1 E BACHELOR INFORMATICA RECHT VAN DE INTELLECTUELE EIGENDOM SAMENVATTING DOOR PIETER DE BAETS (2009) Hoofdstuk 1: Inleiding... 3 1. Wat zijn intellectuele Eigendomsrechten (=IER)?... 3 2. kenmerken van de intellectuele eigendomsrechten... 4 3. Verschilpunten tussen het auteursrecht (S.L.) en de indstrustïele eigendomsrechten... 4 4. Het territorialiteitsbeginsel... 4 5. Belangrijke verdragen... 5 Het Verdrag tot oprichting van de Wereldorganisatie voor Intellectuele Eigendom (WIPO/OMPI-verdrag)... 5 Hoofdstuk 2: Auteursrecht... 6 6. Het beschermde voorwerp en de beschermingsvoorwaarden... 6 7. De titularis van het auteursrecht... 6 8. De prerogatieven van een auteur... 7 Vermogensrechten... 7 1. Reproductierecht... 7 2. Publieke mededelingsrecht... 8 3. Eigenschappen van de vermogensrechten... 8 4. Uitzonderingen op de vermogensrechten... 8 Morele rechten van de auteur... 9 1. Inhoudelijke omschrijving... 9 2. Eigenschappen morele rechten... 10 9. Auteurscontracten... 10 Algemene regels... 10 Werken gemaakt in uitvoering arbeidersovereenkomst/statuut... 10 Werken gemaakt in opdracht... 11 Contracteren over morele rechten... 11 10. Addendum: Portretrecht... 11 Hoofdstuk 3: Bescherming van computerprogramma s... 12 1. Inleiding... 12 2. Inhoudelijke analyse... 12 1/17
Beschermde voorwerp... 12 Beschermingsvoorwaarden... 12 In uitvoering van een arbeidsovereenkomst/statuut... 12 Toegekende exclusieve rechten... 12 1. Morele rechten... 12 2. Vermogensrechten... 12 3. Beperkingen op de vermogensrechten... 13 Hoofdstuk 4: Bescherming van databanken... 14 1. wat is een databank... 14 2. Het sui generis-recht voor databanken... 14 Toegekende rechten... 14 Rechten en plichten van rechtmatige gebruikers... 15 3. Auteursrechtelijke bescherming van databanken... 15 Hoofdstuk 5: Octrooirecht... 16 1. Inleiding... 16 2. Geldigheidsvereisten: materieel... 16 1) Uitvinding... 16 2) Nieuwheid... 16 3) Uitvinderswerkzaamheid... 16 4) Toepasbaar... 16 3. Geldigheidsvereisten: Formeel... 17 4. Rechten en plichten octrooihoider... 17 2/17
HOOFDSTUK 1: INLEIDING 1. WAT ZIJN INTELLECTUELE EIGENDOMSRECHTEN (=IER)? Private subjectieve rechten = recht waardoor men doelstellingen kan realiseren Private subjectieve rechten zorgt ervoor dat men doelstellingen kan realiseren Extra-patrimoniale rechten maken geen deel uit van vermogen, worden niet geërfd Persoonlijkheidsrechten verzekeren fysieke, psychische en morele integriteit Familierechten ivm gezin, trouwen, scheiden Patrimoniale of vermogensrechten deel van vermogen, worden geërfd Zakelijke rechten eigendomsrecht Vorderingsrechten bvb. vorderen van geld Intellectuele eigendomsrechten creaties van de geest Intellectuele eigendomsrec hten Industriële eigendomsrechten octrooirecht merkenrecht bescherming van de handelsnaam chipsrecht recht inzake ongeoorloofde mededinging... Auteursrecht (sensu lato) auteursrecht (sensu strictu) naburige rechten (bvb. uitvoerende kunstenaars) bescherming van computerprogramma's bescherming van databanken Onder de intellectuele eigendomsrechten is er geen bescherming voor know-how (geheime kennis) en domeinnamen (zie merkenrecht daarvoor) 3/17
2. KENMERKEN VAN DE INTELLECTUELE EIGENDOMSRECHTEN Intellectuele eigendomsrechten bestaan slechts via optreden van de wetgever > Domein kan en wordt steeds uitgebreid worden met nieuwe rechten. IER zijn monopolierechten (= exclusief, geven heerschappij) en tegelijkertijd verbodsrechten voor derden (en aan één ieder tegenstelbaar). IER zijn begrensde rechten, nl. door de beschermingsvoorwaarden, door tijd en in de ruimte (= territorialiteitsbeginsel) Het onderwerp van IER zijn immateriële zaken, creaties van de geest (die een zeer grote commerciële waarde kunnen hebben > belangrijk voor handel). 3. VERSCHILPUNTEN TUSSEN HET AUTEURSRECHT (S.L.) EN DE INDSTRUSTÏELE EIGENDOMSRECHTEN Deze verschilpunten gaan vandaag de dag nog slechts gedeeltelijk op. Industriële eigendomsrechten Auteursrecht (s.l.) Formaliteiten Deponeren/registreren van creatie Automatische rechten Duurtijd Minder lang, maar bvb. merken zijn hernieuwbaar. Lange periode, tot 70 jaar na dood Rechten Vermogens- of exploitatierechten Niet enkel vermogensrechten, ook morele rechten Voorwaarden Objectief (wettelijk) bepaald Subjectief, vrijelijk in te vullen door rechter Functie Zuiver economische rol Culturele en sociale rol Een creatie kan (meestal) door meerdere IER beschermd worden = cumulatie, de bescherming via zoveel mogelijk IER is commercieel echter niet interessant wegens te duur en de vele formaliteiten. 4. HET TERRITORIALITEITSBEGINSEL Bescherming in meerdere landen = in elk land nationale procedure doorlopen (veel geld en moeite) Via internationale overeenkomsten is centralisering van de aanvraag mogelijk. > Resultaat is een bundel nationale octrooien, die per natie beheerd worden. Iets verder gaan communautaire aanvragen, dit zijn communautaire IER, die door de communautaire wetgever beheerd worden, bvb. Gemeenschapsmerk. 4/17
5. BELANGRIJKE VERDRAGEN Er bestaan zeer veel internationale verdragen. Doelstellingen: - Harmonisatie en minimum niveau bescherming - Centralisatie aanvraag - Afbouw reciprociteit = buitenlanders zelfde bescherming geven als eigen onderdanen Bvb.: Conventie van Rome (1961), Berner Conventie (1971), TRIPS (1994) HET VERDRAG TOT OPRICHTING VAN DE WERELDORGANISATIE VOOR INTELLECTUELE EIGENDOM (WIPO/OMPI-VERDRAG) WIPO = World Intellectual Property Organisation (14 juli 1967) - Gespecialiseerde organisatie binnen VN - Functionele organisatie, slechts één domein, de IER - Doel: bevorderen bescherming IE en administratieve samenwerking tussen naties. 5/17
HOOFDSTUK 2: AUTEURSRECHT Bronnen 1. Nationaal: Auteurswet van 30 juni 1994 (wordt af en toe aangepast, bvb. digitale context) 2. Europees: - Richtlijnen: harmoniseren van 27 verschillende wetgevingen - Rechtspraak: uitlegging van richtlijnen door Europees Hof van Justitie - E.G.-verdrag: vrij verkeer, mededingingsrecht 3. Internationale conventies 6. HET BESCHERMDE VOORWERP EN DE BESCHERMINGSVOORWAARDEN Een werk van letterkunde of kunst, niet concreet > er wordt niets uitgesloten. Voor bepaalde categorieën van werken (bvb. letterkunde, beeldende kunst) bevat de wetgeving wel talrijke regels. Beschermingsvoorwaarden: Een idee/ gedachte / creatie met - een concrete vorm (die zintuiglijk waarneembaar is) - een originele vorm, nl. dat het 1) door een mens gemaakt werd en 2) de stempel van zijn maker draagt. Uiteindelijk wordt wel slechts de concrete vorm beschermd en niet het idee. Van geen belang bij bescherming zijn artistieke waarde, nieuwheid, omvang, genre, voltooid zijn, doel, geleverde inspanning etc. Enkele zaken worden expliciet niet beschermd door auteursrecht, nl. stijl, officiële aktes van de overheid (<> rapporten) of zaken waar geen ruimte is voor persoonlijke inbreng. Deze regels worden onverminderd toegepast in de digitale context. 7. DE TITULARIS VAN HET AUTEURSRECHT Basisregel: de auteur is de natuurlijke (fysieke) persoon die het werk heeft gecreëerd. Bij werken die in opdracht gemaakt worden moeten rechten dus eventueel expliciet contractueel worden overgedragen aan de opdrachtgever. Een auteur kan geïdentificeerd worden mbv naam of letterwoord op het werk of door publieke mededeling. In tweede instantie kan ook de uitgever als auteur aangeduid worden. Meerdere auteurs Medeauteur is een persoon die een bijdrage leverde aan het werk waarvan kan aangetoond worden dat zonder die bijdrage het werk niet had bestaan of een andere concrete vorm zou gekregen hebben. (Bijdrage moet dus ook creatief van aard zijn, geen instructies) Bij ondeelbare werken kan men niet onderscheiden wie welke bijdrage geleverd heeft. De rechten zijn bijgevolg onverdeeld en alle auteurs moeten instemmen over het gebruik van de rechten. 6/17
Bij een deelbaar werk kan iedere auteur zijn bijdrage op zichzelf exploiteren. Voor het werk in zijn geheel worden de rechten als bij een ondeelbaar werk verdeeld. Hoe verkrijgt men auteursrecht? Door niets te doen, creatie doet auteursrecht ontstaan. Men kan echter wel zijn creatie neerleggen bij het wettelijk depot of de Koninklijke Bibliotheek. Vermelding van en eerste jaar van publicatie hebben geen juridische betekenis. Ter beveiliging kan men wel steeds een akte van authentieke datum bij een notaris halen, zich registreren bij de overheid, het idepot of de auteursverenigingen. 8. DE PREROGATIEVEN VAN EEN AUTEUR De rechten van een auteur worden verdeeld in vermogensrechten (die hem toelaten zijn werk te exploiteren) en morele rechten (die de band tussen auteur en werk beschermen) VERMOGENSRECHTEN 1. REPRODUCTIERECHT Reproductierecht (s.s.) Een reproductie is verveelvoudiging die een nieuwe kopie tot stand brengt. (Ook tijdelijke technisch bepaalde reproducties door een computer vallen hier onder) Basisregel: reproductie is niet toegestaan zonder toestemming auteur, ongeacht doel, wijze reproductie, geheel/gedeeltelijk, permanent/tijdelijk, direct/indirect of getrouw. Distributierecht Recht om het werk of kopieën in de handel te brengen en te verspreiden. Uitzondering is wel de communautaire uitputting, d.w.z. dat men na één verkoop binnen de EG niet kan voorkomen dat parallelimport e.d. voorkomt. Bestemmingsrecht / Verhuur- en uitleenrecht (vastgelegd door Belgische rechtspraak) De verkoper van een werk kan voorwaarden en beperkingen opleggen aan een koper i.v.m. het gebruik en eventuele verdere verkoop er van. (Communautaire uitputting blijft echter wel geldig, segmentatie van markten binnen de EG is niet mogelijk.) Verhuren en uitlenen is het tijdelijk ter beschikking stellen (tegen vergoeding) van een werk. Adaptatierecht Recht om een creatie te bewerken en eigen concrete en originele elementen toe te voegen, binnen zelfde genre of naar een ander genre. Let op: men moet naast toestemming voor adaptatie ook toestemming tot exploitatie krijgen. Vertaalrecht Recht om een werk te laten vertalen (van één taal naar een andere), deze vertaling is ook auteursrechtelijk beschermd. 7/17
2. PUBLIEKE MEDEDELINGSRECHT Een mededeling is een reproductie in efemere/vluchtige vorm, ongeacht het procedé en omvat voornamelijk het ter beschikkingstelling voor het publiek. Een mededeling is publiek als ze openbaar (er is bvb. een toegangsprijs) en waarneembaar is (zichtbaar en/of hoorbaar). Een auteur heeft geen rechten m.b.t. een private mededeling die gebeurt in familiekring (besloten karakter) of intieme band van familiale/sociale aard (beperktheid). Van geen belang zijn aard lokaal, winstoogmerk, reclame, doel, middel, geheel/gedeeltelijk, op zelfde moment ontvangen, publiek of zelfde plaats. Een auteursvereniging beheert de rechten van anderen in zijn plaats en voert controles op de beheerde rechten (controleurs hebben bevoegdheid om misbruiken vast te stellen in pv) Duur 3. EIGENSCHAPPEN VAN DE VERMOGENSRECHTEN Rechten zijn in de tijd beperkt. In het geval van 1 auteur, tot 70 jaar na overlijden. Bij meerdere auteurs is dit tot 70 jaar na het overlijden van de laatst overlevende. Wanneer de auteur onbekend of anoniem is geldt het auteursrecht tot 70 jaar na openbaarmaking. Wordt er postuum nog iets publiek gemaakt, geldt het auteursrecht nog 25 jaar als > 70 jaar na overlijden is, anders tot de 70 jaar. Roerend karakter, vererfbaarheid en overdraagbaarheid Vermogensrechten zijn roerende rechten die overgaan bij erfopvolging en vatbaar zijn voor gehele of gedeeltelijke overdracht. 4. UITZONDERINGEN OP DE VERMOGENSRECHTEN Sommige handelingen zijn toegestaan zonder voorgaande toestemming van de auteur. Deze rechten zijn enkel van toepassing op werken die op geoorloofde wijze openbaar zijn gemaakt (legale kopie van oorspronkelijk werk OF door openbaarmaking van oorspronkelijk werk door auteur). Deze uitzonderingen zijn van dwingend recht (en kunnen dus niet weggecontracteerd worden) Ze dienen ook als verweermiddel, men kan ze dus ook niet gaan opeisen. Citaatrecht (voor kritiek/polemiek/onderwijs/recensie/ ) met naamsvermelding Tijdelijke reproducties als gevolg van een technisch procedé (zonder eigen economische waarde) om bvb. data door te geven in een netwerk als tussenpersoon of voor rechtmatig gebruik (lezen, beluisteren, browsen) Informatief citaatrecht: reproductie/mededeling (fragmenten) met oog op informatie over actuele gebeurtenissen, zowel in het geval dat men verslag uitbrengt over een beschermd werk als in het geval dat een beschermd werk toevalligerwijs in een verslag voorkomt. 8/17
Beschermde werken op publiek toegankelijke plaatsen: reproductie/mededeling mag als het werk niet het doel/onderwerp is. Reprografie voor privégebruik naar papieren of soortgelijke drager. Actuele regeling: het is toegestaan om reproducties te maken van werken van beeldende kunst of werken die op dergelijke wijze zijn vastgelegd, zolang dit geen afbreuk doet aan de normale exploitatie. Uit andere werken zoals partituren mogen enkel korte fragmenten overgenomen worden. Toekomstige regeling: de aard van het te reproduceren onderwerp is niet meer van belang en kan bvb. ook digitaal zijn. Reprografie voor onderwijs/wetenschap naar papieren of soortgelijke drager. Actuele regeling: zelfde rechten als voor privégebruik, als dit verantwoord is door de nagestreefde niet winstgevende doelstelling. Ook reproducties van andere zaken via fotografische technieken zijn toegestaan. Bronvermelding is verplicht tenzij dit onmogelijk is. Toekomstige regeling: zie privégebruik. Reprografie voor onderwijs/wetenschap naar andere dan papieren drager. Toegestaan om reproducties te maken van beeldende kunst (gedeeltelijk of integraal) / andere werken (korte fragmenten) ter illustratie van onderwijs/wetenschappelijk onderzoek zonder afbreuk te doen aan normale exploitatie en met bronvermelding. Mededeling voor onderwijs/wetenschappelijk onderzoek via gesloten netwerk Mededeling van werken ter illustratie bij onderwijs/onderzoek binnen officieel erkende instelling verantwoord door niet-winstgevende doelstelling. (vb. Minerva) Privékopie (nog niet in werking) Reproductie van werken (eender wat) binnen familiekring voor gebruik binnen familiekring. (Geoorloofde openbaarmaking?) Taks op dragers en reproductiemateriaal. In de huidige regeling geldt dit enkel voor audiovisueel materiaal. Parodie / karikatuur Een werk dat op zichzelf ook een origineel werk is (dus iets toegevoegd); dat de draak steekt met het origineel; met een humoristisch karakter; geen verwarring met het origineel; niet kwetsend; niet commercieel. Reproductie / mededeling door bibliotheken / musea / archieven Doel: bewaren cultureel en wetenschappelijk patrimonium (problematiek beschadigdeof verouderde dragers) MORELE RECHTEN VAN DE AUTEUR Doel: integriteit van het werk en band auteur-werk beschermen. 1. INHOUDELIJKE OMSCHRIJVING 9/17
Divulgatierecht Als auteur beslist men wanneer iets klaar is / het openbaar wordt, er kan dus bvb. geen beslag op gelegd worden door een deurwaarder. Pas na de divulgatie ontstaat het auteursrecht. Recht op erkenning van vaderschap Auteur kan eisen dat hij met naam (of anoniem/met pseudoniem) op de publicatie verschijnt. Dit recht kan ook uitgeoefend worden tegen valse naamtekening. Recht op integriteit Auteur kan zich verzetten tegen materiële wijzigingen of het verraden van de geest van het werk (waardoor eer en reputatie van de auteur worden aangetast) Vaak dient een belangenafweging te gebeuren, bvb. bij het wijzigen van een gebouw. 2. EIGENSCHAPPEN MORELE RECHTEN Onvervreemdbaar Niet voor afstand vatbaar Gelden tov éénieder Duur: even lang als eigendomsrechten, maar zijn niet overerfbaar (maar worden wel nog uitgeoefend na dood, zie bvb. Kuifje/Hergé: de wil wordt uitgevoerd) 9. AUTEURSCONTRACTEN = contracten over vermogensrechten, 2 mogelijkheden Overdracht: koop-verkoop overeenkomst, definitief. Licentie: Gebruiksrecht verlenen, veel voorwaarden mogelijk (exclusief / niet-exclusief, territorium, termijn, minder rechten dan koper overdracht) ALGEMENE REGELS Situatie: originele auteur wil de rechten van een werk overdragen / in licentie geven. Een geschrift vormt het schriftelijk bewijs van de overeenkomst. Volgens de specificiëringsplicht moet daar in voor elke exploitatiewijze de reikwijdte van de verleende rechten duidelijk bepaald worden (restrictieve interpretatie). Door het verkrijgen van de materiële drager van een werk bekomt men geen enkele auteursrechten die op dit werk rusten. In de overeenkomst dient per exploitatiewijze een vergoeding, een duur en een geografische ruimte bepaald te worden. Het is ook mogelijk om eventueel toekomstige werken (binnen een bepaald genre/beperkte tijd) te contracteren. Het overdragen van nu nog onbekende exploitatievormen is niet toegestaan. De verkrijger van het recht om een werk te exploiteren is volgens de exploitatieplicht verplicht om dit ook daadwerkelijk te doen (volgens de eerlijke beroepsgebruiken. WERKEN GEMAAKT IN UITVOERING ARBEIDERSOVEREENKOMST/STATUUT Zoals reeds vermeld is de werkgever de auteur en hij bezit dan ook de vermogensrechten. 10/17
De overdracht van de vermogensrechten die liggen op de werken die de werknemer heeft gecreëerd (binnen toepassingsgebied van zijn contract) liggen iets anders dan gewoon. De overdracht moet schriftelijk zijn maar algemene clausules zijn mogelijk (bvb. alle mogelijke exploitatiewijzen) Ook toekomstige exploitatievormen (met bvb. een aandeel in de winst) en toekomstige werken kunnen besproken worden. Noch de exploitatieplicht, noch de vergoedingsplicht zijn aanwezig. Er wordt ook aangenomen dat de rechten overgedragen worden zonder enige beperking in tijd. Deze afspraken kunnen ook vervat worden in een collectieve arbeidsovereenkomst. WERKEN GEMAAKT IN OPDRACHT Ook hier is het uitgangspunt dat de persoon die opdracht uitvoerde de auteur is. Als de activiteit van de opdrachtgever in de reclamewereld of de niet-culture sector is en het werk is bestemd voor die activiteit en de overdracht van de rechten is expliciet voorzien gelden de regels zoals die bij het uitvoeren van een arbeidersovereenkomst. Anders gelden de minder soepele regels van auteurscontracten in het algemeen. CONTRACTEREN OVER MORELE RECHTEN Morele rechten zijn onvervreemdbaar en zijn niet voor afstand vatbaar. Er kunnen wel afspraken in het contract gemaakt worden over onderdelen van bepaalde rechten. 10. ADDENDUM: PORTRETRECHT Portret = afbeelding van een mens, ongeacht de techniek (ruim). De auteur/eigenaar van een portret heeft geen recht op reproductie / publieke mededeling zonder de toestemming van de geportretteerde. 11/17
HOOFDSTUK 3: BESCHERMING VAN COMPUTERPROGRAMMA S 1. INLEIDING Onderdeel van auteursrecht want octrooien kunnen niet verleend worden voor computerprogramma s en een apart recht zou erg lang geduurd hebben (reprociteit en internationale verdragen) Bronnen: wet van 30 juni 1994 (omzetten Europese richtlijn) stelt computerprogramma s gelijk met rechten van letterkunde en voorziet bescherming binnen de auteurswet. 2. INHOUDELIJKE ANALYSE Computerprogramma s krijgen dezelfde bescherming als letterkundige werken. BESCHERMDE VOORWERP Computerprogramma s, ongeacht vorm/drager/taal inclusief voorbereidend materiaal (zoals ontwerpen) maar niet handleidingen enkel bescherming op de uitdrukkingswijze (niet het idee) bescherming in de verschillende stadia van ontwikkeling (auteursrecht => geen formaliteiten) BESCHERMINGSVOORWAARDEN Zoals auteursrecht maar oorspronkelijkheid (ipv originaliteit) wat betekent dat het programma een eigen intellectuele schepping van de auteur moet zijn. Van zodra men iets schrijft zonder te kopiëren (UK) Van zodra men iets van zichzelf in het werkt heeft gelegd (België) IN UITVOERING VAN EEN ARBEIDSOVEREENKOMST/STATUUT Auteur is de daadwerkelijke maker van het programma. Bij het uitvoeren van een arbeidscontract gaan de vermogensrechten automatisch over naar de werkgever. TOEGEKENDE EXCLUSIEVE RECHTEN 1. MORELE RECHTEN Recht op vaderschap Recht op integriteit (beperkter dan in gewoon AR, enkel indien wijzigingen reputatie/eer schaden) 2. VERMOGENSRECHTEN Reproductierecht (s.s.) Exclusief recht op reproductie (permanent/tijdelijk, geheel/gedeeltelijk, ongeacht wijze, vorm of duur). Uitzondering hierop is reproductie door een rechtmatige gebruiker om het programma te kunnen gebruiken voor het beoogde doel. 12/17
Vertaal- en bewerkingsrecht Exclusief recht op het vertalen/bewerken/wijzigen en het reproduceren van het resultaat van deze handelingen. Zelfde uitzondering als hierboven. Distributierecht Exclusieve recht om het programma te distribueren onder het publiek, met inbegrip van verhuur en uitlening. (Pas op voor communautaire uitputting) Publiek mededelingsrecht (zoals in AR) 3. BEPERKINGEN OP DE VERMOGENSRECHTEN Contractuele afwijking van deze beperkingen is niet mogelijk maar gelden enkel voor rechtmatige gebruikers. Maken van een reservekopie Observatie/bestudering programma Decompilatie van programma / reverse engineering indien o doeleinde interoperabiliteit is o deze informatie onmisbaar is o men geen programma maken dat in wezen gelijk is 13/17
HOOFDSTUK 4: BESCHERMING VAN DATABANKEN Bron: Europese richtlijn van 11 maart 1996 Belgische wet van 31 augustus 1998 Wetten ter bescherming van vorm (via auteursrecht) maar ook van de inhoud/feitelijke informatie van databanken, via nieuw specifiek (=sui generis) recht. 1. WAT IS EEN DATABANK Een databank is een verzameling van werken, gegevens of andere zelfstandige elementen, systematisch of methodisch geordend, en afzonderlijk met elektronische middelen of anderszins toegankelijk. Verzameling: niet noodzakelijk dat er een aanzienlijk aantal gegevens is. Elementen: aard van verzamelde elementen is onbelangrijk, evenals beschermd/onbeschermd Zelfstandig: elementen mogen niet in een geheel geïntegreerd zijn (bvb. hoofdstukken boek) Geordend: een doordacht ordeningssysteem (bvb. chronologisch) (Invidueel) toegankelijk: ieder element is apart consulteerbaar De drager speelt geen rol: papieren en elektronische databanken zijn equivalent. 2. HET SUI GENERIS-RECHT VOOR DATABANKEN Doel? Beschermen investering van de databankproducent door inhoud te beschermen, wat niet aan de beschermingsvoorwaarden van het auteursrecht voldoet. Wat? Databanken (zie def.) waarvan de verkrijging/controle/presentatie van de inhoud het resultaat is van een kwalitatief/kwantitatief substantiële investering. (NIET investering in het creëren van inhoud) Titularis/Rechthebbende? = producent van de databank = initiatiefnemer die het risico van de investeringen draagt. In opdracht? Rechthebbende is uitvoeder opdracht (want hij draagt risico) Duur? Tot 15 jaar na 1 januari van het jaar volgend op jaar voltooiing fabricage of tot 15 jaar na 1 januari van het jaar van eerste terbeschikkingstelling aan het publiek. Elke kwalitatief/kwantitatief substantiële wijziging die van een nieuwe substantiële investering getuigt zorgt voor een nieuwe (eigen) beschermingstermijn. TOEGEKENDE RECHTEN Recht van opvraging (=reproductierecht) Permanent of tijdelijke overbrenging van de inhoud van een databank of van een substantieel deel ervan op een andere drager, ongeacht wijze/vorm. (uitgez. openbare uitlening) 14/17
Recht van hergebruik (=exploitatierecht) Elke vorm van het aan het publiek ter beschikking stellen van de inhoud van een databank of van een substantieel deel ervan, door verspreiding van kopieën, verhuur, online transmissie of in een andere vorm. (uigez. openbare uitlening) Deze rechten gelden mbt. tot het geheel of een kwalitatief/kwantitatief substantieel deel van de inhoud, van geen belang daarbij is de intrinsieke waarde van de opgevraagde elementen. Het opvragen van individuele elementen valt niet onder deze rechten. Het herhaald/systematisch opvragen van niet-substantiële delen is niet toegestaan indien deze handelingen strijdig zijn met de normale exploitatie van de databank. Het raadplegen van een publiek toegankelijke databank valt niet onder het sui generis recht. Het sui generis-recht doet geen nieuw recht op de elementen van de databank ontstaan, bijgevolg kan een 2 e producent zonder toestemming een zelfde databank opbouwen gebruikmakend van andere bronnen zonder toestemming van de 1 e producent. Kenmerken: roerend/vererfbaar recht, gedeeltelijke of gehele overdracht/licentie mogelijk Beperkingen: Opvragen/hergebruiken van niet-substantiële delen van de inhoud Communautaire uitputting ivm. verkoop van materiële exemplaren (geldt niet voor online transmissie) RECHTEN EN PLICHTEN VAN RECHTMATIGE GEBRUIKERS Rechtmatige gebruiker: hij die van de samensteller van de databank rechtstreeks/indirect de toestemming verkreeg voor raadpleging van de inhoud van een deel van/de gehele databank. Rechten: kwalitatief/kwantitatief niet-substantiële delen van de databank voor welk doel ook opvragen en/of hergebruiken. (dwingend recht) Plichten: (dwingend recht) Geen handelingen verrichten die in strijd zijn met de normale exploitatie van die databank, of waardoor schade wordt berokkend aan de belangen van de producent. Rechten van de houder van de werken in de databank geen nadeel toebrengen. 3. AUTEURSRECHTELIJKE BESCHERMING VAN DATABANKEN Een databank is meestal niet origineel in de keuze en rangschikking van zijn elementen. De uitdrukkingsvorm/originele structuur komt wel in aanmerkingen voor auteusrechtelijke beschermingen Rechthebbende: cf. AW maar uitz. voor databanken gemaakt in niet-culturele nijverheid door werknemers/ambtenaren (werkgever verkrijgt rechten) tenzij anders bepaald in contracten. Uitzonderingen (voor rechtmatige gebruiker) Alle handelingen voor toegang tot en normaal gebruik Reproductie voor privégebruik Reproductie voor illustratie bij onderwijs/wetenschappelijk onderzoek Mededeling voor onderwijs/wetenschappelijk onderzoek in gesloten netwerk 15/17
HOOFDSTUK 5: OCTROOIRECHT 1. INLEIDING Octrooirecht is een erg strategisch recht: in ruil voor openbaarmaking van de uitvinding verkrijgt men het exclusieve recht op deze uitvinding. Het is ook een recht dat niet door advocaten maar door mensen met een technische achtergrond wordt beoefend. Bronnen: Nationaal: Belgische Octrooiwet (28 maart 1984) Europees: weinig realisaties / octrooiwetgevind is reeds ééngemaakt Internationaal: o PCT-verdrag (1970): verdrag van Washington o Europees Octrooiverdrag (1973): verdrag van München (Laatste versie: 2000) 2. GELDIGHEIDSVEREISTEN: MATERIEEL 1) UITVINDING Geen vastgelegde definitie, enkel omschrijving (men wil niets uitsluiten), zie art. 3 Technische oplossing voor een technisch probleem Oplossing in de vorm van een product / procédé Zeker geen uitvinding: ontdekking (= iets wat reeds bestaat), wiskundige theorieën, computerprogramma s. Bescherming is wel mogelijk als het gekoppeld wordt aan een technisch probleem. 2) NIEUWHEID Geen onderdeel stand van de techniek / STVT o = alle kennis openbaar gemaakt voor de depotdatum o Onbelangrijk waar en hoe o Bevat ook niet-gepubliceerde octrooi-aanvragen Indien openbaar toch nog mogelijk in geval van o Misbruik (buiten eigen wil, gratie van 6 maanden) o Tentoonstellingen (nog 6 maanden om octrooi aan te vragen) Vergelijken met STVT gebeurt per element, niet combinaties 3) UITVINDERSWERKZAAMHEID Art. 6: Wanneer de uitvinding op een niet voor de hand liggende wijze voor een doorsnee vakman (vertrouwd met het vakgebied) voortvloeit uit de stand van de techniek. (= inventieve stap, men voegt iets toe aan STVT) 4) TOEPASBAAR Art. 7: Het product moet vervaardigbaar zijn, het procédé uitvoerbaar. Er kan geen octrooi verkregen worden voor niet commercieelbare zaken. 16/17
3. GELDIGHEIDSVEREISTEN: FORMEEL 1) Officieel verzoek bij minister van economische zaken Standaardformulier, duidelijke omschrijving Nauwkeurige conclusies, patent claims (erg belangrijk!): beschermingsomvang Evt. tekeningen Uittreksel met technische informatie Depotdatum: datum van indienen formaliteiten, niet beginpunt bescherming 2) Nieuwheidverslag? Nee? Klein BO (6 jaar) zonder dat voorwaarden getoetst worden, Heel veel ongeldige octrooien, aanvechten? Ja? Europees Octroobureau schrijft verslag ivm uitvinding en STVT + (niet bindende) schriftelijke opinie = beoordeling beschermingsvoorwaarden => Groot BO (20 jaar) maar bij negatief advies makkelijk aan te vechten Uiteindelijk beslist een rechter steeds over de waarde van een octrooi wanneer er bvb. gevraagd wordt om een octrooi nietig te verklaren. Wanneer een octrooi op een foute naam werd aangevraagd kan men dit aanvechten Binnen 2 jaar: rechthebbende kan juiste naam laten inschrijven > 2 jaar, rechthebbende kan proberen octrooi nietig te verklaren 4. RECHTEN EN PLICHTEN OCTROOIHOIDER Wie? - Zelfstandige uitvinder Octrooi aanvragen = financiële kost + jaarlijkse taks Verkopen (met geheimhoudingsovereenkomst), recht gaat naar 3 e - Werknemers Rechten Geen wettelijke regeling, geregeld via arbeidscontract. Anders: dienstuitvinding werkgever, vrije uitvinding werknemer, afhankelijke uitvinding werkgever (mits vergoeding) Plichten 17/17