bouwen Magazine over loopbaanontwikkeling en vaktechniek voor werknemers in de bouw en infra nr. 4 september 2011 Chris de Ruiter (53): al dertig jaar straatmakersduo met broer Ad A.Hak Drillcon graaft niet, maar boort Veilig stofvrij werken met elektrisch gereedschap Noord/Zuidlijn: afzinken tunnelelement onder Amsterdam CS
Voorwoord Met Bouwen willen we een interessant blad maken voor mensen die werken in de bouw of infra. Daarnaast hopen we dat je door Bouwen gaat nadenken over je eigen loopbaan. Maar wat blijkt? Dat doe je pas als je iemand kent die stappen zet in zijn loopbaan. Wat als je niet iemand kent die zich laat omscholen of zijn diploma wil halen? Zie dan de broers Ad en Chris als je kennissen. Of vader Harrie en zoon Tom. Zij vertellen hun verhalen in deze Bouwen. Als zij jou aan het denken zetten, misschien dat een ander dan jouw voorbeeld volgt. Van de lezer Ook reageren op Bouwen? Mail naar bouwen@fundeon.nl In Bouwen 2 las ik het verhaal van Koen Menning die zijn bouwleven had omgegooid tot psycholoog. Mijn carrièreswitch is ook geen alledaagse switch. Op mijn 15e begon ik met werken in de bouw. Tot mijn 22ste heb in de sector gewerkt. In 2004 informeerde ik of ik een mbo-opleiding kon volgen. Daarvoor moest ik eerst mijn mavo-diploma halen. Ik dacht dat ik geen type was om met mijn neus in de boeken te zitten. Maar ik kwam erachter dat ik beter kon leren dan ik dacht. Tegenwoordig ben ik werkzaam bij Ernst & Young accountants en volg een opleiding (postdoctoraal). Sander Eijs, Nieuwkoop Aanvullingen en verbeteringen In de tweede uitgave van Bouwen is een foutje geslopen. In het artikel over de renovatie van het Paushuize in Utrecht wordt restaurateur Peter Dijkstra geciteerd. Dit moet zijn restaurator Peter Dijkman. Colofon www. www.evc-centra.nl www.fundeon.nl Bouwen is het magazine over loopbaanontwikkeling en ontwikkelingen in vaktechniek. Vijf keer per jaar wordt dit tijdschrift gratis toegestuurd aan werknemers en werkgevers voor wie de cao voor de Bouwnijverheid geldt. Bouwen wordt gemaakt in opdracht van het Loopbaantraject Bouw & Infra. Uitgever: Fundeon, kennis- en adviescentrum voor de bouw en infra. Redactieraad: Betsie Brink, Franklin Everts, Metha van der Haar, Louis Jongeleen, Pieter Kastermans, Frans Kokke, Michiel Mons, Dick Singerling en Jolanda de Vries (hoofdredacteur). Tekst: Brigitte Bloem, Corry Daalhof, Louis Jongeleen, Tessa Klooster, Martin Laning, Jos Vlak, Jolanda de Vries en Elian van t Westeinde. Fotografie: De Beeldredaktie, Marco Hofste en Chris Pennarts. Vormgeving: Click Communicatie, Utrecht. Druk: Senefelder Misset. Oplage: 175.000 exemplaren. Contact met de redactie: Fundeon, afdeling Communicatie, Tel. (0341) 499 310, E-mail bouwen@fundeon.nl. Correspondentie en adreswijzigingen: Loopbaantraject Bouw & Infra, Postbus 440, 3840 AK Harderwijk, Tel. (0341) 499 378, E-mail info@.
Inhoud Pagina's 8 tot en met 13 Niet graven, maar boren A.Hak Drillcon heeft zich gespecialiseerd in het aanleggen van leidingen, zonder te graven. Met hun machines boren zij horizontaal tunnels om de leidingen doorheen te trekken. Dat betekent: nauwelijks overlast voor de omgeving en werkzaamheden waar de werknemers trots op zijn. Voorwoord 2 Van de lezer 2 Op Maat: Wim Lendering 4 Bouwnieuws in t kort 6 Horizontale boortechniek: leidingen aanleggen zonder te graven 7 Zo zoon, zo vader: Tom en Harrie scholen zich om 14 Bouwstelling: Als je niet kunt lezen, heb je niets te zoeken op de bouwplaats 16 Technisch gereedschap: Stofvrij werken wordt de standaard 18 Hoe zit het ook alweer? Het Scholingsfonds 21 Bouwreportage Noord/Zuidlijn: tunnelelement onder Amsterdam CS 22 Broers Ad en Chris: tweemaal dertig jaar ervaring zwart op wit 28 ZHBC Bouw: Ze werken nu als uitvoerder bij klanten van ons 31 Bouwbeeld: van A naar Beter op de A12 34 Bouwtechniek: het monteren van zonnepanelen op een hellend dak 36 Rene Groenewold: Praten met de baas werkt beter 40 Contactgegevens trajectadviseurs en evc-adviseurs 42 Thuis bij Anja Rijckevorsel-van Opstal 44 Pagina's 16 en 17 Als je niet kunt lezen heb je niets te zoeken op de bouwplaats Met die stelling zijn Hans Botermans, René van Leeuwen en Gilbert van Wijk het niet helemaal eens. Maar er moet tegenwoordig wel meer op papier komen. Pagina's 22 tot en met 27 Zware Priscilla duikt onder Onder Amsterdam Centraal Station loopt vanaf 2017 de Noord/Zuidlijn, de metrolijn. De tunnelelementen die daarvoor onder het monumentale gebouw moeten komen, worden kant-en-klaar aangevoerd. Het afzinken is een logistiek hoogstandje van vele specialisten. Een beeldreportage. 3
Op Maat "Ik ga iedere dag met plezier naar mijn werk" 4
Wim Lendering Na twintig jaar op de bouwplaats te hebben gelopen, ging timmerman Wim Lendering (43) in 2007 weer aan de studie. Nu stuurt hij als bedrijfsleider dertien man personeel aan bij Bouwonderneming Zevenaar (BOZ). Na twintig jaar weer het klaslokaal in, hoe beviel dat? Ik was al jaren aan het werk, getrouwd en had een gezin. En ineens zat ik weer met mijn neus in de boeken. Daar keek ik eerst wel een beetje tegenop. Maar uiteindelijk was het goed te doen. De cursussen waren in groepsverband. Ook moest ik in de avonduren aan de studie, maar per cursus heb ik misschien maar tien uur huiswerk gedaan. Waarom ging je weer studeren? Ik ben altijd leergierig geweest. Voordat ik bij BOZ kwam, had ik mij binnen Bouwbedrijf H.L. van den Boom al opgewerkt van timmerman tot voorman. Maar in die tijd hoefde je daar nog geen papieren voor te halen. Je werd het gewoon. In 2005 ging ik bij BOZ aan de slag. Daar moest ik onderaan beginnen, omdat ik geen diploma s kon laten zien. De directeur zag gelukkig wel wat in mij. Na overleg ben ik bij het Loopbaantraject Bouw & Infra terechtgekomen. Ik deed de cursussen TOM I en TOM II. Daarmee word je voorman/uitvoerder kleinschalige bouwprojecten. Een geweldige beslissing, want ik wilde graag hogerop. 1980-1984 - lts in Zevenaar, opleiding Bouwkunde Timmeren 1968 - geboren in Zevenaar 1984-1986 - in dienst bij Stijebo (Stichting Bevordering Jeugdigen in de Bouw), Maar het timmerwerk dan? Mis je dat niet? Af en toe wel. Momenteel zijn we aan het verbouwen op de werkplaats. Dus nu trek ik zelf wel eens de werkkleding aan om met de jongens mee te werken. Wat je met je handen maakt, blijft altijd zichtbaar. Dat is zo mooi aan dit vak. Als je een woning bouwt, staat die er over dertig jaar nog. Maar wat ik nu doe, vind ik ook geweldig. Voor een grote woningstichting - Baston - doen we stucwerk, deuren afhangen, renoveren en nog veel meer. Ik doe de inkoop, bestel de keukens, de badkamers enzovoorts. Ik maak afspraken met bewoners, stuur onderaannemers aan, kijk rekeningen na. Ik heb bereikt wat ik wilde bereiken. Mijn belangrijkste drijfveer is met plezier naar het werk gaan en dat doe ik iedere dag. 2010 - bedrijfsleider bij Bouwonderneming Zevenaar opleiding Timmerman primair, deels leerbaan bij bouwbedrijf H.L. van den Boom, Griesbeek. 1986-1988 - opleiding Timmeren voortgezet, via Stichting Vakopleiding Bouw Streekschool Doetinchem 1988 - in dienst als timmerman bij H.L. van den Boom 1993 - cursus EHBO en reanimeren 1995 - leermeester bij H. L. van den Boom 2005 - aan de slag als timmerman bij Bouwonderneming Zevenaar in Zevenaar 2007 - aangemeld bij Loopbaantraject Bouw & Infra 2007 - cursus TOM I bij BOB BV Amersfoort 2008 - cursus TOM II bij BOB BV Amersfoort Scholing en Loopbaanontwikkeling 5
B o u w n i e u w s i n ' t k o r t Hemubo combineert Bouw Door, Leer Verder! met evc-trajecten Alle betonreparateurs gediplomeerd Via Bouw Door, Leer Verder! hebben de werknemers van Hemubo vijf vakmodules gevolgd voor betonreparateur. Deze vakmodules worden gegeven door ervaren mensen uit de praktijk, werkzaam bij het eigen bedrijf of collega-bedrijven. Elke vakmodule wordt afgesloten met een certificaat op mbo-niveau 2. Meteen daarna zijn de werknemers met een evc-traject via de EVC-centra Bouw & Infra begonnen. Daardoor konden alle werknemers laten zien dat zij over alle kennis en vaardigheden beschikken die een gediplomeerd betonreparateur hoort te hebben. Dat was voldoende om het mbo-diploma Betonreparateur te ontvangen. Trotse werkgever De gediplomeerde betonreparateurs van Hemubo. Ed van den Bosch, directeur van Hemubo Betontechniek is trots op zijn personeel. "Zeker voor oudere werknemers is een leven lang leren niet vanzelfsprekend. Toch is het ook voor hen belangrijk om goed te worden bijgeschoold. Door dit opleidingstraject beheerst iedereen alle relevante technieken. De betonreparatiesector kan alleen kwaliteit leveren, als we nu en in de toekomst over goed opgeleid personeel kunnen beschikken, vervolgt Van den Bosch. Daarom hebben wij als eerste bedrijf ervoor gekozen alle medewerkers een dergelijke opleiding te bieden. Naast een technisch inhoudelijk programma, was er aandacht voor burgerschap. Een aantal niet-nederlandse werknemers kon zo voldoen aan de vereisten voor inburgering. Wegfundering van piepschuim Model van zandfundering en sandwichfundering Piepschuimblokken met een wapeningslaag van Geogrids (kunststofvezels) gaan de aanleg en het onderhoud van Nederlandse wegen goedkoper maken. Dat hoopt in elk geval ingenieur Ton Siemerink van Ingenieursbureau Gemeentewerken Rotterdam. Door verschillende lagen met elkaar te verlijmen, ontstaat één constructief geheel. Deze extreem lichte sandwichweg is stijver en sterker dan een traditionele fundering van zand. Siemerink becijferde dat de materiaalkosten van de sandwichweg hoger zijn dan voor een traditionele fundering van zand, maar lager als de totale levensduur van een weg erbij betrokken wordt. In samenwerking met universiteiten, kenniscentra en marktpartijen volgt verder onderzoek naar de meeste geschikte opbouw van de sandwich voor verschillende toepassingen. Er zijn met deze methode wellicht ook mogelijkheden voor goedkopere aanleg en versterking van dijken. Gemeentewerken Rotterdam voert verkennende gesprekken over een proeflocatie. Bouw Door, Leer Verder! stopt Het project Bouw Door, Leer Verder! stopt. Tot 15 november kunnen bedrijven opleidingsplannen indienen om medewerkers via dit project, op kosten van de sector, bij te scholen. Kijk voor meer informatie op www.fundeon.nl/aco. 6
Kunststof gevel Stedelijk Museum ter plaatse gemonteerd Beeld: Stedelijk Museum De badkuip aan het Stedelijk Museum in Amsterdam begint vorm te krijgen. Deze nieuwe kunststof gevel bestaat uit één vlak en heeft een oppervlakte van circa drieduizend vierkante meter. BenthemCrouwel Architekten heeft de gevel ontworpen als tegenhanger voor het historische bakstenen gebouw uit 1895. Holland Composites heeft de panelen voor de gevel geproduceerd uit de legsels, een vinylester hars en een PIR schuimkern. De binnenhuid en buitenhuid van de sandwichconstructie zijn opgebouwd uit twee Twaron legsels met daartussen een Tenax legsel. De vezels staan hierbij loodrecht op elkaar. In totaal bestaat de gevel uit 271 losse elementen met daarin 4850 kg Twaron en 4050 kg Tenax. Op de bouwplaats worden de panelen gemonteerd en met elkaar verlijmd door een verbindingslaminaat, zodat de gevel één verbonden geheel wordt. De Japanse vezelproducent Teijin, met Nederlandse dochter Teijin Aramid, heeft de vezels geproduceerd en geschonken aan het Stedelijk Museum. Beeld: Ernst van Deursen Manifestatie Veilig werken op Hoogte Voor werknemers die dagelijks op hoogte werken, organiseert het platform Preventie Valgevaar de manifestatie Veilig werken op Hoogte. Deze vindt plaats op 26 oktober in de Evenementenhallen in Gorinchem. Onder meer metselaars, voegers, steigerbouwers en dakdekkers kunnen tijdens de manifestatie workshops volgen. Hierin worden zij bijgepraat over verantwoord gebruik van onder meer hoogwerkers, steigers, bouwliften en hangbruginstallaties. Ook de arbocatalogi komen aan bod. Meer informatie? Kijk op www.veiligopdehoogte.nl. Alle informatie voor werknemers op één plek! Nieuwe websites Loopbaantraject, EVC-centra en Fundeon Het Loopbaantraject Bouw & Infra, de EVC-centra Bouw & Infra en Fundeon hebben één gezamenlijke nieuwe website. Deze is toegankelijk via drie internetadressen. De internetadressen en evc-centra.nl leiden rechtstreeks naar de informatie over het Loopbaantraject en de EVC-centra. Fundeon.nl leidt naar de hoofdingang, waar verschillende doelgroep-ingangen zijn. Alle informatie die van belang is voor werknemers is daarnaast direct te bereiken via www.fundeon.nl/werknemer. Daar staat alles wat je als werknemer wilt weten over het volgen van cursussen, het halen van diploma s en het doen van een loopbaantraject. Ook kun je hier de loopbaancheck doen. Daarmee kun je uitvinden of je nog goed op je plek zit in je huidige baan of dat het tijd is voor een loopbaanstap. 7
8 Leidingen aanleggen zonder sleuven Niet graven,
maar boren Omleidingen van verkeer, omgewoelde natuurgebieden. Het aanleggen van leidingen veroorzaakt overlast waar niemand op zit te wachten. Met de horizontale boortechniek is dat verleden tijd. Het open graven van de grond is dankzij de sleufloze methode niet nodig. A.Hak Drillcon werkt er sinds twee jaar mee en ondervindt dagelijks de voordelen. We zijn soms net een kermisattractie: we trekken het hele land door en altijd komen er wel wat omwonenden kijken, zegt hoofduitvoerder Luurd van der Leest van A.Hak Drillcon. Hoewel de horizontale boortechniek - ook wel H.D.D.-techniek genoemd - al zo n twintig jaar wordt toegepast, zijn veel mensen gewend dat de grond wordt open gegraven als er kabels en leidingen moeten worden gelegd. Luurd van der Leest Olieboortoren De horizontale boortechniek is echter een sleufloze methode. Hij wordt gebruikt bij kruisende waterwegen, gewone wegen of bij het spoor en op elke plek waar buizen en leidingen niet op de conventionele manier kunnen worden gelegd. De techniek doet denken aan een boortoren die naar olie boort. Eerst wordt de boorkop door de aarde geduwd om een verbinding te maken van de ene kant naar de andere kant. Als de verbinding tot stand gekomen is, wordt het gat ruimer gemaakt met een zogenaamde ruimer. Als de doorgang groot genoeg is gemaakt door een laatste ruimer, trekt de boorinstallatie die aan de boorbuis is gekoppeld de kabel, mantelbuis of pijpleiding door de grond. Het boorgat is ongeveer anderhalf keer zo groot als de leiding die ingetrokken wordt. 9
Luurd van Leest (10, 11, Aad Desaunois (3, 4, 5 o Dirk Havenaar (7, 8 of 9) Pull-planning: Luurd van der Leest: onderhandelen Met horizontale over tijd en boortechniek ruimte. blijft de infrastructuur in tact. Vroeger moest een snelweg worden afgezet. Geen overlast Het voordeel van deze techniek is dat hij de omgeving minder verstoort en obstakels en objecten omzeilt. Voorheen werd de grond open gegraven om een sleuf te maken en werd gewerkt met zinkers onder een watergang door. Met de horizontale boortechniek blijft de infrastructuur in tact. En dat is in een vol land als Nederland wel zo handig. Luurd is er blij mee. Vroeger moest een snelweg worden afgezet om een leiding te kunnen leggen. Je moest een constructie bouwen om onder een brede sloot door te komen. Drinkwater zonder roest Aan de Havenmeerweg in Noordbeemster werkt Drillcon aan een 32 drinkwatertransportleiding. Dat is andere koek dan een gasleiding of een kabel. Het water in de buis moet schoon blijven en dat vereist bijzondere maatregelen. De binnenkant van de leiding heeft een betonlaag die moet voorkomen dat er roest in het water terechtkomt. Ook is de leiding voorzien van een coating die ervoor zorgt dat alles goed geïsoleerd is, zodat het risico op corrosie van de stalen leiding zo beperkt mogelijk is. 10
12 of 21) f 6) Dirk Havenaar: Je kunt niet zomaar stoppen Boormeester Dirk Havenaar: Als je eenmaal in dit vak zit, wil je er niet meer uit. Geen overlast Dirk Havenaar is boormeester en zit al twintig jaar in het vak. Hij is verslaafd aan zijn werk. Als je eenmaal in dit vak zit, wil je er niet meer uit. De hele techniek is prachtig. Het is niet meteen zichtbaar wat we doen, maar heel apart. Onder water door boren, sloten omgraven; ik vind het allemaal even leuk en krijg er geen genoeg van. Ik ben begonnen als kraanmachinist. Het is nooit een bewuste keuze geweest om met deze techniek te gaan werken. Maar ik heb geen moment spijt. Dirk bestuurt vanuit een kleine cabine de machine. Hij is een groot deel van de dag bezig met boren en ruimen. Als ik klaar ben, help ik mijn collega s bij het afbreken en sjouwen. Zijn collega Aad Desaunois werkt veel met de directpipemethode, maar dat is niks voor Dirk. Dan moet je zoveel zeulen en sjouwen voordat het een keer is opgebouwd. Dat laat ik liever aan jongere jongens over. In de kost Het enige nadeel is dat zijn werk veel tijd kost, ook vrije tijd. Dirk begint om zeven uur s morgens en maakt regelmatig werkdagen van tien tot elf uur. Als je met een kleine machine ergens een buis intrekt, moet hij erdoor. Je kunt niet zomaar stoppen, want dan loopt hij vast. Dus dan werk je door, hoe lang het ook duurt. Dirk zit daarom vrijwel altijd in de kost. De projecten zijn door het hele land en de reistijd is vaak te groot om heen en weer te rijden. Je bent veel van huis, dus je moet het thuisfront wel een beetje mee hebben bij dit werk. Elk project heeft zijn charme, vindt hij, maar een van zijn mooiste klussen was in Diemen. Boren onder het IJmeer door. Of die keer in Zoetermeer met acht boringen onder de A12 door. Dat zijn echt serieuze boringen. 11
Aad Desaunois: Ik ben thuis in Voor Aad Desaunois is het vak nog nieuw. Hij werkte 28 jaar als automonteur, maar hield het een jaar geleden voor gezien. Met die moderne auto s vond ik er niks meer aan, dus ik besloot een ander vak te kiezen. Ik was toe aan een nieuwe uitdaging. En die vond hij, zo bleek. Sinds een jaar werkt hij bij Drillcon. Het is heel mooi werk met veel afwisseling. Vooral die veelzijdigheid spreekt mij aan. Hij doet veel verschillende klussen op een dag. Dat varieert van recyclen tot het optillen en aftillen van boorstangen met de kraan, boorstangen naar de vrachtwagen brengen en buizen klaarleggen. De techniek had ik vrij snel onder de knie. Recordboring Meestal werkt Aad met de direct-pipemethode, een nieuwe techniek van Drillcon. Het meest trots is hij op een project in de Achterhoek waar hij en zijn collega s met de direct pipe een doorgang van 1.400 meter boorden. Dat was een record. De direct-pipemethode vind ik net wat leuker, omdat je dan veel meer moet opbouwen en afbreken dan bij de horizontale boortechniek. Het is zwaar werk, maar daar hou ik juist wel van. Omdat hij nu niet op een direct-pipeproject kan worden ingezet, werkt hij de komende tijd aan de Havenmeerweg in Noordbeemster. Hij maakt lange dagen en werkt hard. Geen probleem voor Aad. Minpunten heeft hij nog niet gevonden. Ik werk veel s nachts en ben soms twee, drie weken van huis, maar dat vind ik niet zo n bezwaar. 12
de techniek Vernieuwing blijft doorgaan De allernieuwste techniek van Drillcon is de direct-pipemethode waarbij de leiding door het boorgat wordt geduwd in plaats van getrokken. Dit wordt echter nog maar op kleine schaal toegepast. Bij de meeste projecten maakt Drillcon nog gebruik van de horizontale boortechniek. 13
P o r t r e t Familie Hendriks wijst elkaar de weg naar het Loopbaantraject Zo zoon, zo vader Vader Harrie Hendriks en zoon Tom werkten jarenlang samen als loodgieter bij bouwbedrijf Groenen in Veldhoven. Tom stapte in januari 2010 bij het Loopbaantraject Bouw & Infra binnen. Zijn vader volgde enkele maanden later. Harrie Hendriks Tom kreeg zeven jaar geleden een slijmbeursontsteking in zijn schouder. De ontsteking is door te weinig rust nooit goed genezen. Hij kreeg er opnieuw last van en kon zijn werk als loodgieter niet blijven uitvoeren. Groenen verwees hem naar trajectadviseur Karin Gradussen, om de mogelijkheden van een loopbaantraject te onderzoeken. Begin 2010 begon hij daar aan. Ik wilde graag iets in de jeugdzorg doen. Uit de testen die ik via het Loopbaantraject deed, bleek ik daar ook geschikt voor te zijn. Financieel gezien lukte dat echter niet, omdat ik als leerling zou moeten starten. De tweede optie was docent in installatietechniek en sinds mei werkt Tom met groot plezier bij opleidingsbedrijf Installatiewerk. Tom geeft de helft van de week praktijklessen en bezoekt de andere helft de leerbedrijven van zijn leerlingen. Hartritmestoornis Bij Harrie liep het iets anders. Hij had rugklachten. In navolging van zijn zoon stapte hij daarom vorig jaar zomer naar het Loopbaantraject Bouw & Infra. Vanwege zijn rugklachten 14
was een bezoek aan de arboarts onderdeel van zijn loopbaantraject. De arboarts beoordeelt hoe erg de klachten zijn en wat voor werkzaamheden iemand met de klachten wel kan doen. De arboarts ontdekte bij mij een hartritmestoornis. Een paar maanden later kreeg ik daardoor een nieuwe hartklep, vertelt Harrie. Na de operatie wilde Harrie verder gaan met zijn loopbaantraject, maar dat viel tegen. Hij had ook nog een nieuwe heup nodig. Omdat ik heel moeilijk kan bukken en op mijn knieën kan werken. Tom Hendriks Tegenvaller Door de lichamelijke tegenvallers, weet Harrie nog niet wat hij in de toekomst kan en wil doen. Eerlijk gezegd blijf ik het liefst gewoon loodgieter. Ik doe dat werk al 35 jaar met veel plezier. Ik heb geen zin in een eigen bedrijf of een kantoorfunctie. Ik wil gewoon met mijn handen bezig zijn. Het liefst blijf ik bij Groenen. Misschien kan ik opnames doen of schades oplossen voor verzekeraars. De komende tijd bekijken we binnen het bedrijf wat de mogelijkheden zijn. Loodgieters en het Loopbaantraject Bouw & Infra Het Loopbaantraject Bouw & Infra is een voorziening voor medewerkers die vallen onder de cao voor de Bouwnijverheid. Meestal voeren deze mensen ook beroepen uit die behoren tot de bouw- en infrasector. Loodgieters vallen meestal onder de cao voor klein metaal. Wanneer zij echter in dienst zijn van bouwbedrijven, geldt voor hen meestal de bouw-cao. 15
"Als je niet kunt lezen heb je niets te zoeken op een bouwplaats" Nederland telt 250 duizend analfabeten. Daarnaast zijn er nog eens anderhalf miljoen laaggeletterden. Dat zijn mensen die grote moeite hebben met lezen en schrijven. In veel beroepen is dat een probleem. Maar hoe erg is dat op de bouwplaatsen in de bouw en infra? Bouwen legt in een te renoveren bedrijfspand voor PostNL in Rijswijk de stelling voor aan Hans Botermans, uitvoerder bij Heijmans, René van Leeuwen, projectrealisator bij Julo Projectrealisatie en Gilbert van Wijk, werkvoorbereider bij Burgers Ergon. Er zijn ook praktische mensen nodig Hans Botermans (55) is naast zijn dagelijkse werk ambassadeur voor de Stichting Lezen en Schrijven. Hij had tot op late leeftijd grote moeite met lezen en schrijven. Door cursussen te volgen is dat nu geen probleem meer. En daardoor kon hij doorgroeien tot uitvoerder. Hij weet dus hoe belangrijk het kan zijn om goed te kunnen lezen. Toch ben ik het niet helemaal met de stelling eens. Er zijn veel mensen die problemen hebben met lezen en schrijven, maar die wel heel handig en praktisch zijn. Die mensen zijn in de bouw onmisbaar. Maar Hans realiseert zich ook wel dat het in de praktijk problemen kan geven. Er moet tegenwoordig veel meer op papier komen. Als je 18 bent, je begint aan je eerste baan en je bent een kei in je vak dan denk je daar nog niet zo aan. Maar jaren later, als je verder wilt, moet je wel eens formulieren invullen en dan loop je vast. Maak er in elk geval geen geheim van, is Hans advies: Als je vertelt dat je problemen hebt met lezen en schrijven dan krijg je meestal wel hulp. Zeker als jij je baas laat zien dat je goed bent in je vak. 16 Moeite met lezen en schrijven? Ken je iemand die moeite heeft met lezen of schrijven? Er zijn speciale lees- en schrijfcursussen voor volwassenen. Bel gratis naar (0800) 023 4444 om te horen waar de dichtstbijzijnde cursus is. Of kijk op www.lezenenschrijven.nl voor meer informatie.
Ze moeten wel hulp durven vragen René van Leeuwen (31) ziet in zijn dagelijkse werk dat het wel lastig kan zijn als je niet kunt lezen. Je hebt met maatvoeringen te maken, bouwtekeningen, schema s. Het is belangrijk dat je daarmee kunt omgaan. Maar bijvoorbeeld ook met de VCA-voorschriften. Het komt in de praktijk wel eens voor dat René, met mensen te maken krijgt die minder goed lezen en schrijven. René is leermeester en begeleidt leerlingen. Als ze met hun handen goed zijn hoeft het op zich niet erg te zijn. Ze moeten wel hulp durven vragen. Vaak heb ik trouwens zelf al snel door of iemand er problemen mee heeft. Om leerlingen over de drempel te helpen vraagt René meestal zelf al of ze moeite hebben met lezen en schrijven. Als dat zo is probeer ik ze natuurlijk te helpen. Ik zeg ook altijd dat het belangrijk is dat ze zichzelf verder ontwikkelen. Onzin! Dat is de stellige eerste reactie van Gilbert van Wijk. Ik vind het veel belangrijker dat mensen met elkaar kunnen overleggen en onderling goed communiceren. Dat er dan wat spelfouten in rapportages of bonnen zitten is niet zo erg. Al moet het natuurlijk wel begrijpelijk blijven, en soms is het belangrijk dat iets professioneel overkomt. In zijn dagelijkse werk heeft Gilbert daar regelmatig mee te maken. Ik ben zelf dyslectisch, dus ik weet dat er fouten in brieven en e-mails van mij kunnen zitten. Daarom wordt alles gecheckt door het secretariaat, voordat het de deur uitgaat. Ik probeer mijzelf door cursussen te verbeteren en dat zouden anderen ook kunnen doen. Maar ga je handicap niet als een struikelblok zien als je jezelf verder wilt ontwikkelen. Het is belangrijk dat je er open en eerlijk over bent bij sollicitaties. Dan kun je er later nooit op aangesproken worden! Spelfouten zijn niet erg 17
Stofvrij werken w 1. Hilti accuhamerboor, aan te sluiten op TE DRS-6-A stofafzuigsysteem. 18
Iedereen die op een bouwplaats werkt, hoort een krachtige stofzuiger in zijn auto te hebben. Door die aan te sluiten op elektrisch gereedschap, is de kans op stoflongen stukken kleiner. De mogelijkheden zijn er nu, dus het is tijd dat stofvrij werken de standaard wordt, stelt André Moons van TNO. ordt de standaard Sinds een aantal jaren werkt het onafhankelijke onderzoeksbureau TNO nauw samen met makers van technisch gereedschap. Doel is om de ideeën die TNO heeft bedacht, te verwerken in het gereedschap. De afgelopen twee jaar is daardoor veel nieuw gereedschap op de markt gekomen. Daarmee kun je stofvrij werken, weet André. Hij is bij TNO de projectleider voor stofvrij werken. Afgesloten systeem Het gereedschap dat de grootste stofvermindering met zich meebrengt, sluit het vrijkomende stof helemaal af van de omgevingslucht. Met water of door afzuiging wordt het stof vervolgens afgevoerd. Wanneer de zaag of de boor per se zichtbaar moet blijven, kun je een open systeem gebruiken. André: Als je een goed ontwerp hebt en een goede afzuiging, kun je de stofhoeveelheid nog steeds met een factor 50 laten afnemen. Stof in de longen Die stofafname is van groot belang. Wanneer je te lang of aan teveel stof wordt blootgesteld, is de kans groot dat je stoflongen krijgt en mogelijk kanker. Zeker wie veel boort of zaagt, dus werknemers in de bouw en infra, behoort tot de risicogroep. Het meest gevaarlijk is fijnstof of respirabel kwartstof. Dat zijn kleine deeltjes die je gemakkelijk inademt. Al sta je maar een paar minuten in een stofwolk, de schade kan groot zijn, benadrukt André. André Moons van TNO 19
2. Metabo haakse slijpmachine met beschermkap, inclusief aansluiting afzuigsysteem. Vervolg Stofvrij werken 3. Makita accu-combihamer met stofafzuigset. Meer weten? Kijk op internet: www.tno.nl/stofvrijwerken www.keuzewijzerstofvrijwerken.nl Einde aan stofwolken Toch zie je op bouwplaatsen nog vaak stofwolken dwarrelen en werknemers die aan het einde van de dag onder het stof zitten. Vaak komen werkgevers en werknemers met excuses dat het niet handig is of niet werkt. Maar dat klopt niet. Natuurlijk blijven er altijd situaties waarin je het boor- of zaagvlak niet goed kunt afdekken. In 80 procent van de gevallen is het geen enkel probleem, weet de projectleider. Dus in plaats van zeggen dat het niet kan, kun je beter zeggen: het kan, alleen op sommige momenten niet. Prestatietoets voor gereedschap Sinds de makers van gereedschap maatregelen nemen om de hoeveelheid stof te verminderen, neemt TNO prestatietoetsen af. André: Dat doen we niet alleen voor het gereedschap, maar voor het hele werksysteem. Het scheelt namelijk vaak ook welke stofzuiger je op het gereedschap aansluit. Per systeem geeft de prestatietoets aan hoeveel uur per dag je veilig met het gereedschap kunt werken. De hoeveelheid stof bouwt zich op. Soms zit je na een paar minuten al boven een veilige stofwaarde, soms kun je de hele dag werken voordat je boven dat niveau zit. Als je dat weet, kun je er rekening mee houden. Stofvrij bouwen en renoveren De gereedschappen zijn er, dus nu hangt het vooral af van werknemers, werkgevers en opdrachtgevers of er stofvrij wordt gewerkt. Steeds meer aannemers zien het belang ervan in, merkt de projectleider. Het gaat tenslotte om de gezondheid van de eigen medewerkers. Maar je beperkt ook de overlast voor derden. Dat laatste kan volgens André de invoering wel eens versnellen. De parketvloerleggers zijn een goed voorbeeld. De weerstand was eerst groot, maar binnen een jaar lukte het om in plaats van 10 procent, 60 procent van de bedrijven stofvrij te laten werken. Nu maken bedrijven reclame met stofvrij parket schuren. 20 Samen stofvrij werken TNO is niet de enige die wil dat er stofvrij wordt gewerkt. Ook de Arbeidsinspectie heeft het de komende jaren als een speerpunt tijdens controles. Bosch, Hilti, Makita, Numatic, Dustco, Festool en Protool zijn fabrikanten die hun producten door TNO laten toetsen op de hoeveelheid stof die vrijkomt. Het gaat daarbij onder meer om haakse slijpers, hak- en boorhamers, knippers, schuurmachines en zaagmachines. Behalve het gereedschap zelf, is ook de stofzuiger die wordt gebruikt van belang. Alleen als deze voldoende capaciteit heeft en houdt, kan er stofvrij worden gewerkt.