Vereniging Openbaar Onderwijs

Vereniging Openbaar Onderwijs april 2010 nr 02 Inzicht is een uitgave van de Vereniging Openbaar Onderwijs 08 10 14 Symposium Openbaar onderwijs heeft (de) toekomst 0800 5010, Scholen adopteren een oorlogsmonument Splitsing van de pabo een goed idee? voor ouders en MR-leden, voor vragen over onderwijs 32

SYMPOSIUM OPENBAAR SYMPOSIUM ONDERWIJS OPENBAAR HEEFT ONDERWIJS (DE) TOEKOMST HEEFT (DE Vereniging Openbaar Onder wijs 21 APRIL ZWOLLE 21 APRIL 28 APRIL ZWOLLE ROTTERDAM 28 APRIL R Ga naar voo.nl/symposium Vereniging Openbaar Onder wijs flyera3symposium.indd 1 flyera3symposium.indd 1 25-02-2010 16:49:19 NIET APART MAAR SAMEN Illustratie Dick Bruna, copyright Mercis b.v. 1966 DE OPENBARE SCHOOL VERENIGING OPENBAAR ONDERWIJS vragen over onderwijs of medezeggenschap? Bel gratis 0800 5010 de informatie- en adviesdienst voor ouders en MR-leden www. voo.nl/5010 Kandidaten VOO-Onderwijsprijs 2010 De Jonkheer mr. Van Beijma thoe Kingmaprijs De Vereniging Openbaar Onderwijs roept scholen en schoolbesturen in het openbaar onderwijs op om een kandidaat voor te dragen voor de VOO-Onderwijsprijs 2010. De prijs bestaat uit een officiële oorkonde, een geldbedrag van 5.000,- en de bronzen sculptuur Daantje. De prijs wordt uitgereikt aan iemand in het openbaar onderwijs, die stimulator of initiatiefnemer is (geweest) van een brede en uitdagende (leer)omgeving, die samen met ouders, leerkrachten en schoolleiding is vormgegeven. Kandidaat aanmelden Kandidaten voor de VOO-Onderwijsprijs 2010 kunnen worden voorgedragen vóór 15 april 2010, via het bureau van de Vereniging Openbaar Onderwijs, postbus 60182, 1320 AE Almere of www.voo.nl/onderwijsprijs. Vereniging Openba a r Onder wijs

inhoud 08 Openbaar onderwijs heeft (de) toekomst Door Michiel Jongewaard Voor iedereen die het openbaar onderwijs een warm hart toedraagt, is het symposium Openbaar onderwijs heeft (de) toekomst op woensdag 21 april aanstaande een absolute must. 10 Scholen adopteren een oorlogsmonument Door Esther Oosterling Adopteer een Monument is een landelijk onderwijsproject waarbij leerlingen van groep 7 of 8 van het basisonderwijs een oorlogsmonument in hun eigen dorp of buurt adopteren. 14 Splitsing van de pabo een goed idee? Door Jan Barendse Vorig jaar liet staatssecretaris Marja van Bijsterveldt een proefballon op: splitsing van de pabo in een afdeling die opleidt tot het werken met jonge kinderen en een voor oudere leerlingen van de basisschool. Inzicht laat deskundigen aan het woord. 04 Kort nieuws 07 Rimpels column Rob Limper 11 Laptop valt niet altijd onder gratis lesmateriaal Door Janny Arends 17 Speel in op talent! Door Alexander Pechtold, Tweede Kamerlid en fractievoorzitter D66 Politieke column. 18 Ik zou nooit een lesjesjuf kunnen zijn Door Jan Barendse Twintig jaar geleden werd de eerste Nederlandse basisschool voor ervaringsgericht onderwijs (EGO) opgericht: openbare basisschool Uilenspiegel in Boekel. Janneke Mezenberg werkt er al 11 jaar en vertelt over haar ervaringen. SYMPOSIUM OPENBAAR ONDERWIJS HEEFT (DE) TOEKOMST 21 APRIL ZWOLLE 28 APRIL ROTTERDAM 22 Treffend voorbeeld van plaatselijke schoolstrijd Door Rob Limper De oorspronkelijke schoolstrijd in Ede is te boek gesteld door de Vereniging Oud Ede. Het boek is een must voor alle betrokkenen bij het onderwijs in Ede. Voor anderen vormt het een levendige verbeelding van wat de schoolstrijd in een plaats concreet heeft betekend. 25 Doorwerken of toch met pensioen? Door Wietske Idema 28 GMR zet leerlingenvervoer op de agenda Door Patrizia Antuzzi 30 De Eigenschappentaal in de klas Door Wietske Idema 36 Vraag en Antwoord 0800-5010 36 Opmerkelijk redactioneel Michiel Jongewaard Acceptatieplicht De Tweede Kamer neemt alsnog het initiatiefwetsvoorstel inschrijvingsrecht bijzondere scholen in behandeling. Dat voorstel werd al in 2005 door PvdA-fractievoorzitter Mariëtte Hamer ingediend, maar bleef door coalitiedeelname van de PvdA op de plank liggen. Het wetsvoorstel regelt dat bijzondere scholen, net als openbare, iedere leerling moeten toelaten. Nu hoeven zij dat nog niet. Sinds de PvdA zich niet meer in een spagaat bevindt tussen eigen principes en die van voormalige coalitiegenoten CDA en ChristenUnie, kan deze nieuwe poging worden ondernomen. De maatregel lijkt in de praktijk vooral gevolgen te hebben voor orthodox-religieuze scholen, maar niets is minder waar. Juist voor deze kleine groep scholen wordt in het voorstel, weliswaar onder voorwaarden, een uitzondering gemaakt: opdat artikel 23 verder ongemoeid kan worden gelaten. Dankzij de acceptatieplicht kunnen ouders hun kind straks echt op iedere school, openbaar én bijzonder, aanmelden. Wel moeten zij in het geval van een bijzondere school de grondslag respecteren. Op veel katholieke en protestants-christelijke scholen is die religieuze grondslag allang niet meer prominent aanwezig in de schoolpraktijk, wat het respecteren eenvoudig maakt. Een uitzondering wordt gemaakt voor kleine, strengreligieuze scholen. Zij mogen van ouders blijven eisen dat zij de grondslag niet alleen respecteren, maar ook onderschrijven. Voorwaarde is wel dat deze scholen de afgelopen tien jaar een op hun grondslag gebaseerd consistent en consequent toelatingsbeleid hebben gehanteerd, waarbij duidelijk is dat alleen respecteren van de grondslag niet voldoende is. Op de openbare school ben je als kind écht welkom. Daar telt niet op voorhand mee wat je ouders respecteren of onderschrijven. Daar is plek voor iedereen. Aan iedere mening of overtuiging wordt aandacht besteed, zonder voorkeur voor één bepaalde opvatting. Niet voor niets was én is de slogan van de Vereniging Openbaar Onderwijs: Niet apart maar samen. Plek voor iedereen leent zich bij uitstek ook voor de herdenking op 4 mei. Leerlingen van de openbare Merkelbachschool in Amsterdam- Buitenveldert adopteerden het Nationaal Dachaumonument in het Amsterdamse Bos. In deze Inzicht leest u hoe zij daar ieder jaar de gevolgen van onverdraagzaamheid en discriminatie herdenken. Dat doen de leerlingen natuurlijk samen: met het stadsdeelbestuur, de leerkrachten, de overlevenden en de omwonenden. Jaargang 144 nr. 2, april 2010 Verschijnt 7x per jaar - Oplage 10.000 REDACTIE Jaap Adema, Jan Barendse, Lineke Eerdmans, Fred Kruidenberg en Rob Limper. Eindredactie: Michiel Jongewaard (m.jongewaard@voo.nl) E-mail redactie: redactie@voo.nl AAN DIT NUMMER WERKTEN MEE Patrizia Antuzzi, Paul Bijlsma, Marion Braat, Wietske Idema, Esther Oosterling en Alexander Pechtold FOTO OMSLAG José Krijnen LIDMAATSCHAP EN ABONNEMENTEN Een persoonlijk lidmaatschap van de Vereniging Openbaar Onderwijs kost 18,50 per jaar, inclusief het abonnement op het onderwijsmagazine Inzicht. Aanmelden en meer informatie over alle lidmaatschapsvormen en tarieven op www.voo.nl/lidmaatschap. Het lidmaatschap loopt van 1 januari t/m 31 december. Opzegging van het lidmaatschap dient schriftelijk te geschieden vóór 1 december. VORMGEVING EN DRUK Stadsdrukkerij Amsterdam N.V. Aryen Bouwmeester ADVERTENTIES Bureau Vereniging Openbaar Onderwijs, tel. 036 533 1500. REDACTIE EN LEDENADMINISTRATIE Bureau Vereniging Openbaar Onderwijs, Postbus 60182, 1320 AE Almere tel.: (036) 533 15 00 fax: (036) 534 04 64 Bezoekadres: Louis Armstrongweg 120, 1311 RL Almere e-mail: voo@voo.nl, website: www.voo.nl Overname van artikelen is, mits met ver melding Inzicht, onderwijsmagazine Vereniging Openbaar Onderwijs, toegestaan. Inzicht nummer 3 van 2010 verschijnt rond 6 mei 2010 Inzicht nummer 4 van 2010 verschijnt op 16 juni 2010 De uiterste inleverdatum voor kopij voor nummer 4 is 22 april 2010. Met de nieuwe website is het algemene ledenwachtwoord vervallen. Leden kunnen vanaf nu een persoonlijk wachtwoord instellen op www.voo.nl. Vereniging Openbaar Onderwijs

04 kort nieuws Algemene Ledenvergadering Vereniging Openbaar Onderwijs Vereniging Openbaar Onder wijs Woensdag 21 april 2010 vanaf 15.30 uur vindt in Regardz Nieuwe Buitensociëteit in Zwolle de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering van de Vereniging Openbaar Onderwijs plaats. De vergadering sluit aan op het Symposium Openbaar Onderwijs heeft (de) toekomst, dat de Vereniging Openbaar Onderwijs samen met VOS/ABB organiseert. Kijk voor meer informatie op www.voo.nl/symposium. Conferentie Doelgericht naar beter taalleesonderwijs Op woensdag 26 mei 2010 organiseren de PO-Raad en het Projectbureau Kwaliteit de werkconferentie Doelgericht naar beter taalleesonderwijs. De studiedag vindt plaats in Stadion Galgenwaard in Utrecht. De conferentie is bestemd voor taalcoördinatoren, intern begeleiders, leerkrachten en schoolleiders die werk maken van taalleesonderwijs. Meer informatie vindt u op www.taalpilots.nl/conferenties. NIET APART MAAR SAMEN Illustratie Dick Bruna, copyright Mercis b.v. 1966 DE OPENBARE SCHOOL VERENIGING OPENBAAR ONDERWIJS vragen over onderwijs of medezeggenschap? Bel gratis 0800 5010 de informatie- en adviesdienst voor ouders en MR-leden www. voo.nl/5010 Campagne 0800-5010 voor openbaar onderwijs van start In maart is de campagne voor 0800-5010 in het openbaar onderwijs van start gegaan. Via 0800-5010 krijgen ouders en MR-leden gratis informatie en advies van medewerkers van de Vereniging Openbaar Onderwijs. Alle openbare basisscholen in Nederland hebben een nieuwe sticker met de bekende Bruna-tekening van de Vereniging Openbaar Onderwijs gekregen, om op school op te hangen. Daarmee worden ouders en MRleden geïnformeerd over 0800-5010. Scholen kunnen gratis extra stickers bijbestellen via www.voo.nl/uitgaven. Daarnaast kunnen alle openbare basisscholen meedoen aan de Win een schoolreisje. De klas of zelfs de hele school kan meedoen aan deze wedstrijd. De opdracht bestaat uit het bedenken en uitvoeren van een leuke en originele manier om 0800-5010 onder de aandacht van ouders te brengen. De eerste prijs is een geldbedrag van 1.000 euro voor een gratis schoolreisje. Kijk voor meer informatie op www.wineenschoolreisje.nl. Voorlopig geen openbare vo-school in Barneveld Het is voorlopig niet mogelijk om in Barneveld openbaar voortgezet onderwijs te realiseren. De Stichting Onderwijsgroep Amersfoort, het schoolbestuur dat de uitvoering van het initiatief op zich wilde nemen, meldt dat het financieel nog niet haalbaar is. De aanloopkosten van de beoogde nevenvestiging van de openbare scholengemeenschap De Amersfoortse Berg zouden te hoog zijn, onder andere door een nog te gering aantal leerlingen. Inzicht nr 2 - april 2010

flyera3symposium.indd 1 25-02-2010 16:49:19 05 Citotoets iets beter gemaakt dan vorig jaar Passend onderwijs controversieel De Tweede Kamer heeft besloten het dossier passend onderwijs controversieel te verklaren. Dit is gericht op het behandelen van regelgeving in de Kamer en niet op de al in gang gezette ontwikkelactiviteiten in het onderwijs, zoals de ontwikkeling van het referentiekader, de gedachtevorming rond zorgplicht en de voorbereiding in de samenwerkingsverbanden. De wetgeving omtrent passend onderwijs moet door een nieuwe Kamer en een nieuw Kabinet worden vervolgd. De sectororganisaties gaan in overleg met ouder- en vakorganisaties, waaronder de Vereniging Openbaar Onderwijs, dus verder met de ontwikkeling van het referentiekader. SYMPOSIUM OPENBAAR ONDERWIJS HEEFT (DE) TOEKOMST De Citotoets is dit jaar iets beter gemaakt dan vorig jaar. Cito meldt dat de gemiddelde score dit jaar 535,8 punten is. Dat is 0,3 punt hoger dan in 2009. Meisjes waren zoals gebruikelijk gemiddeld iets beter in taal, terwijl jongens over het algemeen iets hoger scoorden op rekenen en wiskunde. In de vier grote steden lag de Citoscore met gemiddeld 533, 6 punten wat lager dan het landelijk gemiddelde. 21 APRIL ZWOLLE 28 APRIL ROTTERDAM Symposium Openbaar onderwijs heeft (de) toekomst! De Vereniging Openbaar Onderwijs en VOS/ABB organiseren samen het symposium Openbaar onderwijs heeft (de) toekomst!. Het symposium vindt plaats op 21 april in Zwolle. Voor leden van de Vereniging Openbaar Onderwijs en VOS/ABB is deelname gratis. Op het symposium is iedereen welkom die het openbaar onderwijs een warm hart toedraagt: leerkrachten en ouders, schoolbestuurders en onderwijsmanagers, politici en pabo-studenten. Meer informatie leest u op pagina 8. Onderwijsraad adviseert over doorstroming naar voortgezet onderwijs De Onderwijsraad pleit voor de invoering van een gemengde brugklas vmbo-tl/havo. Een afzonderlijke vmbo-tl brugklas moet volgens de raad worden voorkomen, omdat het risico op onderprestatie van leerlingen groter zou zijn. Verder stelt de raad in het advies dat het wenselijk is om op het vmbo-tl, de havo en mogelijk ook het vwo een of twee beroepsgerichte vakken aan te bieden, zodat leerlingen alvast kennis kunnen maken met het beroepenveld. De VO-raad, de sectororganisatie voor het voortgezet onderwijs, is positief over het advies van de raad, maar vindt dat er voldoende tijd en middelen beschikbaar moeten worden gesteld om dit te kunnen realiseren. Volgens de VO-raad moeten scholen bovendien zelf kunnen kiezen wat hen het beste past. De directeur wil u de klachtenregeling niet geven? BEL 5010 op schooldagen tussen 10 en 3

06 kort nieuws Geen voorrang Amsterdams schoolkind bij toelating middelbare school Onlangs deed het gerechtshof uitspraak in een kort geding dat een groep van ruim 400 ouders had aangespannen tegen de gemeente Amsterdam en de schoolbesturen. Zij eisten voorrang voor hun kinderen bij toelating tot de middelbare school. De rechter stelde hen echter in het ongelijk. De Amsterdamse ouders vinden het oneerlijk dat kinderen uit omliggende gemeenten op gelijke voet meeloten in Amsterdam, maar zelf voorrang genieten in hun eigen plaats. Volgens de rechter hebben de scholen in Amsterdam een streekfunctie en hebben de kinderen uit de omliggende gemeenten daarom net zoveel rechten. Schoolfruit voor kinderen basisscholen In april start de Europese Unie met een campagne om kinderen op de basisschool meer fruit te laten eten. Met het EU-Schoolfruitprogramma wil men bevorderen dat schoolgaande kinderen samen fruit en groenten eten in de klas. Scholen krijgen voor elke deelnemende leerling gratis fruit en groenten. Na de campagneperiode bepalen de ouders en school samen of zij met het programma willen doorgaan. Scholen kunnen zich vanaf april aanmelden op de website http://schoolgruiten. kennisnet.nl/eu_schoolfruit. Regeling Lerarenbeurs in 2010 Bevoegde leraren in het basis- en voortgezet onderwijs kunnen in 2010 een beurs aanvragen voor eigen scholing. Daarmee kunnen zij hun professionele niveau verhogen, hun vakkennis verbreden of zich specialiseren. De werkgevers (schoolbesturen) krijgen eveneens een vergoeding als de aanvraag van de leraar wordt gehonoreerd. Aanvragen kunnen worden ingediend van 1 april tot en met 13 mei 2010, via de Dienst Uitvoering Onderwijs (DUO), voorheen IB-Groep/CFI, zie www.ocwduo.nl. Gemeenten investeren te weinig in schoolgebouwen Volgens de Algemene Onderwijsbond wordt in veel gemeenten minder uitgegeven aan schoolgebouwen dan er aan budget beschikbaar is. Volgens een berekening op basis van cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) zou tweederde van de ruim 400 gemeenten op de lopende begroting minder uitgeven dan er volgens de normen voor schoolgebouwen beschikbaar is. Dat komt voor heel Nederland neer op een totaalbedrag van 300 miljoen euro. De ministeries van Binnenlandse Zaken en Onderwijs hebben inmiddels aangekondigd onderzoek te zullen doen naar de huisvestingsuitgaven voor onderwijs. Inzicht nr 2 - april 2010

INGEZONDEN Openbaar Onderwijs voor alle lagen van de bevolking? Met interesse las ik in Inzicht de column van Alexander Pechtold over Persoonlijk Onderwijs. Pechtold ziet dit initiatief als een innovatieve vorm van onderwijs, waarbij hij met nadruk wijst op het feit dat de Isaac Beekman Academie geen dure privéschool (is) maar een openbare school, toegankelijk voor leerlingen uit alle lagen van de samenleving. (einde citaat). Een concept dat het in mijn ogen verdient om serieus te nemen, wordt vervolgens ondersteund met ronkende begrippen als kleine klassen, geringe reistijd, geen bureaucratische rompslomp etc. De bestaande scholen kunnen het er weer mee doen. Van de Vereniging Openbaar Onderwijs had ik echter op zijn minst een reactie verwacht op deze column, zeker in haar eigen blad. De Stichting voor Persoonlijk Onderwijs, waar Pechtold zich zo lovend over uitlaat, kent momenteel vijf scholen (i.o.) Dit zijn o.a. de Isaac Beekman Academie in Kapelle, niet openbaar overigens, maar bijzonder neutraal, het Tjalling Koopmans College in Hurdegaryp, niet openbaar overigens, maar Rooms Katholiek en de Pierre Bayle Academie i.o. in Geldermalsen, niet openbaar overigens, maar Protestants Christelijk. Van de overige twee scholen is mij de grondslag niet bekend. En, maar dat terzijde, vmbo-afdelingen en/of praktijkonderwijs, nee, daar voorzien deze scholen niet in. De Beekman Academie afficheert zich als mavo+/havo/vwo, het Koopmans College als mavo/havo/vwo-top en ook in Geldermalsen is slechts plek voor een mavo/havo. Hoe bedoelt u, openbare scholen en toegankelijk voor alle lagen van de bevolking? Van de Vereniging Openbaar Onderwijs verwacht ik op zijn minst een dergelijke kanttekening bij een column in het eigen blad, hoe onafhankelijk een columnist ook mag zijn. Peter Ronner Centraal directeur St. Openbaar Voortgezet Onderwijs (OVO) Tiel De columnisten hebben inderdaad veel vrijheid, ook om fouten te maken. De redactie Goed gedrag rimpels 07 Rob Limper Directeur Vereniging Openbaar Onderwijs Als je als leerkracht of leidster kinderopvang aan de slag wilt, ben je verplicht een verklaring omtrent het gedrag te overleggen. Zo n verklaring is terecht voor alle professionals die dagelijks en langdurig met kinderen werken. Ouders moeten er immers vanuit kunnen gaan dat zij hun kinderen met een gerust hart aan hen kunnen toevertrouwen. De verklaring is verplicht in veel vergelijkbare situaties. De Tweede Kamer heeft in een onbewaakt ogenblik de verklaring verplicht verklaard voor de vrijwillige overblijfkrachten. Goed bedoeld, maar volledig ondoordacht en zonder enig overleg met onderwijsorganisaties. Na overleg was dit besluit nooit genomen. Het overblijven is een plek waarin geen gevallen van misbruik van kinderen bekend zijn. Er is ook nauwelijks risico. De tijd is erg kort. Overblijfkrachten zijn zelden of nooit alleen met een kind. En wat vooral van betekenis is: overblijfkrachten zijn verreweg in de meeste gevallen zelf ouder. Hun eigen kinderen blijven ook over als zij dienst hebben. Als je voor ouders die vrijwillig helpen al een verklaring verplicht wil stellen, dan ligt het meer voor de hand om te denken aan de inzet van ouders bij de schoolkampen waar wordt geslapen, aan het toezicht in de kleedkamers bij gymnastiek, aan de begeleiding bij de zwemles. Kortom, er zijn situaties te bedenken die meer risico in zich bergen dan het overblijven. Voor veel scholen geldt dat het steeds moeilijker wordt om overblijfkrachten te vinden. De verklaring is een extra drempel. Elke ouder moet straks naar het gemeentehuis om een verklaring op te halen. Dat is gedoe. Zo n verklaring kost ruim dertig euro. Er zijn vijftig duizend overblijfkrachten. Je mag er vanuit gaan dat de school de rekening betaalt. Het is immers te gek wanneer je als ouder zelf een soort entreegeld moet betalen om overblijfkracht te mogen worden. Dat kost de scholen dus anderhalf miljoen euro bij de start en vervolgens elk jaar zo n drie ton. Dat geld kan beter aan het onderwijs zelf worden besteed. In Schotland werd zo n tien jaar geleden een verklaring voor ouders verplicht, na de moord op Holly en Jessica door een conciërge. Het kostte de overheid een vermogen, omdat gemeenten zeer verschillende prijzen hanteerden. Het kostte de scholen actieve ouders, die niets te verbergen hadden, maar deze motie van wantrouwen niet aanvaardden. En de wetgeving sloeg zover door dat nu zelfs een loodgieter, die de lekkende kraan komt repareren, een verklaring nodig heeft. De Vereniging Openbaar Onderwijs heeft de Eerste Kamer gevraagd dit gedrag van de Tweede Kamer niet goed te keuren.

8 Tekst Michiel Jongewaard Deelname gratis voor leden Vereniging Openbaar Onderwijs Openbaar onderwijs heeft (de) toekomst Voor iedereen die het openbaar onderwijs een warm hart toedraagt, is het symposium Openbaar onderwijs heeft (de) toekomst op woensdag 21 april aanstaande een absolute must. De Vereniging Openbaar Onderwijs en VOS/ABB stelden samen een boeiend en inspirerend programma samen, waar voor de deelnemers écht iets te halen valt: Interessante spreekbeurten, muziek, theater en praktische workshops vormen de leidraad van deze dag. Voor leden van de Vereniging Openbaar Onderwijs en VOS/ABB is deelname bovendien gratis. De toekomst van het openbaar onderwijs staat centraal op woensdag 21 april. De dag start met een muzikaal optreden van Joy Wielkens, die bekend staat om haar kleurrijke optredens in het theater en op televisie. Aansluitend geeft hoogleraar culturele antropologie Oscar Salemink een inleiding over identiteitsvorming, gevolgd door een blik op het openbaar onderwijs in de toekomst door Pieter Hogenbirk, rector van scholengemeenschap Helen Parkhurst in Almere. telefonisch bij het bureau van de Vereniging Openbaar Onderwijs, via 036 5331500. De agenda en bijbehorende stukken voor de ledenvergadering worden tijdig toegezonden. Workshops Deep democracy Besluitvorming met waardering voor andere opvattingen De geplande symposiumdag in Rotterdam op 28 april gaat helaas niet door. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met de Vereniging Openbaar Onderwijs of VOS/ABB. Durven dromen De krachtige wijkschool met ambities Workshops Daarna volgen twee workshoprondes, waarin keuze kan worden gemaakt uit vier verschillende onderwerpen. Aansluitend kunt u als lid van de Vereniging Openbaar Onderwijs de jaarlijkse Algemene Ledenvergadering bijwonen, die van 15.30 uur tot ongeveer 16.30 uur duurt. Meld u aan voor het symposium en de Algemene Ledenvergadering via www.voo.nl/symposium of In de openbare school heeft elk kind en elke ouder recht van spreken. Respect voor de mening van anderen is belangrijk. Iedereen doet er toe. Met Deep democracy kunt u deze uitgangspunten concreet vormgeven. Het concept komt uit Zuid-Afrika. Het wordt succesvol toegepast voor besluitvorming en conflictresolutie binnen groepen met een uiteenlopende diversiteit. Workshopleider is Jitske Kramer, cultureel antropoloog en coach gespecialiseerd in culturele dynamiek. Zie www.humandimensions.nl. Hoe creëert u ideale condities, zodat uw leerlingen zich optimaal kunnen ontwikkelen? Lestijden volgens het bioritme van kinderen? Een eigen zwembad? In korte presentaties krijgt u een beeld van de ontwikkeling van een brede school naar een krachtige wijkschool die voortdurend blijft innoveren. Aan de hand van aangereikte ideeën kunt u bepalen wat de kansen van uw eigen school zijn. Workshopleiders zijn directeur Ton Claassens en VVE-coördinator Paula Klarholz van basisschool t Meesterwerk in Schiedam. Inzicht nr 2 - april 2010

9 Programma symposium 21 april-buitensociëteit Zwolle 09.30 uur Inloop en ontvangst 10.00 uur Joy Wielkens: Negra, muziektheater over identiteit Begeleid door een gitarist en een bassist danst, vertelt en zingt Joy Wielkens over haar roots. Afrikaanse melodieën, Braziliaanse en Surinaamse ritmes en Nederlandse klanken wisselen elkaar af. Zelfevaluatiekader Identiteit voor schoolbesturen Hans Teegelbeckers (VOS/ABB) Durven dromen Ton Claassens en Paula Klarholz, basisschool Het Meesterwerk Deep democracy: besluitvorming met aandacht en waardering voor andere opvattingen Jitske Kramer, cultureel antropoloog, facilitator/coach gespecialiseerd in culturele dynamiek 10.30 uur Opening door Ankie Knijnenburg (dagvoorzitter) 10.35 uur Oscar Salemink (cultureel antropoloog) over Identiteitsvorming gevolgd door een blik op openbaar onderwijs in de toekomst door Pieter Hogenbirk (rector scholengemeenschap Helen Parkhurst, Almere). Na de presentaties zal er een korte discussie met de zaal plaatsvinden. 11.30 uur Workshops (ronde 1): Luisteren, inspireren, uitdagen en ruimte geven Fred Timmermans, bestuurder RSG Slingerbos/Levant 12.30 uur LUNCH 13.15 uur Prettig weekend! Wat heeft homo zijn met werk te maken? Een prikkelende en soms confronterende voorstelling door Theater AanZ 14.15 uur Workshops (ronde 2): Zie ronde 1. 15.15 uur Afsluiting en gelegenheid om terug te blikken onder het genot van een drankje Luisteren, inspireren, uitdagen, ruimte geven Meer bezieling in de hele onderwijsorganisatie Bestuurders en managers zijn ervoor om al het personeel op een positieve manier actief bij het openbaar onderwijs te betrekken. Angst voor tegenspraak is onterecht. Want tegenspraak is brandstof van het denken. En denken is voorwaarde voor innoveren, juist in het openbaar onderwijs! Uiteindelijk gaat het erom dat iedereen binnen de school de openbare waarden waarmaakt. Workshopleider is bestuursvoorzitter Fred Timmermans van de openbare scholengemeenschap Slingerbos Levant in Harderwijk en Zeewolde. Zelfevaluatiekader Identiteit Een check op kernwaarden van openbaar onderwijs Met een door VOS/ABB ontwikkeld evaluatiekader kunt u zelf bepalen in hoeverre uw organisatie voldoet aan de kernwaarden van het openbaar onderwijs. Staat u stil bij het openbare gedachtegoed en waardenneutraal onderwijs? Of laat u zich leiden door concurrentie van andere scholen bij u in de wijk? Draagt u de kernwaarden volmondig en eendrachtig uit? Of kan dit uw imago schaden? Workshopleider is Hans Teegelbeckers van VOS/ABB, die actief betrokken is bij de ontwikkeling van het Zelfevaluatiekader Identiteit. Meld u snel aan voor deze openbaar onderwijsdag op www.voo.nl/symposium Voor leden van de Vereniging Openbaar Onderwijs is deelname aan het symposium (inclusief lunch) en de Algemene Ledenvergadering gratis. Nietleden betalen 125 euro. Aanmelden kan eenvoudig via www.voo.nl/symposium of telefonisch via 036 5331500 bij het bureau van de Vereniging Openbaar Onderwijs. Meer informatie over het programma en de locatie vindt u op www.voo.nl/ symposium. Het schoolkamp zorgt nu al voor nachtmerries? O800 5010 of mobiel 0900 5010123 (45ct/pg

10 Tekst Esther Oosterling Beeld Tabula Rasa fotografi e Scholen adopteren een oorlogsmonument Adopteer een Monument is een landelijk onderwijsproject waarbij leerlingen van groep 7 of 8 van het basisonderwijs een oorlogsmonument in hun eigen dorp of buurt adopteren. Aan de hand van dit monument leren kinderen over de plaatselijke geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, de traditie van herdenken en de rituelen die daarbij horen. Alle openbaar toegankelijke monumenten die herinneren aan de Tweede Wereldoorlog, oorlogen en vredesmissies waarbij Nederland betrokken was, komen in aanmerking voor adoptie. De monumenten kunnen herinneren aan bombardementen, het verzet, vervolging van Joodse Nederlanders en anderen, dwangarbeid en omgekomen militairen. Ook vredes-, vrijheids- en mensenrechtenmonumenten kunnen worden geadopteerd. Drie Amsterdamse scholen leggen uit waarom zij een oorlogsmonument hebben geadopteerd. Het Dachaumonument De openbare Merkelbachschool staat in de Amsterdamse wijk Buitenveldert. Vlakbij de school ligt het Amsterdamse Bos, met het Nationaal Dachau Monument. Dit is het oorlogsmonument dat de Merkelbachschool tien jaar geleden heeft geadopteerd. Het monument is gemaakt door beeldend kunstenaar Niek Kemps, ter nagedachtenis van de verzetstrijders die tijdens de Tweede Wereldoorlog zijn omgekomen in het concentratiekamp Dachau. Het monument is een gangpad, belegd met Belgische blauwsteen. Links en rechts staat een hoge bomenrij, zoals in Dachau zelf. Het Nationaal Dachau Monument in het Amsterdamse Bos Elke laatste zaterdag van april herdenken de leerlingen, leraren en schoolleiding op deze plek de slachtoffers van het naziregime. Directeur Ronald Blikmam van de Merkelbachschool: Groep 8 vervult een belangrijke rol tijdens de plechtigheid. Zij delen bloemen en kransen uit en dragen elk jaar een toepasselijk eigengemaakt gedicht voor. Van tevoren besteedt de school ook al veel aandacht aan de verschrikkingen van de Tweede Wereldoorlog. Inzicht nr 2 - april 2010

11 Het Van Randwijk monument op het Weteringcircuit in Amsterdam Dit is een school waar erg veel verschillende culturen zijn vertegenwoordigd. Juist op deze school willen we benadrukken hoe belangrijk het is dat verschillen tussen mensen geen probleem mogen zijn en dat je goed met elkaar op kunt schieten, ongeacht je afkomst of cultuur. Door de adoptie maakt de herdenking nog een grotere indruk op kinderen. Het wordt zo heel persoonlijk. Vorig jaar hebben we een oorlogsveteraan uitgenodigd op school. Hij vertelde wat hij had meegemaakt. Zoiets leeft ontzettend bij de leerlingen. Van Randwijk monument Het oorlogsmonument dat het Barlaeus Gymnasium heeft geadopteerd, een muur met beroemde dichtregels van verzetsheld Hendrik van Randwijk in zilveren letters, staat op het Weteringciruit in Amsterdam. In de oorlog was dit een fusilladeplaats. Margriet Bosman, conrector op het Barlaeus gymnasium: Onze school heeft het monument ruim tien jaar geleden geadopteerd. In de 1e klas besteden we er in de lessen geschiedenis rond 4 mei extra aandacht aan. We lopen elk jaar mee in de herdenkingsstoet in de stad, die dan ook via ons monument Brugklasleerlingen schrijven gedichten tijdens de les en leggen die samen met bloemen bij het monument komt. De brugklasleerlingen schrijven gedichten bij Nederlands en leggen die samen met bloemen bij het monument. De school heeft in het eigen gebouw zelf nog een kleiner monument staan, speciaal ter nagedachtenis aan Joodse leerlingen en leraren van de school die zijn omgekomen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Deze herdenkingsplaquette, een initiatief van enkele oud-leerlingen die tijdens de oorlogsjaren op het Barlaeus Gymnasium zaten, werd op 26 juni 2006 ingewijd. Op het Amsterdamse gymnasium zaten veel Joodse leerlingen. Oud-leerlingen en het schoolbestuur herdenken de slachtoffers bij het monument op school. U loopt alleen maar tegen de schoolmuren aan? BEL 5010 op schooldagen tussen 10 en 3

12 Nationaal Aandenken Vrijheid maak je met elkaar 2010 Het Nationaal Aandenken Vrijheid maak je met elkaar wordt door het Nationaal Comité 4 en 5 mei aangeboden aan alle basisscholen. Het boekje is bestemd voor kinderen van groep 7 in Nederland en klas 5 op de Nederlandse Antillen en Aruba. Het vertelt over het belang van vrede, vrijheid en democratie, en over de tradities en achtergronden van herdenken en vieren op 4 en 5 mei. Kijk voor meer informatie op www.4en5mei.nl. VRIJHEID MAAK JE MET ELKAAR 2010 Vrijheid maak je met elkaar NATIONAAL AANDENKEN 2010 65 JAAR BEVRIJDING Oorlogsmonument Abcouderpad Oorlogsmonument Abcouderpad De Holendrechtschool uit Amsterdam-Zuidoost heeft het oorlogsmonument aan het Abcouderpad geadopteerd. Het monument heeft geen naam, maar staat symbool voor de herdenking van de slachtoffers die zijn gevallen tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het bronzen beeld dat twee meter hoog is, is in 1985 ontworpen door Maria Glandorf. De twee figuren symboliseren de kracht van het verschil tussen mensen. Directeur Dirk Kruger van de Holendrechtschool: Samen met de stadsdeelbestuurders leggen wij, de schooldirectie en de leerlingen, op 4 mei een krans bij het monument. Het is heel bijzonder, omdat bijna iedereen uit zuidoost tijdens Dodenherdenking naar dit oorlogsmonument komt. De school schenkt voorafgaand aan deze plechtigheid ook veel aandacht aan het thema dat het Nationaal Comité 4 en 5 mei kiest voor Bevrijdingsdag. Een medewerker beeldende vorming maakt werkstukken met de leerlingen en de Verhalenman, Karel Baracs wordt uitgenodigd. Hij heeft altijd een voorstelling in We laten de leerlingen ook zien wat voorafging aan de Tweede Wereldoorlog: discriminatie en haat het Verzetsmuseum. Zijn lijn trekken we door naar school. We vinden het belangrijk om niet alleen stil te staan met wat er tijdens de Tweede Wereldoorlog is gebeurd, we willen leerlingen ook laten zien dat wat er voorafging aan de oorlog, namelijk discriminatie en haat, iets is dat nog steeds actueel is. Inzicht nr 2 - april 2010

Tekst Janny Arends, beleidsadviseur Vereniging Openbaar Onderwijs 13 Laptop valt niet altijd onder gratis lesmateriaal Sinds de invoering van de gratis schoolboeken in 2009 zijn de schoolkosten voor ouders gedaald. Op sommige scholen worden geen boeken gebruikt, maar wordt gewerkt met digitaal lesmateriaal. In plaats van gratis schoolboeken krijgen leerlingen dan een gratis laptop. Er zijn ook scholen die werken met schoolboeken én met digitaal materiaal. De schoolboeken zijn gratis, maar hoe zit het met de laptop? Mogen scholen hier geld voor vragen aan ouders en kunnen ouders worden verplicht om een laptop aan te schaffen? Sinds de invoering van de gratis schoolboeken in 2009 zijn de schoolkosten voor ouders gedaald. Op sommige scholen worden geen boeken gebruikt, maar wordt gewerkt met digitaal lesmateriaal. In plaats van gratis schoolboeken krijgen leerlingen dan een gratis laptop. Er zijn ook scholen die werken met schoolboeken én met digitaal materiaal. De schoolboeken zijn gratis, maar hoe zit het met de laptop? Mogen scholen hier geld voor vragen aan ouders en kunnen ouders worden verplicht om een laptop aan te schaffen? Over deze kwestie zijn onlangs vragen gesteld door leden van de Tweede Kamer en de staatssecretaris van onderwijs heeft deze beantwoord. Een school mag ouders een bijdrage vragen voor een laptop, dit valt dan onder de vrijwillige ouderbijdrage. Een laptop valt daarmee niet onder de definitie van lesmateriaal. Ouders hoeven de bijdrage niet te betalen en kunnen daartoe ook niet worden gedwongen. Als de ouders niet betalen en hun kind geen laptop heeft, moet de school aan de leerling een volwaardig alternatief aanbieden voor de laptopklas. Dat kan bijvoorbeeld een klas zijn waar men vooral met boeken werkt. Of men dat wenselijk vindt, moet elke school zelf bepalen. Als een laptop op een school noodzakelijk is (omdat schoolboeken bijvoorbeeld worden vervangen door digitaal lesmateriaal), moeten scholen hier zelf in voorzien en valt het onder het gratis lesmateriaal. Scholen kunnen hiervoor de ICTbekostiging en de bekostiging voor het lesmateriaal gebruiken. Als de school de rekening (grotendeels) zelf betaalt, wordt waarschijnlijk voorkomen dat er verschillen ontstaan op één school: namelijk klassen die veel digitaal onderwijs krijgen en klassen waar men voornamelijk met boeken werkt. Welke rol heeft de MR? Als de school een vrijwillige ouderbijdrage voor een laptop wil vragen, moet eerst de oudergeleding van de MR hiermee instemmen. Deze bevoegdheid is vastgelegd in WMS-artikel 14, lid 2, sub c. De school moet ook een schriftelijke overeenkomst sluiten tussen de school en de ouder. Daarin moet duidelijk staan vermeld dat de gevraagde bijdrage vrijwillig is. Meer informatie Meer informatie over de schoolkosten en de antwoorden van staatssecretaris Marja van Bijsterveldt vindt u op www.voo.nl/ onderwijsbeleid > dossiers > schoolkosten. De directeur wil per se bij de MR-vergadering zijn? O800 5010 of mobiel 0900 5010123 (45ct/pg

14 Tekst Jan Barendse Beeld José Krijnen Specialisten vóór, maar niet terug naar vroeger Splitsing van de pabo een goed idee? Eind vorig jaar liet staatssecretaris Marja van Bijsterveldt een interessante proefballon op: splitsing van de pabo in een afdeling die opleidt tot het werken met jonge kinderen en een voor oudere leerlingen van de basisschool. Een jaar eerder bracht de Onderwijsraad al een soortgelijk advies uit. De staatssecretaris zou voor de zomer de Tweede Kamer informeren over haar toekomstplannen met de pabo s, maar gaf aan eerst mensen in het onderwijs te raadplegen. Inzicht helpt haar een handje en vroeg een aantal deskundigen wat zij van dit idee vinden. Dit alles in de hoop dat dit onderwerp niet het stempel gevoelig krijgt. Dan immers zal het demissionaire kabinet er vanaf moet blijven. Frea Janssen Vos, voormalig APS-medewerkster en grondlegger van het Ontwikkelingsgericht Onderwijs Een specialisatie of een aparte pedagogische academie? In ieder geval mag een specifieke opleiding jonge kind geen terugval naar het oude kleuteronderwijs en de opleiding van voor 1985 betekenen. Daarom ben ik voor een specialisatie onderbouw voor kinderen van nul tot acht jaar, zoals de Onderwijsraad in 2008 voorstelde. Met aandacht voor kinderopvang en peutergroepen, zodat de curricula voor de hele periode van nul tot acht jaar aan elkaar verbonden kunnen blijven. De overlap met de specialisatie bovenbouw (zes tot twaalf) houdt de basisschoolgedachte overeind. Dat moet, gezien de grote verschillen tussen de kinderen en de behoefte aan continuïteit, zonder leeftijdsgrenzen. Bas Levering, lector pedagogiek Fontys Hogeschool Marja van Bijsterveldt is de eerste bewindspersoon op onderwijs die hardop durft te zeggen dat ze de constructiefout van bijna een kwart eeuw geleden wil herstellen. Met de invoering van de basisschool in 1985 moest er natuurlijk ook een nieuwe opleiding voor leraren basisonderwijs komen. Dat de samenvoeging van de KLOS (vroegere opleiding voor kleuterleidsters) en Kweekschool het tijdperk van de brede inzetbaarheid zou inluiden, leek een logische stap, maar die was natuurlijk juist uitkomst van een kapitale denkfout. Wie niet inziet dat het verschil tussen een vijfjarige en een tienjarige om volkomen andere benaderingen en dus om specialisatie vraagt, is onderwijskundig en pedagogisch stekeblind. En nu weer niet aan de andere kant doordraven graag. De opleiding voor leerkrachten die zich met het jonge kind gaan bezighouden, mag beslist niet van lagere kwaliteit zijn. Het is wel voorstelbaar dat er veel meer praktijk in die opleiding zal zitten, Inzicht nr 2 - maart 2010

15 maar beide specialisaties horen in deze tijd onder één dak. Liesbeth Verheggen, bestuurslid AOb We moeten de KLOS niet opnieuw invoeren, want dan krijgen we de situatie van voor de invoering van de basisschool terug. Daar ben ik geen voorstander van. De AOb wil wel graag dat het leren van het jonge kind centraler komt te staan op de pabo en dat er een scherpere specialisatie mogelijk wordt voor het lesgeven aan het jonge kind. Want kleuters leren echt anders dan oudere kinderen. Verder vind ik dat de leerkrachten in de kleuterklassen wel wat meer als professionals mogen worden benaderd. Want er is echt net zoveel kennis nodig voor het lesgeven in een kleutergroep als voor het lesgeven in groep 8. Mineke van Essen, hoogleraar genderstudies en onderwijsgeschiedenis Rijksuniversiteit Groningen Een splitsing van de opleiding in een afdeling voor het jonge kind en een voor het schoolkind maakt meer tijd vrij voor verdieping per ontwikkelingsfase, wat leidt tot een betere inhoudelijke en professionele toerusting en een meer eenduidige beroepsidentiteit, die wellicht ook mannelijke studenten weer zal aanspreken. Bovendien kan dan eindelijk ernst worden gemaakt met iets dat in tal van andere landen al decennialang bestaat, maar waartoe in Nederland tot nu toe slechts vergeefse pogingen zijn ondernomen: het ontwerpen van een hooggekwalificeerde hbo-opleiding, gericht op het jonge kind, van kinderdagverblijf en peuterspeelzaal tot en met de onderbouw van de basisschool. Dat zal zowel het jonge kind als de status van het beroep ten goede komen. Hanneke Verkleij, mede-oprichtster Werkgroep Kritische Kleuterleidsters Een specialisatie is een goed idee, maar dan niet volgens de scheidslijnen van voor 1985. De gedachte: opleiden voor het werken met kinderen van 4 tot 8 jaar en kinderen van 8 tot 12 jaar vind ik perspectief bieden. Het maakt de doorgaande ontwikkelingslijn kansrijker, in leerstof én in de ontwikkeling van kinderen. Dat was immers de winst die men met de invoering van de basisschool wilde boeken! Dat is op erg veel scholen jammerlijk mislukt. Nog steeds zeggen leerkrachten en ouders dat het echte leren pas in groep drie begint en worden kinderen van groep 1 en 2 voorbereid op groep 3. Daar moeten we vanaf! En daar draag je aan bij door studenten grondig te scholen in een didactisch en pedagogisch verantwoorde begeleiding van kinderen van groep 1 t/m 4. Het denken in scheidslijnen tussen spelen en leren en tussen groep 2 en 3 moet na 25 jaar toch echt de prullenbak in. Cor de Raadt, directeur pabo INHolland Het programma van de pabo is overladen door de terechte hoge eisen die aan de opleiding worden gesteld. De oplossing van dit probleem lijkt te worden gezocht in een knip in de pabo: een opleiding voor het jonge en een voor het oudere kind. Maar het is niet ondenkbaar dat deze oplossing tot een splitsing in de basisschool leidt: een te nadrukkelijke profilering van de onderbouw en de bovenbouw, met alle aansluitingsgevolgen van dien voor kinderen in een zeer gevoelige leeftijdsfase. Voor de opleidingen lopen we het risico van een ongewenste voorsortering: de opleiding jonge kind wordt het domein van de mbo-afgestudeerde meisjes, terwijl die voor het oudere kind vooral voor havoafgestudeerden en wellicht voor jongens interessanter wordt. Is dit nu het perspectief dat tot kwaliteitsverbetering leidt? Het zou beter zijn om de studenten op te leiden tot een generieke bevoegdheid, binnen de opleiding ruimte te scheppen voor specialisaties en verbreding te realiseren De schooldag is te lang? BEL 5010 op schooldagen tussen 10 en 3

16 verplichte voortgezette scholing van de afgestudeerde. Simone Walvisch, bestuurslid PO-Raad De PO-Raad is van mening dat de kwaliteit van de leraar cruciaal is voor de kwaliteit van het onderwijs. Voor een betere lerarenopleiding is een splitsing van de pabo in een opleiding voor de onderbouw en een voor de bovenbouw van de basisschool echter geen oplossing. Leraren moeten weten wat de kinderen leren gedurende hun hele loopbaan in het primair onderwijs, in elk geval voor taal en rekenen. Wat leren de kinderen al in groep 1 en hoe verhoudt zich dat tot de lessen in groep 8? De bestaande brede bevoegdheid moet daarom gehandhaafd blijven. Graag denken wij mee over mogelijke verbeteringen in de lerarenopleidingen. Want goede leraren zorgen voor goed onderwijs voor elk kind. Jan Jacob van Dijk, woordvoerder onderwijs (CDA) in de Tweede Kamer Het is verstandig om na te denken over een specialisatie op de pabo. Een specialisatie die vroeger plaatsvindt dan nu het geval is. Daarmee zou je kunnen bereiken dat er meer jongens naar de pabo toe komen. Die zijn over het algemeen meer geïnteresseerd in de bovenbouw van de basisschool. Als je vroeger gaat specialiseren, sluit je beter aan bij hun belevingswereld. Met een vroegtijdige specialisatie kun je ook iets doen aan het veel te zware eisenpakket waarmee docenten worden geconfronteerd. Maar wij vinden niet dat een specialisatie moet uitmonden in een aparte bevoegdheid, zoals de staatssecretaris suggereert. We vrezen problemen met de inzetbaarheid: het personeelsbeleid op de scholen wordt zo een buitengewoon lastige puzzel. Daarom zijn wij voor het handhaven van één bevoegdheid met een aantekening voor bovenbouw of onderbouw. Henk van der Weijden, onderwijspedagoog en oud-inspecteur De pabo moet zijn studenten breed opleiden en dat is een ingewikkelde klus. Bij de kwaliteitsdiscussie komt de splitsingsoptie regelmatig aan de orde. Met zo n splitsing is wellicht enige winst te behalen. Een andere opzet is een jaar van algemene introductie, gericht op het verhogen van de eigen vaardigheden (taal en rekenen), met pedagogiek, leer- en ontwikkelingspsychologie en daarna een specialisatie van drie jaar in de specifieke leeftijdsgroep. Maar dan wel met behoud van een algemene bevoegdheid. Wanneer leraren toch gaan werken in de andere specialisatie, vind ik aanvullende bekwaamheidseisen gewenst. Een terugkeer naar de KLOS bepleit ik geenszins. De verworvenheden van het kleuteronderwijs hadden een beperkte betekenis en zijn ingehaald door het huidige, veel bredere en beter onderbouwde onderwijs aan jonge kinderen. Ineke Dezentjé-Hamming, woordvoerder onderwijs (VVD) in de Tweede Kamer De VVD wil fors investeren in meer goede docenten. Dat begint met docentenopleidingen van topniveau. Het is onacceptabel dat sommige afstudeerders aan de pabo het rekenniveau van groep 8 nauwelijks ontstijgen. Inzicht nr 2 - april 2010

column 17 Alexander Pechtold Tweede Kamerlid en fractievoorzitter D66 De eisen op deze lerarenopleidingen moeten daarom strenger. In dat kader hebben wij voorgesteld de pabo te splitsen. Wij bepleiten een deelopleiding voor lesgeven in de onderbouw en een deelopleiding voor lesgeven in de bovenbouw. Zodat potentieel goede kleuterleidsters niet worden afgewezen vanwege de eis dat zij ook geschikt voor de bovenbouw zouden moeten zijn en zodat aan docenten voor de bovenbouw hogere eisen kunnen worden gesteld. Jeanet Meijs, bestuurslid Beter Onderwijs Nederland voor het basisonderwijs Beter Onderwijs Nederland is zeer voor een splitsing in de opleiding. Sinds de invoering van de basisschool is het onderwijs voor de groepen 3 t/m 8 verkleuterd en werd de onderbouw schoolser. Veel leidsters hebben bezwaar tegen het veelvuldig toetsen in groep 1 en 2 en de kennis over de ontwikkeling van het jonge kind is nagenoeg verdwenen. De eis van brede inzetbaarheid schrikt twee groepen af: zij die graag in de onderbouw willen werken en zij die sterke voorkeur hebben voor de bovenbouw. Dat zijn de meer intellectueel begaafden, waaronder veel jongens. Een knip in de opleiding zou die drempels kunnen wegnemen. Wij vinden dat de toelatingseisen voor een pabo met knip verscherpt moeten worden en dat het nieuwe leren op pabo s onmiddellijk moet worden afgeschaft. Pabostudenten die voor de onderbouw kiezen, moeten minstens mbo-4 met goede cijfers hebben afgerond. Studenten voor de bovenbouw zouden een vwo-diploma moeten hebben. Speel in op talent! Het is soms fascinerend om te zien hoe kinderen de wereld ontdekken. Hoe ze nieuwsgierig op zoek gaan naar antwoorden. Hoe ze dingen proberen. Die ontdekkingsreis vindt voor een groot deel plaats op school. Daar leren ze lezen, schrijven en rekenen, maar ook maken ze kennis met vakken als geschiedenis, aardrijkskunde en techniek. Die nieuwsgierigheid komt uit de kinderen zelf, maar moet zeker ook worden geprikkeld. Uitdagend onderwijs is daarvoor van essentieel belang. Tijdens de campagne voor de gemeenteraadsverkiezingen heb ik verschillende scholen bezocht en het viel mij op dat scholen elk op hun eigen manier leerlingen proberen te prikkelen. Zo probeert het Wellant college in Den Haag haar vmbo-leerlingen bewust te maken van het groen om hen heen. Het Lyceum voor Beeldende Vormgeving in Rotterdam richt zich naast de standaardvakken ook een aantal uren per week op beeldende vorming. Het is goed om kinderen naast het reguliere lesaanbod iets extra s te bieden. Elk kind heeft uitdaging nodig om zijn of haar unieke eigenschappen te ontplooien. Onderwijs op maat is daarvoor het sleutelwoord. Op die manier halen kinderen het beste uit zichzelf en ontdek je het talent van kinderen. Het is belangrijk dat we ook de bovengemiddeld presterende kinderen die extra aandacht geven. Zij hebben evenzo die prikkeling in het onderwijs nodig. Flexibele examinering is daar een voorbeeld van. Een leerling die erg goed is in techniek, zou op een hoger niveau eindexamen moeten kunnen doen. Gelukkig zijn er steeds meer initiatieven die uitdagend onderwijs bevorderen. Onlangs is er in Rotterdam een wetenschapsknooppunt gelanceerd. Een programma waarbij wetenschappers van de Erasmus Universiteit in Rotterdam jonge bollebozen over hun vak vertellen. De kinderen maken vooral kennis met de wetenschap en technische beroepen. Behalve dat het voor de kinderen heel leerzaam en leuk is, kan het ook de interesse wekken voor de bèta-kant. Gelet op het huidige tekort aan bètatechnici is dat een mooie winst. Soortgelijke projecten waarbij wetenschappers van de universiteit de komende drie jaar basisscholen bezoeken, gaan waarschijnlijk ook van start in Utrecht, Wageningen, Amsterdam, Enschede en Maastricht. Het is belangrijk dat er meer aandacht komt voor wetenschap en techniek. Nu besteden ongeveer 2500 basisscholen hier aandacht aan. Het zou mooi zijn als dat binnen een afzienbare tijd bij alle basisscholen het geval is. Niet alleen op basisscholen is het van belang dat kinderen in aanraking komen met wetenschap. Ook op lerarenopleidingen moet hier meer aandacht voor komen. Juist door een samenwerking tussen leraren en wetenschappers kunnen techniek en wetenschap vanuit verschillende invalshoeken aangeboden worden aan kinderen. Door goed presterende kinderen al vroeg kennis te laten maken met deze vakgebieden, verruimt dat hun blikveld en helpt het wellicht in de keuze voor het vervolgonderwijs. Bovenal is het van belang dat er met die extra uitdagingen in het onderwijs meer ruimte is voor kinderen om hun talenten te ontwikkelen. Want van die talenten moeten we het in onze samenleving hebben!

18 Tekst Jan Barendse Beeld Jij fotografi e Ervaringsgericht onderwijs: kinderen leren pas als ze betrokken zijn Ik zou nooit een lesjesjuf kunnen zijn Twintig jaar geleden werd de eerste Nederlandse basisschool voor ervaringsgericht onderwijs (EGO) opgericht: openbare basisschool Uilenspiegel in Boekel. De school werd toen offi cieel geopend door de grondlegger van dit pedagogisch concept, professor Ferre Laevers van de universiteit in Leuven (België). Janneke Mezenberg werkt al 11 jaar op obs Uilenspiegel en sinds kort ook bij het expertisecentrum EGO. Ondanks dit drukke bestaan vond zij toch nog tijd om uit om uit te leggen waar EGO voor staat. Janneke maakte voor het eerst kennis met ervaringsgericht onderwijs (EGO) op de pabo: Ik heb daar een module EGO gevolgd, maar dat was gericht op het werken met kleuters. Ik zag toen nog niet voor me hoe je die uitgangspunten ook in de bovenbouw zou kunnen verwezenlijken. Dat heb ik later ontwikkeld, op de Uilenspiegel, de school waar ik direct na mijn opleiding aan het werk ging. In de praktijk leer je het meest en het snelst. EGO past helemaal bij mijn visie op onderwijs en opvoeding, dus toen ik hier kwam werken, kreeg ik een gevoel van thuiskomen en oh, zo kan het dus ook!. Dialoog Er zijn veel parallellen te trekken tussen het ervaringsgerichte en het ontwikkelingsgerichte onderwijs (OGO). Maar ook accentverschillen en vooral een ander idioom bij het benoemen van de uitgangspunten. Zo spreekt men bij het EGO bijvoorbeeld over bevrijdingsprocessen, een term die wat therapeutisch aandoet. Janneke bestrijdt dat het EGO zweverig zou zijn: Het is vooral een heel praktisch concept. Wij willen inspelen op de ervaringsstroom bij kinderen en een sterk contact met de kinderen opbouwen; kinderen raken. Op het moment dat je kinderen raakt, ontstaat betrokkenheid en dan zijn kinderen volop in ontwikkeling. En dat doen we onder andere door het voeren van de ervaringsgerichte dialoog: echt naar een kind luisteren en ingaan op wat er leeft bij een kind. Daarbij accepteer je het kind zoals het is en je leeft je in het kind Ervaringsgericht onderwijs gaat uit van echte betrokkenheid van het kind in, zonder je echtheid als leerkracht prijs te geven. Je blijft wel wie jij bent. Als je reageert op een kind moet die reactie echt zijn. Betrokkenheid is de bril waardoor je de hele dag naar kinderen kijkt. We zoeken voortdurend naar mogelijkheden om kinderen te prikkelen en uit te dagen. En als je daar in slaagt, zie je dat kinderen helemaal vol in activiteiten duiken, de tijd vergeten en niet meer door hebben wat er om hen heen gebeurt. Betrokkenheid Betrokkenheid is dus een van de allerbelangrijkste uitgangspunten van het EGO. Janneke: Een kind dat niet betrokken is, daar kun je van alles in proberen te stoppen, maar dat werkt niet. Denk maar eens aan je eigen middelbare schooltijd, toen je al die rijtjes voor Frans en Duits moest leren. Een week later was je ze al weer kwijt. En wij willen juist dat kinderen fundamenteel leren, dan beklijft alles veel beter. Om die betrokkenheid optimaal tot zijn recht te laten komen, onderkennen we vijf betrokkenheidsverhogende factoren: Sfeer en relatie; we vinden het heel belangrijk dat je een goede sfeer hebt in je klas. De relatie Inzicht nr 2 - april 2010

20 Kinderen leren dankzij EGO bewuster en leren zelf te kiezen tussen de kinderen moet goed zijn, maar ook de relatie tussen kind en leerkracht. Daarnaast hanteren we het principe van het aanpassen aan niveau. Het aanbod mag niet te moeilijk zijn, maar zeker ook niet te gemakkelijk. We vinden het ook heel belangrijk dat er echte activiteit in zit, dat kinderen dus niet alleen maar aan een tafeltje zitten schrijven, maar dat ze aan het ontdekken en experimenteren zijn. De vierde factor is de werkelijkheidsnabijheid. Dat wil zeggen dat je de werkelijkheid in huis haalt of naar de werkelijkheid toegaat. Je kunt in een boekje iets leren over koeien, maar als ze in de wei lopen, ga er dan ook naar toe. En de vijfde factor is dat kinderen zelf initiatieven moeten kunnen nemen. Emanciperen De leerkracht let er vooral op of kinderen lekker in hun vel zitten en of ze betrokken zijn. Daar is zelfs een instrument voor ontwikkeld: de betrokkenheidsschaal. Daar hebben vooral beginnende EGOleerkrachten veel steun aan, maar bij Janneke is het al een automatisme geworden. Janneke: Het is niet zo dat ik de hele dag denk: O, dit is een vier of een vijf, maar ik houd wel goed in het oog of een kind sterk of maar weinig betrokken is. Overigens is de kans dat de betrokkenheid hoog is, heel groot als het in orde is met de drie belangrijke pijlers die de betrokkenheid ondersteunen: een rijk milieu, dus een goed aanbod met genoeg materialen om uit te kiezen. Maar ook een aanbod van allerlei extra s die je de school binnenhaalt. Als leerkracht ben je overigens ook een belangrijk onderdeel van het rijke milieu voor kinderen. De andere twee heb ik al genoemd: de ervaringsgerichte dialoog en het leerlingeninitiatief. Het hoofddoel van EGO is het emanciperen van kinderen, dus je wilt dat kinderen vrij van emotionele problemen zelfstandig hun keuzes kunnen maken en sterk van school af komen en sterk hun toekomst ingaan. Verschil De betrokkenheid die wij zo belangrijk vinden, zie je ook terug bij OGO. En er zijn meer punten waarop de twee concepten elkaar overlappen. Thematisch werk bijvoorbeeld. Het grootste verschil, althans voor zover ik dat heb begrepen, is dat EGO sterk investeert in de betrokkenheid en de kinderen vervolgens veel ruimte voor initiatief biedt. Het OGO Janneke Mezenberg: Ik houd goed in de gaten of een kind aandachtig bezig is. Inzicht nr 2 - april 2010