleider dan wel een systeemtherapeut. Contra-Indicaties Een intelligentie op moeilijk lerend niveau of lager. Als er vanwege scheiding of andere problemen van de ouders veel onrust in de leefomgeving van het kind is, heeft een kind alle energie nodig om te overleven en is er geen ruimte voor persoonlijke ontwikkeling. De ouders staan er niet achter dat het kind therapie krijgt.
Het is voor een kind niet goed om een therapieproces voortijdig af te breken. Er moet daarom voor er gestart wordt ook naar te verwachten veranderingen die de voortzetting van de therapie in de weg staan. HULPAANBOD Visie Basishouding De therapeut beschikt over de therapeutische basishouding uit de client-centered therapie (onvoorwaardelijke acceptatie, respect, empathie). De therapie moet voor het kind een veilige plek zijn waar binnen hij in relatie met de therapeut zijn gevoelens en ervaringen kan uiten en verwerken, zijn eigen krachten kan ontdekken en waar hij nieuwe manieren leert vinden om met zijn problemen om te gaan. Werkwijze Het gaat in de therapie om het begrijpen van het kind, maar ook om het bieden van hulp. Het kind moet leren omgaan met de eigen mogelijkheden en beperkingen, zichzelf leren kennen en nieuw gedrag aanleren. In de therapie kan het kind veilig experimenteren, nieuw gedrag langzaam maar zeker meer eigen maken, om het daarna ook buiten de therapiesituatie te kunnen laten zien. In het besluit om al dan niet te starten met de therapie is het belangrijk stil te staan bij de leefsituatie van het kind op dit moment. Een veilige en stabiele basis is een voorwaarde om te kunnen groeien, veranderen en ontwikkelen. Als een kind de eerste keer naar therapie komt, wordt er afgesproken dat alles wat er gespeeld of gezegd wordt vertrouwelijk is. Dat is nodig omdat het kind in de therapie vaak de problemen uit waarmee het worstelt. Bovendien moet het kind, om zich volledig te kunnen uiten, de therapeut kunnen vertrouwen en zich in de therapieruimte veilig voelen. Hiervoor zal de therapeut eerst een vertrouwensrelatie met het kind opbouwen. Het kind krijgt alle ruimte om op zijn eigen manier en in zijn eigen tempo problemen naar voren te brengen en eventueel te verwoorden. De therapeut laat duidelijk waardering voor het kind merken, los van het feit of het iets presteert. Ouders Om de ontwikkeling van het kind te begrijpen en te ondersteunen en stimuleren, is een regelmatig overleg met de ouders of verzorgers van groot belang. Soms zijn er thuis bepaalde interactiepatronen ingeslepen waar de ouders en het kind last van hebben en die remmend zijn voor de ontwikkeling van het kind. Dan is het zaak om dit met ouders te onderzoeken en ouders te helpen deze patronen te doorbreken. Door therapie zal het gedrag van het kind gaan veranderen en de ouders zullen daar thuis op moeten inspelen. Om ouders hierbij enige steun te bieden vinden er regelmatig gesprekken met hen plaats. Het is voor de therapeut belangrijk om te weten hoe het thuis met het kind gaat, of er gebeurtenissen of veranderingen zijn die veel invloed hebben op het gedrag en/of de emoties van het kind. Voor de ouders is het belangrijk om te horen welke ontwikkeling het kind in de therapie doormaakt. Daarom wordt er altijd een vorm van ouderbegeleiding bij de therapie gegeven. Training, certificering, supervisie, werkbegeleiding De opleiding van de therapeuten varieert van post HBO (creatieve therapie, PMT) tot post academisch (speltherapie, cognitieve therapie) en psychotherapie (speltherapie, EMDR, fasetherapie, cognitieve therapie). De therapeuten hebben één keer in de twee weken intervisie met elkaar. Ook wordt veel aan deskundigheidsbevordering gedaan middels symposia, opleidingen en het elkaar up to date houden middels het bespreken van relevante artikelen.
Methodiek Bij Entréa locatie Ubbergenl zijn de volgende therapievormen: Speltherapie, Creatieve therapie beeldend en Psychomotorische kindertherapie. Voor alle vormen geldt de bovengenoemde therapeutische basishouding en dat de therapeut gebruik maakt van de deskundigheid om het gesprek als middel te gebruiken. De drie vormen onderscheiden zich door de middelen die daarnaast worden ingezet om het kind te helpen om uiting te geven aan zijn belevingswereld en zijn gevoelens en om nieuwe ervaringen op te doen. Bij de keuze van de therapievorm wordt gekeken naar de sterke kanten van het kind. Een kind dat graag fantasiespel speelt zal zich het best kunnen uiten met behulp van speltherapie, een kind dat graag schildert en knutselt zal doorgaans goed profiteren van creatieve therapie en bij een kind dat graag beweegt zal psychomotorische therapie goed aansluiten. Speltherapie Speltherapie wordt ingezet voor kinderen die graag fantasiespel spelen. Speltherapie vindt plaats in een spelkamer waarin allerlei speelgoed en ander materiaal is waarmee een kind uitdrukking kan geven aan datgene dat hem bezighoudt. Met bijvoorbeeld met ridders en kastelen, met vader en moedertje spel, met dieren in de zandbak of in het poppenhuis vertelt het kind al spelende zijn verhaal. De therapeut verwoordt de bezigheden, speelt mee en helpt het kind al doende zijn problemen te verwerken en oplossingen te vinden voor die dingen die hij moeilijk vindt. Creatieve therapie Binnen creatieve therapie wordt vooral beeldend gewerkt. Dat kan van alles zijn: schilderen, kleien, knuffel maken, kijkdoos of een emotiedoos maken etc. Wat precies gedaan wordt hangt af van de mogelijkheden van het kind en van wat er aan de hand is. Het gaat er niet om hoe goed een kind iets kan, maar om de ervaring en om wat het kind wil of kan uitdrukken. Praten over deze ervaringen helpt ook bij het bewust worden van hoe een kind met iets bezig is. (Bijvoorbeeld: hoe een kind omgaat met moeilijkheden die het tegenkomt ) Creatieve therapie biedt het kind de gelegenheid om binnen een veilige therapiesituatie nieuwe en positieve ervaringen op te doen, zich daar bewust van te worden en nieuwe vaardigheden aan te leren. Psychomotorische therapie Bij PMT staat bewegend bezig zijn, het doen, centraal om daarmee gedragsalternatieven te ontwikkelen. De psychomotorische therapeut gaat vooral praktisch te werk door middel van sporten spel activiteiten, ontspannings- en lichaamsgerichte oefeningen. Spelenderwijs wordt het kind uitgenodigd om binnen een veilige sfeer fysiek-ervaringsgericht aan de slag te gaan en om gedragsontwikkeling te weeg te brengen. Zo spelen de therapeut en het kind bijvoorbeeld samen een balspel om contact te maken, of een spel met een blinddoek om vertrouwen te krijgen in zichzelf en de ander. In de gymzaal zijn ook veel attributen waarbij het kind met hulp van de therapeut uitgenodigd wordt om te leren omgaan met frustraties of om zijn impulsen beter te leren reguleren. Daarnaast wordt er regelmatig gesproken over hoe het gaat, wat lukt en wat ze anders of handiger kunnen doen. Kinderen kunnen oefenen met nieuw gedrag en nieuwe ervaringen opdoen. Het gaat niet om de prestatie, maar om hoe het kind dit beleeft en hoe hij of zij er mee omgaat. De therapie vindt plaats in de gymzaal en met de daar aanwezige attributen zoals bijvoorbeeld het klimrek, matten, ballen, hoepels, touwen en trampoline. Aanvullende methoden en technieken Onafhankelijk van de therapievorm wordt door de therapeuten gebruik gemaakt van diverse technieken en methoden zoals:
EMDR Eye Movement Desensitization and Reprocessing is een behandeling voor kinderen en volwassenen die last blijven houden van de gevolgen van een schokkende ervaring, zoals (getuige van) een verkeersongeluk, een geweldmisdrijf, seksueel misbruik, overlijden, oorlogsgeweld, ernstige ruzie, pesterij enzovoort. De behandeling is geschikt voor mensen van alle leeftijden met traumagerelateerde klachten zoals nachtmerries, zich opdringende beelden, herbelevingen, flashbacks. Het beste werkt het bij eenmalige trauma s. Het kind vertelt zijn verhaal terwijl hij billateraal gestimuleerd wordt (vingerbewegingen voor de ogen van het kind, tikjes door een koptelefoon of klappen op de handen van de therapeut). De nare herinnering wordt hierdoor vervaagd en wordt een herinnering als alle andere zonder de emotionele lading die het had. De voordelen van EMDR zijn dat het kortdurend is, toepasbaar is bij jonge kinderen en weinig verbaal is. (o.a. De Jong en Ten Broeke, Handboek EMDR, 2006). Differentiatie en fasetherapie Differentiatietherapie en fasetherapie zijn methodieken voor kinderen met hechtingsproblematiek. Differentiatietherapie is voor kinderen die nog weinig onderscheid maken tussen personen, de allemansvriendjes, en die de neiging hebben veel materiaal te verzamelen en er vervolgens niets mee te doen. In de differentiatietherapie wordt het kind geholpen om onderscheid te maken tussen diverse zintuiglijke ervaringen en emoties. Als het kind zelf gaat differentiëren en onderscheid gaat maken tussen personen is de tijd rijp voor fasetherapie. Fasetherapie is voor kinderen die al wel kunnen differentiëren maar moeite hebben met nabijheid. De ouders of vaste verzorgers werken bij deze therapie intensief mee. Zij laten s avonds voor het slapen gaan het kind de nabijheid uit achtereenvolgens de babyfase, de peuterfase, de kleuterfase en eventueel de basisschoolfase ervaren. In de wekelijkse therapie wordt gesproken over de dingen die thuis gedaan worden, wordt de collage over de betreffende periode gemaakt en vaak gaat het kind over de betreffende periode spelen. De duur van de fasetherapie is ook wisselend. Bij jongere kinderen duurt het korter omdat er minder fases doorlopen hoeven te worden. Gemiddeld duurt de fasetherapie een maand of vier per fase. (o.a. A. Thoomes-Vreugdenhill, Behandeling van hechtingsproblemen, Houten 2006). Cognitieve gedragstherapie De technieken uit de cognitieve gedragstherapie worden binnen een therapie ingezet bij kinderen met angst, faalangst, sombere stemming, of kinderen die de neiging hebben negatieve ervaringen uit te vergroten. De therapeuten kunnen hierbij gebruik maken van een computerprogramma Schateiland, met behulp waarvan de kinderen de principes uit de cognitieve gedragstherapie aanleren. Daarnaast wordt ingegaan op de specifieke problemen van het kind. Het idee is dat niet een gebeurtenis zelf maakt dat iemand zich naar voelt, maar de gedachte die het kind heeft over die gebeurtenis. Het kind leert om een meer reëel beeld te krijgen over situaties en de negatieve gedachtes te veranderen in helpende gedachtes. (o.a. G. Jacobs e.a. Uit de knoop, Houten 2001). Oplossingsgerichte therapie Er wordt binnen de therapie 6-12 nog niet zuiver oplossingsgerichte therapie gedaan maar wel worden in een therapie veelvuldig technieken uit de oplossingsgerichte therapie ingezet. Het helpen bij het vinden van eigen oplossingen en krachten in plaats van het stilstaan bij wat niet lukt, is hierbij uitgangspunt. Bij kinderen in therapie en hun ouders blijken de wondervraag, de schaalvragen, vragen naar uitzonderingen heel goed werkbaar. Ook wordt binnen de therapie,
vaak aan het einde, regelmatig gewerkt met Kids skills. Dit is een oplossingsgerichte methode waarbij het kind bepaalde vaardigheden leert. (o.a. Insoo Kim Berg, Het spel van de oplossingen) Rouwverwerking Voor rouwverwerking wordt veelal gebruik gemaakt van de methode Het leven duurt een leven lang. Men gaat ervan uit dat rouwen een proces is waarin taken te doen zijn te weten het besef van het verlies, het ervaren van de gevoelens van het verlies, het aanpassen aan een omgeving zonder de overledene en het investeren in nieuwe relaties. De kinderen worden geholpen dit proces door te maken door het maken van een herinneringsboek over de overleden dierbare waarin allerlei opdrachten staan. (A. Weijers e.a., Het leven duurt een leven lang augustus 2001). Methode voor seksueel misbruik Binnen de therapie kan bij het verwerken van seksueel misbruik de Horizonmethodiek gebruikt worden. Het kind werkt hierbij samen met de therapeut in een werkboek. Daarnaast is er een therapeutenhandleiding voor ouders. De behandeling is gericht op de emotionele en cognitieve verwerking van het misbruik en wil de ouders in staat stellen hun kind optimaal te ondersteunen bij die verwerking. In de methode wordt aandacht besteed aan schuldgevoelens van het kind, boosheid, straf die de dader verdient, ambivalente gevoelens, geheimen, dromen en nachtmerries. Ook leert het kind wie hem wel en wie niet aan hem mag zitten, wat goed voelt en wat niet en zijn grenzen te stellen. (Lamers-Winkelman, Horizon, Amsterdam 2000). Sherbornmethode De psychomotorisch therapeut maakt ook gebruik van de Sherborne methode. Het is een bewegingsmethode waarbij samen plezier maken voorop staat. De methode wordt gebruikt bij het kind en zijn/haar ouders. Het gaat erom dat een kind zijn lichaam leert ontdekken, erop durft te vertrouwen en ernaar leert te luisteren. Sherborne is een manier om de ontwikkelingsstadia die een baby normaal doorloopt in te halen. De ouders leren om sensitief-responsief op hun kind te reageren. Niet alleen het vertrouwen in zichzelf groeit, maar ook het vertrouwen in de ouders. (Veronica Sherborne, Developmental movement for children). Duur en frequentie Een spelsessie duurt 45 minuten en is meestal eenmaal per week op een vaste tijd. De therapie kan onder school- of groepstijd plaatsvinden. Dit gaat altijd in overleg met de ouders, de leerkracht of groepsleiding. De duur van de therapie is afhankelijk van de hulpvraag en het kind. Gemiddeld duurt een therapie een jaar. Differentiatie en fasetherapie duren vanwege de aard van de problematiek langer, ongeveer 1 ½ tot 2 jaar. EMDR duurt maar twee tot vijf sessies.