Grafische Communicatie en Media Creatie en Mode Fotografie OKAN Technologie Druk- en Afwerkingstechnieken H.de Baene VISO Industrieweg 230, 9030 Mariakerke - Tel. 09 216 36 36 - Fax 09 216 36 37 - info@viso.be
Hoofdstuk 1 DAT & het Grafisch Productieproces 1.1 Waarvoor staat DAT? D... en A... T... Samen met DVT, wat staat voor : DrukVoorbereidingsTechnieken, vormt DAT de peiler van het grafisch productieproces. 1.2 Het grafisch productieproces Wanneer we deze termen ontleden stellen we vast dat we te maken hebben met drie delen : proces, productie en grafisch. Opzoekwerk in het woordenboek leert ons het volgende : proces :... productie :... grafisch :... Een eenvoudige definitie zou dus kunnen zijn : Uiteraard is deze definitie vandaag wat achterhaald en dient het grafische ruimer gezien te worden. We breiden ze nu uit tot alle gedrukte én elektronische media. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 1 -
1.2.2 Schema van het grafisch productieproces GEDRUKTE MEDIA Prepress Press Postpress INFORMATIEBEHOEFTE PREMEDIA concept Datamanagement Voorbereiding Online Offline DISTRIBUTIE ELEKTRONISCHE MEDIA Voorbeelden van elektronische media zijn : 1.2.3 Gedrukte media Wanneer we de ondernemingen gaan bekijken die zich vandaag bezig houden met het vervaardigen van gedrukte media merken we dat er een onderscheid gemaakt kan worden tussen de bedrijven die op de klassieke, misschien zelfs ouderwetse wijze werken - deze noemen we conventionele bedrijven - en andere die reeds de stap vooruit gezet hebben en digitaal gaan werken zijn. Conventionele bedrijven maken gebruik van Computer to Film; bij de digitale bedrijven maken we een onderscheid tussen zij die werken met het systeem van Computer to Plate of zij die werken met Computer to Press VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 2 -
1.2.4 Computer to Film Computer to Film Prepress Press Postpress 1.2.4.1 Ontwerp en lay-out Tijdens deze fase zal de ontwerper op basis van de gegevens die door de klant werden verstrekt en aan de hand van enkele ideeënschetsen tot een eerste voorstel van ontwerp komen. Hierbij wordt reeds een lay-out opgemaakt waarin tekst en beeld ingepast zullen worden. 1.2.4.2 Tekst- en beeldverwerking Alle teksten worden met behulp van een tekstverwerkingsprogramma (vb Word) en een opmaakprogramma (vb. Adobe InDesign, QuarkXpress) op een computer gezet. Beelden dienen gescand te worden zodat ze verder verwerkt kunnen worden in programma s zoals Photoshop. In zo n programma kan je de beelkwaliteit verbeteren, maar soms wordt ook inhoudelijk het één en ander aangepast. 1.2.4.3 Montage Op een groot montage-vel worden de verschillende onderdelen van het te drukken werk samengebracht per vorm en per kleur. Dit betekent dat wanneer bv een katern van 16 bladzijden gedrukt dient te worden, men per vorm acht bladzijden in de juiste volgorde zal moeten monteren. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 3 -
1.2.4.4 Drukvormvervaardiging In deze fase worden de vormen vervaardigd waarmee gedrukt zal worden. Elke deelkleur (C,M,Y en K) heeft zijn eigen vorm. Op de vorm worden de montagefilms gelegd en deze worden dan belicht met UV-licht. Na ontwikkeling zijn de vormen gereed om op de pers gebracht te worden en gedrukt te worden. 1.2.4.5 Drukken De drukvormen (meestal offsetplaten ) worden op de drukpers geplaatst waarna een inktlaag op het beeld terecht komt en vervolgens de noodzakelijke oplage (aantal afdrukken) gedrukt wordt. Afhankelijk van het aantal kleuren en de perssoort zal dit één of meerdere drukgangen vergen. 1.2.4.6 Afwerken en veredelen Na het drukken dienen allerhande bewerkingen uitgevoerd te worden zodat van één of meerdere bedrukte vellen papier een afgewerkt product ontstaat. De uitgevoerde bewerkingen : -... -... -... -... -... -... -... -... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - -
1.2.5 Computer to Plate Computer to Plate Prepress Press Postpress 1.2.6 Computer to Press Computer to Press Prepress Press Postpress 1.3 Besluit Aan de hand van voorgaand beeld is het nu wel duidelijk waar DAT zich in het grafisch productieproces bevindt : achteraan. Dit maakt het een zeer belangrijk onderdeel van dit proces, want wanneer hier fouten ontstaan dient vaak een groot deel van het proces te worden overgedaan. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - -
Hoofdtuk 2 Druktechnieken 2.1 Wat is drukken? 2.1.1 Elementen Vanuit jullie kinderjaren weten jullie wat drukken is, jullie hebben vast en zeker met een stempeldoos gespeeld. Kennis van grafische technieken was hiervoor niet nodig. Om van drukken te spreken zijn er 4 elementen altijd nodig : 1. Drukinkt 2. Drukvorm 3. Drukdrager 4. Drukkracht Het is wel mogelijk om nog meer van deze elementen te noemen, maar van deze 4 bovenstaande mag geen enkel element ontbreken wil men van drukken spreken. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 6 -
2.1.2 Definitie van drukken Drukken is te omschrijven als : een vermenigvuldigingstechniek waarbij de... tegen een... wordt geperst door middel van.... Deze... is voorzien van een laagje... dat na elke afdruk opnieuw wordt aangebracht waardoor het aantal gewenste afdrukken wordt verkregen. 2.1.3 De druktechnieken Het indelen van de druktechnieken kan op verschillende manieren gebeuren. Eén van de meest klassieke onderverdelingen is gebaseerd op het verschil in gebruikte drukvorm. De voornaamste technieken zijn :............ VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 7 -
2.2 Hoogdruk 2.2.1 Inleiding Hoogdruk is de oudste drukmethode en was al gekend door de Chinezen vanaf 250 voor Christus. Bi Sheng :......... Gutenberg Gutenberg wordt in het Westen als de uitvinder van de boekdrukkunst beschouwd. Hij drukte rond 1450 zijn eerste werk. Zijn uitvinding situeert zich in feite op 3 niveaus :......... De voorlopers van hoogdruk :......... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - -
2.2.2 Principe Alle tekst en beeld die in hoogdruk moeten worden gereproduceerd, zijn (de naam zegt het zelf) verhoogd op de drukvorm aangebracht. Die hogergelegen delen (= beeld) nemen inkt aan wanneer er een inktrol overgaat. De omringende gedeelten of lagergelegen delen (= witruimtes, spaties,...) nemen geen inkt aan. De drukvorm die gebruikt wordt bij hoogdruk zijn clichés van metaal (zink, koper,...), van rubber of kunststof. Hoogdruk :......... 2.2.3 Hoe herken je een drukwerk dat gedrukt is in hoogdruk? 1ste kenmerk : de drukmoet...... 2de kenmerk : de kraalrand...... 2.2.4 Soorten hoogdrukpersen 2 soorten hoogdrukpersen : - de handpers (zie de omgebouwde wijnpers van Gutenberg) - de mechanische pers : - degelpers - cilinderpers - rotatiepers VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 9 -
De degelpers : Vlak/vlak Drukvorm : Tegendruk :... Principe :...... Voorbeeld :... De cilinderpers : Vlak/rond Drukvorm :... Tegendruk :... Principe :......... Voorbeeld :... De hoogdrukrotatiepers : rond/rond Drukvorm :... Tegendruk :... Principe :...... 2.2.5 Vormen van hoogdruk Hoogdruk kan onderverdeeld worden in :...... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 10 -
2.2.5.1 Typodruk Typodruk is de eerst gebruikte en dus de oudste techniek voor het drukken van tekst. Omdat de eerste hoogdrukproducten meestal boeken waren, wordt deze techniek soms ook boekdruk genoemd. Typodruk wordt vandaag de dag enkel nog toegepast/gebruikt voor de afwerking van een drukwerk : Blinddruk :......... Pregen :......... Stanzen/uitkappen... Rillen/biegen :...... Foliedruk :......... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 11 -
2.2.5.2 Flexodruk Flexodruk :... De laatste jaren is flexodruk een belangrijke plaats gaan innemen in de grafische sector. Flexodruk is een ideaal drukprocédé voor moeilijke ondergronden (draagtassen, servetten, verpakkingsmateriaal voor etenswaren, formulieren en zelfs kranten). Aantrekkelijk bij flexodruk is het gebruik van waterinkten, waardoor kranten absoluut niet meer afgeven. Het kwalijke hiervan is, dat het moeilijk is papier bedrukt met deze inkten te ontinkten waardoor weer milieuproblemen ontstaan. Flexodruk is te herkennen aan de typische glanzende kleur van de inkt, die vooral bij schuin opvallend licht goed zichtbaar is. Drukmoet treedt niet op, maar letters en lijnen vertonen wel duidelijke kraalranden, waarbij de inkt vlekkerig en onregelmatig is weggeperst. Producten van de flexografie zijn : Verpakkingsdrukwerk : - plastic draagtassen (vb zakjes van Delhaize, Carrefour,...) - papieren draagtassen - golfkartonnen dozen - inpak- en geschenkenpapier - vuilniszakken - broodzakken - folie- of cellofaanverpakkingen (vb. chipszakjes) Servetten,... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 12 -
2.3 Diepdruk 2.3.1 Principe Diepdruk :......... Principe : 1. De inkt wordt op de vorm gebracht. 2. Een rakel haalt de overtollige inkt weg. 3. Er blijft enkel inkt over in de dieperliggende delen (= napjes) De drukvorm die gebruikt wordt bij diepdruk is een cilinder 2.3.2 Hoe herken je een drukwerk dat gedrukt is in diepdruk? Een manier om diepdruk te onderscheiden van de andere druktechnieken zijn de gekartelde randen van volvlakken, beelden of tekst. De vlakken en teksten op de drukvorm bestaan in diepdruk uit een groot aantal napjes die inkt bevatten. De bruggen tussen de cellen moeten ervoor zorgen dat de rakel de inkt niet uit de vlakken haalt. Bij het overzetten van het beeld op de drukdrager vloeit de inkt uit de verschillende napjes in elkaar over, zodat het lijkt alsof het gehele vlak inkt bevat. Aan de rand van vlakken en teksten blijft het diepdrukraster steeds zichtbaar : de rand is gekarteld. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 13 -
2.3.3 Toepassingsgebieden Diepdruk wordt vooral gebruikt bij het bedrukken van : - tijdschriften in grote oplages (vb. het binnenwerk van de Humo) - verpakkingen (vb. chipsverpakkingen) - behang- en geschenkpapier - waardepapier (geld, postzegels, cheques,...) 2.4 Vlakdruk 2.4.1 Principe Onder vlakdruk rangschikken we die druktechnieken waarbij op de drukvorm geen enkel reliëf te vinden is. Vandaar de naam vlakdruk. Tot vlakdruk behoren de steendruk en de uit steendruk voortgekomen techniek offset. Beide technieken zijn gebaseerd op de natuurkundige eigenschap dat water en vet elkaar afstoten. Vlakdruk :... 2.4.2 Steendruk of lithografie De 1ste vorm van vlakdruk is de steendruk of lithografie. Het was Dhr. Senefelder die rond 1797 de ontdekking deed. Op welke manier maakte Dhr. Senefelder een afdruk in steendruk? Dhr. Senefelder was een toneelschrijver. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 14 -
1.Hij schreef zijn teksten op een kalksteen met behulp van een vettig krijtje. 2. Hij maakte daarna de steen nat met een spons. 3.Daarna bestreek hij de steen met een inktrol. Wat bleek : de inkt hechtte alleen op de vette delen van de steen (= delen waar met het krijtje geschreven was). Besluit :... 4. Het papier op de steen leggen. 5. Het papier aandrukken met behulp van een pers. 6.Het beeld wordt afgedrukt op het papier. Na de uitvinding van de fotografie leerde men om het beeld langs fotografische weg op de steen over te brengen : de fotolithografie. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 15 -
Vooral Frankrijk werd toonaangevend in de lithografische prent-en affichekunst. Tegenwoordig is steendruk, afgezien van het gebruik door kunstenaars, voor het produceren van oplage-drukwerk niet meer lonend. Er is een verwant drukprocédé in de plaats gekomen : de offsetdruk. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 16 -
2.4.3 Offset Offset is de opvolger van steendruk Als je tegenwoordig drukwerk in handen krijgt is de kans groot dat het gedrukt is in offset, behalve in de verpakkingssector - waar hoogdruk wordt toegepast - en in de tijdschriftensector - waar vooral de grote familiebladen, de radio- en tv-magazines en de roddel- en sensatietijdschriften in diepdruk worden uitgevoerd. De offsettechniek heeft voor de meeste andere grafische producten sinds de jaren 60 het monopolie. 2.4.3.1 Principe VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 17 -
Offset is gebasseerd op het principe dat inkt en water elkaar afstoten...................... De drukvorm die gebruikt wordt bij offset is een metalen/aluminium plaat. 2.4.3.2 Hoe herken je een drukwerk dat gedrukt is in offset?............ VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 18 -
Soorten offset. Offset onderscheiden we in : - vellenoffset - rotatieoffset: het papier is geen vel maar een bobijn (= rol papier) De vervaardiging van drukwerk in kleine formaten op kleine offsetpersen (vb. Quickmaster of Printmaster) wordt kleinoffset of kantooroffset genoemd. 2.5 Zeefdruk 2.5.1 Inleiding Pas zo n 15 jaar na het einde van de Tweede wereldoorlog begon de zeefdruk zich industrieel goed te ontwikkelen. We zouden het daarom de jongste loot aan de stam van de grafische industrie kunnen noemen, ware het niet dat het door het sjabloonprincipe tevens de oudste druktechniek is. Zeefdruk is een vorm van doordrukken, ook wel silkscreen genoemd. 2.5.2 Principe Zeefdruk is een doordruktechniek. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 19 -
De afdruk ontstaat door het gaas op bepaalde plaatsen dicht te maken zodat er geen inkt op het papier kan komen =.... Het gaas zal dus alleen open zijn op de plaatsen die inkt moeten doorlaten =.... De inkt wordt met behulp van een... door het gaas of de zeef geperst. 2.5.2 Voordelen......... 2.5.3 Wat wordt er vooral in zeefdruk gedrukt?............... 2.5.4 Hoe kan je een drukwerk herkennen dat gedrukt is in zeefdruk?......... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 20 -
2.6 Overzichtstabel van de verschillende druktechnieken FILM DRUKVORM LEESBAARHEID DRUK- DIRECT/INDIRECT* TOEPASSING HOOGDRUK DIEPDRUK KENMERKEN FILM DRUKVORM LEESBAARHEID DRUK- DIRECT/INDIRECT* TOEPASSING VLAKDRUK ZEEFDRUK KENMERKEN * Een indirect drukprocédé : er is geen rechtstreeks contact tijdens het drukken tussen de drukvorm en de drukdrager. Een direct drukprocédé : er is contact tijdens het drukken tussen de drukvorm en de drukdrager. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 21 -
2.7 Digitaal Drukken 2.7.1 Inleiding Elke drukker wil vandaag sneller, beter en goedkoper drukken. Digitaal drukken zet een stap in die richting door de workflow (= het grafisch productieproces) in te korten. 2.7.2 Computer to plate Computer to plate (CTP) : Het belichten op film, het ontwikkelen van de film en de montage van de film verdwijnt. Daar films niet meer ontwikkeld moeten worden is dit ook minder belastend voor het milieu. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 22 -
2.7.3 Computer to press (= digitale pers) Computer to press : Voorbeeld : Quickmaster DI 2.7.4 Computer to print (= digitale printer) Computer to print : Voorbeeld : NexPress VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 23 -
Hoofdstuk 3 Het offsetprocédé 3.1 Het principe Het drukken in offset is een chemisch drukproces. De werking van het offsetprocédé berust op het principe dat inkt en water niet mengbaar zijn met elkaar. Ze stoten elkaar af. De drukvorm die gebruikt wordt bij offset is vlak en wordt gemaakt van metaal, papier of kunststof. Het vervaardigen van deze drukvorm gebeurt langs fotografische weg. De drukvorm, die lichtgevoelig is, wordt belicht en ontwikkeld. Na ontwikkeling bestaat de drukvorm, ook wel offsetplaat genoemd, uit delen die inkt aantrekken en water afstoten en delen die water aantrekken en inkt afstoten. 3.2 De cilinderopstelling 1 2 1.... 2.... 3 3.... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 24 -
3.2.1 De plaatcilinder Wat is het doel van de plaatcilinder?...... Op welke manier wordt de offsetplaat rond de plaatcilinder bevestigd?... 3.2.2 De rubberdoekcilinder Wat is het doel van de rubberdoekcilinder?...... Waarom is het rubberdoek verplaatsbaar naar de tegendrukcilinder?............ Wat versta je onder in drukking brengen van de pers?... Wat versta je onder drukspanning?... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 25 -
Waardoor wordt de grootte van de drukspanning bepaald?... 3.2.3 De tegendrukcilinder Wat is het doel van de tegendrukcilinder? 3.3 Het drukproces 1....... 2....... 3....... 4.... 5....... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 26 -
Hoofdstuk 4 De opbouw van een offsetpers 4.1 Schematische voorstelling Duid op bovenstaand schema de draairichting aan van de 3 belangrijkste cilinders. Kleur de rollen van het vochtwerk blauw Kleur de rollen van het inktwerk groen. Duid aan : 1. plaatcilinder 2. rubberdoekcilinder 3. tegendrukcilinder 4. inleg 5. uitleg 6. grijpers en transportketting VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 27 -
VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 28 -
Hoofdstuk 5 Heidelberg QuickMaster 46 5.1 De inlegzijde 1.... 2.... Om het inlegbord naar beneden of naar boven te brengen teneinde de papierstapel te kunnen plaatsen. 3.... Knop om de hoeveelheid zuiglucht te regelen die je nodig hebt om juist 1 vel door te geven aan de grijpers. 4.... Wanneer een vel papier te vroeg of te laat vertrekt vanuit de inlegstapel, bestaat de kans dat het niet juist aankomt in de grijpers. Met deze knop kan je de aankomst,indien nodig, corrigeren. 5.... Hiermee wordt de hoogte bepaald tot waar de stapel dient te stijgen. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 29 -
6.... Knop om de hoeveelheid blaaslucht te regelen die noodzakelijk is om een goede afscheiding te bekomen tussen de in te voeren vellen. 7.... Om de zijgeleiders van de inleg en - opgelet! - tegelijkertijd die van de uitleg naast het papier te plaatsen. Het is dus belangrijk dat je ervoor zorgt dat de uitleg is leeggemaakt voordat je een nieuwe stapel papier inlegt. 8.... Hiermee stel je de lichtgevoeligheid in van de sensor die de pers doet stilvallen bij het opnemen van meer dan één vel. 5.2. De uitlegzijde 1. Voorste vellengelijkstoter aan/uit 2. Grijperopeningstijdstip 3.... Wanneer het beeld hoger of lager op het vel gedrukt dient te worden, kunnen we door aan deze knop VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 30 -
te draaien - bij draaiende machine! - het beeld 15 mm naar onder en 30 mm naar boven verplaatsen. 4.... 5.... 6.... 7.... 8.... Om de uitlegwagen naar boven of naar beneden te brengen wanneer we de stapel willen uithalen of een nieuwe wagen willen plaatsen. 9. Stapeltransport snel/traag 10.... Om de hoeveelheid inkt te bepalen die door de likrol van de ductor wordt afgenomen. 11.... Knop om de hoeveelheid vocht af te regelen. Hiermee wordt meer of minder spanning gezet tussen de doseerrol en de vochtopdraagrol. 12.... Hendel om de ductor manueel te verdraaien zodat een correcte inktverdeling kan bekomen worden. 13.... De ruimte tussen de rubberdoekcilinder en de tegendrukcilinder kan in functie van de dikte van het papier aangepast worden tussen 0,04 en 0,3 mm. Hierdoor kunnen we voor elke soort papier de juiste drukspanning geven. 14.Gereedschapstafel VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 31 -
5.3 Het bedieningspaneel 8 9 10 11 12 13 14 15 16 1 4 32 2 5 3 6 7 17 18 19 20 23 27 28 21 22 24 26 29 30 31 25 33 tornstand 1.... Hiermee kan je de cilinders en rollen traag vooruit laten draaien. Dit kan continu : met gesloten veiligheidskleppen of telkens door een gedeeltelijke omwenteling : wanneer één klep open staat. 2.... Wanneer je voorwaarts of achterwaarts wil tornen moet je eerst deze schakelaar activeren door hem tweemaal in te drukken. Deze knop kan niet geactiveerd worden wanneer meer dan één klep openstaat. 3.... Hetzelfde als bij 1 maar in de andere richting toetsen automatische bediening 4.... Hiermee wordt achtereenvolgens : 1. De plaat bevochtigd 2. De plaat ingeïnkt 3. Het beeld op het rubberdoek geplaatst VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 32 -
4. Het papier opgenomen 5. In druk gegaan 5. Misdrukteller 6.... 7. Invoertoetsen Storingsmelders 8. Service 9.... Dit lampje geeft aan dat één van de veiligheidskleppen openstaat of dat de noodstop werd ingedrukt. 10. Storing plaat verwisselen 11. Storing randapparatuur 12.... Dit komt meestal voor wanneer de wagen in de uitleg niet op zijn plaats zit. 13.... Er zit een vel vast in de uitleg. 14.... Er zit een vel vast in de inleg. 15.... De pers is stilgevallen nadat de sensor vastgesteld heeft dat er meer dan één vel werd meegenomen. 16.... De inlegtafel is aan het stijgen. De inlegtafel staat te hoog of niet hoog genoeg zodat er problemen zijn om één vel op te nemen. Voorkeuzetoetsen 17. Toets voorbevochtigen plaat 18. Toets plaat ininkten VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 33 -
19. Toets rubberdoek ininkten 20. Toets rubberdoek wassen 21. Aan/uitschakelen plaat automatisch uitspannen. 22. Speciale functies Directe keuzetoetsen 23.... 24.... Om de noodzakelijke blaas- en zuiglucht te bekomen 25. Selectietoets drukeenheid 26.... Hiermee wordt aan 2500 omwentelingen/uur één vel papier opgenomen en onder de sensor voor dubbelblad-signalering gebracht. 27. Rubberdoek wassen 28.... 29.... 30. Schuinregister verstellen 31.... 32.... 33.... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 34 -
5.4 Technische gegevens Maximum papierformaat :... Minimum papierformaat :... Maximum drukformaat :... Grijperrand :... Maximum druksnelheid :... Minimum druksnelheid :... Plaatdikte :... Papierdikte :... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 35 -
Hoofdstuk 6 De opbouw van een tweekleurenpers 6.1 Schematische voorstelling Duid op bovenstaand schema de draairichting aan van de 4 belangrijkste cilinders. Kleur de rollen van het vochtwerk van drukwerk (DW) 1 : blauw Kleur de rollen van het vochtwerk van DW 2 : rood Kleur de rollen van het inktwerk van DW1 : groen. Kleur de rollen van het inktwerk van DW 2 : zwart VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 37 -
Duid aan : 1. plaatcilinder DW 1 2. plaatcilinder DW 2 3. rubberdoekcilinder 4. tegendrukcilinder 5. inleg 6. uitleg 7. grijpers en transportketting 6.2 De bedieningselementen 1... Om kleur 2 tov kleur 1 hoger of lager te plaatsen. 2... Om kleur 2 tov kleur 1 naar links of naar rechts te verplaatsen 3... 4... 5... 6... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 38 -
7... - Noodstop, schakelaar tornen, voorwaarts tornen en achterwaarts tornen. 8... Hefboom naar boven : wasstand (vochtwerk en inktwerk worden aan elkaar gekoppeld) Hefboom naar beneden : drukstand 6.3 Het bedieningspaneel Het bedieningspaneel van de 2 kleurendrukmachine is identiek aan dat van de 1 kleurendrukmachine. Maar de knop selectie drukwerkeenheid (zie blz 25 knop 25) die op de 1 kleurendruk machine van geen betekenis is, is op de 2 kleurenpers wel degelijk van belang! Selectie :... Selectie :... Selectie :... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 39 -
VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 40 -
Hoofdstuk 7 De Heidelberg Degelautomaat 7.1 Machineleer De Heidelberger degelautomaat is gebouwd op basis van het Bostonprincipe. Hierbij wordt gebruik gemaakt van een kniegewricht om de degel tegen het fundament aan te drukken. Daardoor is er minder energie nodig om toch een gelijkmatige krachtverdeling over het ganse oppervlak van het fundament in één keer te krijgen. 7.1.1 Schematische voorstelling VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 41 -
Duid op vorig schema de volgende onderdelen aan : 1... 2.... 3.... Wanneer deze uitgetrokken wordt, komt de pers onder druk de staan 4... Nemen het papier over van de zuigers, brengen het voor de drukvorm om het dan op de uitlegtafel te laten vallen. 5... de rechthoekige metalen plaat waarmee men het papier uiteindelijk tegen de drukvorm drukt 6... Hierin zit het antismetpoeder dat gelijkmatig over de uitlegtafel verspreid kan worden om het aan elkaar kleven van de verschillende bedrukte vellen te vermijden 7... Hiermee kan de hoeveelheid inkt die uit de inktbak in het inktwerk moet komen per zone geregeld worden 8... De rol die in de inktbak draait 9... Neemt inkt over van de rol die in de inktbak draait en geeft die door aan de distributierollen 10.... Deze twee aan elkaar gekoppelde rollen brengen de inkt over op de drukvorm en dienen uitgenomen of geblokkeerd te worden wanneer de pers uitgerust wordt om te rillen of kappen 11.... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 42 -
7.2 De grijpers en de molenwiekenbeweging Een Maltesisch-kruismechanisme zorgt voor de draaiende beweging van de grijpers. De vier tijden van de grijpers omvatten volgende begrippen : 1 ste tijd :... 2 de tijd :... 3 de tijd :... 4 de tijd :......... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 43 -
7.3 Technische gegevens Maximum papierformaat :... Minimum papierformaat :... Maximum druksnelheid :... Minimum druksnelheid :... Productiesnelheid :... Motorkracht :... Netto gewicht :... Degelkracht :... 7.4 Papiertransport op de Heidelberg Degel 7.4.1 Werkmethode 1... 2... 3... 4... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 44 -
5... 6... 7... 8... 9... 10... 11... 7.4.2 Het werken met vellenschuivers versus het werken zonder vellenschuivers. Wat zijn vellenschuivers? Het gebruik van vellenschuivers wordt aangeraden bij : - precisiewerk...- meerkleurenwerk...- paswerk 7.4.2.1 Het werken zonder vellenschuivers. Inleggen van het papier : - VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 45 -
Invormen van het cliché :... - VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 46 -
7.4.2.2 Het werken met vellenschuivers. Inleggen van het papier :... Invormen van het cliché :... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 47 -
Hoofdstuk 8 Het onderhoud van een pers 8.1 Waarom een pers onderhouden? Het is noodzakelijk de pers goed te onderhouden omdat : Het onderhoud van de pers bestaat uit : 8.2 Het schoonhouden/schoonmaken van de pers Om een lange levensduur van de pers te garanderen is het van groot belang dat deze regelmatig wordt schoongemaakt. 8.2.1 Waaruit bestaat het schoonhouden of schoonmaken van de pers? Dagelijks :... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 49 -
Wekelijks:... 8.2.2 Enkele tips en weetjes Gebruik geen scherpe reinigingsmiddelen bij het reinigen van de pers want hierdoor kunnen de onderdelen ruw worden en kunnen de vuilresten zich nog beter aan die onderdelen gaan hechten. Zorg dat de machine droog blijft : het materiaal waaruit de pers is opgebouwd vormt in een vochtige omgeving samen met zuurstof een verbinding, namelijk roest. Om dit te voorkomen kan je vet en was aanbrengen op de metalen vlakken. 8.3 Het smeren van de pers 8.3.1. Waarom?............ 8.3.2 Soorten smeerpunten 8.3.2.1.Centrale smering Wat? VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 50 -
Soorten centrale smering : - automatische centrale smering... - manuele centrale smering... 8.3.2.2 Handsmering Wat? Om de machines met de hand te kunnen smeren zijn hiervoor...en... voorzien 8.3.2.3 Wanneer smeren en met welk smeermiddel? In het bijgeleverde machinehandboek kan je het tijdstip van smeren terugvinden en wordt normaal gezien ook vermeld met welk smeermiddel je moet smeren. Dikwijls zijn de verschillende smeerpunten ook voorzien van een kleur rood :... geel :... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 51 -
groen :... 8.3.2.4 Aandachtspunten bij het smeren van de pers............. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 52 -
Hoofdstuk 9 Veiligheid in de Grafische Industrie De oorzaak van ongelukken die kunnen gebeuren in de werkplaats zijn meestal te wijten aan : - slordigheid - onvoorzichtigheid - het niet respecteren van de veiligheidsvoorschriften - het op een verkeerde manier omgaan met de chemicaliën waarmee men werkt - het fout bedienen van de pers -... 9.1 Verluchting in de werkruimte Omdat je met vluchtige producten en kuismiddelen werkt, is het belangrijk dat er een goede ventilatie of afzuiginstallatie in de werkruimte is voorzien. Deze installatie dient de giftige dampen die eventueel vrijkomen bij het gebruik van deze producten of kuismiddelen te verwijderen. 9.2 Het sorteren van afval in onze werkruimte op school Op school zijn er voldoende vuilnisbakken voorzien om je afval te sorteren :... in de... vuilnisbak... in de... vuilnisbak... in de... vuilnisbak... in de... vuilnisbak... in de... vuilnisbak... in de... vuilnisbak VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 53 -
Grijs restafval papier Rood Alles vervuild met oplosmiddel Vodden proper Ontwikkelaar platen gebruikte platen, vlak inktpotten schaapschoon olie gebruikte machine olie Lege recipienten plastiek DAT-afdeling keuken containerpark Ivago gratis / papier wordt betalend 0.90/kg 0.50/kg 1.00/kg 0.84/kg 0,87/kg 0.74/kg Vermelde prijs is totaal prijs: verwerking, vervoer, huur +btw VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 54 -
9.3 Het verwijderen van vervuild water. Het is belangrijk dat alle vervuild water weggegoten wordt in de bakken voorzien om de platen te reiningen. Dus gooi je vervuild water niet in de wasbakken voor het wassen van je handen, want deze zijn verbonden met het huishoudelijk afvalwater. 9.4 Het gebruik van chemicaliën In de grafische industrie worden chemicaliën gebruikt om de pers schoon te houden : het verwijderen van inktresten, het wassen van de machine (inktwerk,...). Deze chemicaliën kunnen...,... of... zijn, vandaar dien je zeer voorzichtig te werk te gaan bij het gebruik ervan. 9.4.1 De betekenis van de symbolen die je vindt op het etiket Onderstaande symbolen geven aan welk gevaar er bestaat bij verkeerde behandeling van een product. Deze symbolen vind je ook terug op de verpakking van het product. Oxiderend : Licht Ontvlambaar/Ontvlambaar : VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 55 -
Giftig :...... Schadelijk : Bijtend / Corrosief : Voorzorgen die je dient te nemen bij het gebruik van chemicaliën......... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 56 -
9.5 De symbolen die je kunt tegenkomen in een werkruimte 9.5.1 Reddingsborden Het reddingsbord heeft een rechthoekige of vierkante vorm met wit pictogram op groene achtergrond (de groene kleur moet ten minste 50 % van het bord beslaan)..................................... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 57 -
9.5.2 Gebodsborden Het gebodsbord heeft een ronde vorm met wit pictogram op blauwe achtergrond (de blauwe kleur moet ten minste 50 % van het oppervlak van het bord beslaan)................... 9.5.3 Borden in verband met het brandbestrijdingsmaterieel Borden in verband met het brandbestrijdingsmaterieel hebben een rechthoekige of vierkante vorm met een wit pictogram op rode achtergrond (de rode kleur moet ten minste 50 % van het oppervlak van het bord beslaan)............. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 58 -
9.6 De veiligheidsvoorschriften die van toepassing zijn in de werkruimte op school. 1.... 2.... 3.... 4.... 5.... 6.... 7.... 8.... 9.... 10.... 11.... 12.... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 59 -
Hoofdstuk 10 Producten aan de offsetpers 10.1 Rollenwasmiddel Benaming Functie Opgelet :Wanneer rollenwasmiddel gebruikt wordt om de offsetplaat te reinigen, gebruik dit dan in combinatie met water!!! 10.2 Arabische Gom Benaming Functie Het aanbrengen van de gom Het verwijderen van de gom VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 60 -
10.3 Platenreiniger Benaming Functie Opgelet : Overvloedig gebruik kan het drukbeeld beschadigen!!! 10.4 Corrector of retouchestift Functie Gebruik Opgelet : - De corrector of retouche altijd van het beeld wegvegen -Wanneer de retouche gebeurt wanneer de plaat nog op de machine zit, vergeet dan niet de vochtrollen van de plaat te zetten zodat er geen corrector of retouche in het vochtwerk terecht komt. 10.5 Anti-smetpoeder Functie Opgelet : -Wanneer er teveel anti-smetpoeder gebruikt wordt tijdens het drukken dan zal het poeder zich tijdens de tweede drukgang afzetten op het rubberdoek. Hierdoor vermengt het poeder zich met de drukinkt op het rubberdoek en bekom je een stoffige afdruk. -Regelmatig stoppen om het rubberdoek te reinigen is dan een noodzaak VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 61 -
10.6 Rubberdoek zwelproduct Benaming Functie Gebruik 10.7 Rubberdoekregenerator Functie VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 62 -
Hoofdstuk 11 Papier 11.1 Historische introductie 11.1.1 Rotsgraveringen Sommige prehistorische volken maakten prachtige schilderingen van dieren, mensen en abstracte patronen op de wanden van grotten. Die stelden mogelijk jachttaferelen voor en zijn dan ook een zeer oude vorm van beeldschrift. voorbeelden :... 11.1.2 Inscripties op steen voorbeelden :... 11.1.3 Kleitabletten De oude volken van het Midden-Oosten gebruikten een rieten stift om op zachte kleitabletten te schrijven. De wijze waarop ze het uiteinde van het riet afsneden, bepaalde de vorm van de tekens die ermee gemaakt werden. Wanneer de kleitabletten in de zon droogden, werden ze hard en bleef het geschrevene bewaard. Zo lang dit niet opgedroogd was, kon het geschrevene gewist worden en was de kleitablet dan ook herbruikbaar. voorbeeld :... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 63 -
11.1.4 Papyrus Papyrus om op te schrijven wordt gemaakt van de stengel van de papyrusplant. 1... 2... 3... 4. Als de vellen in de zon zijn gedroogd worden ze ingewreven met cederolie om ze beschrijfbaar te maken. 11.1.5 Perkament Papyrus groeide in grote aanplantingen in het Dal van de Nijl, maar er waren zoveel planten nodig om schrijfmateriaal te maken dat ze uiteindelijk schaars werden. Papyrus was dan ook zeer duur in het gebruik, mede door het feit dat het slechts aan één zijde beschreven kon worden. Toen de aanvoer van papyrus begon te verminderen, zochten de mensen naar een vervangend materiaal om op te schrijven. Het resultaat was perkament, gemaakt van dierenhuiden. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 64 -
Hoe bekomt men perkament? 1... 2... 3... 4... 5... 6... Het mooiste en bijgevolg duurste perkament bekwam men door het bewerken van de huid van ongeboren dieren. Waarom?... 11.1.6 Eerste papier Volgens de traditie werd het papier in China uitgevonden door een ambtenaar van het keizerlijk hof, genaamd... (rond 105 na Chr.) De Chinezen maakten gebruik van de bast van de moerbeiboom, van bamboe en van de resten van oude visnetten die gemaakt waren van hennep. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 65 -
Hoe maakten de Chinezen papier? 1... 2... 3... 4... 5... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 66 -
11.2 Samenstellende bestanddelen 11.2.1. Vezelstoffen Eigenschappen : Voorbeelden... 11.2.2 Vulstoffen Functies : Voorbeeld : Kaoline 11.2.3 Lijmstoffen Functie : VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 67 -
11.2.4 Bindmiddelen Functie : Voorbeeld : Zetmeel 11.2.5 Fixeermiddelen Functie : Voorbeeld : ALUIN [Al2 (SO4)3] 11.2.6 Kleurstoffen Functies : 11.2.7 Bleekmiddelen Functie : 11.2.8 Water Functies : VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 68 -
11.3 Grondstofvoorbereiding De belangrijkste grondstof voor papier : Hout Hout dient echter verschillende bewerkingen te ondergaan alvorens gebruikt te kunnen worden als basisgrondstof. Deze verwerking kan op drie manieren gebeuren: 1. Mechanische manier 2. Chemische manier 3. Thermo-mechanische manier 11.3.1 Mechanische manier Hout (boomstammen) Zagen en ontschorsen (= de boomstam ontdoen van zijn schors) Chips (de boomstammen worden in spaanders gehakt) Slijpen (van chips naar houtslijp) Houtslijp (= fijngemalen hout : houtvezels + incrusten(hars, gom, pectine,...)) Voordelen : - goedkoop : 95% van het hout wordt tot houtslijp verwerkt - er blijven lange, minder beschadigde vezels over VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 69 -
Nadeel :door het achterblijven van de incrusten krijg je sneller verkleuring van het papier en een minder lange houdbaarheid van het papier 11.3.2 Chemische manier Hout (boomstammen) Zagen en ontschorsen (= de boomstam ontdoen van zijn schors) Chips (de boomstammen worden in spaanders gehakt) Koken (met behulp van chemicaliën worden de houtchips gekookt) Celstof of cellulose (na het koken blijven enkel de zuivere houtvezels over, de incrusten zijn opgelost) Voordeel : - de vezels zijn minder beschadigd Nadelen : - duurder dan de mechanische wijze - kleiner rendement : minder dan de helft van het hout blijft over 11.3.3 Thermo-mechanische manier Dit is een combinatie van de beide vorige methodes VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 70 -
11.3.4 Gerecycleerd papier als basisgrondstof Oud papier sorteren Ontinkten (inktresten oplossen) Eindproduct = een grijze massa Om een papier van goede kwaliteit te bekomen wordt deze massa gemengd met celstof of houtslijp. 11.4 Fabricageproces 11.4.1 De langzeefmachine 1... In deze opslagruimte zit voor 95 à 98 % water en een kleine hoeveelheid vezelstof. Door een klep in de stofoploopkast loopt deze papiermassa op het zeefdoek. Daar deze klep verstelbaar is kan de opening vergroot (groter gramgewicht) of verkleind (lichter gramgewicht) worden. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 71 -
2... Dit is een continu ronddraaiend zeefdoek waarop de papiermassa terechtkomt vanuit de stofoploopkast. Door de zwaartekracht lekt een groot gedeelte van het water door de zeef weg. Hierdoor ontstaat zowel de looprichting van papier (cf. boomstammen in de rivier) als de tweezijdigheid van het papier (viltzijde en zeefzijde) 3... Op een bepaald moment kan men alleen door uitlekken niet meer water uit de massa krijgen en moet men perskracht gaan toepassen. Hiervoor gebruikt men grote walsen waartussen de papierbaan wordt gevoerd. 4... Vervolgens maakt men gebruik van warmte om nog meer vocht uit de massa te krijgen. Men laat de papierbaan door een hele reeks holle stalen cilinders lopen waarin hete stoom wordt geblazen. Deze stoom zorgt voor een temperatuur van ± 80 C. 5... Op een grote moederrol wordt het papier opgerold om daarna te worden versneden naar kleine rollen of in vellen 6... Het aanbrengen van een watermerk door een grote koperen cilinder waarop een verhoogde tekst of tekening is aangebracht. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 72 -
11.4.2 De... Hier wordt het papier glanzend gemaakt. Daar de verschillende cilinders onderling een verschillende diameter hebben ontstaat er slip tussen de cilinders waardoor het papier een soort van strijkeffect krijgt en glanzend gemaakt wordt. 11.5 Bepalen van de looprichting 11.5.1 Wat? 11.5.2 Basis voor de bepaling 11.5.3 Waarom is kennis van de looprichting belangrijk? -... -... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 73 -
11.5.4 Voorbeelden : Een boek De looprichting moet evenwijdig zijn met de rug van het boek zoniet : -... -... Muziekpartituur Wanneer een muziekpartituur een verkeerde looprichting heeft, blijft deze nooit rechtop staan op de staander. Een wijnetiket Het etiket zal altijd van de fles loskomen wanneer de looprichting verkeerd is, zelfs met de strafste lijm. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 74 -
11.5.5 Hoe kunnen wij de looprichting van papier bepalen? 11.5.5.1 De Nagelproef De proef :rits met je nagels langs beide randen van een vel papier zodat er golven ontstaan Besluit in verband met de looprichting :. 11.5.5.2 De Scheurproef De proef :scheur het papier in beide richtingen Besluit in verband met de looprichting :. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 75 -
11.5.5.3 De Vouwproef De proef :vouw het papier in beide richtingen Besluit in verband met de looprichting :. 11.5.5.4 De Buigproef De proef :Snij twee even grote smalle strookjes uit het testvel. 1 uit de breedte en 1 uit de lengte. Wanneer beide strookjes op elkaar gelegd worden zal ofwel het onderste strookje doorbuigen ofwel beide doorbuigen. Besluit in verband met de looprichting :. 11.5.5.5 De Weerstandsproef De proef :Buig een stuk karton in beide richtingen VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 76 -
Besluit in verband met de looprichting :. 11.5.5.6 De Eerste waterproef De proef :Maak de twee randen van een stuk papier nat zodat die gaan krullen. Besluit in verband met de looprichting :. 11.5.5.7 De Tweede waterproef De proef :Snij een cirkel uit een vel papier met een diameter van minstens 10 cm. Leg deze op het wateroppervlak. Besluit in verband met de looprichting :. VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 77 -
Hoofdstuk 12 Offsetplaten 12.1 Opbouw van een plaat Een offsetplaat bestaat in principe uit twee lagen :... 12.1.1 De drager... Drukplaten voor offset zijn bijna altijd aluminium platen. Aluminium is echter op zich te glad om als offsetplaat te dienen. Hiervoor moet het oppervlak opgeruwd worden. Dit gebeurt mechanisch (droog of nat borstelen) of elektrochemisch. Droog geborsteld Nat geborsteld Electrochemisch behandeld 12.1.2 De lichtgevoelige laag De lichtgevoelige laag op een offsetplaat bestaat uit verschillende bestanddelen: 1.... Functie :... 2.... Functie :... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 79 -
12.2 Belichtings- en Ontwikkelproces Het deel van de lichtgevoelige laag waarop licht valt, wordt ontleed door de inwerking van het licht en is daardoor oplosbaar in een ontwikkelvloeistof. Het niet-belichte deel van de lichtgevoelige laag is bestand tegen die ontwikkelvloeistof. Resultaat : de niet-belichte laag vormt het oliofiele gedeelte of vetaannemende gedeelte van de offsetplaat. De vrijgekomen drager of het belichte deel vormt het vochtvoerende of hydrofiele gedeelte. 12.3 Soorten platen Men maakt een onderscheid tussen de platen op drie niveaus. 12.3.1 het niveau van de drager:...... 12.3.2 het niveau van de belichting:...... 12.3.3 het niveau van de fabricatie:...... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 80 -
12.4 Prepareren van een offsetplaat 12.4.1 Inleiding Het prepareren van een offsetplaat moet ervoor zorgen dat een plaat, na reeds gedrukt te zijn, nog kan herbruikt worden. Reden? :... Als we de plaat geen extra behandeling geven dan blijft die gevoelige laag onderhevig aan oxidatie en zal het hydrofobe deel van de belichte plaat gaan aantasten waardoor die op termijn ook inkt zal aantrekken. 12.4.2 Hoe prepareren? 1... 2... 3... 4... 5... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 81 -
Hoofdstuk 13 Inktwerk en vochtwerk 13.1 Inktwerk Bij het offsetprocédé spelen zowel inkt als (vocht)water een belangrijke rol. De drukplaat moet bevochtigd worden alvorens die wordt ingeïnkt. Het doel van deze bevochtiging is....... De beelddelen en niet-beelddelen liggen namelijk op vrijwel gelijke hoogte op de plaat. Een inktwerk is in principe opgebouwd uit de volgende onderdelen : 1.de inktbak bestaande uit :... 2... 3... 4... 5... 6... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 83 -
13.2 Vochtwerk 13.2.1 Vochtwater Men brengt vochtwater aan op de drukplaat opdat die delen van de plaat die geen beeld dienen over te dragen, vrij van inkt zouden blijven. Men gebruikt de term vochtwater omdat aan het water additieven worden toegevoegd die het water beter geschikt maken voor het offsetprocédé. Het additief heeft meerdere functies : -... -... -... -... 13.2.2 Oppervlaktespanning Water heeft altijd de neiging zich in druppels te verdelen. Dit wordt veroorzaakt door de zogenaamde oppervlaktespanning. Dit is.... Om leidingwater als vochtwater te kunnen gebruiken heeft men zeer veel dikke druppels nodig om een aaneengesloten waterfilm tot stand te brengen(a). Bovendien is er in de druppels nog zoveel spanning aanwezig, dat ook twee druppels zomaar in elkaar overgaan waardoor de waterfilm doorbroken geraakt en de inkt de mogelijkheid krijgt ertussendoor te gaan en de plaat te bereiken(b). Om dit te vermijden dient de oppervlaktespanning van de druppels verlaagd te worden waardoor één enkele druppel een groter vlak kan bevloeien en dunner wordt waardoor de onderlinge aantrekkingskracht vermindert(c). VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 84 -
13.3 Oorzaken van drooglopen -... -... -... -... 13.4 Rollenschema qm 1... 2... 3... 4... 5... 6... 7... 8... 9... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 85 -
10... 11... 12... 13... 14... 15... 16... A... B... C... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 86 -
Hoofdstuk 14 Drukinkt 14.1 Doel Het is de bedoeling dat het gedrukte woord en beeld niet alleen zichtbaar worden gemaakt, maar dat de aandacht er ook op getrokken wordt. 14.2 Samenstelling Elk drukprocédé stelt zijn eigen eisen inzake grondstoffengebruik. Ook de inkt is daar onderwerp van, waardoor de inktindustrie zich is gaan toeleggen op het fabriceren van specifieke inkten voor de verschillende drukprocédés en meer in het bijzonder voor de diverse toepassingen. Om de bijzondere kenmerken van de specifieke inkten te bekomen is een aparte samenstelling voor elk soort inkt nodig. Grofweg kunnen we echter stellen dat elke inkt bestaat uit volgende samenstelling a... b... c... 14.2.1 Het pigment De pigmenten zijn in te delen in vier categorieën : VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 87 -
1... Dit zijn delfstoffen uit ijzerhoudende gesteenten. Ze hebben als eigenschap dat ze onderling mengbaar zijn, grof van korrel en een middelmatige dekkracht hebben 2... Dit zijn metaalverbindingen die verkregen worden door oververhitting. Ze leveren onder meer het chroomgeel, het zinkgeel, het milori- en het kobaltblauw 3... Deze zijn voornamelijk afkomstig van houtsoorten en worden industrieel niet meer gebruikt. Voorbeelden zijn karmijnrood, Indigo, Indisch geel 4... Deze haalt men uit steenkoolteer. 14.2.2 De bindmiddelen Hun taak situeert zich op drie niveaus: 1... 2... 3... VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 88 -
14.2.3 De vulstoffen 1... versnellen het droogproces 2... zorgen ervoor dat de inkt niet op de rollen droogt 3... zorgt voor een vergroten van de schuurvastheid 4... zorgt voor de juiste aanpassing van de inkt aan de papiersoort, type pers, snelheid, drukprocédé, 14.3 Droging 14.3.1 Hoe drogen inkten? De droging van inkten kan plaats vinden op twee manieren : -... -... 14.3.2 Natuurlijke droging Deze droging kan op verschillende manieren gebeuren : -... deze methode wordt vaak bij kranten toegepast VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 89 -
-... de eerste fase gebeurt in de eerste minuut na drukken, de tweede fase duurt gewoonlijk enkele uren -... deze droging duurt minimaal twee uur en inkten die op deze manier moeten drogen hebben meestal een hoge glans 14.3.3 Geforceerde droging -... deze inkten noemen we heatset-inkten, de droging vindt in twee stappen plaats: een eerste fase is de verdamping van het oplosmiddel en de tweede fase een oxydatie bij sterk verhoogde temperatuur -... dit zijn inkten die alleen drogen door bestraling met UV-licht van een bepaalde golflengte. De droging vindt zeer snel plaats door polymerisatie van de bindmiddelen. Dit is een zeer milieubelastende techniek die echter heel geschikt is om kunststoffen in offset te bedrukken (vinyl, polyprop, pvc, ) -... dit is een versnelde oxydatieve droging ten gevolge van met straling opgewekte warmte binnen de inktlaag VISO Mariakerke - H. de Baene - Technologie DAT : 2 de graad - Grafische Communicatie - 90 -