Gezondheid telt! in Drimmelen. Kernboodschappen voor lokaal beleid

Kernboodschappen voor lokaal beleid R. F. Bareman M.W.E. Boverhof M.J.H. van Bon-Martens G.A.M. van den Broek H. Klingenberg P.J.A.M van der Smissen Gezondheid telt! in Drimmelen Aalburg Alphen-Chaam Baarle-Nassau Bergen op Zoom Breda Drimmelen Etten-Leur Geertruidenberg Halderberge Moerdijk Oosterhout Roosendaal Rucphen Steenbergen Werkendam Woensdrecht Woudrichem Zundert

Gezondheid telt! In Drimmelen Kernboodschappen voor lokaal beleid R.F. Bareman M.W.E. Boverhof M.J.H. van Bon-Martens G.A.M. van den Broek H. Klingenberg P.J.A.M. van der Smissen GGD West-Brabant Postbus 3369, 4800 DJ Breda Telefoon: (076) 528 20 00 www.ggdwestbrabant.nl

Ontwerp omslag: De Code, Rosmalen Vormgeving binnenwerk: Uitgeverij RIVM, CO2 Premedia Deze uitgave is mede mogelijk gemaakt door financiering van ZonMW in het kader van het Programma Academische Werkplaatsen Publieke Gezondheid. Een publicatie van de GGD West-Brabant Postbus 3369 4800 DJ Breda Auteursrecht voorbehouden GGD West-Brabant, Breda, 2007 Aan de totstandkoming van deze uitgave is de uiterste zorg besteed. Voor informatie die nochtans onvolledig of onjuist is opgenomen, aanvaarden redactie, auteurs en uitgever geen aansprakelijkheid. Voor eventuele verbeteringen van de opgenomen gegevens houden zij zich gaarne aanbevolen. Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de GGD West-Brabant. Voorzover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16b Auteurswet 1912 juncto het Besluit van 20 juni 1974, Stb. 351, zoals gewijzigd bij het Besluit van 23 augustus 1985, Stb. 471, en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan de Stichting Reprorecht, Postbus 882, 1180 AW Amstelveen. Voor het overnemen van gedeelten uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet 1912) dient men zich tot de uitgever te wenden. 2

INLEIDING INLEIDING De landelijke preventienota Kiezen voor gezond leven is vooral gebaseerd op de landelijke Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV) van het RIVM: Zorg voor gezondheid. In de GGD-regio West-Brabant is in navolging hierop voor het eerst een regionale VTV ontwikkeld: Gezondheid telt! In West-Brabant. Deze is bedoeld voor de gemeenten zodat zij strategische beleidskeuzes kunnen maken. Deze keuzes moeten immers, volgens de Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid, zoveel mogelijk gebaseerd zijn op inzicht in de lokale gezondheidstoestand. In het rapport van de regionale VTV zijn regionale kernboodschappen voor gezondheidsbeleid geformuleerd. Leidend hierbij is de te behalen gezondheidswinst. Dit heeft als gevolg dat gefocust is op de belangrijkste gezondheidsproblemen en de belangrijkste oorzaken van (on)gezondheid met een wetenschappelijke grondslag. De kernboodschappen De gemeente Drimmelen zal in 2007 haar tweede nota lokaal gezondheidsbeleid vaststellen. In dit boekje worden de regionale kernboodschappen daarom zo goed mogelijk vertaald naar de lokale situatie in Drimmelen. Met de lokale inkleuring kan dit boekje als startpunt dienen voor de volgende nota lokaal gezondheidsbeleid in Drimmelen. Dit boekje is daarom vooral bedoeld voor de beleidsmakers van de gemeente Drimmelen, maar ook voor de uitvoerders en andere belanghebbenden op het terrein van volksgezondheid en welzijn. Het boekje geeft antwoord op vragen als: Wat zijn de belangrijkste gezondheidsproblemen? Wat zijn de belangrijkste oorzaken van ongezondheid? Wat gebeurt er nu aan beleid in de gemeente? En waar liggen mogelijkheden voor verbetering? Wat zijn de belangrijkste bevindingen? De gezondheidssituatie in Drimmelen verschilt op een aantal punten met die van de regio en die van Nederland. Dit geldt in meer of mindere mate voor iedere gemeente. Het is belangrijk om niet alleen op die verschillen te focussen, maar vooral te kijken naar de omvang en ernst van de verschillende problemen. Want ook al heeft een gemeente bijvoorbeeld relatief minder rokers, roken blijft de belangrijkste oorzaak van ongezondheid. De belangrijkste bevindingen op regionaal niveau gelden daarom ook voor Drimmelen. Het gaat daarbij om de volgende regionale boodschappen: de gezondheid in West-Brabant scoort onder het Nederlandse gemiddelde; hart- en vaatziekten en psychische stoornissen zijn de belangrijkste gezondheidsproblemen; ook in West-Brabant bestaan gezondheidsachterstanden; aanzienlijk verlies van gezondheid door ongezond gedrag; ongezond gedrag van jongeren baart zorgen; investeren in gezond gedrag is noodzakelijk; gemeenten kunnen de regierol krachtiger invullen; en rol gemeente rond zorg nog verder te ontwikkelen. 3

GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN Net als in de regio en in Nederland is de gezondheidssituatie in Drimmelen op een aantal punten zorgelijk te noemen. Leeswijzer De kernboodschappen voor lokaal beleid in Drimmelen zijn onderverdeeld in twee gedeelten. In het eerste gedeelte worden de belangrijkste lokale bevindingen voor de gemeente Drimmelen beschreven, uitgaande van de regionale kernboodschappen. Dit zijn de belangrijkste conclusies op grond van analyses van de gezondheid in Drimmelen en in de regio en de factoren die hiermee samenhangen (epidemiologische analyses). Er is gebruik gemaakt van verschillende bronnen zoals sterftestatistieken, zorgregistraties en enquêteonderzoek. De gegevens uit enquêteonderzoek zijn afkomstig uit de jeugdenquête 12- t/m 17-jarigen (2003) en de volwassenenenquête 2005. Het enquêteonderzoek is overigens niet uitgevoerd onder inwoners die in instellingen verblijven. In het tweede gedeelte staat de betekenis van deze bevindingen voor het lokale volksgezondheidsbeleid centraal. In de bijlage is een beknopt lokaal gezondheids profiel voor de gemeente Drimmelen opgesteld waarin de cijfers worden vergeleken met die van de regio. Waar mogelijk zijn ook vergelijkbare cijfers voor Nederland opgenomen. Bij het lezen van deze lokale kernboodschappen kan Gezondheid telt! In West-Brabant als basisinformatie gebruikt worden. 4

BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN 1 1 BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN 1.1 Gezondheid in West-Brabant scoort onder het Nederlandse gemiddelde Op verschillende aspecten van gezondheid doet de regio West-Brabant het slechter dan gemiddeld in Nederland. De levensverwachting ligt ongeveer gelijk. De sterfte aan longkanker, diabetes en beroerte is hoger dan gemiddeld. De levensverwachting in West-Brabant is voor mannen 76,4 jaar en voor vrouwen 81,0 jaar. Dat is vergelijkbaar met het Nederlandse gemiddelde. De gezonde levensverwachting (het aantal jaren dat men in goede gezondheid leeft) in West-Brabant is op een aantal punten anders dan gemiddeld in Nederland. De levensverwachting in goed ervaren gezondheid in de regio is ruim 61 jaar, en is voor mannen lager en voor vrouwen vrijwel gelijk aan het Nederlandse gemiddelde. De levensverwachting in goede geestelijke gezondheid is in West-Brabant ruim 69 jaar, duidelijk beter dan gemiddeld in Nederland. In West-Brabant is de sterfte aan een aantal belangrijke doodsoorzaken als longkanker, diabetes en beroerte hoger dan gemiddeld in Nederland. De sterfte aan longkanker en chronische longziekten (COPD) is bij vrouwen de afgelopen jaren gestegen en bij mannen juist gedaald. Deze trends zijn direct gerelateerd aan de rooktrends uit het verleden. Bruikbare gemeentelijke cijfers over levensverwachting en sterfte zijn niet voorhanden. 1.2 Hart- en vaatziekten en psychische stoornissen zijn de belangrijkste gezondheidsproblemen Het ziektepatroon in West-Brabant wijkt niet af van het algemene Nederlandse beeld. Aanvoerders van de top tien van ziekten en aandoeningen met de grootste ziektelast in de regio zijn coronaire hartziekten, angststoornissen, beroertes, depressies en chronische longziekten (COPD). Ziektelast betekent dat de ziekte of aandoening leidt tot vroegtijdige sterfte en/of verlies van kwaliteit van leven. Wat zijn de bevindingen voor Drimmelen? Hart- en vaatziekten en psychische stoornissen naar verwachting ook belangrijkste gezondheidsproblemen in Drimmelen Net als in de rest van Nederland en in West-Brabant zullen ook in Drimmelen hart- en vaatziekten en psychische stoornissen de belangrijkste gezondheidsproblemen zijn. Op basis van landelijke zorgregistraties wordt verwacht dat artrose, coronaire hartziekten en diabetes de meest voorkomende chronische ziekten in West-Brabant zijn. Op gemeenteniveau beschikken we niet over zorgregistratiecijfers, maar wel 5

1 GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN over gegevens uit enquêteonderzoek. De inwoners van Drimmelen rapporteren hartinfarcten, astma/copd, artrose en diabetes even vaak als gemiddeld in West- Brabant. Van de volwassenen in Drimmelen ervaart 17% beperkingen in het dagelijks functioneren als gevolg van hun lichamelijke gezondheid. Ook dit is vergelijkbaar met West-Brabant. Het percentage volwassenen dat de eigen gezondheid als matig tot slecht ervaart is 12%, voor jongeren is dit zelfs 16%. Eenzaamheid en psychische ongezondheid komen ook in Drimmelen vaak voor Eén op de acht volwassenen en één op de tien jongeren ervaart een slechte psychische gezondheid. Dit is vergelijkbaar met het gemiddelde in de regio. Eenzaamheid komt onder inwoners van Drimmelen veel voor. Net als in de regio voelt in Drimmelen bijna een derde van de bevolking (19 t/m 64 jaar) zich eenzaam. 1.3 Ook in West-Brabant bestaan gezondheidsachterstanden Mensen met een lage sociaal-economische status hebben een slechtere gezondheid dan mensen uit de hogere sociaal-economische lagen van de bevolking. Mensen met een lage opleiding leven gemiddeld bijna vier jaar korter en brengen tien tot vijftien jaar minder lang door in goede gezondheid dan mensen met een hoge opleiding. Ook in West-Brabant bestaan deze sociaal-economische verschillen in gezondheid. Wat zijn de bevindingen voor Drimmelen? Gezondheidsverschillen in Drimmelen niet geografisch te lokaliseren In Drimmelen is de sociaal-economische status in de viercijferige postcodegebieden gemiddeld tot hoog. De kernen Zevenbergschen Hoek (postcodegebied 4766) en Drimmelen (postcodegebied 4926) scoren hoog (figuur 2). De kern Hooge Zwaluwe (postcodegebied 4927) scoort midden-hoog, de overige gebieden gemiddeld. Op basis van inkomen, werksituatie en opleiding scoort geen enkel postcodegebied laag op sociaal-economische status. Gezondheidsverschillen zullen zich in Drimmelen dus niet uiten op het niveau van de postcodegebieden. Dat betekent niet dat er geen gezondheidsverschillen zijn; immers een lage SES en een hoge SES kunnen elkaar opheffen. Ook allochtonen vormen een belangrijke groep die kwetsbaar is voor gezondheidsachterstanden. Het percentage niet-westerse allochtonen is in Drimmelen met 2% een stuk lager dan de gemiddelde 7% in West-Brabant (figuur 3). 6

BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN 1 1.4 Aanzienlijk verlies van gezondheid door ongezond gedrag Roken veroorzaakt 13% van de totale ziektelast in Nederland, vooral door longkanker, chronische longziekten (COPD) en coronaire hartziekten. Maar ook alcoholgebruik, lichamelijke inactiviteit en overgewicht dragen in belangrijke mate bij aan de ongezondheid. Ongezond gedrag staat niet op zichzelf, maar hangt nauw samen met de sociale en fysieke omgeving op allerlei niveaus, zoals gezin, school of buurt. Naast leefstijlfactoren dragen ook milieufactoren bij aan de ziektelast (2-5%). Wat zijn de bevindingen voor Drimmelen? Roken, alcoholgebruik en lichamelijke inactiviteit dragen het meest bij aan ongezondheid Van de leefstijlfactoren dragen roken, alcoholgebruik en lichamelijke inactiviteit het meeste bij aan ongezondheid. Veel volwassenen in Drimmelen gedragen zich, net als in de regio, ongezond. Een kwart van de volwassenen rookt dagelijks, bijna één op de zes drinkt overmatig alcohol en bijna vier op de tien beweegt te weinig. Daarnaast voldoen de meeste volwassenen niet aan de aanbeveling voor groente- en fruitconsumptie. Van de volwassenen heeft 5% het afgelopen jaar onveilig gevreeën met een nieuwe of losse partner. Overgewicht is een groot probleem Overgewicht is in West-Brabant, evenals in de rest van Nederland, de afgelopen jaren flink toegenomen. In Drimmelen heeft 54% van de volwassenen overgewicht. Drimmelen scoort hiermee ongunstiger dan de rest van de regio. Van de volwassenen heeft 10% ernstig overgewicht. Dit is vergelijkbaar met het gemiddelde in West-Brabant. Landelijke cijfers laten zien dat overgewicht al bijna 10% bijdraagt aan de ziektelast, vooral door het hoge risico op diabetes. Ook in Drimmelen spelen milieufactoren een rol In het buitenmilieu levert luchtverontreiniging door fijnstof de belangrijkste bijdrage aan de ziektelast, gevolgd door geluidsoverlast. In Drimmelen is geen fijnstof overschrijding gemeten. Wat betreft geluidsoverlast is in het algemeen het verkeer de belangrijkste veroorzaker. In het binnenmilieu zijn radon (afkomstig van bouwmaterialen), tabaksrook en schimmel- of vochtplekken de belangrijkste veroorzakers van ongezondheid. Net als in de regio wordt in Drimmelen 38% van de inwoners blootgesteld aan sigaretten- of sigarenrook in huis en 23% van de inwoners in Drimmelen woont in een huis met schimmel- of vochtplekken. 7

1 GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN 1.5 Ongezond gedrag jongeren baart zorgen Veel jongeren gedragen zich ongezond. Jongeren zijn de afgelopen jaren meer gaan drinken. Steeds meer kinderen en jongeren zijn te dik. Door dit ongezonde gedrag investeren zij in toekomstige ongezondheid. Wat zijn de bevindingen voor Drimmelen? Ongezond gedrag en overgewicht komen ook bij jongeren in Drimmelen veel voor 9% Van de jongeren (12 t/m 17 jaar) in Drimmelen rookt dagelijks sigaretten. In Drimmelen geeft 7% van de jongeren aan overgewicht te hebben. Dat cijfer is gunstig in vergelijking met de regio. Ernstig overgewicht wordt door de jongeren in Drimmelen even vaak gerapporteerd als in West-Brabant. Metingen van lengte en gewicht bij kinderen uit Drimmelen van 5 en 6 jaar laten zien dat 7% te dik is. Bij de kinderen van 10 en 11 jaar is zelfs 11% te dik. Deze cijfers zijn weer gunstig ten opzichte van de regio. Bijna een derde van de jongeren in Drimmelen sport minder dan één keer per week (buiten schooltijd). Verreweg de meeste jongeren in Drimmelen (88%) eten niet dagelijks groente én fruit. Van de jongeren in Drimmelen heeft 8% wel eens onveilig gevreeën. Verder rapporteert 5% van de jongeren in Drimmelen recent softdrugs te hebben gebruikt. Deze cijfers zijn vergelijkbaar met die van de regio. Alcoholgebruik van jongeren is zorgwekkend Alcoholgebruik is voor jongeren onder de 16 jaar extra schadelijk. Zo verdragen ze alcohol slechter omdat ze nog in de groei zijn, minder wegen en kleiner zijn. Hierdoor voelen ze de effecten sneller en heviger. Ook zijn er sterke aanwijzingen dat alcoholgebruik een negatief effect heeft op de ontwikkeling van de hersenen. Tot slot geldt dat hoe jonger kinderen met alcohol in aanraking komen, hoe groter de kans is op overmatig gebruik en verslaving op latere leeftijd. In Drimmelen drinkt bijna zes op de tien jongeren alcohol. Dit is significant ongunstiger vergeleken met de regio West-Brabant. 18% Van de jongeren in Drimmelen is een binge drinker (zes of meer glazen alcohol op minstens één weekenddag). Juist de grote hoeveelheid alcohol die dan gedronken wordt is schadelijk op jonge leeftijd. Uit de regionale cijfers blijkt verder dat binge drinken vooral een probleem is van 16- en 17-jarigen. 8

BELANGRIJKSTE BEVINDINGEN 1 1.6 In de toekomst is meer en andere zorg nodig In de toekomst zal door de groei en het ouder worden (vooral 65-plussers) van de bevolking van West-Brabant het aantal nieuwe gevallen van infecties, rugaandoeningen en ongevallen en het voorkomen van hartfalen, gezichtsstoornissen, beroertes en coronaire hartziekten relatief sterk toenemen. Ook het zorggebruik in de sectoren verzorging, verpleging en thuiszorg zal relatief sterk toenemen. Wat zijn de bevindingen voor Drimmelen? Vergrijzing in Drimmelen De bevolking in de regio West-Brabant groeit. De bevolkingsprognose voor Drimmelen laat echter geen groei zien (figuur 4). De verwachting is dat het aantal inwoners in de periode 2005 tot 2015 gelijk blijft op 26.659 inwoners. Het aantal 65-plussers in de bevolking stijgt echter wel in deze periode met 49% tot 5.237. Binnen deze groep is groei van de 65- t/m 74- jarigen sterker dan van de 75-plussers. Het aantal ziektegevallen in Drimmelen zal door de vergrijzing aanzienlijk toenemen en daarmee ook het zorggebruik. Net als in de regio mag verwacht worden dat het zorggebruik toeneemt en verschuift van genezing naar verpleging en verzorging. 9

2 GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN 2 BETEKENIS VAN DE BEVINDINGEN VOOR LOKAAL BELEID IN DRIMMELEN In het vorige hoofdstuk hebben we de belangrijkste bevindingen over de gezondheid van de bevolking voor Drimmelen benoemd in relatie tot die in West- Brabant en Nederland. De vraag is: Wat betekenen deze bevindingen voor het toekomstige lokale (gezondheids-)beleid in Drimmelen? In dit hoofdstuk worden daarom voor Drimmelen een aantal boodschappen geformuleerd die richting kunnen geven aan het toekomstige gezondheidsbeleid. 2.1 Investeren in gezond gedrag is noodzakelijk Met preventie is nog aanzienlijke gezondheidswinst te boeken, vooral via het bevorderen van gezond gedrag, met aandacht voor de fysieke en sociale omgeving. De effectiviteit van preventie kan worden verhoogd door integraal gezondheidsbeleid, een planmatige aanpak en evaluatie. Preventie van roken, overgewicht en schadelijk alcoholgebruik levert de meeste gezondheidswinst De grote bijdrage van roken en overgewicht aan de totale ziektelast onderschrijft het belang om aan deze twee thema s te besteden. De schadelijke effecten van alcoholgebruik op jonge leeftijd zijn uiteraard ook reden voor preventie. Door preventie op deze leefstijlfactoren is ook in Drimmelen veel gezondheidswinst te behalen. Landelijke preventiethema s zijn niet allemaal benoemd in huidige lokale nota volksgezondheid van Drimmelen Het ministerie van VWS kiest in de nieuwe landelijke nota Kiezen voor gezond leven de risicofactoren roken, overgewicht en alcoholmisbruik als speerpunten voor haar preventiebeleid. Naast deze drie risicofactoren zijn ook de ziekten depressie en diabetes als speerpunt aangewezen. In de huidige nota van de gemeente Drimmelen, de Nota Volksgezondheid gemeente Drimmelen 2004-2007, is op de landelijke speerpunten depressie en diabetes geen specifiek beleid opgenomen. Ook andere bevindingen, zoals het onder volwassenen relatief vaker voorkomende overgewicht en de ongezonde leefgewoonten in het algemeen, krijgen nog geen of weinig aandacht. Het is van belang dat bovengenoemde thema s aandacht krijgen in de nieuwe gemeentelijke nota lokaal gezondheidsbeleid. Belangrijke risicogroepen zijn, ook in Drimmelen, jongeren, ouderen, chronisch zieken en mensen met een lagere sociaal-economische status Preventie vraagt om een planmatige aanpak, waarbij gericht wordt ingezet op specifieke problemen en specifieke risicogroepen. Een belangrijke doelgroep voor preventie in Drimmelen is de jeugd. Risicovol gedrag bij jongeren vertoont grote onderlinge samenhang en vraagt om een integrale aanpak. 10

BETEKENIS VAN DE BEVINDINGEN VOOR LOKAAL BELEID IN DRIMMELEN 2 Naast het bevorderen van gezond gedrag moet er ook voldoende aandacht zijn voor preventie van psychische stoornissen via opvoedingsondersteuning, weerbaarheid en sociale vaardigheden. Vroegsignalering en daarop volgende begeleiding van kind, school en ouders bevordert een juiste opvoedstijl en gezonde leefwijze. In Drimmelen wordt het project Jeugdbemoeizorg uitgevoerd. Er zijn drie buurtnetwerken rondom jeugd: Made en Drimmelen, Terheijden en Wagenberg, Hooge en Lage Zwaluwe. In het kader van de opvoedingsondersteuning zijn er het project Stevig Ouderschap, opvoedspreekuren en cursussen opvoeden. Momenteel wordt in Drimmelen een inventarisatie verricht naar de verschillende activiteiten op het gebied van opvoedingsondersteuning. In het basisonderwijs is er ondermeer aandacht voor pesten en wordt het project Eten+gymen=gewicht dimmen uitgevoerd. In het voortgezet onderwijs wordt gewerkt aan het project De Gezonde Schoolkantine. Ook bij ouderen en chronisch zieken is de te behalen gezondheidswinst nog groot. Preventie richt zich bij de ouderen en chronisch zieken meer op de kwaliteit van leven dan op winst in levensjaren. Preventie die zich richt op de leefstijl draagt daaraan in grote mate bij. Bij de bestrijding van gezondheidsverschillen tussen arm en rijk moet voldoende aandacht worden besteed aan de opeenstapeling van problemen. De groepen met een lage sociaal-economische status (SES) zijn echter moeilijk bereikbaar. Alleen in de grotere gemeenten is een wijkgerichte aanpak effectief, doordat de lage SES-groepen daar vaak geconcentreerd in de aandachtswijken wonen. Vaak zijn interventies ook niet speciaal voor de lage SES-groepen ontwikkeld. Hierdoor voelen zij zich niet aangesproken. Ook in Drimmelen is het belangrijk de lage SES-groepen goed in kaart te brengen, zodat ze met de juiste methodieken succesvol bereikt kunnen worden. Dit kan bijvoorbeeld met effectief bewezen interventies als Goede voeding hoeft niet veel te kosten voor mensen in de schuldhulpverlening of Armoede en gezondheid voor kinderen die risico lopen op gezondheidsachterstand. Hogere effectiviteit door integraal beleid en interventiemix Sociale en fysieke omstandigheden zijn van invloed op gezond gedrag. De effectiviteit van de verschillende interventies neemt toe wanneer ze in samenhang worden toegepast, bijvoorbeeld door voorlichting te geven over gezonde voeding en bewegen én tegelijk te zorgen voor een gezond aanbod in (school)kantines én veilige fietspaden. Het streven naar een goede volksgezondheid vraagt dan ook om een integraal beleid. Dit is niet altijd eenvoudig vorm te geven. Integraal beleid is gebaseerd op externe én interne samenwerking. Intern kan nagegaan worden óf en hóe andere gemeentelijke afdelingen kunnen bijdragen aan het behalen van een gezondheidsdoel. Extern kan samengewerkt worden met de verschillende, bij volksgezondheid betrokken, voorzieningen. In het algemeen kan gesteld worden dat meer effect bereikt kan worden met een zogeheten interventiemix: een samenhangende combinatie van verschillende maatregelen gericht op de bevordering van de volksgezondheid. Daarin kan aandacht zijn voor: 11

2 GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN bevordering van gezond gedrag door voorlichting en opvoeding; inzet van juridische instrumenten; maatregelen op andere beleidsterreinen dan de volksgezondheid (facetbeleid); samenwerking met verschillende veld partijen. 2.2. Drimmelen kan de regierol krachtiger invullen De gemeente is regisseur in het lokale gezondheidsbeleid: zij kan sturen, stimuleren, situeren, structureren en steun creëren. In de gemeente zijn veel organisaties en instellingen actief bij het uitvoeren van preventieactiviteiten. Een goede samenwerking en afstemming versterken de preventieve gezondheidszorg. De gemeente kan hierin regie voeren door het aanmoedigen van samenwerking en afstemming, registratie en evaluatie van activiteiten. Het voeren van verdergaand integraal beleid en het vaker inzetten van eigen juridische instrumenten biedt kansen voor de volgende nota gezondheidsbeleid. De nieuwe nota volksgezondheid biedt Drimmelen kansen om haar regierol te verstevigen Sinds 2003 beschikt de gemeente over een lokale nota volksgezondheid: de Nota Volksgezondheid gemeente Drimmelen 2004-2007. Hiermee nam de gemeente meer dan in het verleden de verantwoordelijkheid voor de openbare gezondheidszorg. In 2007 starten de voorbereidingen voor de nieuwe lokale nota volksgezondheid. Deze nieuwe nota en het proces om die te realiseren bieden kansen om de invulling van de regierol te verstevigen. De voorbereiding van de nieuwe nota biedt kansen voor versterking van de interne regie. De maatregelen uit de nieuwe lokale nota kunnen krachtiger zijn wanneer de gemeente facetbeleid inzet en gebruik maakt van haar eigen juridische instrumenten (bijvoorbeeld drank- en horecaverordening, evenementenvergunning, inrichting openbare ruimte). Er kan meer bereikt worden met een betere samenwerking en afstemming in de preventieve gezondheidszorg. Op dit moment is er geen volledig beeld van de verschillende preventieve activiteiten in Drimmelen en het bereik en effect van deze activiteiten. De gemeente kan hierin regisseren. Net als bij de vorige nota kunnen ook nu zorgvragers en zorgaanbieders betrokken worden bij de opstelling van de nieuwe nota. Betere waarborgen in nieuwe nota voor daadwerkelijke uitvoering van actiepunten Uit een rapport van de Inspectie voor de Gezondheidszorg over de Openbare Gezondheidszorg (2005) blijkt dat de huidige lokale gezondheidsnota s in het algemeen te weinig waarborgen voor uitvoering bevatten. De daadwerkelijke uitvoering van actiepunten kan gewaarborgd worden door: duidelijke beleidskeuzes te maken en acties uit te werken in een plan van aanpak met heldere en haalbare doelen en te bereiken resultaten; 12

BETEKENIS VAN DE BEVINDINGEN VOOR LOKAAL BELEID IN DRIMMELEN 2 verantwoordelijken en uitvoerings-/samenwerkingspartners voor de acties te benoemen en hierbij te zorgen voor afstemming en samenhang (ketenregie); voldoende middelen te reserveren voor de realisering van de actiepunten; concrete afspraken te maken over monitoren en evaluatie van de actiepunten. Kiezen voor effectieve interventies De kennis over de effectiviteit van maatregelen is nog steeds niet groot. De gemeente kan sturen op het zoveel mogelijk gebruiken van effectief gebleken interventies. Daarnaast kan gebruik worden gemaakt van aanbevolen interventies of best-practices. Als de evaluatiegegevens niet aanwezig zijn, zou de gemeente de succes- en faalfactoren van de interventie kunnen inventariseren. Zo kan de gemeente een bijdrage leveren aan de kennis over effectieve interventies. Dat gebeurt nu bijvoorbeeld met het project Lentekriebels, een landelijk pilotproject over relaties en seksualiteit dat op 3 basisscholen in Drimmelen wordt uitgevoerd. 2.3 Drimmelen kan rol rond zorg verder ontwikkelen De verantwoordelijkheid van de gemeente ligt ook op het gebied van de curatieve zorg en de care, mede door de komst van de Wet Maatschappelijke Ondersteuning (Wmo). De gemeente heeft ook de verantwoordelijkheid voor de afstemming tussen collectieve preventie en curatieve zorg. Visie ontwikkelen op eigen rol rond zorg Gemeenten hebben duidelijk een rol aan het begin van de zorgketen (verantwoordelijkheid voor preventie: WCPV) en krijgen ook steeds meer een rol aan het einde van de zorgketen (verantwoordelijkheden voor care: Wmo). Daarnaast staan de gemeenten ook aan de zijkant van de keten: gemeenten vangen kwetsbare groepen op die de weg naar de zorg niet zelf kunnen vinden of die er buiten vallen (vangnet). Voor Drimmelen is het belangrijk een visie te ontwikkelen over de eigen rol rond zorg en deze te vertalen in concrete beleidsdoelstellingen. De verplichte vierjarige beleidsnotitie Wmo, die ook in 2007 zal moeten worden vastgesteld, biedt hiertoe de gelegenheid. Het leggen van een relatie tussen de lokale nota volksgezondheid en deze vierjarige Wmo-nota biedt kansen voor een integrale aanpak van preventie en maatschappelijke ondersteuning. In de huidige lokale nota volksgezondheid streeft de gemeente wat betreft zorg naar een gebiedsgewijze benadering en het behoud van voldoende voorzieningen in de kernen. Ook wil zij een structureel overleg met de eerstelijnsgezondheidszorg instellen. Bij de visieontwikkeling moeten de volgende zaken betrokken worden: Gevolgen van de vergrijzing In Drimmelen is in de nabije toekomst sprake van vergrijzing. De vergrijzing zal naar verwachting leiden tot een relatief grotere toename van onder meer ongevallen, gezichtsstoornissen, dementie en hartfalen en vraagt om de inzet van specifieke preventieve activiteiten. 13

2 GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN Vanwege de vergrijzing zal in de toekomst waarschijnlijk het zorggebruik in de sectoren verzorging, verpleging en thuiszorg relatief sterker toenemen. Daarnaast zal de bevolking in de toekomst vaker een beroep doen op de huisartsenzorg, fysiotherapie en de ziekenhuiszorg. Mantelzorgondersteuning vraagt aandacht Vergrijzing en ontgroening leiden in Drimmelen tot een scheve verhouding tussen de jongere en de oudere leeftijdsgroepen. Dat kan zijn weerslag hebben op de mantelzorg. In het kader van de Wmo is de gemeente verantwoordelijk voor het bevorderen van de mantelzorg en het zorgdragen voor mantelzorgondersteuning (prestatieveld 4). In de gemeente Drimmelen loopt de mantelzorgondersteuning via het Wmo-loket. De grote toename van de groep jonge ouderen (65 t/m 74 jaar) in Drimmelen kan overigens ook betekenen dat er een grotere groep mensen is die een bijdrage zou kunnen leveren aan vrijwilligerswerk en mantelzorg. Inzicht in omvang en gezondheidssituatie van kwetsbare burgers is noodzakelijk De gemeente zal in het kader van haar vangnetfunctie nog meer inzicht moeten krijgen in de omvang en de gezondheidssituatie van kwetsbare burgers. Hieronder vallen onder andere dak- en thuislozen, verslaafden, [ex-]psychiatrische patiënten, vereenzaamden en woningvervuilers. In dit verband kan het convenant Overlast Zorg genoemd worden, dat de gemeente afsloot met de Woningstichting Goed Wonen, de Woningstichting Volksbelang, het Maatschappelijk werk de Markenlanden en de regiopolitie Midden- en West-Brabant. Door periodiek overleg te voeren en afspraken te maken over individuele gevallen van overlast kan een beeld gevormd worden van de kwetsbare burgers. Drimmelen participeert eveneens in het project Sluitende aanpak Leefbaarheid en Veiligheid. Ook langs die weg kan inzicht verkregen worden in de groep kwetsbare burgers. Aansluiting zoeken bij zorgketens, bijvoorbeeld bij de preventie van diabetes en depressie De preventie van diabetes en depressie is door het Ministerie van VWS in de nota Kiezen voor gezond leven als landelijk speerpunt benoemd. Deze ziekten veroorzaken veel ziektelast en zullen in de toekomst sterk toenemen. Ook in West-Brabant en in Drimmelen zouden deze ziekten daarom als speerpunt voor beleid benoemd moeten worden. Aan de hand van de visie van de gemeente op de eigen rol rond zorg kunnen preventieactiviteiten ontplooid worden die aansluiten bij de huidige zorgketens. Bij depressie is dat onder andere de GGZ en bij diabetes onder andere de thuiszorg en de huisarts. Een ketenaanpak kan leiden tot meer effectiviteit. 14

TOT SLOT 3 3 TOT SLOT De bevindingen over de gezondheid in Drimmelen in hoofdstuk 1 en de betekenis voor Drimmelen die hieraan is gegeven in hoofdstuk 2 vormen een basis voor de gemeente om in haar (gezondheids)beleid voor de komende jaren een aantal strategische keuzes te kunnen maken. Uiteraard is het hierbij van belang om relevante lokale en regionale instellingen en personen te betrekken zodat het draagvlak voor deze keuzes groter wordt. Om deze strategische keuzes vervolgens te vertalen en voor verdere verdieping en nadere analyses is er naast de hier gepresenteerde cijfers nog een schat aan informatie beschikbaar over de gezondheid in Drimmelen. Deze informatie is verzameld in het kader van de Gezondheidsmonitor West-Brabant en is te vinden in de infokaarten, de tabellenboeken en de GGD Gezondheidsatlas (www.ggdgezondheidsatlas.nl). Het Regionaal Kompas Volksgezondheid (www.regionaalkompas.nl) biedt bovendien voor de belangrijkste gezondheidsthema s meer achtergrondinformatie en aan - bevolen interventies. In de nabije toekomst zal ook een overzicht hierop komen van het preventieaanbod van de GGD West-Brabant en andere ketenpartners. Bij de uitwerking van het beleid in een concreet plan van aanpak kan hiervan gebruik worden gemaakt. 15

16 GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN

LITERATUUR EN BRONNEN LITERATUUR EN BRONNEN Bon-Martens MJH van, Eck ECM van, Hogendoorn SM, Hoogen PCW van den, Oers JAM van (red). Gezondheid telt! in West-Brabant. Regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2006. Breda: GGD West-Brabant, 2006. Gemeente Drimmelen. Nota Volksgezondheid gemeente Drimmelen 2004-2007, 2003 Hollander AEM de, Hoeymans N, Melse JM, Oers JAM van, Polder JJ (red). Zorg voor gezondheid. Volksgezondheid Toekomst Verkenning 2006. RIVM-rapportnr. 270061003. Bilthoven: RIVM, 2006. VWS, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport. Preventienota Kiezen voor gezond leven. Den Haag: Ministerie van VWS, 2006. Gegevensbronnen Bevolkings- en woningbehoeftenprognose Noord-Brabant, actualisering 2005 (Provincie Noord-Brabant). CBS Doodsoorzakenstatistiek. Gegevens over de doodsoorzaken van alle in Nederlandse bevolkingsregisters ingeschreven overledenen. CBS-Statline (www.cbs.nl/statline). De elektronische databank van het CBS. Gezondheidsmonitor West-Brabant. Monitoren van gezondheidssituatie in de regio West-Brabant (GGD West-Brabant). Zie ook http://www.ggdwestbrabant. nl/vragen/onderzoek_en_projecten/ Regionaal_onderzoek/index.html of http://www.gezondheidsatlas.nl/ GGD West-Brabant. JIS. Jeugd Informatie Systeem. Registratiesysteem van de Jeugdgezondheidszorg (GGD West-Brabant). POLS, gezondheid en arbeid. Permanent Onderzoek Leefsituatie, gezondheid en arbeid (CBS). Registratiesysteem Stichting Bevolkingsonderzoek Baarmoederhalskanker Noord- Brabant/Noord-Limburg. Registratiesysteem Stichting Bevolkingsonderzoek Borstkanker Zuid Nederland/ Zuidwest Nederland. SCP, Wegener. Statusscores (www.scp. nl/onderzoek/statusscores/). Veurink FG, Beaujean PR. Rapportage Besluit luchtkwaliteit 2004. Luchtkwaliteit in Noord-Brabant. s-hertogenbosch: Provincie Noord-Brabant, 2005. Websites www.ggdgezondheidsatlas.nl www.nationaalkompas.nl www.regionaalkompas.nl www.zorgatlas.nl GGD Gezondheidsatlas (GGD-en in Zeeland en Brabant). Nationaal Kompas Volksgezondheid (RIVM). Regionaal Kompas Volksgezondheid (GGD Hart voor Brabant). Nationale Atlas Volksgezondheid (RIVM). 17

GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN DEFINITIES EN AFKORTINGEN Binge drinken Care Cervix Coronaire hartziekten Cure Determinant van gezondheid Effectiviteit Gezonde Levensverwachting Incidentie Interventie Levensverwachting Mammografie Mantelzorg Nederlandse Norm van Gezond bewegen Obesitas Prevalentie Op minstens één weekenddag (vrijdag t/m zondag) minstens zes glazen alcohol drinken. Primair op verpleging en verzorging gerichte deel van de gezondheidszorg. Baarmoederhals. Aandoeningen die veroorzaakt worden door afwijkingen in de kransslagaders. Primair op genezing gerichte deel van de gezondheidszorg. Een factor die van invloed is op de gezondheid. Doeltreffendheid: mate waarin (vooraf) geformuleerde doelstellingen in praktijk worden bereikt. Het gemiddelde aantal te verwachten in goede gezondheid doorgebrachte levensjaren. Deze gezondheidsmaat combineert lengte en kwaliteit van het leven in één getal. Afhankelijk van de definitie voor gezondheid zijn er drie soorten gezonde levensverwachting: levensverwachting in goed ervaren gezondheid (oordeel over eigen gezondheid is goed of zeer goed), levensverwachting zonder lichamelijke beperkingen (geen beperkingen in horen, zien, mobiliteit en ADL) en levensverwachting in goede geestelijke gezondheid (afwezigheid van gevoelens van eenzaamheid, rusteloosheid, verveling, depressie, van streek zijn). Het aantal nieuwe gevallen van of nieuwe personen met een bepaalde ziekte in een bepaalde periode, absoluut of relatief. Activiteit met als doel het beïnvloeden van een determinant of een ziekte in de gewenste richting. Het gemiddelde aantal nog te verwachten levensjaren op een bepaalde leeftijd. Röntgenfoto van de borst. Informele hulp die vrijwillig en onbetaald wordt gegeven. Jeugd (<18 jaar) dagelijks een uur matig intensieve lichamelijke activiteit, waarbij de activiteiten minimaal twee maal per week gericht zijn op het verbeteren of handhaven van lichamelijke fitheid (kracht, lenigheid en coördinatie). Volwassenen (18-55 jaar) een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit op ten minste vijf, bij voorkeur alle dagen van de week; voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij volwassenen zijn wandelen met 5-6 km/u (dus flink doorwandelen) en fietsen met 15 km/u. Ouderen (55-plussers) een half uur matig intensieve lichamelijke activiteit op ten minste vijf, bij voorkeur alle dagen van de week; voor niet-actieven, zonder of met beperkingen, is elke extra hoeveelheid lichaamsbeweging meegenomen; voorbeelden van matig intensieve lichamelijke activiteit bij ouderen zijn wandelen met 3-4 km/u en fietsen met 10 km/u. Ernstig overgewicht. Het aantal gevallen of personen met een bepaalde ziekte op een bepaald moment (punt-prevalentie) of in een bepaalde periode, bijvoorbeeld per jaar (periode-prevalentie), absoluut of relatief. 18

DEFINITIES EN AFKORTINGEN Sociaal-economische status Statistisch significant Vergrijzing Positie die iemand inneemt in de sociale hiërarchie, gemeten aan de hand van opleiding, inkomen of beroepsstatus. Kans dat de bevinding op toeval berust is heel klein (meestal kleiner dan 5%). Percentuele toename 65+ in de bevolking; wanneer binnen de groep 65+ de groep 75+ sterker groeit dan de groep 65 t/m 74 jaar is er sprake van dubbele vergrijzing. Afkortingen ADL BMI bmr BOS CBS COPD CVA dktp GES GGD JGZ MHI OGGZ OGZ POLS RIVM SCP SES SMART TIA VTV VWS WCPV Wmo XTC ZonMw Activiteiten van het dagelijks leven Body Mass Index Bof, mazelen, rodehond Buurt Onderwijs Sport Centraal Bureau voor de Statistiek Chronic obstructive pulmonary disease. Chronische obstructieve longziekten Cerebrovasculaire aandoeningen. Beroertes Difterie, kinkhoest, tetanus, polio Gezondheideffectscreening Gemeentelijke/gemeenschappelijke gezondheidsdienst Jeugdgezondheidszorg Mental Health Inventory. Vragenlijst voor psychische (on)gezondheid Openbare geestelijke gezondheidszorg Openbare gezondheidszorg Permanent Onderzoek Leefsituatie (CBS) Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu Sociaal en Cultureel Planbureau Sociaal-economische status Specifiek, Meetbaar, Acceptabel, Realistisch en Tijdgebonden Transient Ischaemic Attack. Voorloper van een beroerte met volledig herstel binnen 24 uur Volksgezondheid Toekomst Verkenning Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport Wet Collectieve Preventie Volksgezondheid Wet maatschappelijke ondersteuning Ecstacy. Drug; wordt verkocht in de vorm van pillen en capsules Zorgonderzoek Nederland/Medische Wetenschappen 19

BIJLAGE 1 BIJLAGE 1 GEZONDHEIDSPROFIEL GEMEENTE DRIMMELEN Demografie Omgevingsadressendichtheid 2004 617 (weinig stedelijk) Aantal inwoners per 1-1-2005 26.658 95+ 90-94j 85-89j 80-84j 75-79j 70-74j 65-69j 60-64j 55-59j 50-54j 45-49j 40-44j 35-39j 30-34j 25-29j 20-24j 15-19j 10-14j 5-9j 0-4j 1.2501.125 1.000 875 750 625 500 375 250 125 0 125 250 375 500 625 750 875 1.000 1.125 1.250 Bevolking mannen Bevolking vrouwen Figuur 1: Demografische opbouw in de gemeente Drimmelen op 1 januari 2005 (Bron: CBS- Statline). 21

GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN Statusscore zeer laag laag midden-laag gemiddeld midden-hoog hoog zeer hoog Figuur 2: Sociaal-economische status op basis van inkomen, werksituatie en opleiding, per vierpositie postcodegebied in Drimmelen in 2002 (Bron: SCP, Wegener). Voor namen van de postcodegebieden zie de binnenkant van de kaft. 5% 2% 93% Autochtoon Allochtoon westers Allochtoon niet-westers Figuur 3: Percentage inwoners naar etniciteit in Drimmelen op 1 januari 2005 (Bron: CBS- Statline). 30.000 25.000 20.000 15.000 10.000 5.000 0 1.476 1.649 1.858 2.048 2.573 3.379 8.225 8.653 8.499 5.981 5.095 4.409 4.043 4.303 4.430 4.890 4.459 4.084 2005 2010 2015 75+ 65-74 jaar 45-64 jaar 30-44 jaar 15-29 jaar 0-14 jaar Figuur 4: Bevolkingsprognose 2005-2015 voor Drimmelen (Bron: De bevolkings- en behoefteprognose Noord-Brabant, actualisering 2005). 22

BIJLAGE 1 Levensverwachting en sterfte Indicator (%) Definitie Drimmelen West- NL Brabant Levensverwachting Bij geboorte, in jaren Mannen (2001-2004) 76,4 76,3 Vrouwen (2001-2004) 81,0 81,1 Totale sterfte (2001-2004) Aantal per 10.000 inwoners per jaar 1 Totaal 89,2 86,8 Sterfte hart- en vaatziekten (2001-2004) Aantal per 10.000 inwoners per jaar 1 Totaal 30,2 28,9 Sterfte kanker (2001-2004) Aantal per 10.000 inwoners per jaar 1 Totaal 24,1 23,6 Sterfte ziekten ademhalingswegen (2001-2004) Aantal per 10.000 inwoners per jaar 1 Totaal 8,7 8,3 Sterfte astma en COPD (2001-2004) Aantal per 10.000 inwoners per jaar 1 Totaal 4,1 3,9 Sterfte wegverkeersongevallen (2001-2004) Aantal per 10.000 inwoners per jaar 1 Totaal 0,6 0,6 1 Gestandaardiseerd naar leeftijd en geslacht. significant gunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) niet significant afwijkend van de eerstvolgende kolom met een cijfer significant ongunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) 23

GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN Gezondheidstoestand Indicator (%) Definitie Drimmelen West- Brabant Hartinfarct Afgelopen 12 mnd 19-64 jaar 1 1,0 Beroerte 0+ jaar (2001-2004) Ooit gehad 1,7 1,5 19-64 jaar Afgelopen 12 mnd, incl. TIA 1 0,8 Astma/COPD 0+ jaar (2001-2004) Afgelopen 12 mnd chronische 8,0 7,3 klachten luchtwegen 12-17 jaar Astma, bronchitis 3 9 19-64 jaar Afgelopen 12 mnd 5 8 Artrose 0+ jaar (2001-2004) Gewrichtsslijtage afgelopen 9,0 9,0 12 mnd 19-64 jaar Afgelopen 12 mnd, van heupen 8 8 of knieën Diabetes mellitus 0+ jaar (2001-2004) Afgelopen 12 mnd 3,2 2,8 12-17 jaar Diabetes mellitus 0,4 0,3 19-64 jaar Afgelopen 12 mnd 2 3 Functioneel beperkt Afgelopen maand in dagelijks functioneren t.g.v. lichamelijke gezondheid 19-64 jaar 17 19 Minder dan goed ervaren gezondheid 0+ jaar (2001-2003) Eigen gezondheid gaat wel/ 20,0 19,3 slecht/zeer slecht 12-17 jaar Eigen gezondheid matig/slecht 16 18 19-64 jaar Eigen gezondheid matig/slecht 12 13 Slecht ervaren Somscore MHI-5 60 psychische gezondheid 12+ jaar (2001-2004) 9,7 10,2 12-17 jaar 10 13 19-64 jaar 15 18 Eenzaamheid Matig of (zeer) ernstig eenzaam 19-64 jaar 38 40 significant gunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) niet significant afwijkend van de eerstvolgende kolom met een cijfer significant ongunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) NL 24

BIJLAGE 1 Oorzaken van ongezondheid Indicator (%) Definitie Drimmelen West- NL (%, tenzij anders vermeld) Brabant Lichamelijke eigenschappen en gedrag Overgewicht 20+ jaar (2000-2003) BMI 25 kg/m 2 45 45 12-17 jaar Op basis van leeftijds- en 7 11 geslachtsspecifieke criteria 19-64 jaar BMI 25 kg/m 2 54 47 Gemeten overgewicht vanuit JIS 5-6 jaar Op basis van leeftijd- en geslachtsspecifieke criteria BO groep 2 7 10 10-11 jaar Op basis van leeftijd- en geslachtsspecifieke criteria BO groep 7 11 16 Ernstig overgewicht (obesitas) 20+ jaar (2000-2003) BMI 30 kg/m 2 10 10 12-17 jaar Op basis van leeftijds- en 2 2 geslachtsspecifieke criteria 19-64 jaar BMI 30 kg/m 2 10 11 Roken 12+ jaar (2001-2004) Wel eens roken 31,3 31,5 12+ jaar (2001-2004) Zware rokers (20 sigaretten per 8,8 8,5 dag of meer) 12-17 jaar Dagelijks sigaretten 9 9 19-64 jaar Dagelijks sigaretten 25 28 Alcoholgebruik 12-19 jaar (2003) Actueel gebruik (afgelopen 58 maand) 12-17 jaar Recent gebruik (afgelopen 4 59 53 wkn) Binge drinken 12-17 jaar 6 glazen op 1 weekenddagen 18 13 Overmatig alcoholgebruik 19-64 jaar >21 glazen/week (man) of 15 12 >14 glazen/week (vrouw) Drinkers 12+ jaar (2001-2004) 1 keer/week 6 glazen/dag óf gemiddeld 3 glazen/dag (man) of 2 glazen/dag (vrouw) 18,8 19,1 Sport minder dan Buiten schooltijd 1x/week 12-17 jaar 28 24 Lichamelijke inactiviteit Niet voldoen aan Nederlandse Norm van Gezond bewegen 12+ jaar (2001-2004) 46,7 47,5 19-64 jaar 39 43 significant gunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) niet significant afwijkend van de eerstvolgende kolom met een cijfer significant ongunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) 25

GEZONDHEID TELT! IN DRIMMELEN Indicator (%) Definitie Drimmelen West- (%, tenzij anders vermeld) Brabant Onvoldoende groente of fruit 12-17 jaar Niet dagelijks groente én fruit 88 87 19-64 jaar Niet dagelijks 200 gram 89 90 groente én 2 stuks fruit Seksueel risicogedrag 12-17 jaar Ooit zonder condoom met 8 8 iemand naar bed geweest 19-64 jaar Afgelopen jaar 1 keer onveilig gevreeën met nieuwe of losse partner 5 7 Softdruggebruik 12-17 jaar Recent gebruik (afgelopen 4 wkn) 5 4 19-64 jaar Recent gebruik (afgelopen 4 wkn) 2 2 Harddruggebruik 12-17 jaar Recent gebruik XTC, amfetamine, 0,5 0,7 cocaïne, heroïne (afgelopen 4 wkn) 19-64 jaar Ooit gebruik XTC, amfetamine, 5 5 cocaïne, heroïne, LSD Sociale omgeving Gepest 12-17 jaar Afgelopen 12 mnd regelmatig 6 6 gepest Fysieke omgeving Overschrijding jaarnorm fijnstof 2004 Overschrijding jaarnorm stikstof 2004 Aantal personen blootgesteld aan jaargemiddelde fijnstofconcentratie >40 μg/m³ Aantal personen blootgesteld aan jaargemiddelde stikstofconcentratie >40 μg/m³ significant gunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) niet significant afwijkend van de eerstvolgende kolom met een cijfer significant ongunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) 0 70 0 7.498 NL 26

BIJLAGE 1 Zorg en preventie Indicator (%) Definitie Drimmelen West- (%, tenzij anders vermeld) Brabant Zorg Huisartsen (2005) Aantal per 10.000 inwoners 4,9 4,8 5,2 Preventie Screening borstkanker 50+ jaar mammografie (2001-2004) 50-75 jaar deelname bevolkingsonderzoek (2005) Screening baarmoederhalskanker 30+ jaar cervix uitstrijkje (2001-2004) 30-60 jaar deelname bevolkingsonderzoek (2004) Vaccinaties Dktp vaccinaties zuigelingen (1-1-2005) Griepvaccinaties 65- plussers (2005-2006) Jeugdgezondheidszorg Opkomst groep 2, groep 7 en klas 2 Afgelopen 2 jaar minstens één keer Afgelopen 5 jaar minstens 1 uitstrijkje Cohort 2002, eerste revaccinatie zuigelingen Door huisarts via Nationaal Programma Grieppreventie (NPG) Van opgeroepen kinderen in schooljaar 2004-2005 significant gunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) niet significant afwijkend van de eerstvolgende kolom met een cijfer significant ongunstiger dan de eerstvolgende kolom met een cijfer (p<0,05) 87 82 79,0 69,0 NL 74,0 75,8 68,0 67,5 98,5 95,8 93 82 92 89 27

Gemeente Drimmelen, West-Brabant Drimmelen Lage Zwaluwe Drimmelen Hooge Zwaluwe Made Langeweg Wagenberg Terheijden

Gezondheid telt! in Drimmelen Kernboodschappen voor lokaal beleid Het boekje Gezondheid telt! in Drimmelen brengt landelijke, regionale en lokale informatie samen over gezondheid en ziekte, oorzaken van ongezondheid, preventie en zorg in de gemeente Drimmelen. Op verschillende aspecten van de volksgezondheid kan het in de gemeente Drimmelen beter. Ongezond gedrag onder volwassenen komt nog veel voor ondanks gunstige ontwikkelingen. Ook ongezond gedrag van jongeren komt nog veel voor. Preventie van roken, overgewicht en alcoholmisbruik levert de meeste gezondheidswinst op. In de gemeente zijn veel organisaties en instellingen actief bij het uitvoeren van preventieactiviteiten. De effectiviteit van verschillende interventies kan verder worden verbeterd door deze nog meer in samenhang toe te passen. De gemeente zou hierin regie kunnen voeren door het aanmoedigen van samenwerking en afstemming, registratie en evaluatie van activiteiten. Met de lokale inkleuring kan dit boekje als startpunt dienen voor de volgende nota lokaal gezondheidsbeleid in Drimmelen. Dit boekje is onderdeel van de eerste proeve van een regionale Volksgezondheid Toekomst Verkenning (VTV). Andere onderdelen van deze regionale VTV zijn het samenvattend rapport Gezondheid telt! in West-Brabant, boekjes met kernboodschappen voor lokaal beleid voor de andere 17 gemeenten in de regio én het Regionaal Kompas Volksgezondheid (www.regionaalkompas.nl). Ontwikkeling van een regionale VTV wordt door VWS gezien als een belangrijke stap om de kwaliteit van de lokale nota s volksgezondheid te verbeteren. Met deze eerste regionale VTV loopt de GGD West-Brabant voorop in deze ontwikkeling. Breda 2007 GGD West-Brabant Postbus 3369 4800 DJ Breda Tel: (076) 528 20 00 Fax: (076) 521 60 62 www.ggdwestbrabant.nl