2 01 2J a a r v e r s l a g A t l a n t i s c h e C o m m i s s i e
1 VOORWOORD 3 2 DOELSTELLINGEN 4 3 WOORD VAN DANK 5 4 ORGANISATIE 6 4-1 DAGEL IJKS EN ALGEMEEN BESTUUR 6 4-2 D I RE C T I E 7 4-3 BUREAU 7 4-4 ATLANT I S CHE ONDERWIJS C OMM I SS I E 7 4-5 REDAC T I E ATLANTISCH PERSPECTIEF 8 4-6 LEERSTOEL MODERNE TRANS-ATLANT I S CHE BETREKK I NGEN 9 4-7 STUD I UMGENERALE 9 4-8 JONGE ATLANT I C I 10 4-9 ST I CHT I NG VO OR STRATEG I S CHE STUD I ES 10 5 ACTIVITEITEN IN 2012 11 5-1 C ONFERENT I ES EN B IJEENKOMSTEN 11 5-2 PUBL I C AT I ES 21 5-3 OP I N I EPE I L I NG 22 5-4 MED I AOPTREDENS, LE Z I NGEN EN PUBL I C AT I ES D I RE C TEUR 23 2 0 1 2 I N H O U D 6 2012 IN VOGELVLUCHT 24 7 STAAT VAN BATEN EN LASTEN 25 8 DIVERSEN 26 8-1 WEBS I TE 26 8-2 DE ATLANT I S CHE C OMM I SS I E I N DE MED I A 26 8-3 DO CUMENTAT I E 26 8-4 ABONNEES EN BEGUNST I GERS 26 8-5 OVERZ I CHT PUBL I C AT I ES 27 8-6 I NHOUDS OPGAVE ATLANTISCH PERSPECTIEF 2012 28
Atlantische Commissie Bezuidenhoutseweg 237a-239a 2594 AM DEN HAAG t 070-363.94.95 f 070-364.63.09 e info@atlcom.nl i www.atlantischecommissie.nl Samenstelling en redactie: Niklaas Hoekstra Eindverantwoording: Bram Boxhoorn Vormgeving: Meyer/Van Gerwen, Den Haag/Breda Druk: Ervee design & drukwerk B.V., Zoetermeer Copyright 2013 Atlantische Commissie
The best is yet to come, zei Barack Obama op de avond van zijn herverkiezing tot president van de Verenigde Staten. Na een lange en vaak harde campagne won hij uiteindelijk vrij gemakkelijk van zijn Republikeinse uitdager Mitt Romney. De Amerikaanse verkiezingen vormden vanzelfsprekend een rode draad in het programma van de Atlantische Commissie in 2012. Tijdens een aantal publieksbijeenkomsten, een diner, een onderwijsconferentie en een studiereis kwamen niet alleen de (campagnes voor de) presidentsverkiezingen uitgebreid aan bod, maar ook de verkiezingen voor het Congres. De NAVO-top in Chicago in mei was een ander speerpunt in 2012. Zo sprak minister van Defensie Hillen aan de vooravond van de top, en gaf Ivo Daalder (de Amerikaanse Permanent Vertegenwoordiger bij de NAVO) een terugblik. Voeg daarbij de zeer goed bezochte verkiezingsdebatten over buitenlandse zaken en defensie, en de vele andere programma s (meer dan 40) die in de loop van 2012 georganiseerd werden, en het is duidelijk dat de Atlantische Commissie weer een zeer dynamisch jaar achter de rug heeft. NAVO jarenlang stabiel rond de 80 procent zakte ineens naar 64 procent. Het draagvlak voor het Atlantisch Bondgenootschap en Defensie is niet meer zo vanzelfsprekend als in het verleden. Tastbaarder thema s als de (gevolgen van de) economische crisis drukken belangstelling weg voor relatief abstractere onderwerpen als internationale veiligheids - samenwerking. Er ligt een duidelijke taak voor de Atlantische Commissie om het werk van de NAVO en de krijgsmacht in Nederland zichtbaarder te maken. In 2013 wordt daarom extra aandacht besteed aan het vergroten van het draagvlak voor deze onderwerpen, bijvoorbeeld onder docenten. Ook voor de Atlantische Commissie geldt: The best is yet to come. Dirk Jan van den Berg Voorzitter Atlantische Commissie februari 2013 1 V O O R W O O R D Het aantal deelnemers aan programma s van de Atlantische Commissie stijgt. Dat is onder andere het gevolg van een actief beleid om nieuwe, jongere doelgroepen te betrekken bij het werk van de Commissie. De programma s van Jonge Atlantici nemen toe in aantal, variëteit én kwaliteit. Door het toenemend gebruik van sociale media (Facebook en Twitter) groeit de bekendheid van Jonge Atlantici en dus ook het aantal bezoekers aan bijeenkomsten. Het StudiumGenerale programma is een andere succesformule bij het aanboren van nieuwe doelgroepen. De veelbelovende young professionals uit overheid en bedrijfsleven die dit programma volgen, zijn zeer te spreken over de veelheid van onderwerpen die ter sprake komen én over het niveau van de discussies. Goed nieuws dus allemaal, maar geen reden om op onze lauweren te gaan rusten. Dat er voor de Atlantische Commissie nog veel werk te doen is, blijkt bijvoorbeeld uit het opinieonderzoek dat de Commissie in december door TNS NIPO liet uitvoeren. De steun van de Nederlandse bevolking voor de 3
Sinds haar oprichting in 1952 is de Atlantische Commissie een forum voor het publieke debat over trans-atlantische veiligheidsvraagstukken. Zij geeft voorlichting over en stimuleert onderzoek naar thema s zoals de betrekkingen tussen de Verenigde Staten en Europa, ontwikkelingen in de NAVO en Europese veiligheidskwesties. De Commissie wil hiermee de maatschappelijke discussie over deze onderwerpen bevorderen. De Atlantische Commissie organiseert nationale en internationale conferenties, seminars, forumdiscussies en lezingen voor verschillende doelgroepen. Naast de begunstigers van de Commissie zijn dit bijvoorbeeld politici, beleidsambtenaren, journalisten, universitair docenten en studenten. Een belangrijke doelgroep is ook het voortgezet onderwijs, zowel docenten als leerlingen. De Atlantische Commissie werkt samen met overheids - instellingen, politieke instellingen, wetenschappelijke instituten en non-gouvernementele organisaties in binnen- en buitenland, en op ad hoc-basis met het bedrijfsleven. Deze samenwerking draagt bij aan de organisatie van nationale en internationale conferenties. Ten slotte initieert en steunt de Atlantische Commissie de ontwikkeling van activiteiten van derden (bijvoorbeeld studenten) op het gebied van internationale en nationale veiligheidsvraagstukken en adviseert zij hen bij de opzet en uitvoering van projecten op bovengenoemd gebied. De Atlantische Commissie geeft ook publicaties uit. Naast het tijdschrift Atlantisch Perspectief verschijnen onder meer conferentie- en studierapporten, boeken en onderwijspublicaties. Het Bureau van de Commissie beschikt over een tijdschriften- en een documentatiearchief die kunnen worden geraadpleegd. 2 D O E L S T E L L I N G E N De activiteiten van de Atlantische Commissie worden ondersteund door ad hoc stuur- en studiegroepen en permanente commissies, zoals de Atlantische Onderwijscommissie. Deze ontwikkelt initiatieven voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs. Een tweede permanente commissie is Jonge Atlantici. Zij organiseert activiteiten speciaal gericht op studenten en pas-afgestudeerden. De onafhankelijkheid van de Atlantische Commissie wordt gewaarborgd door het Stichtingsbestuur, waarin onder andere vertegenwoordigers van politieke partijen en deskundigen op het gebied van trans-atlantische betrekkingen en veiligheids - politiek zijn vertegenwoordigd. De Atlantische Commissie maakt deel uit van de Atlantic Treaty Association de overkoepelende organisatie van de ruim 40 Atlantische commissies in de lidstaten van de NAVO en in de meeste landen van het Partnership for Peace. 4
De Atlantische Commissie wil graag haar dank betuigen aan alle personen en instanties die de Commissie in 2012 ter zijde hebben gestaan bij de uitvoering van haar activiteiten. Veel dank gaat uit naar de instellingen, bedrijven en particulieren die de Atlantische Commissie in 2012 financieel hebben gesteund. Zonder de subsidies van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie was de Atlantische Commissie niet in staat geweest haar activiteiten uit te voeren. Ook de NATO Public Diplomacy Division, de Amerikaanse ambassade in Den Haag, de hogeschool Windesheim, de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, en natuurlijk de particuliere begunstigers droegen in belangrijke mate bij aan de realisering van conferenties, lezingen, seminars, publicaties en andere activiteiten. De Atlantische Commissie is het German Marshall Fund of the United States, het College van burgemeester en wethouders van de gemeente Utrecht, de Koninklijke Marine, de Neder - landsche Bank, het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Ministerie van Defensie en Fokker en zeer erkentelijk voor Bureau BKB, het Nederlands Instituut voor Internationale Betrekkingen Clingendael, het Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie, Fokker Aerostructures, de Franse ambassade in Den Haag, het German Marshall Fund of the United States, Hogeschool Windesheim, het Iran Instituut, de Israëlische ambassade in Den Haag, de Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap (KVBK), het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, het Ministerie van Buitenlandse Zaken, het Ministerie van Defensie, NATO s Public Diplomacy Division, de Neder - landsche Bank, de Nederlandse Defensie Academie (NLDA), het Nederlands Genootschap voor Internationale Zaken (NGIZ) afdeling Utrecht, de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL), Politiek Café Den Haag, het Roosevelt Study Center, Royal HaskoningDHV, Studentenvereniging Internationale Betrekkingen afdeling Amsterdam, Leiden en Utrecht, de Universiteit van Amsterdam, en de Universiteit Leiden. De Atlantische Commissie hoopt op voortzetting van de vruchtbare samenwerking met deze organisaties. 3 W O O R D V A N D A N K materiële bijdragen aan activiteiten van de Atlantische Commissie in 2012. Ten slotte is de Commissie veel dank verschuldigd aan de vele sprekers tijdens haar conferenties en andere bijeenkomsten, en aan de auteurs die belangeloos een bijdrage leverden aan Atlantisch Perspectief en andere publicaties. De activiteiten van de Atlantische Commissie komen tot stand in samenwerking met diverse instellingen en instanties in binnen- en buitenland. Goede betrekkingen worden onder - houden met de Nederlandse ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie. Ook Nederlandse ambassades en ambassades van OVSE-landen in Den Haag zijn de Atlantische Commissie regelmatig behulpzaam. De Atlantische Commissie heeft in 2012 samengewerkt met de volgende organisaties: de Adviesraad Internationale Vraagstukken, de Amerikaanse ambassade in Den Haag, de Gemeente Amsterdam, de Atlantic Treaty Association (ATA), 5
4-1 DAGELIJKS EN ALGEMEEN BESTUUR De Stichting Atlantische Commissie heeft een Dagelijks en een Algemeen Bestuur, waarbij het Dagelijks Bestuur deel uit maakt van het Algemeen Bestuur. Het Dagelijks Bestuur komt tenminste twee maal per jaar bijeen en het Algemeen Bestuur houdt tenminste drie maal per jaar een vergadering. In het Dagelijks en Algemeen Bestuur hebben onder andere vertegenwoordigers van politieke partijen zitting, evenals deskundigen op het gebied van trans-atlantische betrekkingen en veiligheidspolitiek. BESTUURSWIJZIGINGEN In 2012 was er een aantal wijzigingen in de samenstelling van het Bestuur van de Atlantische Commissie. In januari overleed Koen Koch (docent Internationale Betrekkingen aan de Universiteit Leiden). Hij was lid van het Het Dagelijks Bestuur van de Atlantische Commissie bestond op 31 december 2012 uit: drs. D.J. (Dirk Jan) van den Berg, voorzitter Voorzitter, College van Bestuur, Technische Universiteit Delft mevrouw drs. M. (Monika) Sie Dhian Ho, vicevoorzitter Directeur, Wiardi Beckman Stichting mr. F.A.M. (Frank) van den Heuvel, secretaris Directeur Public Affairs, TNO H.H.M. (Harry) Groen, penningmeester Voormalig burgemeester van Noordwijk dr. N.V. (Norbert) Both Vice President Corporate Communications, Shell International B.V. drs. J.H. (Han) ten Broeke Woordvoerder Buitenlandse Zaken voor de VVD, Tweede Kamer der Staten-Generaal mevrouw drs. A.M.C. (Angelien) Eijsink Woordvoerder Defensie voor de PvdA, Tweede Kamer der Staten-Generaal 4 O R G A N I S A T I E Algemeen Bestuur sinds 1996. Hij werd in juni opgevolgd door Marieke de Goede (hoogleraar Politicologie aan de Universiteit van Amsterdam). In juni trad Riëtte Blacquière-Schalen terug uit het Algemeen Bestuur wegens vertrek naar het buitenland. Zij werd opgevolgd door haar opvolger als Executive Director van de American Chamber of Commerce in the Netherlands, Patrick Mikkelsen. In 2012 trad Tweede Kamerlid Henk Jan Ormel (woordvoerder Buitenland voor het CDA) terug uit het Dagelijks Bestuur, en traden Mariko Peters (woordvoerder Buitenlandse Zaken en Defensie voor GroenLinks) en André Bosman (woordvoerder Defensie voor de VVD) terug uit het Algemeen Bestuur. In april trad Rowinda Appelman als voorzitter van Jonge Atlantici toe tot het Algemeen Bestuur. drs. O. (Otte) Beeksma, waarnemer namens het ministerie van Defensie Plaatsvervangend directeur Voorlichting en Communicatie, ministerie van Defensie mr. J.C.S. (Joep) Wijnands, waarnemer namens het ministerie van Buitenlandse Zaken Directeur Veiligheidsbeleid, ministerie van Buitenlandse Zaken Het Algemeen Bestuur van de Atlantische Commissie bestond, buiten de leden van het Dagelijks Bestuur, op 31 december 2012 uit: mevrouw R. (Rowinda) Appelman Msc MA, voorzitter Jonge Atlantici Stafmedewerker Onderzoek, Faculteit Psychologie en Pedagogiek, Vrije Universiteit mevrouw prof. dr. M. (Marieke) de Goede Hoogleraar Politicologie, Universiteit van Amsterdam 6
maj. M. (Mostafa) Hilali Koninklijke Landmacht drs. R.W. (Raymond) Knops Woordvoerder Defensie voor het CDA, Tweede Kamer der Staten-Generaal drs. H. (Hans) Luyendijk, voorzitter Atlantische Onderwijscommissie Rector, Dalton Den Haag drs. P. (Patrick) Mikkelsen Executive Director, American Chamber of Commerce in the Netherlands prof. drs. P. (Paul) Scheffer Publicist; hoogleraar Europese Studies, Tilburg School of Humanities dr. A. (André) Szász Voormalig directeur De Nederlandsche Bank lgen. b.d. M.L.M. (Marcel) Urlings Voormalig bevelhebber der Landstrijdkrachten ir. R. (Rein) Willems Lid, Eerste Kamer der Staten-Generaal voor het CDA; voormalig president-directeur, Shell Nederland B.V. Het Bureau bestond op 31 december 2012 uit: drs. N.T.J. (Niklaas) Hoekstra Hoofd Secretariaat en webredacteur M. (Maarten) Katsman MA Eindredacteur Atlantisch Perspectief J.G. (Janneke) Suiskind MA Projectmanager Onderwijs en Jongeren C.H. (Kees) Kouwenhoven MA Secretariaatsmedewerker Naast de vaste staf leveren stagiair(e)s van verschillende universiteiten een belangrijke bijdrage aan de werkzaamheden. In 2012 waren de volgende stagiair(e)s werkzaam bij de Atlantische Commissie: Lisanne Brans (Universiteit van Amsterdam), Koen Janssen (Universiteit van Amsterdam), Lisanne van Langen (Universiteit van Amsterdam), Laura Schabbing (Universiteit Utrecht), Paul Steeman (Universiteit van Amsterdam) en Larissa Versloot (Universiteit Utrecht) 4-2 DIRECTIE De directie van de Atlantische Commissie bestond op 31 december 2012 uit: dr. A. (Bram) Boxhoorn Directeur van de Stichting Atlantische Commissie; directeur van de Stichting voor Strategische Studies 4-3 BUREAU Het Bureau is belast met de voorbereiding en uitvoering van de diverse activiteiten van de Atlantische Commissie. Het organiseert de lezingen, seminars, conferenties en andere activiteiten en verzorgt de redactie, productie en verspreiding van de publicaties. Tevens draagt het Bureau zorg voor de website van de Atlantische Commissie. Tenslotte voorziet het Bureau de studie- en werkgroepen van de Atlantische Commissie van de benodigde personele en secretariële ondersteuning. De samenstelling van het Bureau onderging in 2012 geen wijzigingen. 4-4 ATLANTISCHE ONDERWIJSCOMMISSIE De Atlantische Onderwijscommissie (AOC) ontplooit in het kader van de doelstellingen van de Atlantische Commissie activiteiten in het voortgezet onderwijs. De AOC probeert de aandacht voor internationale (veiligheids-)vraagstukken te bevorderen door het organiseren van bijeenkomsten en het uitgeven van lesmateriaal. Drie docentenverenigingen, te weten de Vereniging voor docenten Geschiedenis en staatsinrichting in Nederland (VGN), de Nederlandse Vereniging van Leraren Maatschappijleer (NVLM) en het Koninklijk Nederlands Aardrijkskundig Genootschap (KNAG) zijn in de AOC vertegenwoordigd. De Atlantische Onderwijscommissie organiseert conferenties, regionale (nascholings-) seminars en studiereizen voor docenten in het voortgezet onderwijs (zie: Activiteiten 2012). Naar aanleiding van dergelijke activiteiten worden vaak nascholingsverklaringen uitgereikt, mogelijk gemaakt door de samenwerking met de docentenverenigingen. De Atlantische Commissie heeft een onderwijsbestand van ruim 2.600 docenten en secties van scholen die op de hoogte worden gehouden van de verschillende activiteiten. 7
Daarnaast geeft de Onderwijscommissie lesmateriaal uit. In zogeheten websheets staat veel achtergrondinformatie over actuele internationale veiligheidsontwikkelingen. Leerlingen kunnen zelf door middel van vragen en opdrachten met de onderwerpen aan de slag. In 2012 waren er geen wijzigingen in de samenstelling van de Onderwijscommissie. De Atlantische Onderwijscommissie bestond op 31 december 2012 uit: drs. H. (Hans) Luyendijk, voorzitter Rector, Dalton Den Haag dr. A. (Bram) Boxhoorn, secretaris Directeur, Atlantische Commissie mevrouw A-M. (Anne-Marit) Dannijs Hogeschooldocent maatschappijleer, Instituut voor Lerarenopleidingen, Hogeschool Rotterdam mevrouw T. (Trudy) Elsenaar-Tijsze Oud-voorzitter Centrale Directie Openbaar Onderwijs Zaanstad; oud-voorzitter, KNAG Mevrouw T. (Tanja) Groenendijk-de Vos MA Th. (Theo) Hoebink Docent aardrijkskunde, Katholieke Scholengemeenschap Etten-Leur (KSE) drs. J.D.S. (Jacques) Kriens Vertegenwoordiger namens de NVLM; oud-docent maatschappijleer, De Nassau Scholengemeenschap, Breda P. (Paul) Lemmens Vertegenwoordiger namens de VGN; docent geschiedenis, De Nassau Scholengemeenschap, Breda W.F. (Frederik) Oorschot Vertegenwoordiger namens het KNAG; docent aardrijkskunde, NSG Groenewoud, Nijmegen drs. R. (Robert) de Oude Docent geschiedenis en maatschappijleer, Walburgcollege, Zwijndrecht; lid commissie bovenbouw HAVO-VWO, VGN J. (Jos) Roozenbeek S.J. (Sietze) van der Vinne Docent lerarenopleiding Aardrijkskunde, Christelijke Hogeschool Windesheim, Zwolle 4-5 REDACTIE ATLANTISCH PERSPECTIEF Atlantisch Perspectief is het tijdschrift van de Atlantische Commissie. In Atlantisch Perspectief, dat acht maal per jaar verschijnt, wordt aandacht besteed aan (actuele) ontwikke - lingen op het gebied van de internationale betrekkingen en veiligheidspolitiek (zie voor een overzicht van de in 2012 verschenen artikelen paragraaf 8-6). De redactie van Atlantisch Perspectief bestaat uit een eindredacteur, een Redactionele Adviesraad en een Internationale Adviesraad. De redactie onderging in 2012 geen wijzigingen. De redactie van Atlantisch Perspectief was op 31 december 2012 als volgt samengesteld: Eindredacteur Maarten Katsman MA Adviesraad dr. A. (Bram) Boxhoorn, voorzitter Directeur, Atlantische Commissie drs. N.T.J. (Niklaas) Hoekstra, senior redacteur Hoofd Secretariaat, Atlantische Commissie genmaj marns b.d. mr. drs. C. (Kees) Homan Adviseur, Clingendael Security and Conflict Programme, Instituut Clingendael, Den Haag J. (Joris) Janssen Lok Thales Nederland BV prof. dr. R.V.A. (Ruud) Janssens Hoogleraar Amerikanistiek, Universiteit van Amsterdam prof. dr. W. (Wim) Klinkert Universitair hoofddocent Militaire Geschiedenis, Nederlandse Defensie Academie; Hoogleraar Militaire Geschiedenis, Universiteit van Amsterdam drs. J.M.D. (Hans) van Leeuwe Ministerie van Defensie prof. dr. M. (Marianne) van Leeuwen Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties; bijzonder hoogleraar Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen, Universiteit van Amsterdam drs. R. (Rik) van der Linden Beleidsadviseur, Kamer van Koophandel, Rotterdam drs. A.J. (Anselm) van der Peet Onderzoeker, Nederlands Instituut voor Militaire Historie, Den Haag 8
dr. S.J.G. (Sebastian) Reyn Ministerie van Defensie drs. A.P. (Auke) Venema Ministerie van Defensie Internationale Adviesraad Dr. Hans Binnendijk Directeur, Institute for National Strategic Studies, National Defense University, Washington D.C. Dr. Ann-Sofie Dahl Voormalig voorzitter, Swedish Atlantic Council, Stockholm Marten van Heuven Senior Consultant, RAND Corporation, Washington D.C. Prof. dr. Jan Willem Honig Hoogleraar Militaire Strategie, Swedish National Defence College, Stockholm Prof. dr. Margarita Mathiopoulos Chief Executive Officer, EAG European Advisory Group, Berlijn Prof. dr. Alexander Moens Hoogleraar Internationale Betrekkingen, Simon Fraser University, Burnaby (BC), Canada Dr. Henning Riecke Hoofd, Trans-Atlantische betrekkingen-programma, Deutsche Gesellschaft für Auswärtige Politik, Berlijn Stanley Sloan Visiting scholar, Rohatyn Center for International Affairs, Middlebury College (VT), Verenigde Staten 4-6 LEERSTOEL MODERNE TRANS-ATLANTISCHE BETREKKINGEN De Atlantische Commissie heeft in 2005 een bijzondere leerstoel Moderne Trans-Atlantische Betrekkingen ingesteld aan de Faculteit der Geesteswetenschappen van de Universiteit van Amsterdam. Sinds oktober 2009 bekleedt dr. Marianne van Leeuwen deze leerstoel. Zij werkt sinds 2003 bij de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD) als senior beleidsadviseur. Op 17 september 2010 hield zij in de aula van de universiteit haar oratie, getiteld Vrede als nevendoel. Amerika, Europa en het Midden-Oosten Vredesproces. 4-7 STUDIUMGENERALE In 2011 startte de Atlantische Commissie met een nieuw programma-onderdeel: StudiumGenerale Atlantische Commissie (SGAC). Dit initiatief is gericht op een nieuwe generatie van young professionals, uit zowel de particuliere als de overheidssector. In 2012 vond de tweede jaargang van SGAC plaats. Het programma bestond uit negen bijeenkomsten ( blokken ) en liep van maart 2012 t/m januari 2013. De onderwerpen liepen uiteen, maar besloegen ruim genomen de (nieuwe) wereld - ordening vanuit Nederlands en trans-atlantisch perspectief. Zo waren er bijeenkomsten over het belang van Duitsland voor Nederland en de euro, de politieke agenda van president Obama, en de rol van multinationale ondernemingen in de wereld. De cursus begon met een teambuilding weekend in Zeeland (zie ook Activiteiten 2012). Aan StudiumGenerale 2012 namen deel: E.L.L. (Emile) Affolter Amnesty International J.A.G. (Joep) Ebus Gemeente Den Haag ir. ing. C.F. (Christiaan) Elings Royal HaskoningDHV ir. ing. F.P. (Florens) Ferguson Fokker Aerostructures mevrouw mr. D.M.J. (Dominique) Gijselaers Gemeente Den Haag mevrouw mr. E.W.J. (Lisa) Hartog Ministerie van Defensie mevrouw drs. K.J.C.C. (Kim) de Jong Ministerie van Buitenlandse Zaken mevrouw mr. I.C. (Ilse) van der Net Shell International BV mevrouw drs. B.I. (Bianca) Pander Bureau BKB mevrouw kap. A.R.(Alsu) Saitova Ministerie van Defensie mevrouw mr. M. (Marja) Schinkel Ministerie van Binnenlandse Zaken In 2012 gaf zij onder andere een werkcollege Trans-Atlantische relaties getoetst aan het Palestijnse vraagstuk en de Arabische Lente voor 20 Masterstudenten. Ook begeleidde zij zes Masterscripties en drie promotieonderzoeken. 9
4-8 JONGE ATLANTICI Jonge Atlantici bestaat sinds 2006 en heeft als doel studenten en pas-afgestudeerden bewust te maken van en te betrekken bij gezamenlijke veiligheidsvraagstukken van de Verenigde Staten en Europa. Jonge Atlantici is een platform voor dialoog over de toekomst van de NAVO, zowel voor jongeren binnen Nederland als in de andere NAVO- en Partnership for Peace-landen. Om dit te bereiken, organiseert Jonge Atlantici verschillende nationale en internationale evenementen die gericht zijn op een jong publiek (18-35 jaar), waarbij zij samenwerkt met een groot aantal partnerorganisaties. Op 1 mei 2012 werd mevrouw dr. Isabelle Duyvesteyn benoemd tot bijzonder hoogleraar Strategische Studies. Haar leeropdracht omvat internationale veiligheid in brede zin, met speciale aandacht voor de rol van militaire macht als instrument in het buitenlands beleid van regeringen. Isabelle Duyvesteyn is universitair hoofddocent bij het Departement Geschiedenis en Kunstgeschiedenis van de Faculteit Geesteswetenschappen van de Universiteit Utrecht. Daarnaast is zij onder andere lid van de Commissie Vrede en Veiligheid van de Adviesraad Internationale Vraagstukken. Het bestuur van de Stichting voor Strategische Studies bestond op 31 december 2012 uit: Het bestuur onderging in 2012 een aantal wijzigingen. In maart verliet Sander t Sas het bestuur, in mei Lieke Sniekers, en in augustus Yalda Walinezjad Asl. Er traden ook enkele nieuwe leden toe: in februari Gerben Stormbroek, en in september Larissa Versloot en Laura Hof. drs. D.J. (Dirk Jan) van den Berg, voorzitter mevrouw drs. M. (Monika) Sie Dhian Ho, vicevoorzitter mr. F.A.M. (Frank) van den Heuvel, secretaris H.H.M. (Harry) Groen, penningmeester dr. A. (Bram) Boxhoorn, directeur Het bestuur van de Jonge Atlantici bestond op 31 december 2012 uit: Rowinda Appelman (voorzitter) Marianne Copier (vicevoorzitter) Matthieu Bouwense Rosalie van Gelder Laura Hof Willem van Poll Gerben Stormbroek Larissa Versloot Eva van der Zee 4-9 STICHTING VOOR STRATEGISCHE STUDIES De Stichting voor Strategische Studies is een zelfstandige organisatie die zorg draagt voor de wetenschappelijke activiteiten van de Atlantische Commissie. De Stichting richt zich op het initiëren en bevorderen van wetenschappelijk onderzoek naar veiligheidsvraagstukken. Dr. Rob de Wijk was van mei 1999 tot februari 2008 bijzonder hoogleraar Strategische Studies aan de Universiteit Leiden op een door deze stichting opgerichte en gefinancierde leerstoel. Van april 2009 tot juli 2011 was dr. Julian Lindley-French bijzonder hoogleraar Strategische Studies. 10
5-1 CONFERENTIES EN BIJEENKOMSTEN NIEUWJAARSBORREL JONGE ATLANTICI Datum: 5 januari Onderwerp: De toekomst van de Nederlandse Special Operation Forces Spreker: Michiel de Weger (Century Consulting) Locatie: Dudok, Den Haag Deelnemers: 23 leden en relaties van Jonge Atlantici Tijdens de Nieuwjaarsborrel van Jonge Atlantici sprak Michiel de Weger over de toekomst van de Nederlandse Militaire Speciale Eenheden (MSE). Aan de hand van verschillende recente conflicten illustreerde De Weger hoe onmisbaar de bijdrage van de MSE is. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 13 februari Onderwerp: Kick off Amerikaanse verkiezingen Sprekers: Gary Weaver (American University); Bas Heijne (NRC Handelsblad), Eelco Bosch van Rosenthal (NOS); Charles Groenhuijsen (journalist); Kay van de Linde (spindoctor) en Erik van Bruggen (BKB) Moderator: Wouke van Scherrenburg (journalist) In samenwerking met: Bureau BKB Locatie: De Melkweg, Amsterdam Deelnemers: 100 De Atlantische Commissie organiseerde in samenwerking met Campagnebureau BKB een kick off event in de Melkweg in Amsterdam dat geheel in het teken stond van de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Gary Weaver sprak over de verschillen en overeenkomsten tussen de Tea Party en Occupy Wall Street. Na een Skype-interview met NOS-correspondent Eelco Bosch van Rosenthal volgde een paneldiscussie over de campagnes, waarbij de panelleden aan de hand van videofragmenten hun 5 A C T I V I T E I T E N I N 2 0 1 2 BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 26 januari Onderwerp: De toekomst van de Afghaanse politiemacht Sprekers: Michiel de Weger (Century Consulting); Niels Roelen (Koninklijke Landmacht; auteur Soldaat in Uruzgan) en Jaïr van der Lijn (Instituut Clingendael) Moderator: Nils de Mooij (Instituut Clingendael) Locatie: Studio Dudok, Den Haag Deelnemers: 20 studenten en pas-afgestudeerden Tijdens het paneldebat over de toekomst van de Afghaanse politiemacht bleek er ruime consensus te bestaan over de volgorde van aanpak van de problemen in Afghanistan. De opleiding van de Afghaanse Nationale Politie moet parallel lopen aan andere initiatieven, zoals het vormen van een stabiele overheid en leger. Een van de sprekers vatte het zo samen: Het leger is er om de effecten van problemen tegen te gaan, de politie is er voor de oorzaken. De sprekers verschilden van mening over de vraag of de Taliban bij het proces van reconstructie moeten worden betrokken. oordeel gaven en vooruitblikten naar de verkiezingen in november. ONDERWIJSCONFERENTIE Datum: 14 februari Onderwerp: De Verenigde Staten en hun federale overheid 1865-1965. Hoofdthema s uit het Centraal Examen Geschiedenis HAVO/VWO 2013 Sprekers: Eduard van de Bilt (Universiteit Leiden); Beerd Beukenhorst (Universiteit van Amster - dam); Frans Verhagen (www.amerika.nl); Gary Weaver (American University); Koen Petersen (auteur Einddoel Witte Huis); Robert de Oude (Walburg College; Atlantische Onder - wijscommissie); Herman van der Wusten (Universiteit van Amsterdam); Guido van Rijn (publicist) en Marja Roholl (Universiteit van Amsterdam) Moderator: Hans Luyendijk (Dalton Den Haag; voorzitter Atlantische Onderwijscommissie) 11
Locatie: Academiegebouw, Universiteit Utrecht Deelnemers: 120 (docenten (in opleiding) aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer in het voortgezet onderwijs, en overige belang - stellenden) Tijdens het ochtendgedeelte van de conferentie belichtte een vijftal sprekers verschillende aspecten van het overkoepelende onderwerp, maar ook de komende presidentsverkiezingen. Eduard van de Bilt relativeerde in zijn lezing de status van Martin Luther King Jr. als de belangrijkste figuur in de Amerikaanse burgerrechtenbeweging. Beerd Beukenhorst sprak over de aanloop naar de Vietnamoorlog. Hij probeerde de verschillende ideologische paradigmata bloot te leggen die worden gebruikt om de eerste fase van de Vietnamoorlog te verklaren. Frans Verhagen besprak in vogelvlucht het Amerikaanse politieke systeem. Hij beargumenteerde dat het voor leerlingen ook zeer interessant is om de verkiezingen vanuit het perspectief van staatsinrichting te analyseren. Gary Weaver sprak over de Amerikaanse cultuur. Hij wilde twee gangbare ideeën over de Amerikaanse cultuur weerleggen namelijk dat de Amerikaanse cultuur heel erg lijkt op de Europese, en het idee dat er überhaupt geen Amerikaanse cultuur bestaat. Het ochtendprogramma werd afgesloten met een gesproken column van Koen Petersen. Hij betoogde dat Republikeinse presidenten en presidentskandidaten in de Nederlandse berichtgeving vaak weinig, en bovendien negatieve aandacht krijgen. Het middagprogramma bestond uit een serie workshops waarin verschillende sprekers de deelnemers nieuwe manieren boden om de Amerikaanse geschiedenis onder de aandacht van hun leerlingen te brengen. Er waren workshops over bluesmuziek, geografische verdeling van politieke voorkeuren, de rol van de media, de New Deal, en de opkomst van Amerika als wereldmacht. STUDIUMGENERALE JAARGANG 1 Datum: 17 februari (blok 9) Onderwerp: Slotbijeenkomst StudiumGenerale jaargang 1 Spreker: Matthijs van Boxsel (auteur Encyclopedie van de domheid) Locatie: Ambassade Hotel, Amsterdam Deelnemers: deelnemers StudiumGenerale Atlantische Commissie MASTERCLASS JONGE ATLANTICI Datum: 20 februari Onderwerp: Internationaal terrorisme Spreker: Mostafa Hilali (Koninklijke Landmacht; lid Algemeen Bestuur) Locatie: Atlantische Commissie, Den Haag Deelnemers: 20 (leden van Jonge Atlantici en overige geïnteresseerden) Tijdens de masterclass keek Mostafa Hilali vanuit zijn eigen achtergrond als moslim vooral naar radicalisering binnen de Islam. Hij maakte duidelijk dat radicalisering in essentie een gevoelskwestie is. Buitensluiting en afwijzing, zowel op maat - schappelijk als op persoonlijk vlak, kunnen leiden tot radicali - sering. Om te voorkomen dat meer mensen radicaliseren moet volgens Hilali het antiterrorismebeleid van de Nederlandse overheid zo ontworpen worden dat slechts het handjevol geradicaliseerden hard wordt aangepakt. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 20 februari Onderwerp: Transatlantic Defense Relations: Dealing with New Challenges in a Period of Defense Austerity Spreker: Leo Michel (Institute for National Strategic Studies, National Defense University, Washington D.C.) Moderator: Robert van de Roer (diplomatiek expert) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 60 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden) De belangrijkste vraag die Leo Michel tijdens deze bijeenkomst trachtte te beantwoorden was: wat zijn de gevolgen van grote bezuinigingen op defensie voor de toekomst van de trans- Atlantische militaire samenwerking? De Europese vrees dat de VS langzaam de nauwe band met Europa losser maken, is volgens Michel slechts ten dele gerechtvaardigd. De Amerikaanse defensiebezuinigingen zijn absoluut gezien weliswaar groot, maar de VS blijven nog steeds veruit de grootste militaire macht ter wereld. Michel maakte zich wel zorgen over het steeds groeiende Amerikaanse aandeel in de NAVO-begroting (inmiddels zo n 75% van het totaal). SEMINAR Datum: 24 februari Onderwerp: International Interventions. Lessons Learned Sprekers: Dick Zandee (Instituut Clingendael; voorheen werkzaam bij de NAVO en het European Defence Agency); John Vinocur (International Herald Tribune); John Hulsman (John C. 12
Hulsman Enterprises) en Diego A. Ruiz Palmer (Emerging Security Challenges Division, NATO) Moderator: Dirk Jan van den Berg (voorzitter, Atlantische Commissie) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 70 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) Tijdens dit seminar kwamen de successen en mislukkingen van westerse interventies in de afgelopen 20 jaar ter sprake. Ook werd er vooruitgekeken naar toekomstige uitdagingen en dilemma s. De crises in Libië en Syrië hebben de oude discussie over interventie en de rol van de internationale gemeenschap weer aangewakkerd. John Hulsman beargumen teerde dat de VS vanaf nu alleen nog moet interveniëren als zijn eigen (financiële) belangen in het geding zijn. Dick Zandee gaf een uitgebreide analyse van de historische ontwikkeling van internationale militaire interventies. Diego Ruiz Palmer beschreef NAVO s transformatie van een collectieve verdedigingsorganisaties naar een organisatie die overal ter wereld optreedt. John Vinocur, tenslotte, vroeg zich af of de VS onder Obama, en met de ervaring van Irak en Afghanistan vers in het geheugen, nog steeds bereid zijn de rol van inter ventionist te spelen. STUDIUMGENERALE JAARGANG 2 Datum: 3-4 maart (blok 1) Onderwerp: Introductie StudiumGenerale Atlantische Commissie II Locatie: Vlissingen en Walcheren Deelnemers: deelnemers StudiumGenerale Atlantische Commissie De tweede lichting deelnemers aan StudiumGenerale van de Atlantische Commissie leerde elkaar beter kennen tijdens een teambuilding weekend in Vlissingen en op de rest van Walcheren. Onder leiding van militair historicus Marc van Alphen kregen de deelnemers informatie over, en bezochten zij locaties die een rol hadden gespeeld tijdens de strijd om Walcheren tijdens de Tweede Wereldoorlog. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 6 maart Onderwerp: Comprehensive Approach in de toekomst. Veelkoppig monster of geraffineerd model voor complexe samenwerking? Sprekers: Joep Wijnands (Directeur Veiligheidsbeleid, Ministerie van Buitenlandse Zaken); lt.gen. Ton van Loon (Commandant, Duits/ Nederlands Legerkorps); Sara Offermans (Directie Veiligheidsbeleid, Ministerie van Buitenlandse Zaken) en lt. kol. Jaco Brosky (Duits/Nederlands Legerkorps) Moderator: Robert van de Roer (diplomatiek expert) In samenwerking met: Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap (KVBK) Locatie: Sociëteit De Witte, Den Haag Deelnemers: 150 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden) De Comprehensive Approach wordt steeds vaker beschouwd als een onmisbare strategie om tegemoet te komen aan de complexiteit van hedendaagse conflicten. Echter, het concept is nog volop in ontwikkeling en behoeft invulling op basis van ervaring in de praktijk. Jaco Brosky concentreerde zich in zijn bijdrage op de oefening Common Effort, gehouden op het Hoofdkwartier van het Duits-Nederlands legerkorps. Sara Offermans benadrukte dat het ministerie van Buitenlandse Zaken er veel aan gelegen is om te investeren in de Comprehensive Approach. Joep Wijnands deelde zijn ervaringen als leider van een Provinciaal Reconstructieteam in Uruzgan. Generaal Van Loon wees nogmaals op de positieve resultaten van oefening Common Effort. De oefening was zeer waardevol geweest om zonder druk gezamenlijk de grenzen van samenwerking te identificeren. PROGRAMMA VOOR AMERIKAANSE FELLOWS Datum: 14-19 maart Sprekers: o.a. Ahmed Larouz (Bridgizz); Mark Beunderman (nrc.next); Martijn Roessingh (Trouw, auteur Slaven in de polder); Perdiep Ramesar (Trouw, auteur Slaven in de polder); Gijs Goosen (Gemeente Amsterdam); Ingrid de Caluwé (Tweede Kamerlid VVD); Frank van den Heuvel (TNO) en Marten van den Berg (Buitenlandse Economische Betrekkingen, Ministerie van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie) In samenwerking met: German Marshall Fund (Washington DC) Locaties: Amsterdam, Den Haag, Flevoland Deelnemers: 6 fellows van het American Marshall Memorial Fund 13
Zes deelnemers aan het American Marshall Memorial Fellowship Program bezochten Nederland als onderdeel van hun reis door Europa. De Atlantische Commissie organiseerde, net als in voorgaande jaren, het programma voor hen. De fellows hadden gesprekken over onder andere het integratie-debat in Nederland, het Nederlandse politieke landschap en grote stedenproblematiek. Ook spraken zij met de auteurs van Slaven in de polder en bezochten het Internationaal Strafhof, de Tweede Kamer, het ministerie van Economische Zaken en een boerderij in Flevoland. BEZOEK FRANSE AMBASSADE JONGE ATLANTICI Datum: 15 maart Onderwerp: Frans buitenlands en defensiebeleid Spreker: Martin Juillard (ambassaderaad) Locatie: Franse ambassade, Den Haag Deelnemers: 10 leden van Jonge Atlantici te makkelijk vanuit dat het goed zal komen met de verhouding met de VS, omdat dat strategische en veiligheidsbelangen nog altijd synchroon lopen. GASTCOLLEGE JONGE ATLANTICI Datum: 21 maart Onderwerp: Transatlanticism at the Crossroads: An Economic Crisis, An American Election and the Future of the West Spreker: Heather A. Conley (Europe Program, Centre for Strategic and International Studies (CSIS), Washington DC) Moderator: Marieke de Goede (hoogleraar Politicologie, Universiteit van Amsterdam) Locatie: Universiteit van Amsterdam, Duitsland Instituut Deelnemers: 25 studenten De deelnemers aan het bezoek hadden een gesprek met Martin Juillard over Frankrijk s positie binnen de Europese Unie en de NAVO, de huidige situatie in Syrië, Iran s nucleair programma en de Frans-Nederlandse betrekkingen. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 20 maart Onderwerp: Europe, a View from Washington DC Spreker: Heather A. Conley (Europe Program, Center for Strategic and International Studies (CSIS), Washington DC) Moderator: Maarten Huygen (Chef opinie, NRC Handels - blad) Locatie: Koninklijke Schouwburg, Den Haag Deelnemers: 80 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegen - woordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden) Heather Conley sprak tijdens twee bijeenkomsten van de Atlantische Commissie over de Amerikaanse visie op de Europese politiek en de toekomst van de trans-atlantische betrekkingen, die zich volgens haar op een kruispunt bevinden. De grootste uitdaging voor de trans-atlantische relatie is volgens Conley het herformuleren van een common narrative. Na de val van de Muur hebben beide continenten nagelaten een zoektocht te initiëren naar een nieuw verhaal dat Europa en Amerika kon verbinden. De trans-atlantische betrekkingen zijn gestoeld op drie pilaren: veiligheid, economie en waarden. De Europese leiders gaan er volgens Conley alleen SEMINAR Datum: 2 april Onderwerp: Europese defensiesamenwerking: soevereiniteit en handelingsvermogen Sprekers: Fred van Staden (Commissie Europese Integratie, AIV); Ko Colijn (Instituut Clingen - dael); Dick Zandee (Instituut Clingendael; voormalig Hoofd Planning en Beleid, European Defence Agency); Angelien Eijsink (Tweede Kamerlid, PvdA); Han ten Broeke (Tweede Kamerlid, VVD) en Wassila Hachchi (Tweede Kamerlid, D66) In samenwerking met: Adviesraad Internationale Vraagstukken (AIV) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 100 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden) Tijdens het seminar gingen de sprekers en respondenten in op de relatie tussen internationale defensiesamenwerking en nationale soevereiniteit, en op de concrete mogelijkheden voor vergaande militaire samenwerking. In de Nederlandse politiek is er weinig animo voor defensie samenwerking via Brussel, maar wel voor bi- en multilaterale vormen van samenwerking. 14
BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 11 april Onderwerp: Trans-Atlantische betrekkingen sinds Obama Sprekers: Marianne van Leeuwen (Universiteit van Amsterdam); Jan Marinus Wiersma (voor- malig Europarlementariër, PvdA); Giles Scott- Smith (hoogleraar diplomatieke geschiedenis van de Atlantische samenwerking, Universiteit Leiden) en Juurd Eijsvoogel (NRC Handels blad) Moderator: Bram Boxhoorn (directeur, Atlantische Commissie) Locatie: P.C. Hoofthuis, Universiteit van Amsterdam Deelnemers: 80 (studenten en pas-afgestudeerden) Tijdens de bijeenkomst gaven de vier panelleden hun visie op de trans-atlantische betrekkingen sinds Obama. Giles Scott- Smith bood de deelnemers een historisch perspectief en theoretisch kader. Jan Marinus Wiersma sprak, gebaseerd op zijn ervaringen in het Europees Parlement, over de overgang van Bush naar Obama. Hij waarschuwde dat Europa te weinig initiatief neemt binnen de trans-atlantische relatie en dat dit uiteindelijk negatieve gevolgen zal hebben voor de relatie met de VS. Volgens Juurd Eijsvoogel zal het betrekken van Rusland bij de NAVO een van de grootste uitdagingen voor de Noord- Amerikanen en Europeanen zijn. Marianne van Leeuwen lichtte haar onderzoek over het soortelijk gewicht van belangen en waarden binnen de trans-atlantische betrekkingen toe. Zij betoogde dat belangen zwaarder wegen dan waarden. ONDERWIJSSEMINAR Datum: 18 april Onderwerp: Democratie als exportproduct? Enige vergelijkende casussen Sprekers: Anne-Marit Dannijs (Hogeschool Rotterdam; Atlantische Onderwijscommissie); Thomas Gijswijt (Radboud Universiteit Nijmegen); Jan Jaap de Ruiter (Universiteit van Tilburg); Erik-Jan Zürcher (Universiteit Leiden; Inter - nationaal Instituut voor Sociale Geschiedenis) en Chris van der Borgh (Universiteit Utrecht) Moderator: Hans Luyendijk (voorzitter Atlantische Onderwijscommissie) In samenwerking met: Hogeschool Windesheim, Noordelijke Hogeschool Leeuwarden Locatie: Nieuwe Buitensociëteit, Zwolle Deelnemers: 80 (docenten aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer uit het voorgezet onderwijs; docenten en studenten aardrijkskunde, geschiedenis en maatschappijleer aan lerarenopleidingen; overige geïnteresseerden) Anne-Marit Dannijs gaf een introductie op het centrale thema van het onderwijsseminar. Zij wees de deelnemers op de complexiteit van het begrip democratie. Erik Jan Zürcher sprak over de recente Turkse geschiedenis. Turkije wordt vaak gebruikt als voorbeeld van een land dat democratie heeft kunnen combineren met de islam in een seculiere rechtsstaat. Zürcher dacht dat dit model niet direct naar de Arabische wereld geëxporteerd kon worden, maar dat het wel als inspiratiebron kon dienen. Jan Jaap de Ruiter vond dat de Arabische Lente een enorme opleving van de democratische ontwikkeling in de Arabische wereld heeft veroorzaakt, ondanks het feit dat de lente in slechts drie landen echt heeft plaatsgevonden: Tunesië, Egypte en Libië. Thomas Gijswijt behandelde in zijn inleiding de Amerikaanse promotie van democratie tijdens de Koude Oorlog. Chris van der Borgh, tenslotte, sprak over post-koude Oorlog interventies ter verspreiding van democratie. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 24 april Onderwerp: NATO s Role after the Balkans and Afghanistan: Emerging Security Challenges in a Global Context Spreker: Jamie Shea (Deputy Assistant Secretary General for Emerging Security Challenges, NATO) In samenwerking met: NGIZ Utrecht, SIB Utrecht Locatie: Stadhuis, Utrecht Deelnemers: 100 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) Jamie Shea gaf allereerst zijn visie op de komende NAVO-top in Chicago. Daarna richtte hij zich vooral op langetermijnontwikkelingen: de verschuiving van het Amerikaanse zwaartepunt naar Azië en de Pacific, de demilitarisering van Europa, en het feit dat de NAVO in 2014 bij geen enkele operatie betrokken zal zijn. STUDIUMGENERALE JAARGANG 2 Datum: 27 april (blok 2) Onderwerp: Het belang van Duitsland voor Nederland en de euro Sprekers: André Szász (voormalig directeur, De Neder - landsche Bank) en Peter van Els (afdelings- hoofd Monetair Beleid, divisie Economisch beleid en onderzoek, De Nederlansche Bank) 15
Locatie: DNB, Amsterdam Deelnemers: deelnemers StudiumGenerale Atlantische Commissie PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 11 mei Onderwerp: De NAVO-top in Chicago en de Defense & Deterrence Posture Review Sprekers: Frank Majoor (Permanent Vertegenwoordiger van Nederland bij de NAVO) en Simon Lunn (Geneva Centre for the Democratic Control of Armed Forces, Brussel; voormalig secretarisgeneraal, NAVO Parlementaire Assemblée) Moderator: Robert van de Roer (diplomatiek expert) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 100 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) verduurzamen van onze samenwerking binnen de NAVO. Wat dit laatste betreft benadrukte Hillen dat het belangrijk is dat er een nieuw elan voor de NAVO komt, en dat burgers inter - nationale samenwerking meer waarderen. Dit laatste wordt niet bereikt door burgers op alle dreigingen te wijzen, maar juist door voordelen van samenwerking te benadrukken. Het publiek moet zelf de samenwerking willen, dan pas zal het goed werken. JONGE ATLANTICI: BEZOEK ISRAELISCHE AMBASSADE Datum: 16 mei Onderwerp: Gevolgen van de omwentelingen in het Midden- Oosten voor de positie van Israël Spreker: Haim Divon (ambassadeur) Locatie: Israëlische Ambassade, Den Haag Deelnemers: 20 leden van Jonge Atlantici Tijdens een ontmoeting met de Israëlische ambassadeur Haim Divon spraken leden van Jonge Atlantici onder andere over de gevolgen van de Arabische Lente voor Israël, en over het Israëlisch-Palestijns conflict. Tijdens deze bijeenkomst aan de vooravond van de NAVO-top in Chicago sprak Frank Majoor onder andere over de NAVO- Rusland relatie, nucleaire veiligheid en over de vraag welke middelen op welke manier aan de NAVO worden aangeboden. Simon Lunn concentreerde zich op de Deterrence and Defense Posture Review, die gaat over het nucleaire beleid van de NAVO. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 14 mei Onderwerp: Chicago 2012. Nieuw elan voor de NAVO Spreker: Hans Hillen (demissionair minister van Defensie) Moderator: Bram Boxhoorn (directeur, Atlantische Commissie) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 100 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) Minister Hillen sprak tijdens deze bijeenkomst over militaire aspecten van de NAVO-top in Chicago. Hij wilde voor ten minste drie thema s aandacht vragen: de zwaardmacht als exclusief recht van de overheid; het brengen en houden van die zwaardmacht in topvorm; en als laatste, het bezielen en BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 24 mei Onderwerp: Alliantievorming: ASEAN Sprekers: Frans-Paul van der Putten (Senior Research Fellow, Instituut Clingendael); Peter Noordermeer (Directie Azië, Ministerie van Buitenlandse Zaken) en Annelies Faro (Directie Veiligheidsbeleid, Ministerie van Buitenlandse Zaken) Locatie: Ministerie van Buitenlandse Zaken, Den Haag Deelnemers: 15 (studenten, pas afgestudeerden, stagiairs Ministerie van Buitenlandse Zaken) Tijdens de bijeenkomst werd gesproken over recente ontwikkelingen binnen de ASEAN op politiek, strategisch, economisch en defensiegebied. STUDIUMGENERALE JAARGANG 2 Datum: 25 mei (blok 3) Onderwerp: Veiligheid in de toekomst Sprekers: Medewerkers ministerie van Buitenlandse Zaken Locatie: Ministerie van Buitenlandse Zaken Deelnemers: deelnemers StudiumGenerale Atlantische Commissie 16
BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 30 mei Onderwerp: Amerikaanse bezuinigingen op Defensie Sprekers: Rem Korteweg (strategisch analist, The Hague Centre for Strategic Studies) en Paul van Hooft (Politicologie, Universiteit van Amsterdam) In samenwerking met: SIB-Leiden Locatie: Kamerlingh Onnes Gebouw, Universiteit Leiden Deelnemers: 30 (studenten en pas afgestudeerden) De sprekers tijdens deze bijeenkomst rekenden de aanwezigen voor dat er voor de komende tien jaar $ 490 miljard aan bezuinigingen op het Amerikaanse defensie budget gepland staan. Dat lijkt erg veel, maar komt netto uit op een jaarlijkse daling van het budget met slechts 1,6 procent, mede omdat er werd uitgegaan van een jaarlijkse stijging van het budget met 2 procent. Vergeleken met Nederland en andere Europese landen, waar de bezuinigingen op Defensie veelal tussen de 10 en 25 procent liggen, vallen de bezuinigingen in de VS erg mee. Zowel absoluut als relatief gezien geven de VS nog altijd veruit het meeste uit aan defensie, en dit zal in de voorzienbare toekomst ook wel zo blijven. PUBLIEKSBIJEENKOMST Datum: 6 juni Onderwerp: After the Chicago Summit: What Priorities for NATO? Spreker: Ivo Daalder (Permanent Vertegenwoordiger van de VS bij de NAVO) Moderator: Dirk Jan van den Berg (voorzitter, Atlantische Commissie) Locatie: Sociëteit De Witte, Den Haag Deelnemers: 140 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, leden van het corps diplomatique, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en van Defensie, studenten en overige belangstellenden) ATA COUNCIL MEETING Datum: 19-20 juni Locatie: Brussel Deelnemer: Bram Boxhoorn (directeur, Atlantische Commissie) DEBATAVOND JONGE ATLANTICI Datum: 21 juni Onderwerp: Toenemende spanningen in het Midden-Oosten Sprekers: Afshin Ellian (hoogleraar Sociale Cohesie, Burgerschap en Multiculturaliteit, Universiteit Leiden) en Han ten Broeke (woordvoerder Buitenlandse Zaken, VVD) Moderator: Yalda Walinezjad Asl (bestuurslid Jonge Atlantici en oprichter Iran Instituut) In samenwerking met: Politiek Café Den Haag, Iran Instituut Locatie: De Haagsche Kluis, Den Haag Deelnemers: 40 (studenten, pas afgestudeerden, stagiairs van het ministerie van Buitenlandse Zaken) Volgens Afshin Ellian zijn er drie mogelijke scenario s in de huidige crisis rond Iran. De eerste optie is dat Israël Iran zal aanvallen. De tweede mogelijkheid is een grootschalige Amerikaanse aanval op de nucleaire projecten in Iran. En ten derde is er de mogelijkheid van een gezamenlijke inspanning van de VS, de EU en Israël voor het nemen van politieke, economische en sociale maatregelen tegen het regime van Iran. Ellian vond een combinatie van het tweede en derde scenario het meest waarschijnlijk. Han ten Broeke vond alleen het derde scenario geloofwaardig. STUDIUMGENERALE JAARGANG 2 Datum: 29 juni (blok 4) Onderwerp: De politieke agenda van president Obama Sprekers: medewerkers Amerikaanse Ambassade Locatie: Amerikaanse ambassade, Den Haag Deelnemers: deelnemers StudiumGenerale Atlantische Commissie Ivo Daalder gaf een terugblik op de NAVO-top in Chicago aan de hand van de vier belangrijkste onderwerpen op de agenda: Afghanistan, de capabilities van de NAVO, raketverdediging en de rol van partnerschappen. Daalder concludeerde dat we in Chicago een nieuwe NAVO aan het werk hebben gezien ready, able and willing to deal with the challenges we confront today and tomorrow. EXCURSIE JONGE ATLANTICI KONINKLIJKE MILITAIRE ACADEMIE Datum: 3 juli Sprekers: Wim Klinkert (docent militaire geschiedenis, NLDA); Theo Bosman (cadet, KMA) en Peter van den Aker (Militair Operationele Wetenschappen, NLDA) Locatie: Koninklijke Militaire Academie, Breda Deelnemers: 20 (studenten en pas afgestudeerden) 17
Tijdens het bezoek kregen de deelnemers een historische rondleiding over het terrein van de KMA door Wim Klinkert. Na de lunch gaf Theo Bosman een presentatie over het leven en studeren op de KMA, gevolgd door een interactief college over officiersvorming en Smart Defence van Peter van den Aker. De dag werd afgesloten met een borrel. VERKIEZINGSDEBAT I Datum: 28 augustus Onderwerp: Buitenlandse zaken Sprekers: Uri Rosenthal (demissionair minister van Buitenlandse Zaken); Harry van Bommel (SP); Désirée Bonis (PvdA); Han ten Broeke (VVD); Wassila Hachchi (D66) en Bram van Ojik (GroenLinks) Moderator: Robert van de Roer (diplomatiek expert) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 200 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, politici, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden) In een overvol Nieuwspoort organiseerde de Atlantische Commissie op 28 augustus, kort voor de Tweede Kamerverkiezingen, een debat over Buitenlandse Zaken. Demissionair minister Uri Rosenthal verzorgde de inleiding, waarna vijf schaduwministers de buitenlandwoordvoerders van SP, VVD, GroenLinks, PvdA en D66 met elkaar in debat gingen. Tijdens de bijeenkomst ging het onder meer over het conflict in Syrië, de toekomst van Europa en de reputatie van Nederland in het buitenland. Tijdens de soms stevige discussie werden de breuklijnen tussen links en rechts, coalitie en oppositie, en Eurofiel en Eurosceptisch goed zichtbaar. vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden) Iets meer dan een week voor de Tweede Kamerverkiezingen, organiseerden de Atlantische Commissie en de Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap een verkiezingsdebat over Defensie. Centraal stond de vraag of er wel of niet verder zou moeten worden bezuinigd op Defensie, maar ook vraagstukken als Europese samenwerking, de JSF en het draagvlak van Defensie kwamen uitgebreid aan bod. Het leverde een levendig en soms fel debat op tussen de kandidaat- Kamerleden, maar ook zeker met het aanwezige publiek dat zich volop mengde in de discussie. MASTERCLASS JONGE ATLANTICI Datum: 14 september Onderwerp: Basisbegrippen Defensie Spreker: Mostafa Hilali (Koninklijke Landmacht; lid Algemeen Bestuur Atlantische Commissie) Locatie: kantoor Atlantische Commissie, Den Haag Deelnemers: 18 (leden van Jonge Atlantici, overige geïnteresseerden) Het doel van de Masterclass was om mensen die weinig weten van defensie kennis te laten maken met de basisbegrippen en kerntaken van de Landmacht. Mostafa Hilali benadrukte het belang van het zogenaamde TVOEM-model. Hierbij wordt eerst het terrein geanalyseerd, daarna de vijand, vervolgens de overige aspecten en de eigen middelen en tenslotte wordt er een mogelijke wijze van optreden vastgesteld. Aan het eind van de Masterclass kregen de deelnemers de opdracht een defensief en een offensief op te stellen. VERKIEZINGSDEBAT II Datum: 3 september Onderwerp: Defensie Sprekers: Harry van Bommel (SP); André Bosman (VVD); Angelien Eijsink (PvdA); Arjan El Fassed (GroenLinks); Wassila Hachchi (D66); Ard Kleijer (ChristenUnie) en Raymond Knops (CDA) Moderator: Leonard Ornstein (journalist) In samenwerking met: Koninklijke Vereniging ter Beoefening van de Krijgswetenschap (KVBK) Locatie: Perscentrum Nieuwspoort, Den Haag Deelnemers: 160 (begunstigers, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, journalisten, politici, VOORBEREIDINGSBIJEENKOMST STUDIEREIS DOCENTEN Datum: 19 september Onderwerp: De stad New York Sprekers: Irina van Aalst (Universiteit Utrecht) en Tanja Groenendijk-de Vos (Amerikanist; lid Atlantische Onderwijscommissie) Locatie: Vergadercentrum Vredenburg 19, Utrecht Deelnemers: 15 deelnemers aan de studiereis voor docenten naar New York De deelnemers van de studiereis naar New York kregen tijdens deze voorbereidingsbijeenkomst naast praktische informatie, het programma en reistips, ook lezingen over het Amerikaanse politieke systeem en de aankomende presidentsverkiezingen, en de typische kenmerken van de stadsgeografie van New York. 18
BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 20 september Onderwerp: Amerikaanse verkiezingen, verkiezingsprogramma s en campagnestrategieën van Obama en Romney Sprekers: Ruud Janssens (hoogleraar Amerikanistiek, Universiteit van Amsterdam); Bianca Pander (BKB campagnebureau) en Frans Verhagen (Amerika-expert) Moderator: Laura Schabbing (Jonge Atlantici) Locatie: P.C. Hoofthuis, Universiteit van Amsterdam Deelnemers: 60 (leden van Jonge Atlantici, studenten en young professionals) derd. Daar zal ook na de verkiezingen geen verandering in komen. STUDIUMGENERALE JAARGANG 2 Datum: 28 september (blok 5) Onderwerp: Vraagstukken van binnenlandse veiligheid in trans-atlantisch perspectief Sprekers: beleidsmedewerkers van de AIVD Locatie: AIVD, Zoetermeer Deelnemers: deelnemers StudiumGenerale Atlantische Commissie Ruud Janssens opende de bijeenkomst met een korte intro - ductie over het huidige politieke landschap in Amerika. Hij benadrukte vervolgens het belang van databases, die een steeds grotere rol spelen in de Amerikaanse verkiezings - campagnes. Frans Verhagen betoogde echter dat het in de verkiezingsstrijd niet alleen om databases draait, en dat de inhoud van de verkiezingsprogramma s ook nog steeds erg belangrijk is. Volgens Bianca Pander zijn zowel databases als de inhoud van de campagnes belangrijk, hoewel de presidentskandidaat met het meeste geld vaak de verkiezingen wint. DINER AMERIKAANSE VERKIEZINGEN Datum: 27 september Onderwerp: Campaigns and Elections American Style in the 2012 Election Spreker: James Thurber (American University) Moderator: Maarten Huygen (Chef Opinie, NRC Handelsblad) Locatie: Hampshire Hotel Babylon, Den Haag Deelnemers: 40 (begunstigers, bestuursleden, Nederlandse en buitenlandse universitair docenten, jour - nalisten, politici, leden van het corps diploma - tique, vertegenwoordigers van de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie, studenten en overige belangstellenden) James Thurber besprak vooral de tweestrijd tussen Obama en Romney, maar ook de rol van geld in de verkiezingen, de polarisering in de Amerikaanse politiek en de gevolgen van de verkiezingsuitslag voor de rest van de wereld. Volgens Thurber zal de invloed van lobbyisten de komende jaren alleen maar toenemen, ondanks nieuwe wetgeving die grenzen stelt aan de rechten van lobbyisten. Het verhaal van Thurber gaf weinig reden tot optimisme over de toekomst van de Amerikaanse politiek. Gematigde Democraten en Republikeinen zijn bedreigde diersoorten geworden, en de bereidheid om compromissen te sluiten is de afgelopen jaren sterk vermin - BIJEENKOMST JONGE ATLANTICI Datum: 8 oktober Onderwerp: Turkije en de Syrische burgeroorlog Sprekers: Lily Sprangers (directeur Turkije Instituut) en Uğur Ümit Üngör (universitair docent Geschiedenis, Universiteit Utrecht) Locatie: Torpedo Theater, Amsterdam Deelnemers: 35 (leden van Jonge Atlantici, studenten en young professionals) Lily Sprangers opende de avond met een korte introductie over de internationale positie van Turkije sinds de Tweede Wereldoorlog. Turkije is een bijzonder land, aangezien het het enige land is waar democratie, economische groei en de islam samen lijken te gaan. Uğur Ümit Üngör ging daarna in op de recente ontwikkelingen in Syrië. STUDIEREIS DOCENTEN Datum: 17-24 oktober Onderwerp: New York: melting pot of salad bowl? Sociaaleconomische, maatschappelijke en stedelijke ontwikkelingen in beeld Bestemming: New York Deelnemers: 15 docenten maatschappijleer, geschiedenis en aardrijkskunde uit het voortgezet onderwijs. Namens de Atlantische Onderwijscommissie: Janneke Suiskind en Anne-Marit Dannijs De studiereis stond dit jaar in het teken van de vraag of de stad gezien moet worden als melting pot of als salad bowl. Om een antwoord op deze vraag te kunnen formuleren bezochten de docenten onder meer een community development organisation in één van de armste wijken van New York. Ook bezocht de groep een organisatie in Brooklyn die probeert bij te dragen aan de emancipatie van achtergestelde groepen in de wijk. Daarnaast stonden er, zoals ieder jaar, scholenbezoeken op het programma. Deze bezoeken boden inzicht in de grote kloof 19