12 jaar Wetenschappelijk Comité: een terugblik en een blik naar de toekomst Raadgevend Comité: 25-01-2013 L. Herman (ILVO-SciCom), C. Van Peteghem (UGent SciCom), T. van den Berg (CERVA - SciCom), E. Thiry (Ulg SciCom), A. Huyghebaert (UGent - SciCom), X. Van Huffel (FAVV)
Inhoud Dr. L. Herman Enkele algemene beschouwingen Microbiologische risico s Prof. C. Van Peteghem Chemische risico s Dr. T. van den Berg / Prof. E. Thiry Santé animale Prof. A. Huyghebaert Uitdagingen Dr. X. Van Huffel Samenstelling nieuw SciCom
Ter eerbetuiging aan: A. Huyghebaert (voorzitter gedurende 12 jaar) L. Pussemier (ondervoorzitter gedurende 9 jaar) J. Decallonne (ondervoorzitter gedurende 3 jaar)
Met dank aan: - Alle leden die deel hebben uitgemaakt van het SciCom tussen 2001 en 2012: V. BAETEN L. DE ZUTTER J. DEWULF J.-J. LARSEN E. THIRY G. BERBEN J. DEBEVERE K. DIERICK P. LHEUREUX P. TOBBACK D. BERKVENS J. DECALLONNE R. DUCATELLE G. MAGHUIN- ROGISTER C. BRAGARD J.-M. DEGROODT O. TOUSSAINT L. HERMAN P. MEEUS J. TYTGAT J.-P. BUTS P. DELAHAUT A. L. PUSSEMIER M. HUYGHEBAERT UYTTENDAELE P. DAENENS M.-P. DELCOUR- FIRQUET H. IMBERECHTS K. RAES T. VAN DEN BERG E. DAESELEIRE D. DEMEYER R. KROES C. SAEGERMAN J. VAN HOOF G. DAUBE C. DEROANNE J. LAMMERTYN B. SCHIFFERS C. VAN PETEGHEM S. DE HENAUW K. DEWETTINCK Y. LARONDELLE M.-L. SCIPPO G. VAN SANT W. STEVENS
Met dank aan: - De Stafdirectie voor risicobeoordeling
Wetenschappelijke input voor het op risico-beoordeling gebaseerd beleid Risico-analyse: rode draad in de EU regelgeving i.v.m. voedselveiligheid en hygiëne Wetenschappelijk Comité baseert adviezen op principes van risico-beoordeling (2005; brochure terminologie) Risico-analyse: risico-beoordeling, risico-management en risicocommunicatie Risico/baten analyse vb. Advies over risico s en baten van rauwe koemelk en van verhitting van rauwe koemelk
Enkele cijfers: Evolutie van het aantal adviezen 70 60 50 40 30 20 Advies over Wet, KB, MB Advies over beleidsdocument Advies over sectordocument of gids Advies over problematiek + eigen initiatief 10 0 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 8 symposia en workshops; 9 brochures; 26 publicatie s waaronder 16 in internationale tijdschriften; 22 voordrachten van leden van het comité en leden van de stafdirectie risicobeoordeling, 8 posters
Adviezen over controle en autocontrole van de voedselveiligheid Autocontrolegidsen en sectorale bemonsterings-plannen (HACCP) De keuze van de matrix/parameter combinaties in het FAVV controleprogramma (statistische methode gebaseerd op principe van risico-beoordeling) en voor het inspectie programma (rangschikking van risico activiteiten) Criteria en richtwaarden om maatregelen te nemen ter bescherming van de volksgezondheid Voedselveiligheids criterium/richtwaarde Proceshygiëne criterium/richtwaarde Distributierichtwaarde (indicatie voor probleem houdbaarheid) Trendonderzoek
Gebruik data controleprogramma voor trendonderzoek Trendonderzoek: kan gebruikt worden om controleprogramma bij te sturen Trendobservatie: het intuïtief opvolgen van data ter observatie van mogelijke trends (EFSA, 2010) Trendanalyse: een statistische analyse en een epidemiologische interpretatie van data om relevante veranderingen in de tijd te detecteren (EFSA, 2010) Trendanalyse pas geschikt bij vrij hoge prevalenties (>10% is meestal nodig), hoge staalnamegroottes, en gegevens over verschillende jaren (minimum 3 jaar is nodig)
Voorbeeld van trendobservatie en trendanalyse Analyse van gegevens 2000-2010: Salmonella en Campylobacter op pluimveekarkassen en kippenfilets Geschatte prevalentie van Salmonella op pluimveekarkassen Geschatte prevalentie van Salmonella op kippenfilets Geschatte prevalentie van Campylobacter op pluimveekarkassen Geschatte prevalentie van Campylobacter op kippenfilets Year: 2000 (0), 2002 (2), 2004 (4), 2006 (6), 2008 (8), 2010 (10)
Adviezen over processen in de voedselketen Met betrekking tot watergebruik Duurzaamheidsstandpunt (druk voor zuinig watergebruik) en voedselveiligheidswaarborgen Verschillende soorten water afhankelijk van de bron Oppervlakte-, grond-, leiding-., afval-, recyclage- of recuperatiewater Definities op basis van voedselveiligheid Drinkbaar water, niet drinkbaar water Schoon water (niet drinkbaar water dat bruikbaar kan zijn in de productiekolom van levensmiddelen) (EG verordening 852/2004) Criteria voor schoon water moeten geval per geval beoordeeld worden in functie van het gebruik van het water en op basis van een risico-beoordeling: Voorbeeld: irrigatiewater in primaire plantaardige productie 1000 kve E. coli /100 ml: voor de irrigatie van teelten die rauw worden geconsumeerd 10.000 kve E. coli /100 ml: voor industriële (nog te verwerken) teelten en voederteelten > 10.000 kve E. coli /100 ml niet drinkbaar water geen schoon water
Adviezen over microbiologische risico s Kwantitatieve risico-beoordeling Listeria monocytogenes in gerookte zalm Preventie, detectie, tracering en beheersing van uitbraken van uitbraken van verotoxine producerende E. coli Antibioticum resistentie overdracht Voedselgebonden overdracht van dier naar mens Blootstelling aan cefalosporine resistente E. coli via consumptie van kippenvlees Proces van overdracht van antibioticaresistentie bij de mens
Kwantitatieve risico-beoordeling Listeria monocytogenes in gerookte zalm Reductie van bewaartijd heeft grote invloed op listeriose risico Bewaartijd als % van houdbaarheidstermijn 100% 75% 50% 25% Listeriose gevallen/jaar 7,43 3,14 0,63 0,023 bij praktijk t Substantiële daling risico bij beheersing max t, vooral bij consument Temperatuur distributie Temperatuur consument Listeriosis gevallen/jaar Praktijk t Praktijk t 7,43 Max.4 C Max 7 C 1,15 Max 4 C Praktijk t 5,48 Praktijk t Max 7 C 2,86
Preventie, detectie, tracering en beheersing van uitbraken van verotoxine producerende E. coli Enterobacteriaceae Escherichia E. coli O157:H7 NSF O157 SF, O26, O103, O111, O145, O91, O121, O45, O104:H4 Andere pathotypes Nietpathogeen EAHEC = Entero-Aggregatieve-hemorragische E.coli AFF = aggregative adherent fimbriae
Antibioticumresistente Salmonella Typhimuriumoverdracht naar de mens via de voeding = ABRP Varken 74,5% 94,1% 92,1% = ABRP Kip 53,6% 90,7% 79% ABRP=antibioticum resistentie profiel
Blootstelling aan cefalosporine resistente E. coli via consumptie van kippenvlees Cefalosporine: kritisch antibioticum humane geneeskunde Hoge frequentie van cefalosporine resistente E. coli bij braadkuikens in België In ongeveer 1,5% van de maaltijden met kippenvlees consumptie >1000 kve cefalosporine resistentie E. coli Blootstelling vnl. door kruiscontaminatie in keuken Risico voor de mens door overdracht antibioticaresistentiegenen naar pathogene kiemen in het spijsverteringsstelsel van de mens nog niet kwantificeerbaar Aanbeveling om Verantwoord antibioticabeleid in primaire productie Goede hygiënepraktijken in slachthuis, uitsnijderij en keukens 35 40% E. coli resistent aan cefalosporine; 60% van de braadkippen drager
Inhoud Dr. L. Herman Enkele algemene beschouwingen Microbiologische risico s Prof. C. Van Peteghem Chemische risico s Dr. T. van den Berg / Prof. E. Thiry Santé animale Prof. A. Huyghebaert Uitdagingen Dr. X. Van Huffel Samenstelling nieuw SciCom
WETENSCHAPPELIJK COMITE VAN HET FEDERAAL AGENTSCHAP VOOR DE VEILIGHEID VAN DE VOEDSELKETEN Brussel, WTC III Gebouw, Simon Bolivarlaan 30 Installatievergadering, 24 januari 2001
Adviezen 2001 2001/6 bis: Acute risico s van Aldicarb: het allereerste advies mbt chemische gevaren 2001/14: PCB s in dierenvoeding: advies over een onderzoeksproject : afgewezen 2001/19, 22, 33: Ontwerp KB s 2001/46: Ontwerp KB over erkenning van laboratoria (Wet 15 juli 1985) Adviezen 2002 2002/05: Maatregelen bij een eventuële contaminatie met PCB s in de voedselketen 2002/29: Grenswaarden in mengvoeders voor residuen als gevolg van versleping (kruiscontaminatie) 2002/35: Dioxinen in eieren van scharrelkippen
Adviezen 2003 2003/18: Nitrofuranen in eipoeder 2003/10: KB betreffende autocontrole, meldingsplicht en traceerbaarheid in de voedselketen 2003/07: Streptomycine residuen in honing door Fructocin op appelaars en perelaars Adviezen 2004 2004/09: Ontwerp KB over de monstername bij de officiële controle op maximum gehalten aan mycotoxinen in bepaalde voedingsmiddelen Adviezen 2005 2005/16: Blootstelling aan Soedan I via Worcestersaus 2005/01: Zware metalen in de voedselketen in de omgeving van Umicore
Adviezen 2006 2006-38: Controle op voedingssupplementen in Belgïe 2006-37: Allergenen in levensmiddelen 2006-36: Samenstelling van levensmiddelen 2006-35: Toxiciteit van rabarberbladeren na verhitting 2006-21: Benzeen in frisdrank 2006-16: Diclazuril in mestkippen, mestkalkoenen en opfokleghennen 2006-12: Dioxines in gelatine 2006-01: Ontwerp KB mbt gemedicineerde diervoeders
Adviezen 2007 2007-35: Opkomende risico s: opkomende mycotoxinen 2007-22: Malachietgroen in gekweekte vis 2007-21: Spoedadvies: Vermindering van de dioxineen PCB-concentraties in besmette runderen 2007-20: Spoedadvies: Bronnen van verontreiniging met PCB s en dioxines in rundveebedrijven in Stabroek en Hoevenen
Adviezen 2008 2008-28: Vergelijking van resultaten van CALUX en GC- HRMS voor dioxinesanalyse 2008-26: Carcinogene en/of genotoxische risico s in levensmiddelen 2008-25: Actielimieten voor acrylamide 2008-24: Formaldehyde in gekweekte champignons 2008-19: Methodologie voor meten van versleping in diervoeders 2008-18: Nieuwe TEFs voor dioxines 2008-09: Residuen van kiemgroeiremmende stoffen in spuitletsels en in vleesmonsters 2008-08: Chemische contaminanten in gekweekte vis
Adviezen 2009 2009-39: Antimooncontaminatie in suiker 2009-38: Prednisolone in mest 2009-36: Schatting van de blootstelling aan lood (ook 2011-07) 2009-35: Schatting van de inname aan cadmium 2009-31: Meldingsplicht bij wetenschappelijk onderzoek 2009-29: Opkomende chemische risico s: hormoonverstorende stoffen 2009-22: Cocaïne in Red Bull cola 2009-15: Aanvaardbare contaminatieniveau s van farmacologisch actieve stoffen in diervoeders 2009-07: Lood en nikkel in koffie 2009-06: Melamine in melk voor (opvolg)zuigelingenvoeding 2009-05: Methylbenzofenon als migrant uit drukinkt
Adviezen 2010 2010-32: HMF in voeding voor bijen 2010-09: Carcinogene en/of genotoxische stoffen in levensmiddelen: procescontaminanten 2010-02: Blootstelling aan pesticidenresidu's via de consumptie van groenten en fruit Adviezen 2011 2011-22: Ontwerp KB erkenning van laboratoria voor analysen mbt voedselveiligheid 2011-17: Spoedadvies: Prednisolone in varkensurine 2011-12: Spoedadvies: Thiouracil in een runderurinestaal Adviezen 2012 2012-05: Zoutreductie (met HGR) 2012-04: Nanotechnologie in de voedselketen
Inhoud Dr. L. Herman Enkele algemene beschouwingen Microbiologische risico s Prof. C. Van Peteghem Chemische risico s Dr. T. van den Berg / Prof. E. Thiry Santé animale Prof. A. Huyghebaert Uitdagingen Dr. X. Van Huffel Samenstelling nieuw SciCom
12 ans de Comité Scientifique en Santé Animale: vers l'évaluation des risques à l'interface entre l animal, l homme et environnement E. Thiry (ULg SciCom) & T. van den Berg (CERVA -SciCom) Contexte de travail du Comité scientifique: Du principe de précaution à la mitigation des risques: incertitudes liées aux dangers nouveaux, nécessité de distinguer entre risques réels et risques perçus: BSE One World, One Health: Influenza& maladies bactériennes à impact zoonotique(fièvre Q) EU (DG SANCO, EFSA): «Prevention is better than cure» (2007-2012): Maladies enzootiques(prv, IBR, BVD): risques connus mesures adaptées Emergences: Globalisation et changements climatiques: Arboviroses(WNV, BTV, SBV)
Encéphalopathies spongiformes transmissibles 11 avis entre l avis 2001/47 organisant la surveillance épidémiologique des EST et l avis 2012/17 Evaluation d une proposition de révision du programme de surveillance de l ESB Du principe de précaution à la mitigation des risques Déclaration obligatoire Elimination troupeau animal Embargo sur les farines animales Élimination des matériels à risque spécifié des carcasses à l abattoir Limite: Sensibilité des tests Grâce à une évolution favorable de la maladie et aux avis du SciCom, la Belgique a pu obtenir le statut de pays à risque négligeable avec des conséquences positives directes sur la politique de surveillance. Révision de la politique de surveillance + : Réduction drastique de l incidence des EST -: Observation d EST atypiques
Infections virales zoonotiques: influenza One World One Health Oiseaux aquatiques sauvages = hôtes naturels & réservoirs Nombre limité de lignées établies chez d autres hôtes spécifiques Changements réguliers de paradigme Adaptation de la surveillance en fonction des risques A Strategic Framework for Reducing Risks of Infectious Diseases at the Animal Human Ecosystems Interface H5N1 ph1n1 H3-7 H1-3 H13 H1 à 16 H3-4 H5-6-7-9 H1-2-3 Avis 06/2004: Evaluation du risque de transmission du virus AI à l homme Avis 31/2006: Evaluation de la checklist «Analyse de risque Influenza aviaire - exploitations avicoles» Avis 48/2006: Evaluation du risque d introduction du virus influenza aviaire H5N1 en Belgique suite aux migrations d oiseaux Avis 24/2009: Evaluation de l impact vétérinaire et du risque zoonotique des virus influenza porcins en général et du virus pandémique humain influenza A/H1N1 (2009) en particulier en Belgique Avis 34/2009: Modalités de surveillance du virus pandémique influenza A/H1N1 Belgian (2009) et Federal des virus Agency influenza forporcins the Safety chez of le the porcfood Chain
Infections bactériennes zoonotiques Fièvre Q Epizootie chez les chèvres aux Pays-Bas Contrôle de Coxiella burnetii Dépistage Grande résistance dans le milieu Vaccination Prévenir la contamination humaine Surtout par inhalation Risque faible à négligeable par le lait (sauf YOPI) Avis 01/2010: Recommandations relatives à la fièvre Q chez les petits ruminants en Belgique Avis 24/2010: Evaluation d'un programme de surveillance, de prévention et de lutte contre Coxiella burnetiichez les petits ruminants Avis 25/2010: Surveillance, prévention et lutte contre Coxiella burnetii dans les exploitations bovines Avis 15/2011: Evaluation des risques et bénéfices de la consommation de lait cru de bovins, et de l effet du traitement thermique du lait cru
Evaluation scientifique de la nouvelle Brucellose - Infection zoonotique politique sanitaire belge -Lutte basée sur le dépistage et la prévention - Belgique indemne depuis 2003 Avis 26/2009: Evaluation de l allègement de la surveillance de la brucellose et de la leucose bovineset propositions pour un nouveau programme de surveillance d autres maladies bovines (avis 05/2010, 10/2010 et 20/2012) -Proposition d une liste de maladies animales pertinentes, prévalenteset/ou (ré)émergentes, classées par ordre d importance, pouvant faire l objet d un échantillonnage dans le cadre d une nouvelle politique sanitaire belge. -Modalités de l échantillonnage (taille d échantillon, matrice, catégorie d âge...) en vue du screening hivernal organisé par les laboratoires régionaux. «Protocole avortement» depuis 2010 Détection de nouveaux foyers, d origines toujours non identifiées En novembre 2010 En mars 2012
Infections virales enzootiques : «Prevention is better than cure» PRV (Aujeszky) Utilisation de vaccins marqueurs Non vaccination Statut indemne Eradication Surveillance Avis 12/2010, 14/2012 IBR Certification des troupeaux Vaccins marqueurs Élimination de l infection latente Eradication Surveillance Avis 33/2010, 28/2012 BVD Contrôle Amélioration des tests de dépistage Détection et élimination des infectés persistants immunotolérants Avis 29/2007 «ear-notch testing»
Emergences: Arboviroses:Encéphalites équines, Bluetongue & Schmallenberg Les facteurs climatiques influencent la distribution des arboviroses (cfr vecteurs) mais des vecteurs locaux peuvent s avérer compétents(changement de paradigme). Différents facteurs humains contribuent à l extension des arboviroses(globalisation du commerce et du transport ) Il semble évident que plusieurs arboviroses vont continuer à s étendre et il faudra apprendre à vivre avec les arboviroses dans des zones actuellement indemnes. 2011-2012 Avis 05/2007: Evaluation de propositions de mesures de lutte contre la fièvre catarrhale ovine au moyen des insecticides Avis 07/2007: Evaluation de la possibilité de réapparition de la fièvre catarrhale ovine au printemps 2007, évaluation de propositions de mesures préventives et de lutte contre cette BTV8 SBV maladie, notamment la vaccination, et détermination d un niveau de surveillance de la faune sauvage Avis 13/2009: Projet d arrêté royal relatif à la lutte contre l anémie infectieuse des équidés et l encéphalite virale des équidés Avis 22/2010: Projet d arrêté royal portant des mesures de police sanitaire relatives aux encéphalites virales des équidés et projet d AR relatif à la lutte contre l anémie infectieuse des équidés Avis 22/2012: Risque de réintroduction/recirculation du virus Schmallenberg en Belgique en 2012 International Colloquium (2008):Emerging Animal Diseases: From Belgian Science Federal to Policy Agency + 2 brochures for the (vétérinaires Safety of the et Food éleveurs) Chain
Conclusions & perspectives en santé animale La prévention répond à un risque identifiable (nature, gravité et probabilité). La précaution s applique lorsque le risque est incertain. Le SciCom aide le décideur par une meilleure évaluation du risque basé sur les connaissances et/ou les incertitudes scientifiques. Les paradigmes changent. les questions restent! Il y a émergencede nouveaux types de risques (ex: arboviroses) En santé publique et animale,la vigilance sanitaireet la préparation à une réponse rapide (earlywarning systems) permettent d anticiper les effets néfastes des crises. La prévention des nouveaux dangers repose sur une adaptation des dispositifs sanitaires au niveau global sur un mode harmonisé et coordonné. Perspectives: vers un monitoring accru des facteurs de risques Dossier 48/2006: Facteurs de risques des maladies animales émergentes Avis 20/2012: Inventaire des systèmes de surveillances en santé animale existants en B. Dossier 14/2012: Risques d introduction des arboviroses chez les animaux de rente.
UITDAGINGEN VOOR HET WETENSCHAPPELIJK COMITE Prof. A. Huyghebaert
SAMENSTELLING VAN HET WETENSCHAPPELIJK COMITE Dr. X. Van Huffel Prof. Dirk BERKVENS Prof. Antoine CLINQUART Prof. Georges DAUBE Dr. Philippe DELAHAUT Prof. Bruno DEMEULENAER Prof. L. DE ZUTTER Prof. J. DEWULF Prof. P. GUSTIN Dr. L. HERMAN Prof. P. HOET Dr. H. IMBERECHTS Prof. A. LEGREVE Prof. C. MATTHYS Prof. C. SAEGERMAN Prof. M.-L. SCIPPO Prof. M. SINDIC Prof. N. SPEYBROECK Prof. W. STEURBAUT Prof. E. THIRY Prof. M. UYTTENDAELE Dr. T. VAN DEN BERG Prof. C. VAN PETEGHEM