Arbo checklist Algemeen Over de checklist Alstublieft, dit is de gratis arbo-checklist! Het doel is u, als ondernemer, bewust te maken van de risico s op gebied van veiligheid, gezondheid en welzijn binnen uw bedrijf. Na het invullen van de checklist hebt u inzicht in de mogelijke knelpunten op deze gebieden. De checklist biedt u ook maatregelen om arbeidsongeschiktheid of andere schade te voorkomen. Algemene voorzieningen, huisvesting en bedrijfshulpverlening In de checklist komen vragen aan de orde over de veiligheid binnen uw bedrijf, de aandacht die u besteedt aan arbeidsomstandigheden en de gezondheid van uzelf en uw eventuele medewerkers. De vragen zijn onderverdeeld naar een aantal onderwerpen. Elk vraag kunt u met of beantwoorden. Bij elke vraag ziet u meteen of maatregelen nodig zijn en zo, welke maatregel u kunt nemen of welke verbetering u kunt aanbrengen. Hebt u na het invullen van de checklist behoefte aan een professiol advies, dan is dat altijd mogelijk. Een arbo-adviseur bezoekt dan uw bedrijf en bespreekt samen met u de verbetermogelijkheden. De kosten van het advies bedragen E 270,- en Interpolis vergoedt hiervan E 100,-. Wilt u gebruik maken van de preventiedienst bedrijfsadvies, m dan contact op met de AOV Preventiedesk. Het telefoonnummer is (013) 462 12 08. Zijn er elektrische voorzieningen aanwezig en wordt er veel gebruik gemaakt van elektrische apparatuur en gereedschap? Maak afspraken met een elektrische installateur of de leverancier van de elektrische apparatuur en gereedschap voor periodiek onderhoud en keuringen conform de NEN 3140. Wist u dat elektrische voorzieningen en apparatuur onderhouden en gecontroleerd moeten worden?, actie Worden verlengsnoeren gebruikt in natte omstandigheden? Leid leidingen of verlengsnoeren langs punten waar ze niet in aanraking kunnen komen met water; scherm spanningvoerende delen af; werk nooit aan elektrische kabels of apparatuur die nog onder spanning staan. Zijn er in geval van calamiteiten noodvoorzieningen aanwezig?, actie Zorg voor voldoende noodvoorzieningen, zie onder. Zijn de vluchtroutes vrij doorgankelijk?, actie Controleer op de plaats waar u werkt of de vluchtroutes niet geblokkeerd zijn. Is er een geschikt blusmiddel aanwezig?, actie Zorg dat er op de brand en risico afgestemde brandblusmiddelen aanwezig zijn. Kijk voor meer informatie op: www.brandblusserinfosite.nl. Zorg dat de brandblusmiddelen altijd gemakkelijk en snel te pakken zijn. Laat ze periodiek controleren en zorg dat u weet hoe ze werken. 0342 062010 Is er waar gewerkt wordt een (goed gevulde) verbandtrommel aanwezig? Is er een (tijdelijke) wasgelegenheid?, actie, actie Schaf een verbandtrommel aan. Bij voorkeur een bedrijfsverbandtrommel. Kijk voor de inhoud op www.ehbo.nl/verbandsetbedrijf.htm. Vul de verbandtrommel regelmatig aan en vervang verlopen artikelen. Een wasgelegenheid bijvoorbeeld een wasbak, keukenblok dient aanwezig te zijn. 1 van 7
Is er een toiletvoorziening aanwezig? Zijn er afspraken gemaakt over het niet roken in uw bedrijf?, actie, actie Vanuit de wetgeving dient er tenminste 1 toilet aanwezig te zijn. Op werkplekken waar meerdere mensen aanwezig zijn of werken mag niet gerookt worden. Toelichting In elk bedrijf dienen algemene- en noodvoorzieningen aanwezig te zijn. Hierbij moet u denken aan bijvoorbeeld een toilet, wasgelegenheid, schaft of pauze gelegenheid, brandblusmiddelen, verbandtrommel. Het blijkt in de praktijk regelmatig voor te komen dat (nood)deuren niet geopend kunnen worden, vluchtwegen geblokkeerd zijn, apparatuur slecht wordt onderhouden, en dat er onvoldoende hygiënische voorzieningen zijn. Het zijn allemaal punten die kunnen leiden tot ongevallen, gezondheidsklachten of erger. Voor werkruimten dienen er (nood)voorzieningen aanwezig te zijn en wel: vluchtwegen; deze dienen aanwezig te zijn en de vluchtweg mag niet belemmerd worden door obstakels; nooduitgangen; deze dienen gemarkeerd te zijn deuren dienen te allen tijde naar buiten te openen te zijn, deze mogen niet belemmerd worden door obstakels; noodverlichting; dient aanwezig te zijn indien ruimten die niet voorzien zijn van daglichtopeningen; brandmelders hangt af van de aard van het bedrijf (wel of geen brandgevaarlijke stoffen); brandblusapparatuur, per 200 m² minimaal 1 brandblusser, deze dienen periodiek gecontroleerd te worden; toiletvoorziening: eventueel een mobiele toiletunit; pauze/schaftvoorziening bijvoorbeeld een zitje, of andere gelijksoortige voorziening; een goed gevulde volgens de Oranje Kruis ingerichte verbandtrommel. Gevaarlijke stoffen, Vraag biologische agentia Wordt er met gevaarlijke stoffen gewerkt en is er informatie over deze stoffen aanwezig? Informatie over gevaarlijke stoffen vindt u op het etiket en op het zogenaamde informatie blad. Vraag deze op bij de leverancier. Leest u het etiket van de gevaarlijke stoffen en gebruikt u de voorgeschreven persoonlijke beschermingsmiddelen?, actie Lees voordat u de gevaarlijke stof gaat gebruiken, de waarschuwingsteksten op het etiket, volg de voorschriften en gebruik de juiste persoonlijke beschermingsmiddelen. Is de opslag van gevaarlijke stoffen in orde?, actie Zorg voor goede opslag van gevaarlijke stoffen conform de PGS richtlijn 15. Voor opslag tot 150 liter of kilo een losse kast conform NEN 2678; voor opslag tot 250 liter of kg kan gekozen worden voor bouwkundige kast; is de voorraad groter m kontact op met uw gemeente of Arbo-dienst. Kunnen tijdens de werkzaamheden gevaarlijke stoffen worden ingeademd? Zorg voor voldoende afzuiging, gebruik adembeschermende middelen. Kan de huid in aanraking komen met gevaarlijke stoffen tijdens de werkzaamheden? Voorkom huidblootstelling, gebruik voor de blootgestelde stof/product geschikte handschoenen. 2 van 7 Verricht u zagende, borende, schurende en polijstende werkzaamheden? Heeft u maatregelen genomen om blootstelling aan (fijn)stof te voorkomen? Gebruik zoveel mogelijk gereedschap die stofverspreiding voorkomen, wanr stof reductie niet mogelijk is, gebruik dan geschikte adembescherming en zorg dat collega s niet aan het stof worden blootgesteld.
Heeft u maatregelen genomen om blootstelling aan biologische agentia te voorkomen?, actie De blootstelling aan biologische agentia dient geminimaliseerd te worden. Dit kan plaatsvinden door middel van: aanwezigheid goede wasgelegenheden; gebruik ontsmettende middelen; let op bij het vernevelen van water, laat de leiding eerst flink doorspoelen; gebruik van persoonlijke beschermingsmiddelen; bedek de blote huid. Raadpleeg bij een tekenbeet die een rode plek veroorzaakt uw huisarts. Gevaarlijke stoffen Veel ongevallen gebeuren door onbekendheid met het product en de eigenschappen hiervan op het gebied van de gezondheid of veiligheid. Via het etiket en product informatie bladen worden de gevaren op het gebied van veiligheid-, gezond- en het milieu door middel van symbolen en de daarbij behorende R (=risico) en S (= veiligheid) zinnen aangegeven. Blootstelling aan chemische middelen kan plaatsvinden via: inademing van dampen, gassen nevels en stof; huid- en slijmvlies blootstelling (veelal handen, onderarmen en gezicht); mond (spijsverteringskanaal) eten en drinken op de werkplek. Indien stoffen gebruikt worden of vrijkomen welke voorzien zijn van een oranje gevarensymbool of die ontplofbaar, licht ontvlambaar, ontvlambaar, sensibiliserend, mutageen, voor de voortplanting vergiftig zijn, moeten die stoffen geregistreerd worden. In dit register moet in elk geval zijn vermeld de naam van de stof, de gevaren en de plaats waar de stof gebruikt wordt. De vorm van het register is vrij en mag dus aansluiten bij een bestaand registratie systeem. (bijv. inkoopsysteem) Belangrijkste doel van een register is, dat bekend is met welke stoffen gewerkt wordt en welke risico s dit met zich meebrengt. Voor de opslag voor gevaarlijke stoffen kunt u de volgende richtlijnen aanhouden: Een dagvoorraad voor eigen gebruik: mag op de werkplek staan; Voorraad tot 150 kg: opbergen in een afsluitbare kast die voldoet een de eisen uit de NEN 2678. Lees de voorschriften op het etiket en gebruik de voorgeschreven persoonlijke beschermingsmiddelen! Biologische agentia Blootstelling aan biologische agentia zoals bacteriën, schimmels en virussen kan leiden tot gezondheidsschade. Zo kan een tekenbeet de ziekte van Lyme veroorzaken. Bij het vernevelen van water kan de legionella bacterie in waterleidingen of bovengrondse waterbassins een bron van besmetting vormen en een ernstige vorm van longontsteking veroorzaken Fysieke belasting, Vraag inrichting werkplekken Wordt er regelmatig zwaarder dan 25 kg getild? Til niet meer dan 25 kg. Til voorwerpen die zwaarder zijn met meerdere personen of maak gebruik van hulpmiddelen, zoals steekwagen, palletwagen, steekkar of kruiwagen, heftruck etc. Wordt er regelmatig in hoog tempo gewichten van meer 5 kg getild? Moet u geregeld zware lasten duwen of trekken? Werkt u regelmatig in ongunstige houdingen? Werkt u regelmatig onder knie- en boven schouderhoogte? Moet u regelmatig geknield of gebukt werken? Gebruik bij frequent tillen van gewichten meer 5 kg zoveel mogelijk hulpmiddelen. Til met een rechte rug. Til zo dicht mogelijk bij het lichaam. Probeer zoveel mogelijk te duwen in plaats van te trekken. Maak gebruik van hulpmiddelen, (elektrische) palletwagen, een heftruck, treklier en dergelijke. Zorg ervoor dat de ondergrond zo egaal mogelijk is. Gebruik de juiste hulpmiddelen verlengde steel, opstapjes, huishoudladder en dergelijke. Zorg dat werkzaamheden onder knie- en boven schouderhoogte zoveel mogelijk vermeden worden. 3 van 7
Werkt u regelmatig met gedraaide rug? Voert u werkzaamheden uit waarbij telkens (ongeveer) dezelfde hand en armbewegingen gemaakt moeten worden? Voorkom het werken met een gedraaide rug plaats de materialen recht voor u, laat uw bekken met de rug meedraaien of gebruik hulpmiddelen. Wissel de werkzaamheden zoveel mogelijk af, stel korte minipauzes in, denk aan automatisering, verdeel het werk meer over de dag. Lichamelijk (zwaar) werk Klachten van rug en ledematen zijn de grootste veroorzakers van ziekteverzuim en arbeidsongeschiktheid. De oorzaak hiervan is divers, bijvoorbeeld zwaar tillen, werken boven schouder- en onder kniehoogte, bukkend of knielend werk, een verkeerde, gehaaste of overmatige belasting, waarbij de Tillen, duwen en trekken, repeterende bewegingen en werkhouding een rol spelen. Tillen Zwaar en verkeerd tillen kan leiden tot slijtage aan de rug. Rugklachten kunnen ontstaan bij: geregeld zonder hulpmiddelen zwaarder tillen dan 25 kg bijvoorbeeld het tillen van dozen, kisten, zakken, etc.; met gedraaide rug tillen, onder knie- en boven schouderhoogte tillen/stapelen; haastig en gespannen tillend werk verrichten. Duwen en trekken Zwaar duwen en trekken kan leiden tot rug- en schouderklachten. Dit komt bijvoorbeeld voor bij: het duwen van rolcontainers of handpalletwagens over een oneffen of hellend vlak; aan en afkoppelen aanhangwagens; het duwen en trekken aan (vastzittende) voorwerpen. Repeterende bewegingen Repeterend werk kan het zogenaamde RSI Repetitive Strain Injury veroorzaken tegenwoordig CANS (Complaints of Arm, Neck and/or Shoulder). Het risico op het ontstaan van CANS wordt verhoogd door: hoge werkdruk, verkeerd of onjuist ingesteld meubilair, verkeerde lichaamshouding. Wilt u meer weten over CANS? Kijk op rsi.startpagina.nl. Ongunstige werkhouding Werkhoudingen die lang moeten worden volgehouden, kunnen leiden tot spier- en gewrichtsklachten. Dit komt voor bij: geregeld langer dan 1 uur achtereen staan; werkhoogte te hoog of te laag doordat de voorzieningen niet afgestemd zijn op het werk; ongunstige werkhoogten bij bijvoorbeeld knielend- en bukkend werk, werken op ongelijk of hellend vlak. Fysische factoren: klimaat, verlichting, geluid en trillingen en straling Heeft u klachten over het binnenklimaat? Heeft klachten over te hoge temperatuur? Voor zittend werk dient de temperatuur in de zomerperiode 23-26 C te zijn en in de winterperiode 21-24 C. Voor staand en lopend werk in magazijnen, werkplaatsen tussen de 12 en 18 C. Heeft u klachten over te lage temperatuur? Heeft u klachten over tocht? Heeft u klachten van stank door slechte ventilatie? Heeft u klachten van te hoge of te lage luchtvochtigheid? Tocht dient voorkomen te worden. Zorg voor natuurlijke of mechanische ventilatie waarbij de lucht minimaal 1 keer per uur ververst wordt. De luchtvochtigheid tussen 30 en 70 %. 4 van 7
Klimaat Lawaai Trillingen en schokken Verlichting Werken bij temperaturen boven 28 C of lager dan 12 C kan onbehaaglijk worden en bij meer dan 35 C ondraaglijk. Dit is mede afhankelijk van de luchtvochtigheid, luchtsnelheid (tocht), aard van de werkzaamheden en de kleding die iemand draagt. Daarnaast kunnen slechte klimaatomstandigheden leiden tot concentratie verlies en de kans op fouten sterk verhogen. In bedrijven waar bijvoorbeeld gewerkt wordt met perslucht, elektrisch of motorisch aangedreven handgereedschap, zaag- slijp -of polijstmachines, bestaat risico op lawaaidoofheid. Het is een aandoening die langzaam ongemerkt ontstaat en niet meer hersteld, waardoor de mensen in een sociaal isolement komen. In Nederland staat lawaaidoofheid op de tweede plaats van beroepsziekten. Als u op 1 meter afstand van elkaar met stemverheffing moet spreken, kan het geluid als gehoorschadelijk worden beschouwd. Blootstelling aan trillingen en schokken (hand- armtrillingen) veroorzaakt door elektrisch-, lucht- of motorisch- (hand) gereedschap, trillende machines of voertuigen kunnen gezondheidsklachten veroorzaken Bijvoorbeeld geen gevoel in de vingers, slechte doorbloeding van de vingers (witte vingers), gewrichtsklachten. Bij het rijden op voertuigen kunnen de lichaamstrillingen veroorzaakt door trillingen en schokken op den duur rug- en gewrichtsklachten veroorzaken. In de praktijk blijkt onvoldoende verlichting op de werkplek regelmatig voor te komen. Denk hierbij aan de herfst en wintermaanden, bij het werken onder vloeren, kelders, gangen en ruimten waar geen daglichtvoorzieningen zijn. Zorg voor een goede verlichting op de werkplek of bij de werkzaamheden. Bij te weinig verlichting worden details minder goed waargenomen, hierdoor kunnen eerder vermoeidheidsklachten optreden of kunnen onveilige situaties ontstaan. Teveel licht geeft hinder en spiegelingen waardoor er kans op fouten ontstaat en taken minder goed uitgevoerd worden. Persoonlijke Vraag beschermingsmiddelen Beschikt u over de benodigde persoonlijke beschermingsmiddelen?, actie Stel vast welke middelen nodig zijn en schaf die aan, raadpleeg hiervoor de richtlijnen van de fabrikant of leverancier. Zorg dat de gebruikte persoonlijke beschermingsmiddelen regelmatig gereinigd, vervangen en/of gecontroleerd worden. Heeft u of uw medewerkers, uitzendkrachten, stagiaires, voorlichting en instructie gehad over het gebruik van de persoonlijke beschermingsmiddelen?, actie Maak afspraken met de leverancier of de arbodienst over voorlichting en instructie van de op de aard van de werkzaamheden afgestemde persoonlijke beschermingsmiddelen. Toelichting In verschillende bedrijven spelen persoonlijke beschermingsmiddelen een belangrijke rol. Vooral wanr door de aard van het werk en het kortdurend karakter bronmaatregelen of andere technische oplossingen niet mogelijk zijn. In dergelijke gevallen is het noodzakelijk om persoonlijke beschermingsmiddelen te gebruiken. Persoonlijke beschermingsmiddelen dienen gebruikt te worden ter voorkoming van fysiek letsel, blootstelling aan chemische stoffen, geluid, straling en biologische agentia. Zij voorkomen gezondheidsschade of erger. De meest gebruikte persoonlijke beschermingsmiddelen zijn onder andere: veiligheidshelmen, gehoorbescherming, beschermende werkkleding, veiligheidsschoenen of laarzen met antislipzool, (werk) handschoenen, adembescherming, veiligheidsbril of gelaatscherm. Veiligheid en Vraag arbeidsmiddelen Worden er regelmatig ladders gebruikt? Zet de ladders bij gebruik vast tegen wegglijden. Controleer de ladder minimaal 1 keer per ar (scheuren, ladderschoenen, etc.). Worden er regelmatig (rol)steigers gebruikt? Zorg voor een stabiele plaatsing en voldoende verankering. Controleur de leuningen, vloeren en verbindingen. 5 van 7
Bestaat er gevaar op uitglijden, struikelen of vallen? Zijn de bewegende delen van machines afgeschermd? Wordt de apparatuur, machines, gereedschappen regelmatig onderhouden, geïnspecteerd en zo nodig gekeurd? Heeft u wel eens een (ernstig) bedrijfsongeval gehad? (Ernstige ongevallen, met binnen 24 uur opname in het ziekenhuis of met blijvend letsel, moeten bij de arbeidsinspectie gemeld worden) Zo, hebt u toen een analyse van het ongeval gemaakt? Er wordt regelmatig met elektriciteit gewerkt?, actie, actie Ruim rondslingerende voorwerpen op. Draag schoenen met een goed slipvrij profiel. Scherm wand-, dak- en vloeropeningen af en plaats de luiken of andere afsluitingen direct terug. Scherm bewegende delen van machines af en vervang ontbrekende of kapotte afschermingen Werk niet met los hangende kleding of sals in de buurt van bewegende delen (meedraaien). Apparatuur, machines en gereedschappen moeten in goede conditie zijn om gevaarlijke en ongezonde situaties voor de gebruiker te voorkomen. Zij moet en regelmatig (visueel) worden gecontroleerd op beschadigingen. De keuringen dienen door een deskundig bedrijf worden verricht. Praktisch is het om hier een onderhoudscontract voor af te sluiten. Van ongevalonderzoek kunt u veel leren en de kans op soortgelijke ongevallen in de toekomst sterk verkleinen. Komt u er zelf niet uit, Interpolis helpt u graag. Maak bij het werken aan de elektriciteit voorzieningen de delen spanningsvrij. Let op dat de persoon die werkt aan elektrische installaties vakbekwaam is. Veiligheid In bedrijven gebeuren er elk ar opnieuw ongevallen met- en zonder verzuim. Uit een onderzoek van de arbeidsinspectie blijkt dat uitzendkrachten vaker bij een ongeval betrokken zijn dan werknemers in vaste dienst. Ernstige ongevallen, met binnen 24 uur opname in het ziekenhuis of met blijvend letsel, moeten bij de arbeidsinspectie gemeld worden. De ongevaloorzaken zijn van uiteenlopende aard bijvoorbeeld door: ondeugdelijke ladders of steigers; ontbreken van (vloer)afschermingen of leuningen; vallen van voorwerpen; een slecht onderhouden of ondeugdelijk arbeidsmiddel; vallen - uitglijden en struikelen over voorwerpen; niet volgen van veiligheidsvoorschriften of werkinstructies; snijden aan scherpe voorwerpen zoals scherpe rand, glas, messen en dergelijke. Arbeidsmiddelen Alle machines en arbeidsmiddelen van na 1995 moeten voorzien zijn van een CE-markering, verklaring van overeenstemming en een Nederlandstalige gebruiksaanwijzing. Dit betekent dat in alle redelijkheid mag worden aangenomen dat deze machines aan de Nederlandse eisen voldoen. Dit betekent niet dat er geen risico s meer zijn tijdens het werk. Door het gebruik gaat elk arbeidsmiddel in kwaliteit achteruit. De frequentie van het onderhoud en de controles is afhankelijk van het gebruik. Kritische onderdelen van veel gebruikte arbeidsmiddelen, gereedschappen of machines zullen vaker gecontroleerd moeten worden, dan meer slijtvaste delen van een machine die incidenteel gebruikt wordt. 6 van 7
Welzijn en stress Heeft u regelmatig het gevoel dat u overbelast wordt in uw werk? Neem contact op met uw Arbo-dienst of een andere deskundige, laat de werksituatie analyseren en m de geschikte maatregelen om de werkdruk te reguleren. Werkt u regelmatig onder tijdsdruk? Repeterend werk onder tijdsdruk kan leiden tot verkrampte lichaamshoudingen. Waardoor er een verhoogde kans is op het ontstaan van CANS klachten. Toelichting Stress komt op iedere werkplek voor en leidt vaak tot beter werk. Als stress echter langdurig en continu bestaat kan dit gaan knagen en leiden tot overspanning en oververmoeidheid. Stress en hoge werkdruk zijn belangrijke oorzaken van arbeidsongeschiktheid. Hoge werkdruk in combinatie met stress is ook een de belangrijke oorzaken voor van het ontstaan van CANS. Arbeidsomstandigheden zorg en organisatie Voor een goede bedrijfsvoering is het verstandig een aantal zaken op het gebied van arbeidsomstandigheden zorg vast te leggen. Hiermee wordt gelijk ook voldaan aan de wettelijke verplichting om te zorgen voor goede arbeidsomstandigheden. Ook ondernemingen zonder persol kunnen in een aantal gevallen onder deze verplichting vallen. Dit geldt als u werkt met stagiaires, in een maatschap, met kennissen, vrienden of familieleden. Wordt een beleid gevoerd om de veiligheid, gezondheid en welzijn van hulpkrachten en stagiaires te optimaliseren?, actie Maak een kort bedrijfsreglement waarin u vermeldt wat de taken en bevoegdheden zijn van een stagiaire of andere hulpkracht. Zijn taken, bevoegdheden en verantwoordelijkheden voor stagiaires of andere hulpkrachten vastgelegd?, actie In het bedrijfsreglement kunnen ook de bevoegdheden en verantwoordelijkheden voor stagiaires of andere hulpkrachten worden vastgelegd. Wist u dat er specifieke richtlijnen zijn voor jeugdige hulpkrachten en stagiaires? Vraag de folder voor jongeren en werk op bij www.rijksoverheid.nl. Wist u dat u als ondernemer ook verantwoordelijk bent voor de veiligheid en gezondheid van werknemers van andere bedrijven, inleen/uitzendkrachten, stagiaires maar ook van bezoekers?, actie Er dient aandacht besteed te worden aan instructies voor bezoekers; maak duidelijke afspraken met uitlenende werkgevers. Hebt u wel eens bedrijfsongeval gehad? Zo, hebt u toen een analyse van het ongeval gemaakt?, actie Van ongevalonderzoek kunt u veel leren en de kans op soortgelijke ongevallen in de toekomst sterk verkleinen. Komt u er zelf niet uit, Interpolis helpt u graag. Bent u op de hoogte van de richtlijnen van bedrijfshulpverlening?, actie Informatie over de Eerst Hulp-BHV kunt u krijgen bij Safety Control telefoonnummer (075) 612 21 64. Zijn er in overleg met de opdrachtgever instructies gemaakt voor van wat te doen bij ongevallen of brand?, actie Maak korte afspraken in samenspraak met de opdrachtgever wat u of uw medewerkers moeten doen bij ongevallen of brand. 7 van 7