Een vergelijkende studie van methodieken toegepast op een universiteitsgebouw

Brandrisicoanalyse Preventie Opleiding Een vergelijkende studie van methodieken toegepast op een universiteitsgebouw Niettegenstaande alle voorzorgen op het gebied van de conceptie en de constructie van de gebouwen en ondanks een streng geselecteerde inboedel, kan het falen van het MENSELIJK GEDRAG, toch nog tot ware rampen leiden. Het staat vast dat bij de meeste schoolbranden, de oorzaak te vinden is bij nalatigheid, onwetendheid, vergissingen, roekeloosheid en zelfs vandalisme. Het is ontstellend hoe vaak die tekortkomingen bij de dagelijkse bezigheden begaan worden zonder het minste schuldbesef. Daar zit juist de kern van de kwaal: de meeste preventieve acties vergen slechts een geringe inspanning die echter niet gedaan wordt door gemakzucht, laksheid en de tegenzin om te breken met gewoonten. DE ILLUSIE DAT ALLES IN ORDE IS OMDAT HET TOT DUSVER NIET BRANDDE VERZWAKT HET BESEF VAN HET GEVAAR, HET BELANG VAN DE PREVENTIE EN HET GELOOF IN DE MOGELIJKHEID VAN BRAND. Het is MISDADIG niet in brandgevaar te geloven en niet terdege bewust te zijn van zijn verantwoordelijkheid. Inleiding Probleemstelling Zo goed als alle wettelijke bepalingen in het kader van welzijn op het werk die specifiek handelen over het thema brandveiligheid zijn nog terug te vinden in het ARAB, in het bewuste artikel 52 dat geschreven werd na de grote brand van de Innovation in Brussel op 22 mei 1967. Heel vaak wordt echter over het hoofd gezien dat in uitvoering van het dynamisch risicobeheersingsysteem tevens een risicoanalyse dient gemaakt te worden rond brandveiligheid. Dit is niet alleen een wettelijke verplichting maar onontbeerlijk om te komen tot een brandveilig gebouw én een brandveilig gebruik van een gebouw. Doel van het eindwerk In dit eindwerk willen we het belang van de brandrisicoanalyse duidelijk in de verf zetten in de hoop dat we het huidige denkkader rond brandveiligheid kunnen verruimen en een bijdrage kunnen leveren aan het opvullen van die belangrijke lacune in het dynamisch risicobeheersingssysteem van vele ondernemingen en instellingen. Er worden eerst een aantal methodieken beschreven om een brandrisicoanalyse uit te voeren. Naast deze beschrijving hebben we deze methodes ook zelf toegepast op een universiteitsgebouw. Daarna hebben we de verschillende methodieken met elkaar vergeleken en zijn we op zoek gegaan naar de sterktes en zwaktes van elke methode gebruik makend van een door onszelf opgestelde lijst van beoordelingscriteria. Met dit werk willen we in de eerste plaats een overzicht geven van een aantal methodieken voor brandrisicoanalyse. Daarnaast kan de overzichtelijke tabel uit het laatste hoofdstuk die alle resultaten van deze vergelijkende studie bundelt, vervolgens een hulp bieden bij het kiezen van een bepaalde risicoanalyse methode om toe te passen in de eigen onderneming. De informatie die vervat zit in de uitgewerkte cases zal hierbij een welgekomen ondersteuning zijn. 23

Gloednieuw. Methodologie Een vergelijkende studie van methodieken De toetssteen Om de verschillende methodieken met elkaar te kunnen vergelijken, hebben we een aantal beoordelingscriteria gedefinieerd waaraan een risicoanalyse volgens ons dient te voldoen. We hebben deze criteria gegroepeerd in 3 thema s, zijnde effectiviteit, toepassing en resultaten. Het geheel van deze criteria hebben we de toetssteen genoemd. TECHNIK Brandwerende kabelbundeldoorvoer DS 90 Brandwerende doorvoeren beschermen kabels en buizen. De vuur- en rookdichte doorvoer wordt snel en eenvoudig gemonteerd met een frees van Ø 74 mm. De innovatieve Systeemoplossing met hoog montage-comfort. Veilige, zichtbare, gecertificeerde brandafscherming EI30-EI90 Voor wand invoer en wand doorvoer Zonder plamuren of aansmeren Voegen en spleten worden vanzelf gedicht Montage achteraf zonder beschadiging Voor kabelbundels of afzonderlijke installatiebuizen Doos-, behuizing- en afschermsystemen voor brandwerende wanden en plafonds. HELIA elektrische installatiesystemen Inbouw. Hollewand. Betonbouw. Opbouw. Verbindingstechniek Bevestigingstechniek. Brandbeveiliging. Akoestiek. Energie efficiënte installatie www.helia-elektro.be. Tel. +32(0)3.899.40.40 kai0411 a) EFFECTIVITEIT We beschouwen een methode in meer of in mindere mate als effectief wanneer alle risico s worden opgespoord. De effectiviteit werd beoordeeld door na te gaan of de methode a. Voldoet aan de wetgeving (art. 8 KB van 27 maart 1998 inzake het welzijnsbeleid) R.A. op 3 niveaus en met 3 duidelijk identificeerbare stappen? b. Volledig is Komen de verschillende risicofactoren naar boven die het verloop van een brand bepalen? c. Betrouwbaar is Laat de methode de inbreng van experten toe? Zijn de resultaten tot stand gekomen binnen een multidisciplinair team? b) TOEPASSING Om de toepassing van een methode te beschrijven hebben we opnieuw drie kenmerken gedefinieerd. a. Gebruiksgemak Hoe vlot verloopt de toepassing van een methode en welke inzichten worden er verworven? b. Efficiënt Hoe is het evenwicht tussen de geleverde inspanning en de bekomen resultaten? c. Participatie Heeft de inbreng van verschillende personen bijgedragen tot de resultaten? c) RESULTATEN Het uitvoeren van een risicoanalyse is geen doel op zich. Het is een manier om tot inzichten te komen over welke risico s aanwezig zijn of kunnen zijn in een bepaalde situatie. De volgende stap bestaat erin om na te gaan welke maatregelen er moeten genomen worden om de opgespoorde risico s te elimineren of tot een aanvaardbaar niveau te herleiden. Vandaar het belang om na te gaan op welke manier de resultaten van de uitgevoerde risicoanalyse gebruikt kunnen worden. 24 DS90_105x297_NL.indd 1 23.09.2011 13:18:32

Preventie Parameters die we hier hebben gedefinieerd zijn a. Voorstelling Hoe kunnen de resultaten worden voorgesteld aan het management? b. Traceerbaarheid Kan een bepaald resultaat vlot en eenduidig worden gereconstrueerd in geval van twijfel of discussie? c. Risk Ranking Kunnen de verschillende risico s op een effectieve en efficiënte manier gerangschikt worden om prioriteiten te kunnen bepalen? toegepast op een universiteitsgebouw Uiteindelijk werden drie verschillende risicoanalysemethodieken weerhouden in dit eindwerk om de vergelijking aan te gaan. De FRAME-methode, de ISO- methode en de FSRAmethode. Uiteraard hadden we ook nood aan een studieobject, een gebouw waarop we de verschillende methoden zouden kunnen toepassen. Uiteindelijk kozen we voor het meest recente universiteitsgebouw op de VUB Campus te Etterbeek. Een hoog gebouw met 11 bouwlagen waarbij de niveaus 0, 1, 2 en 3 hoofdzakelijk uit leslokalen bestaan en de bovenliggende bouwlagen ruimte geven voor laboratoria, kantoren, administratieve lokalen etc. Aangezien de FRAME-methode slechts geldige resultaten oplevert voor één compartiment, hebben we ons in dit eindwerk beperkt tot het uitvoeren van de brandrisicoanalyse voor één verdieping. We hebben gekozen voor verdieping 8. Op deze verdieping vinden we burelen, verschillende labo s, een afwaslokaal, een koude kamer, een weeglokaal met opslagkasten voor vaste stoffen, een diepvrieskamer en labo s waar met radioactieve isotopen wordt gewerkt. Brandrisicoanalyse Vóór het uitvoeren van een brandrisicoanalyse dient steeds nagegaan te worden in hoeverre er overeenstemming is met de van toepassing zijnde (prescriptieve) wetgeving. Indien nodig dient actie ondernomen te worden om de toestand te regulariseren om zo het minimum niveau aan brandveiligheid te bekomen. Frame methode FRAME is de afkorting van Fire Risk Assessment Method for Engineering. Het is een semi-kwantitatieve methode die ontwikkeld werd door de heer Erik De Smet op basis van de Zwitserse Gretener-methode die stamt uit de verzekerings-wereld. De toepassing van de FRAME methode bestaat erin om een heel aantal parameters in te voeren in een EXCELrekenblad dat gratis ter beschikking gesteld wordt op de website www. framemethod.net. Na toetsing aan onze toetssteen blijkt de methode vooral goed te scoren op vlak van voorstelling van de resultaten en betrouwbaarheid. Minder goed is het gebruiksgemak en de volledigheid. Risk Ranking is niet mogelijk met de FRAME methode en scoort bijgevolg het slechtste. Globaal gezien komt de FRAME methode het minst goed uit onze vergelijkende studie. Iso methode De ISO methode is een methode die ons aangereikt werd door onze copromotor, de heer Bart Vanbever, ge- 25

Beschermengel. HWD 90 HELIA elektrische installatiesystemen Inbouw. Hollewand. Betonbouw. Opbouw. Verbindingstechniek Bevestigingstechniek. Brandbeveiliging. Akoestiek. Energie efficiënte installatie www.helia-elektro.be. Tel. +32(0)3.899.40.40 brandwerende dozen geven de verspreiding van vuur en rook geen kans. Ze maken vluchtwegen veilig en behouden de brandweerstandsklasse tot EI90. Maken vluchtwegen veilig Behouden de vuurweerstandsklassen EI30 - EI90 van plafonds en wanden Goedgekeurd door het Deutsche Institut für Bautechnik (DIBt) en het Belgische Instituut voor Brandveiligheid (ISIB) Inbouwdozen en -behuizingen voor brandwerende wanden en plafonds. kai0911 baseerd op 2 ISO normen (technische specificaties), nl. de ISO/TS 16732 & 16733, die komen uit de wereld van de Fire Safety Engineering. Deze methode kan zowel kwantitatief als kwalitatief uitgewerkt worden. Zonder in detail te gaan in deze samenvatting, komt de toegepaste methodiek concreet neer op het uitwerken van 6 stadia. Vooraleer te starten met de eigenlijke risicoanalyse worden eerst de doelstellingen en de aanvaard-baarheidscriteria bepaald alsook de ontwerp specificaties. Daarna volgt de risicoanalyse waarbij gebruik gemaakt wordt van een 10-stappen procedure voor de bepaling van het risico. Nadien volgt de evaluatie van het risico ten aanzien van de doelstellingen en de aanvaardbaarheidscriteria om over te gaan tot de beheersing van de risico s en de communicatie van de restrisico s aan alle belanghebbenden. De opmaak van een risicoanalyse volgens de ISO methode vraagt een inbreng en deskundigheid van verschillende personen, elk met zijn specifieke kennis en deskundigheid: deskundigen van het bedrijf of de instelling zijn nodig voor hun kennis van het bedrijf, de werk- en veiligheidsprocedures, de productkennis, externe deskundigen zijn nodig voor hun kennis van de technische specificaties, het domein brand en brandpreventie en voor hun objectieve houding. Na toepassing van de methode op het universiteitsgebouw en de toetsing aan onze toetssteen blijkt de ISO methode op alle vlakken zeer goed te scoren. Wel dient opgemerkt te worden dat het een zeer uitgebreide methode betreft die heel wat inspanning vraagt. 26 HWD90_105x297_NL.indd 1 26.09.2011 13:39:20

Preventie Fsra methode De FSRA methode is een kwalitatieve methode, gebaseerd op de gidsen die zijn opgesteld naar aanleiding van de UK Regulatory Reform Fire Safety Order 2005. De methode volgt een 5-stappen pad waarbij telkens verschillende checklists worden aangereikt om deze stappen tot een goed einde te brengen. Het identificeren van de brandgevaren op basis van de vuurdriehoek is de eerste stap. Daarna worden de personen die aan het risico kunnen worden blootgesteld geïdentificeerd. De derde stap bestaat erin om het risico op brand te evalueren, het brandgevaar te verwijderen of te verminderen en de personen te beschermen. De volgende stap is het registreren van alle belangrijke bevindingen en de genomen acties, het opstellen van een noodplan en het informeren en trainen van alle relevante personen. De laatste stap bestaat erin om de brandrisicoanalyse op regelmatige basis te herzien en aan te passen aan gewijzigde omstandigheden. Zoals gezegd worden de verschillende stappen ondersteund door relevante checklists. Na toetsing aan onze toetssteen is de sterkte van deze methode zijn eenvoud en laagdrempeligheid gekoppeld aan een goede effectiviteit. Een gevoelig punt is de volledigheid aangezien deze in grote mate afhangt van de doeltreffendheid van de gebruikte checklist en de mate waarin deze aangepast is aan het te analyseren gebouw. Echter, er zijn gratis gidsen beschikbaar over o.a. scholen en winkels, fabrieken en opslagplaatsen, hotels, openluchtevenementen, bioscopen en theaters, enz waarin heel wat informatie en inspiratie beschikbaar is. De zwakkere punten van deze methode ligt in de lage graad van participatie en de beperkte voorstellingsmogelijkheden van de resultaten. Conclusie & toekomstperspectieven Conclusie We zijn in dit eindwerk vertrokken vanuit de probleemstelling dat wanneer het op brandveiligheid aankomt er doorgaans enkel gekeken wordt naar de specifieke regelgeving die er over dit thema bestaat. Het uitvoeren van een risicoanalyse specifiek rond brandveiligheid wordt vaak over het hoofd gezien hoewel dit eveneens een wettelijke verplichting voor elke werkgever is. Bovendien maakt een brandrisicoanalyse een onontbeerlijk deel uit van het dynamisch risicobeheersingssysteem. Het risico op brand is immers nooit volledig uit te sluiten. Door het uitwerken van drie verschillende methodieken, toegepast op een universiteitsgebouw, hebben we in de eerste plaats aangetoond dat er wel degelijk methoden voorhanden zijn om aan brandrisicoanalyse te doen. We hopen dat met de beschikbare informatie in dit eindwerk reeds heel wat ondernemingen de stap zullen zetten om er zelf werk van te maken. We hebben in dit eindwerk niet alleen drie verschillende methodieken toegepast, nee, we hebben ze ook met elkaar vergeleken. Om dit te kunnen doen, hebben we onze eigen methode ontwikkeld. Een methodiek om methodieken te vergelijken zeg maar. Hiervoor hebben we een set van negen beoordelingscriteria uitgewerkt in 3 thema s, zijnde effectiviteit, toepassing en resultaten. Het geheel van deze criteria hebben we de toetssteen genoemd. We hebben elke methode onderworpen aan onze toetssteen aan de hand van de ervaring die wij er mee hebben opgedaan bij de toepassing ervan op het door ons uitgekozen universiteitsgebouw op de VUB campus. Toekomstperspectieven Bij het opstellen van dit eindwerk en de daarbij horende keuzes en beperkingen achten wij de volgende pistes zeer nuttig om nog verder uit te werken. Ten eerste zouden de drie methoden nog meer in detail en vooral in verschillende sectoren moeten worden toegepast om op die manier een meer genuanceerd beeld te krijgen op de vergelijking. We denken bijvoorbeeld aan de toepassing ervan in een industriële omgeving, een kantooromgeving, of in publiek toegankelijke gebouwen zoals grootwarenhuizen, bioscopen en discotheken. Verder denkend op het voorgaande zouden de drie methoden kunnen toegepast worden op verschillende sectoren met hun specifieke processen. Op die manier zou, aan de hand van de toetssteen, tot de beste methode voor een bepaalde sector kunnen besloten worden. Sectorafspraken zouden vervolgens kunnen worden gemaakt om de toepassing van die methode op te leggen aan alle ondernemingen die tot de sector behoren. Tot slot zijn er nog andere brandrisicoanalyse methoden te vinden die we graag eens aan de toetssteen zouden onderwerpen. We denken aan de Sobane methode en de online methode op www.rie.nl. Ing. Jan De Baerdemaeker & Ing. Benny Meylemans 27