Jaaroverzicht Zuiveringstechnische Werken 2013

Jaaroverzicht Zuiveringstechnische Werken 2013 Nr: RP-TIN-015 Versie: 1.0 Vrijgegeven door: Ed Steenbergen Vrijgegeven op: 22-07-2014

Inhoudsopgave 1 Inleiding...1 2 Transport van afvalwater...3 2.1 Hoeveelheden...3 2.2 Voldoen aan afnameverplichting...3 2.3 Elektraverbruik...4 2.4 Projecten en aanpassingen...4 2.4.1 OAS zuiveringskring rwzi Druten...4 2.4.2 Transportstelsel Geldermalsen...4 2.4.3 Rioolgemaal Hagestein...4 2.4.4 Transportstelsel rwzi Sleeuwijk...4 2.4.5 Transportstelsel rwzi Schelluinen...4 2.4.6 Voldoen aan de afnameverplichting...5 2.4.7 Procesautomatisering ~ ipa...5 3 Zuiveren van afvalwater...7 3.1 Algemeen...7 3.2 Functioneren rwzi s...8 3.2.1 Belastingsgraad rwzi s...8 3.2.2 Verwijderingsrendement fosfaat, stikstof, CZV en TZV...8 3.2.3 Zuiveringsprestatie...9 3.2.4 Lozingseisen... 10 3.2.5 Restvervuiling... 10 3.2.6 Zware metalen... 11 3.3 Energieverbruik rwzi s... 11 3.3.1 Elektriciteitsverbruik... 11 3.3.2 Energieproductie... 12 3.4 Bijzonderheden per zuivering... 13 3.4.1 Rwzi Alblasserdam... 13 3.4.2 Rwzi Arnhem-Zuid... 13 3.4.3 Rwzi Culemborg... 13 3.4.4 Rwzi Eethen... 13 3.4.5 Rwzi Eck en Wiel... 13 3.4.6 Rwzi Geldermalsen... 14 3.4.7 Rwzi Gendt... 14 3.4.8 Rwzi Groesbeek... 14 3.4.9 Rwzi Leerboek... 14 3.4.10 Rwzi Leerdam... 14 3.4.11 Rwzi Lienden... 14 3.4.12 Rwzi Meerkerk... 14 3.4.13 Rwzi Nieuw Lekkerland... 14 3.4.14 Rwzi Nijmegen... 15 3.4.15 Rwzi Tiel... 15 3.4.16 Rwzi Wijk en Aalburg... 15 3.4.17 Rwzi Zaltbommel... 15 3.4.18 Rwzi Zetten... 15 3.5 Zuivering overstijgende projecten... 15 3.5.1 Procesautomatisering ~ ipa... 15 3.5.2 Meer Jaren Afspraak energie... 16 3.5.3 Centralisatie rwzi s Land van Heusden en Altena... 16 3.5.4 Centralisatie rwzi s regio Noord... 16 3.5.5 Energiefabriek... 16 3.5.6 Veiligheidssignalering/Leidingcodering... 17 3.5.7 Borgen Veiligheid in projecten... 17 3.5.8 Atex... 17 i

3.5.9 Aquavision / Z-info... 17 3.5.10 Infor... 17 3.5.11 Real Energy... 17 4 Verwerking van slib... 19 4.1 Algemeen... 19 4.2 Compostering... 19 4.3 Slibverbranding... 20 4.4 Onderzoek en projecten... 20 4.4.1 Optimalisatie slibontwatering... 20 4.4.2 Slibontwatering Schelluinen... 20 4.4.3 Fosfaatterugwinning slibverbrandingen HVC en SNB... 20 4.4.4 Energieterugwinning SNB... 20 4.4.5 CE Markering / Machine richtlijn... 21 Bijlagen... 23 I: Grafische weergave beheersgebied Waterschap Rivierenland... 25 II: Jaardebiet en elektraverbruik rioolgemalen... 26 III: Voldoen aan afnameverplichting... 28 IV: Belastingsgraad rwzi s 2011 2013... 30 V: Vrachten en rendementen fosfaat, stikstof, chemisch zuurstofverbruik en totaal zuurstofverbruik... 31 VI: Gemiddelde effluentkwaliteit van de rwzi s... 32 VII: Normen n.a.v. WVO-vergunningen... 33 VIII: Restvervuiling... 34 IX: Totale vracht aan zware metalen in het influent... 35 X: Zware metalen aanbod per i.e. per dag... 36 XI: Gemiddeld gehalte zware metalen in het effluent... 37 XII: Opname percentage zware metalen in het slib... 38 XIII: Specifiek elektriciteitsverbruik rwzi s 2012 2013... 39 XIV: Slibproduktie, natslibafvoer en slibverwerking... 40 XV: Zware metalen in het zuiveringsslib en de bemestingswaarde van het slib... 42 Standaardoverzichten r.w.z.i. s... 43 ii

1 Inleiding In dit rapport wordt een overzicht gegeven van de werking van de rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi's) in beheer zijnde bij Waterschap Rivierenland in 2013. In bijlage I is het beheersgebied weergegeven. De zuiveringstechnische resultaten zijn ontleend aan de bemonsteringen en analyses van afvalwater en slib in de verschillende stadia van het zuiveringsproces en aan de op de installaties verzamelde gegevens met betrekking tot de bedrijfsvoering. Alle rwzi's worden volgens een in een bemonsteringsprogramma jaarlijks vastgelegde frequentie bemonsterd door Aquon. De bemonsteringsfrequentie is afhankelijk van de grootte van de installatie en voldoet aan de Waterwet. Tevens komt deze frequentie nagenoeg overeen met het zogenaamde Nationaal Standaard Programma. Naast de bemonstering van het influent en effluent zijn eveneens diverse tussenstromen in het zuiveringsproces bemonsterd en geanalyseerd. Aan de hand van deze bemonsteringsresultaten zijn de belastingen, rendementen en overige kengetallen berekend. Deze gegevens worden tevens gebruikt voor de bijsturing van het zuiveringsproces voor de langere termijn. Voor de korte termijn sturing maakt de beheerder veelal gebruik van online metingen. Hiernaast neemt hij van de rioolwaterzuiveringsinstallatie ook nog monsters van onder andere influent, effluent, beluchtingscircuit, ingedikt slib en ontwaterd slib. Van deze monsters worden ter plaatse enkele eenvoudige analyses uitgevoerd. De resultaten hiervan worden met de diverse productiegegevens (kwantiteiten) gerapporteerd middels ZUIS (zuivering informatie systeem). Deze kwantiteitsgegevens zijn gehanteerd voor de berekening van de jaarcijfers. De afgezette slibhoeveelheden en de bestemming van het slib zijn vastgesteld met behulp van de logistieke gegevens. Behalve de routinematige bemonsteringen en analyses heeft bij de uitgevoerde onderzoeken ook projectmatige bemonstering en analysering plaatsgevonden. Deze gegevens zijn verwerkt bij de rapportage van de uitgevoerde onderzoeken. Doel Met dit rapport wordt voldaan aan de verplichting tot jaarlijkse rapportage krachtens de waterwetvergunningen. Tevens dient dit jaaroverzicht als naslagwerk voor in- en extern gebruik over de werking van de diverse rwzi s in 2013. Leeswijzer De bedrijfsresultaten zijn voor de belangrijkste parameters samengevat in totaaloverzichten voor alle rwzi's. Met de weergegeven overzichten is een vergelijking te zien tussen de rwzi's onderling en hoe de resultaten zich verhouden t.o.v. voorgaande jaren. Ook is er een overzicht van de lopende nieuwbouw projecten en wordt er ingegaan op de in het verslagjaar uitgevoerde onderzoeken. Verder worden de gevonden resultaten van de belangrijkste aspecten nader besproken. Tevens worden de bijzonderheden per zuivering vermeld, zoals opgetreden overschrijdingen van lozingseisen. De indeling van het jaarverslag sluit aan op de productenstructuur van de Unie van Waterschappen: - transporteren van afvalwater, - zuiveren van afvalwater, - verwerking van zuiveringsslib, Naast de totaaloverzichten is in de bijlagen van elke rwzi een standaardoverzicht opgenomen. Hierin zijn gegevens opgenomen over capaciteit, belasting, kwaliteit, kwantiteit en kengetallen. 1

2

2 Transport van afvalwater 2.1 Hoeveelheden Waterschap Rivierenland beheerde in 2013 183 rioolgemalen en 39 rioolwaterzuiveringen (rwzi s). Van deze 39 rwzi s zijn medio 2013 de rwzi s Leerbroek en Meerkerk buiten bedrijf genomen. De hoeveelheid getransporteerd afvalwater was in 2013 met 113 miljoen m 3, circa 3,5% lager dan een jaar eerder. Dit is verklaarbaar omdat 2013 een droog jaar was. De gemiddelde neerslag was in De Bilt in 2013 741 mm, tegen 876 mm een jaar eerder. Terwijl de langjarig gemiddelde hoeveelheid neerslag 847 mm bedraagt. De aangevoerde vuillast was in 2013 circa 2% lager dan in 2012 en bedroeg gemiddeld 1.331.000 i.e. (voor de vuillast wordt per inwonerequivalent (i.e.) het zuurstof verbruik op 150 gram TZV gesteld). De totale ontwerpbelasting van de rwzi s is in 2013 door amovatie van de rwzi s Leerbroek en Meerkerk afgenomen, deze is 1.639.000 i.e.. In figuur 1 is de ontwerpbelasting, influentbelasting en de aangevoerde hoeveelheid afvalwater weergegeven. In bijlage II is de verpompte hoeveelheid afvalwater per rioolgemaal weergegeven. figuur 1: Ontwerpbelasting, influentbelasting en aangevoerde hoeveelheid afvalwater van alle rwzi s 2.2 Voldoen aan afnameverplichting Het voldoen aan afnameverplichting wordt op dezelfde manier berekend als in de bedrijfsvergelijking zuiveringsbeheer. In 2013 voldeden de toevoergemalen van 16 zuiveringskringen volledig aan de afname verplichting. Overall gezien werd voor 98,1 % aan de afnameverplichting voldaan. figuur 2: Voldoen aan afnameverplichting 3

In figuur 2 is het verloop van de afnameverplichting voor de jaren 2011 t/m 2013 weergegeven. Jaarlijks vindt een toets van de capaciteiten ten opzichten de afnameverplichting plaats, hiervoor worden de meest recente gegevens gebruikt. In 2013 was de mate van voldoen aan de afnameverplichting wederom hoger dan een jaar eerder. Aan de hand van deze toets worden aanpassingen aan gemalen afgewogen en ingepland. In bijlage III is per stelsel aangegeven in welke mate deze voldoet aan de afnameverplichting. Een drietal gemalen springt er negatief uit, omdat deze voor 75% of minder aan de afname verplichting voldoen. Dit betreft de rioolgemalen: Almkerk, Batenburg en Opijnen. Bij deze gemalen geldt een verslechtering ten opzichte van een jaar eerder door afgenomen pompcapaciteiten. In 2014 zal naar de oorzaken hiervan worden gekeken. 2.3 Elektraverbruik In bijlage II is het elektraverbruik en het specifiek elektraverbruik van de diverse gemalen weergegeven. Het gemiddelde specifiek elektraverbruik van de gemalen in 2013 bedroeg 80 Wh/m 3. Dit is een lichte daling ten opzichte van een jaar eerder. De beheerders beoordelen in het kader van energiebesparingsmogelijkheden de individuele gemalen op dit kental. Hierbij is het verloop in de tijd belangrijk. 2.4 Projecten en aanpassingen 2.4.1 OAS zuiveringskring rwzi Druten Voor de zuiveringskring Druten is samen met de gemeenten een optimalisatie studie uitgevoerd. In deze studie zijn de volgende conclusies getrokken: Er is een optimalisatie mogelijk in de afstemming van de gemaalcapaciteiten van de hoofdrioolgemalen. Hierdoor zullen deze beter functioneren met lagere energiekosten en minder slijtage en met zodanige capaciteiten dat de vuiluitworp over de overstorten van de totale zuiveringskring wordt verminderd. In perioden met een hoge rivierstand is er veel rioolvreemd water. 2.4.2 Transportstelsel Geldermalsen Binnen het project Transportstelsel Geldermalsen, worden een aantal rioolgemalen en persleidingen aangepast: Om het rioolstelsel van Geldermalsen te ontlasten en de overstortfrequentie vanuit het rioolstelsel op de Linge terug te dringen, wordt de persleiding van de rioolgemalen Deil en Meteren volledig vervangen en doorgetrokken naar de rwzi Geldermalsen. De persleiding van Enspijk wordt verlengt tot aan rioolgemaal Deil. De schakelkasten en de elektrotechnische installatie van rioolgemaal Tricht worden vervangen. De rioolgemalen Enspijk en Deil zijn sterk verouderd, en worden vervangen. Het rioolgemaal Meteren wordt ingrijpend gerenoveerd om het gemaal technisch weer goed en veilig te kunnen laten functioneren. De verwachting is dat dit project in 2014 wordt afgerond. 2.4.3 Rioolgemaal Hagestein De huidige afvoercapaciteit van het rioolgemaal Hagestein (zuiveringskring rwzi Vianen) voldoet niet meer aan de afnameverplichting. Om toch de afvoercapaciteit te halen worden de pompen zwaarder belast. Hierdoor hebben de pompen meer onderhoud nodig en de kans op falen neemt daardoor toe. Om te kunnen voldoen aan de afvoercapaciteit wordt het huidige rioolgemaal Hagestein vervangen. De capaciteit van de pompen en de berging wordt vergroot om aan de afnamenverplichting te kunnen voldoen. In 2013 zijn de voorbereidingen voor dit project getroffen. De planning is dat nieuwe gemaal in 2015 wordt opgeleverd. 2.4.4 Transportstelsel rwzi Sleeuwijk In 2010 is besloten tot centralisatie van de rwzi s Dussen, Eethen, Sleeuwijk en Wijk en Aalburg op de locatie Sleeuwijk. In 2013 is ten behoeve van dit project in samenwerking met de gemeenten Aalburg, Werkendam en Woudrichem een OAS afgerond. Hierbij zijn geen grote optimalisatiemogelijkheden onderkend. De realisatie van het transportstelsel is in 3 deelprojecten onderverdeeld. Voor 2 deelprojecten wordt aangesloten bij reconstructiewerkzaamheden aan de N283, welke door de provincie Noord-Brabant zijn/worden uitgevoerd. Eén deel hiervan is reeds in 2012 gerealiseerd. Het andere deel is in 2013 voorbereid en zal eind 2014/begin 2015 worden gerealiseerd. Voor het derde deel zijn in 2013 ook de voorbereidingen getroffen. In 2014 zal voor dit deel in het teken staan van het vestigen van zakelijke rechten. 2.4.5 Transportstelsel rwzi Schelluinen Dit project bestaat uit twee deelprojecten. Het eerste omvat het aanpassen van alle gemalen in het transportstelsel zodat deze voor de toekomst weer voldoen, dit deel is reeds in 2008 afgerond. Het tweede deel bestaat uit de aanleg 4

van een transportstelsel naar de rwzi Schelluinen en het amoveren van de rwzi s Leerbroek en Meerkerk. In 2013 zijn de rwzi s Leerbroek en Meerkerk aangesloten. Vanwege de voortgang is op de rwzi Meerkerk een tijdelijke pompinstallatie geplaatst. Eind 2013 is begonnen met de realisatie van de definitieve oplossing. De afronding van het gehele project is gepland in 2014. 2.4.6 Voldoen aan de afnameverplichting In hoofdstuk 2.2 is de mate van voldoen aan de afnameverplichting reeds beschreven. Om dit percentage verder te verhogen is het project voldoen aan de afnameverplichting opgestart. Vanuit dit project worden jaarlijks een aantal gemalen (met de grootste afwijking) aangepast. In 2013 zijn maatregelen genomen om de capaciteit van de rioolgemalen Ameide, Buurmalsen, Maasbommel en Zetten te verhogen. 2.4.7 Procesautomatisering ~ ipa In het ipa project wordt voorzien in renovatie van de elektrotechnische- en besturingsinstallaties, bediening op afstand en centrale gegevensopslag. In 2013 zijn in kader van het ipa project 163 rioolgemalen omgebouwd. 5

6

3 Zuiveren van afvalwater 3.1 Algemeen In 2013 had Waterschap Rivierenland 39 rioolwaterzuiveringsinstallaties (rwzi s) in beheer. Hiervan zijn medio 2013 de rwzi s Leerbroek en Meerkerk uitbedrijf genomen. De gezamenlijke zuiveringscapaciteit bedroeg eind 2013 1.639.000 i.e. à 150 g TZV (zie ook figuur 1). In bijlage I is het beheersgebied grafisch weergegeven. In tabel 1 is een overzicht van de rwzi s weergegeven. tabel 1: Overzicht rwzi s Waterschap Rivierenland RWZI type Bouw jaar Ontwerp capaciteit Ontwerp capaciteit Hydr. capaciteit Ontvangend opp. water ie à 54 g BZV ie à 150 g TZV (m3.uur) Aalst Oxidatie sloot 1988 8.600 10.500 395 Waal Alblasserdam Schreiber 1980 25.000 30.000 1.100 De Noord Arnhem Bio P + voordenit 2001 * 165.000 206.000 6.400 Hoofdwatergang Asperen Oxidatie sloot 1972 7.000 8.500 400 Linge Beesd Oxidatie sloot 1987 7.500 9.000 350 Linge Bergharen Concent 1976 10.000 12.000 300 Nieuwe Wetering Culemborg Carrousel 1997 * 37.500 47.500 2.200 Lek Dodewaard Schreiber 1982 22.500 27.000 1.120 Linge Dreumel Oxidatie sloot 1995 7.500 9.000 380 Alphense Uitvliet Druten Schreiber + carrousel 1997 * 35.000 44.000 1.700 Waal Dussen Oxidatie sloot 1984 8.000 9.500 360 Watergang 17147 Eck en Wiel Oxidatie sloot 1990 11.000 13.000 340 Neder-Rijn Eethen Oxidatie sloot 1978 6.500 8.000 200 Watergang 17102 Geldermalsen UCT 2011 21.000 36.000 1.575 Linge Gendt Carrousel 1992 35.000 42.000 1.500 Waal Gorinchem Carrousel 1990 24.000 29.000 1.150 Linge Groesbeek Actief slib 1995 20.000 25.000 900 Leigraaf Groot-Ammers Carrousel 1989 35.000 35.000 1.400 Lek Haaften Oxidatie sloot 1995 12.500 15.000 570 Waal Hardinxveld-Giessendam Schreiber 1980 16.000 19.000 610 Beneden Merwede Leerdam Carrousel 1986 23.000 27.500 1.000 Linge Lienden Oxidatie sloot 1996 6.500 8.000 350 Neder-Rijn Maasbommel Oxidatie sloot 1984 5.600 7.000 150 Bermsloot Millingen aan de Rijn Oxidatie sloot 1996 11.000 13.000 510 Boven-Rijn Nieuw-Lekkerland Schreiber + actiefslib 1996 * 11.800 14.000 465 De Lek Nijmegen Pho Redox 2003 * 330.000 400.000 16.000 Waal Overasselt Concent 1976 10.000 12.000 300 Maas Papendrecht Carrousel 1996 40.000 48.000 1.700 Beneden Merwede Schelluinen Carrousel 2007 * 82.000 98.000 3.300 Boven Merwede Sleeuwijk Rotoflow 1992 54.000 64.000 1.920 Robijnswiel Sliedrecht Schreiber 1981 40.000 48.000 1.650 Beneden Merwede Tiel Actief-slib 2005 * 85.000 120.000 4.130 Amsterdam-Rijnkanaal Valburg Oxidatie sloot 1992 7.900 9.500 430 Bermsloot Vianen Carrousel 1996 40.000 48.000 1.600 De Lek Wijk en Aalburg Oxidatie sloot 1986 11.000 13.000 480 Watergang 17111 Zaltbommel Carrousel 1996 55.000 66.000 3.000 Waal Zetten Oxidatie sloot 1987 6.500 8.000 390 Linge Totaal 1.333.900 1.639.000 60.325 * Betreft bouwjaar laatste grote uitbreiding. 7

3.2 Functioneren rwzi s 3.2.1 Belastingsgraad rwzi s Bij een gemiddelde belasting van 1.331.000 i.e. à 150 gram TZV (zie ook hoofdstuk 2.1), bedroeg de gemiddelde belastingsgraad in 2013 van de rwzi s 81%. Deze is hiermee, ondanks de uitbedrijf name van 2 rwzi s, licht gedaald (1 procentpunt). In bijlage IV is de belastingsgraad van de rwzi s in de afgelopen 3 jaar weergegeven. Van de 39 zuiveringen waren in 2013 3 rwzi s vol belast (95%-105% belast) en 6 rwzi s tonen een lichte overbelasting, namelijk Aalst, Dodewaard, Leerbroek, Leerdam, Lienden en Zaltbommel. Bij de bouw van de rwzi Zaltbommel is destijds in het ontwerp, in verband met stilstand tijden van de beluchting t.b.v. verdergaande denitrificatie, een grotere beluchtingscapaciteit gebouwd dan strikt benodigd was, hierdoor kan deze zuivering deze overbelasting goed verwerken. Begin november 2011 is op de rwzi Leerdam aanvullende noodbeluchting geplaatst. Dit is nodig omdat door de structurele biologische overbelasting anders niet meer aan de lozingsvergunning kan worden voldaan. In 2013 is aanpassing van de beluchting van de rwzi Leerdam i.v.m. energiebesparing opgestart, hierbij zal t.b.v. het opvangen van de overbelasting extra capaciteit worden geplaatst. De rwzi s Aalst, Dodewaard en Lienden kunnen de lichte overbelasting vooralsnog goed opvangen. Voor de toekomst zijn echter wel maatregelen voorzien. In 2013 is een toekomstvisie voor de rwzi s Dodewaard, Eck en Wiel, Lienden, Tiel, Valburg en Zetten opgesteld. In 2012 is middels een centralisatiestudie besloten om de rwzi Aalst aan te sluiten op de rwzi Zaltbommel. De hiervoor benodigde investeringen worden opgenomen in het meer jaren investeringsprogramma. De zuivering Leerbroek is in 2013 geamoveerd, dit stelsel is op de rwzi Schelluinen aangesloten. Op de rwzi s Gendt en Zetten is, in tegenstelling tot een jaar eerder, in 2013 geen overbelasting meer gemeten. 3.2.2 Verwijderingsrendement fosfaat, stikstof, CZV en TZV Fosfaatverwijdering In 2013 was het fosfaataanbod 1,6 g per i.e. (à 150 g TZV). Figuur 3 geef het fosfaataanbod vanaf 2011 weer. Het fosfaataanbod is de laatste jaren vrij stabiel. Alleen in 2013 is een verhoging te zien. Deze lijkt incidenteel en wordt met name veroorzaakt door een groter aanbod op de rwzi s Alblasserdam, Nijmegen en Sleeuwijk. figuur 3: Fosfaataanbod Qua zuiveringsresultaat was de doelstelling voor 2013, conform de AmvB stedelijk afvalwater, een totaal verwijderingsrendement voor fosfaat van 75% voor het gehele beheersgebied te bereiken. Om deze doelstelling te bereiken zijn de zuiveringen Arnhem-Zuid, Druten, Groesbeek, Papendrecht, Schelluinen, Tiel, Vianen en Zaltbommel voor biologische defosfatering ontworpen. Op de rwzi Nijmegen is om 75% fosfaatverwijdering in het gehele beheersgebied te kunnen halen, aanvullend chemisch gedefosfateerd. Verder is op de zuiveringen Arnhem, Bergharen, Groesbeek, Overasselt, Schelluinen, Sleeuwijk en Wijk en Aalburg aanvullend chemisch gedefosfateerd om aan de individuele lozingseisen voor fosfaat te kunnen voldoen. In 2013 is in het beheersgebied 76,7% van het aangeboden fosfaat uit het afvalwater verwijderd, hiermee is evenals in voorgaande jaren aan de gestelde eis voldaan. In figuur 4 is het verloop van de fosfaatverwijdering over de jaren 2011 tot en met 2013 voor het gehele beheersgebied weergegeven. In bijlage V is een overzicht gegeven van de fosfaatverwijdering per rwzi in 2013. Stikstofverwijdering Ook voor de stikstofverwijdering was de doelstelling in 2013, conform de AmvB stedelijk afvalwater, een verwijderingsrendement van 75% voor het gehele beheersgebied. Het uiteindelijke verwijderingsrendement voor stikstof kwam in 2013 uit op 82,9%. Bij de stikstofverwijdering worden de installaties op een maximale denitrificatie gestuurd om een zo laag mogelijk energieverbruik te verkrijgen. Dit heeft er in geresulteerd dat het beoogde doel van 75% verwijdering ruimschoots is gehaald. In figuur 4 is het verloop van de stikstofverwijdering 8

over de jaren 2011 tot en met 2013 voor het gehele beheersgebied weergegeven. In bijlage V is een overzicht gegeven van de stikstofverwijdering per rwzi in 2013. Chemisch zuurstof verbruik (CZV) Op de rwzi s wordt niet specifiek gestuurd op de verwijdering van CZV. Door de benodigde lage slibbelasting voor stikstofverwijdering wordt CZV reeds voor ruim 90% verwijderd. In 2013 was het verwijderingsrendement voor CZV circa 94%. In figuur 4 is het verloop van de verwijdering van CZV over de jaren 2011 tot en met 2013 voor het gehele beheersgebied weergegeven. Totale zuurstof verbruik (TZV) Deze parameter heeft een directe relatie met de stikstof en CZV verwijdering. Hierdoor is een lagere verwijdering van TZV te zien bij zuiveringen waar de stikstofverwijdering minder is. In figuur 4 is het verloop van de verwijdering van TZV over de jaren 2011 tot en met 2013 voor het gehele beheersgebied weergegeven. Deze blijft over de jaren vrij constant. In bijlage V is een overzicht gegeven van de verwijdering van TZV per rwzi in 2013. figuur 4: Verloop van fosfaat, stikstof, CZV en TZV verwijdering 3.2.3 Zuiveringsprestatie Het begrip zuiveringsprestatie laat in één oogopslag het presteren van de rwzi s zien. De zuiveringsprestatie wordt als volgt berekend: (%CZV+%Ntotaal+%Ptotaal)/3. In 2013 was de zuiveringsprestatie circa 84%. Deze was nagenoeg gelijk aan dat van een jaar eerder. In figuur 5 is de zuiveringsprestatie over de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. figuur 5: Verloop van zuiveringsprestatie 9

3.2.4 Lozingseisen In bijlage VI is een overzicht van de gemiddelde effluentkwaliteit over het jaar 2013 weergegeven. Beoordeeld op het jaargemiddelde hebben de rwzi s over het algemeen goed gefunctioneerd. Bij een toets aan de gestelde normen in de vergunning op de WVO zijn in totaal bij 10 rwzi s één of meerdere overschrijdingen van de lozingseis geconstateerd (zie ook tabel 2). Dit is gelijk aan een jaar eerder. Over het algemeen waren deze overschrijdingen zeer gering van aard. De voornaamste oorzaken zijn lichte slibuitspoelingen of een te hoog fosfaatgehalte. Dit laatste kan in principe door en goede dosering van metaalzouten voorkomen worden. In de toekomst zal dosering nauwlettender in de gaten worden gehouden, en indien nodig eerder worden ingezet. In hoofdstuk 3.4 worden de overschrijdingen per zuivering nader toegelicht. In bijlage VII is per rwzi een overzicht gegeven van de gestelde normen. tabel 2: Overzicht rwzi s met normoverschrijding Parameters waarbij lozingseis is overschreden RWZI Droog Bezin BZV CZV Nkj Ntot Ptot rest king Cl Temp ph SO 4 Alblasserdam X Arnhem X Eck en Wiel X Eethen X Geldermalsen X Gendt X X Leerbroek X X X X Nieuw-Lekkerland X Tiel X X Wijk en Aalburg X 3.2.5 Restvervuiling Het effluent van 20 rwzi s in beheer van Waterschap Rivierenland wordt op oppervlakte water geloosd dat in beheer is bij Rijkswaterstaat. Het betreft de rwzi s Aalst, Alblasserdam Culemborg, Druten, Eck en Wiel, Gendt, Groot- Ammers, Haaften, Hardinxveld-Giessendam, Lienden, Millingen aan de Rijn, Nieuw-Lekkerland, Nijmegen, Overasselt, Papendrecht, Schelluinen, Sliedrecht, Tiel, Vianen en Zaltbommel. Voor deze lozingen dient verontreinigingsheffing te worden betaald. Deze heffing is afhankelijk van de restvervuiling aanwezig in het effluent, welke is opgebouwd uit zuurstofbindende stoffen en zware metalen. De zware metalen zijn verder onderverdeeld in 2 groepen. De grijze lijst stoffen waar zink, koper, nikkel, chroom en lood toe behoren en de zwarte lijst stoffen met arseen, cadmium en kwik. figuur 6: Restvervuiling lozing op Rijkswater en de bijbehorende rijksheffing. 10

In figuur 6 is de restvervuiling over de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. In 2013 bedroeg de restvervuiling in totaal 39.015 (waarvan 36.920 v.e. aan zuurstofbindende stoffen). Hiermee is de restvervuiling lager dan die van 2012. In bijlage VIII is een overzicht gegeven van de restvervuiling per zuivering. 3.2.6 Zware metalen Het zuiveringsslib en het effluent worden afhankelijk van de grootte van de rwzi 4 tot 12 maal per jaar onderzocht op het gehalte aan zware metalen. Daar in de zuivering geen afbraak plaats vindt van zware metalen kan met behulp van een massabalans het aanbod aan zware metalen worden berekend. In bijlage IX is per element per rwzi het totale aanbod per jaar weergegeven. In figuur 7 wordt het aanbod van zware metalen, het specifieke aanbod per i.e. en de totaal vracht aan zware metalen in het effluent weergegeven. figuur 7: Zware metalen aanbod en lozing op oppervlakte water In 2013 is middels het influent 35.500 kg zware metalen op de zuiveringen aangeboden. Hiermee is het aanbod aan zware metalen nagenoeg gelijk aan 2012. Het gewogen gemiddelde van het aanbod per i.e. is licht gestegen van 71 naar 73 mg/i.e./dag. In bijlage X is het zware metalen aanbod per element per i.e. weergegeven. Over het algemeen is te stellen dat het aanbod aan koper door de jaren heen afneemt, terwijl een toename te zien is in chroom en zink. In 2013 werd met het effluent circa 6.000 kg zware metalen op het oppervlakte water geloosd. Dit is duidelijk minder dan een jaar eerder. In 2012 was de hoeveelheid zware metalen in het effluent (veroorzaakt door een aantal slibuitspoeling) nog verhoogd. In bijlage XI wordt de gemiddelde concentraties aan zware metalen in het effluent per rwzi gegeven. Aan het effluent zijn geen eisen gesteld voor wat betreft het gehalte aan zware metalen. Het overige aandeel van zware metalen is in het slib opgenomen en afgevoerd. In bijlage XII staan de opnamepercentages in het slib vermeld. Hierin is conform de verwachting weinig verandering te zien t.o.v. 2012. 3.3 Energieverbruik rwzi s 3.3.1 Elektriciteitsverbruik In figuur 7 is het elektriciteitsverbruik van alle zuiveringen weergegeven. Het totale verbruik van alle rwzi s in 2013 was 37.038 MWh. Het energieverbruik lag hiermee ruim 6% lager dan een jaar eerder. Voor de hoeveelheid elektra die nodig was voor de beluchting is in 2013 een hoeveelheid geregistreerd van 20.291 MWh, dit is bijna 10% minder dan een jaar eerder. Deze daling wordt teruggevonden bij het specifiek energieverbruik totaal en beluchting. Deze daling wordt grotendeels veroorzaakt door de uitgevoerde besparingsmaatregelen in kader van het EEP. In bijlage XIII is voor de rwzi s het specifiek elektriciteitsverbruik over de jaren 2012 en 2013 weergegeven. Opmerkelijk is dat de rwzi s Arnhem, Asperen, Nijmegen, Sleeuwijk en Sliedrecht een relatief gunstig specifiek verbruik beluchting hebben (150-250 Wh/kg TZV verwijderd). Voor de zuivering Asperen is geen duidelijke verklaring te vinden. De overige zuiveringen zijn voorzien van bellenbeluchting welke over het algemeen een gunstig energetisch beeld geeft. Dit is vooral goed te zien bij de grotere rwzi s. Voor de ultra laag belaste oxidatiesloten en carrousels ligt het verbruik voor de beluchting tussen de 400 en 600 Wh/kg TZV verwijderd. 11

De rwzi s Maasbommel en Papendrecht hebben een relatief hoog specifiek verbruik overig. Bij de rwzi Maasbommel wordt dit veroorzaakt door de nazuivering met behulp van zandfiltratie. Bij de rwzi Papendrecht verklaart het feit dat dit een volledig afgedekte zuivering met een opvoergemaal is de oorzaak van het relatief hoog specifiek verbruik overig. figuur 8: Elektriciteitsverbruik totaal, beluchting en specifiek 3.3.2 Energieproductie Op de rwzi s Arnhem-Zuid, Nijmegen en Tiel wordt het slib vergist. Het met de gistingen geproduceerde biogas wordt gebruikt voor de opwekking van elektriciteit. In figuur 9 wordt de productie van gistingsgas en elektriciteit in de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. In de afgelopen jaren is en stijgende lijn te zien in de opwekking van elektriciteit, ook in 2013 heeft deze lijn zich doorgezet. Vanwege een defecte gasmeter is de gasproductie op de rwzi Tiel niet goed gemeten. In de grafiek is hier een inschatting voor gemaakt op basis van het rendement van de wkk in 2012 en de elektriciteitsproductie in 2013. In totaal is 9.400 MWh aan elektriciteit opgewekt, dit is ruim 25% van de eigen behoefte van de zuiveringen. Bij alle drie de rwzi s is een verhoging van de elektriciteitsopwekking gerealiseerd. Vooral de hogere producties van circa 30% op de rwzi Arnhem en circa 20% op de rwzi Tiel vallen op. De optimalisaties bij deze zuiveringen hebben het gewenste resultaat. Over geheel 2013 was de energievoorziening op de rwzi Nijmegen circa 95% zelf dekkend. Op tijden dat er meer elektriciteit werd geproduceerd dan verbruikt, werd het overschot terug geleverd aan het energienetwerk, totaal betrof dit in 2013 725 MWh. figuur 9: Productie van gistingsgas/elektriciteit en aandeel eigen behoefte 12

Voor de komende jaren is het van belang om de energieopwekking nog verder te vergroten. Om dit te realiseren zullen op de rwzi Tiel stapsgewijs procesoptimalisaties worden doorgevoerd. Op de rwzi Arnhem-Zuid zal de bedrijfsvoering verder worden geoptimaliseerd zodat minder processtoringen zullen optreden. Ook op de rwzi Nijmegen zullen maatregelen getroffen worden, zodat deze zuivering volledig in zijn eigen energiebehoefte kan voorzien. Tevens wordt er naar gestreefd zoveel mogelijk slib te vergisten. 3.4 Bijzonderheden per zuivering In de volgende paragrafen worden per zuivering de meest noemenswaardige gebeurtenissen opgesomd. De zuiveringen waarvoor geen bijzonderheden zijn te melden komen niet voor in deze lijst. 3.4.1 Rwzi Alblasserdam Een verhoogde fosfaataanvoer heeft tot overschrijding van de lozingseis voor fosfaat geleid. Op 8 augustus is een mobiele doseerinstallatie geplaatst. Aangezien de lozingseis voor fosfaat een gemiddelde over 10 metingen betreft, heeft dit niet direct tot beëindiging van de overschrijding geresulteerd. Eind 2013 leek de aanvoer van fosfaat weer normaal. In 2010 is besloten om de rwzi Nieuw-Lekkerland op te heffen en het rioolstelsel aan te sluiten op de rwzi Alblasserdam. Hiervoor dient de rwzi Alblasserdam te worden uitgebreid. In 2011 is een systeemkeuzestudie uitgevoerd. In 2012 is de persleidingtracé-studie afgerond. In 2013 is de uitbreiding van de rwzi Alblasserdam middels een Best Value Procurement (BVP; prestatie inkoop) op de markt gezet. Eind 2013 is de voorlopige gunning verricht. De planning is dat de uitbreiding eind 2015 gereed is. 3.4.2 Rwzi Arnhem-Zuid In de periode 16 september tot en met 28 september is de lozingseis ten aanzien van fosfaat (een gemiddelde over 10 metingen) overschreden. Per 15 oktober 2013 is voor de rwzi Arnhem een nieuwe Watervergunning van kracht geworden, in deze nieuwe vergunning wordt voor de lozingseis ten aanzien van fosfaat een voortschrijdend jaargemiddelde gehanteerd. Op basis van deze nieuwe vergunning is geen sprake van een overschrijding. De werkzaamheden betreffende de realisatie van maatregelen uit het Energie Efficiency Plan (vervanging beluchtingsplaten en blowers) die op 29 november 2012 waren begonnen zijn in 2013 afgerond In de periode 5 oktober 2012 tot en met 15 april 2013 heeft een praktijkproef pre-precipitatie plaatsgevonden. Op basis van de resultaten is voorgesteld om vooralsnog geen pre-precipitatie toe te passen. In november is een spiraalzeef geïmplementeerd om vuil uit het primair slib af te vangen voordat het wordt vergist. De eerste ervaringen zijn dat een substantiële hoeveelheid vuil wordt afgevangen. In 2013 is de voorbereiding getroffen voor: - Vervanging afdekking voorbezinktanks; - Vervanging harkrooster. De realisatie zal in 2014 worden opgestart. 3.4.3 Rwzi Culemborg Vanwege een beschadigde effluentleiding en de daarvoor verrichte herstelwerkzaamheden is in mei incidenteel effluent via de overstort op de nabijgelegen sloot geloosd. Hierbij zijn extra bemonsteringen uitgevoerd waarbij geen normoverschrijdingen zijn geconstateerd. Gedurende de maanden juni, juli, augustus en september is op voorkomende momenten wederom effluent geloosd op de nabijgelegen sloot via de noodoverstort. Dit in verband met de revisie van de effluentpompen. Ook voor deze lozingen geldt dat hierbij extra bemonsteringen zijn uitgevoerd waarbij geen normoverschrijdingen zijn geconstateerd. 3.4.4 Rwzi Eethen Eind 2012 zijn de beluchtingsrotoren op de rwzi Eethen voorzien van FO s. Door een verkeerde instelling hiervan, is op 22 januari de individuele lozingseis voor stikstof overschreden. Na constatering is rotor direct op hand ingeschakeld, vervolgens zijn de instellingen gecontroleerd en waar nodig aangepast. Op 4 april is door een combinatie van lage temperatuur en lage droge stof in de beluchting wederom de individuele lozingseis voor stikstof overschreden. Door de eerdere pieken is op 18 april is de norm voor de voortschrijdend gemiddelde stikstofeis overschreden. 3.4.5 Rwzi Eck en Wiel Op 10 november heeft een marginale overschrijding plaatsgevonden van de lozingseis ten aanzien van drogestof. Aan deze overschrijding ligt waarschijnlijk het uitzonderlijk hoog debiet van die dag ten grondslag. 13

3.4.6 Rwzi Geldermalsen Op 9 april en 2 juni hebben zich overschrijdingen voorgedaan ten aanzien van de individuele totaal-stikstofnorm. Als gevolg hiervan is in de periode 2 juni tot en met 23 augustus de eis voor het voortschrijdend gemiddelde over tien opeenvolgende monsters ten aanzien van het totaal-stikstofgehalte overschreden. De overschrijding is veroorzaakt door vervuiling van de beluchtingsplaten. 3.4.7 Rwzi Gendt Op 30 januari en 13 februari hebben slibuitspoelingen plaatsgevonden waardoor de lozingseis ten aanzien van onopgeloste bestanddelen is overschreden. Op 13 februari is als gevolg hiervan eveneens de lozingseis ten aanzien van het biologisch zuurstofverbruik (BZV) overschreden. De oorzaak van deze overschrijdingen is toe te wijzen aan een verslechterde slibvolumeindex van het slib. Op 10 januari, 25 maart, 27 september, 27 oktober en 7 december zijn in het effluent drogestof gehaltes gemeten van respectievelijk 70, 38, 35, 32 en 36 mg/l. Dit betekent dat overschrijdingen van de lozingseis ten aanzien van onopgeloste bestanddelen hebben plaatsgevonden omdat in 2013 vijfmaal een waarde tussen de 30 en 75 mg/l is gemeten, terwijl dit conform de vergunning maximaal driemaal per kalenderjaar mag voorkomen. De verhoogde slibvolumeindex kan hierbij een rol spelen maar begin 2014 zal ook worden onderzocht of ook vervuiling (biofilm) in de effluentkelder een rol zou kunnen spelen. De bemonstering vindt plaats vanuit de zuigleiding van deze kelder. 3.4.8 Rwzi Groesbeek Door lozing van grote hoeveelheden nitraat rijk water is de biologische defosfatering stil gevallen. Het bedrijf dat de lozing veroorzaakt heeft in mei 2013 een eigen zuiveringsinstallatie in bedrijf genomen. De biologische defosfatering is daarna weer op gang gekomen. 3.4.9 Rwzi Leerboek Op 13 februari 2013 zijn de lozingseisen voor BZV, onopgeloste bestanddelen en bezinking overschreden. Dit betreft de eisen voor gemiddelden over 10 metingen. Deze overschrijdingen zijn veroorzaakt door 2 slibuitspoelingen een jaar eerder. Op 24 juni is de rwzi Leerboek definitief buiten bedrijf gesteld. Het rioolgemaal Leerbroek is overgegaan naar het nieuwe gemaal dat het rioolwater naar de rwzi Schelluinen verpompt alwaar het voortaan wordt gezuiverd. 3.4.10 Rwzi Leerdam In november 2011 is op de rwzi Leerdam aanvullende noodbeluchting ingezet omdat anders, als gevolg van overbelasting, niet meer kon worden voldaan aan de effluenteisen. In 2013 is de beslissing genomen ten aanzien van de definitieve aanpassing van de beluchting van de rwzi Leerdam. De aanbesteding hiervoor heeft in 2013 plaatsgevonden. De realisatie heeft begin 2014 plaatsgevonden. 3.4.11 Rwzi Lienden In 2013 is de studie Fijnzeef rwzi Lienden, business case, die in 2012 was gestart, afgerond. Op basis van de resultaten is besloten geen onderzoek met een pilotinstallatie op te starten. In de periode september tot en met december heeft een onderzoek met een DAF pilotinstallatie (Dissolved Air Flotation) plaatsgevonden. Hierbij worden aan het afvalwater fijne luchtbelletjes toegevoegd. Deze hechten zich aan vuildeeltjes en gaan drijven. Een deel van de vervuiling van de rwzi kan zo als een drijflaag worden verwijderd. Hierdoor neemt de vuilvracht die naar de beluchting gaat af. Uit de proef is gebleken dat met deze techniek de vervuiling met ongeveer 25 % kan worden verminderd. Na optimalisatie en een juiste dimensionering kan dit een interessante methode zijn voor kleine overbelaste installaties. 3.4.12 Rwzi Meerkerk Op 28 mei is de rwzi Meerkerk definitief buiten bedrijf gesteld. Aangezien het rioolgemaal nog niet gerealiseerd was, is een tijdelijke pompinstallatie geplaatst om het afvalwater naar de rwzi Schelluinen te verpompen, alwaar het voortaan wordt gezuiverd. In 2014 zal het definitieve gemaal worden gerealiseerd. 3.4.13 Rwzi Nieuw Lekkerland Op 31 januari is door een slib uitspoeling de lozingsnorm voor onopgeloste bestanddelen overschreden. De oorzaak van deze en eerdere slibuitspoelingen werd in eerste instantie gezocht in een te lage slibretourcapaciteit. Na meerdere metingen bleek dit niet het geval. Uit nader onderzoek is gebleken dat een SVI hoger dan 120 een verhoogde kans op slibuitspoeling geeft. Op basis van deze bevindingen is besloten dat zodra de SVI structureel boven de 110 komt, overgegaan moet worden op dosering van een aluminiumzout. 14

3.4.14 Rwzi Nijmegen Er heeft een aanbesteding plaats gevonden voor de vervanging van de beluchtingselementen, mengers en compressoren. De vervanging vindt plaats in verband met de staat van onderhoud. Tevens wordt een verlaging van het energieverbruik beoogd. De uitvoering is in 2014. In het verslagjaar zijn er een achttal lozingen geweest waardoor de nitrificatie een aantal dagen geremd is geweest. In samenwerking met de gemeente is een onderzoek opgestart naar de mogelijke lozer. Door een foutieve handeling bij een bedrijf, is er 8 m3 olie in de riolering en op de rwzi terecht gekomen. De olie is als een drijflaag door een gespecialiseerd bedrijf van de voorbezinktank verwijderd. Het zuiveringsproces heeft geen nadelige gevolgen ondervonden. 3.4.15 Rwzi Tiel Op 20 april is de tandwielkast van vijzel 3 van beluchtingsstraat 2 defect geraakt. Om aan de lozingseisen te kunnen blijven voldoen is tijdelijk een noodpomp operationeel geweest. Op 29 juli 2013 heeft een slibuitspoeling plaatsgevonden. Als gevolg van deze slibuitspoeling is de lozingseis ten aanzien van onopgeloste bestanddelen op 29 juli overschreden. Ook was het fosfaatgehalte in het effluent die dag zo verhoogd dat als gevolg daarvan de eis voor het voortschrijdend gemiddelde over tien opeenvolgende monsters ten aanzien van het fosfaatgehalte is overschreden in de periode 16 augustus tot en met 16 september. Overigens heeft op 5 oktober 2012 ook een slibuitspoeling plaatsgevonden. Naar aanleiding van beide voornoemde slibuitspoelingen is in 2013 een onderzoek uitgevoerd naar de oorzaak hiervan. Dit onderzoek heeft geen eenduidige oorzaak aangewezen. In 2013 zijn de volgende studies uitgevoerd: o studie Modificatie en renovatie beluchting rwzi Tiel Deze studie is in 2012 opgestart. In februari 2013 is deze studie afgerond. Hiermee is inzicht verkregen op welke wijze de modificatie en renovatie van de beluchting kan worden uitgevoerd, zodat dit leidt tot de energetisch en financieel meest gunstige situatie. Op basis hiervan is in 2013 een projectvoorstel opgesteld en goedgekeurd. De planning is dat de aanbesteding en opstart van het Project Modificatie en renovatie van de beluchting rwzi Tiel zal plaatsvinden in 2014. Het project zal dan naar verwachting worden afgerond in 2015. o studie Optimalisatie slibgisting rwzi Tiel Deze studie is in 2013 opgestart en afgerond. Hiermee is duidelijk geworden welk scenario, waarbij al het in- en externe slib op Tiel wordt vergist, het meest aantrekkelijk is. Daarnaast is inzichtelijk geworden welke slibverwerkingsmethodiek voor dit scenario het meest aantrekkelijk is. Op basis hiervan zal in 2014 een projectvoorstel ter goedkeuring worden ingediend. 3.4.16 Rwzi Wijk en Aalburg In 2012 is op de rwzi Wijk en Aalburg een doseerinstallatie geplaatst. Begin 2013 zijn er diverse storingen aan deze installatie opgetreden met als gevolg dat de dosering van aluminiumzout niet gegarandeerd was. Onenigheid over de verantwoordelijkheid van de leverancier hiervoor, heeft er in geresulteerd dat een oplossing lang op zich liet wachten. Als gevolg van deze storingen is op 15 mei de lozingseis voor fosfaat overschreden. 3.4.17 Rwzi Zaltbommel In mei heeft een (incidentele) lozing op de rwzi Zaltbommel plaatsgevonden. Naast een extra bemonstering van het influent, is ook een verdacht gemaal bemonsterd. Dit onderzoek heeft geen bijzonderheden opgeleverd. Er zijn geen overschrijdingen ten aanzien van de lozingsnormen geconstateerd. 3.4.18 Rwzi Zetten In verband met een defecte borstelbeluchter is in de periode 19 december 2012 tot 28 februari 2013 een noodbeluchtingsinstallatie operationeel geweest. Vanaf 28 februari was de reguliere beluchting weer operationeel. Er zijn in 2013 geen overschrijdingen van de lozingseis geconstateerd. In 2013 is de capaciteit van het effluentgemaal uitgebreid. De twee effluentpompen zijn daarbij vervangen door twee grotere exemplaren. 3.5 Zuivering overstijgende projecten 3.5.1 Procesautomatisering ~ ipa In het ipa project wordt voorzien in renovatie van de elektrotechnische- en besturingsinstallaties, bediening op afstand en centrale gegevensopslag. Opzet is dit gestandaardiseerd uit te voeren. In 2013 zijn de rwzi s Dreumel, 15

Druten, Groesbeek, Hardinxveld-Giessendam, Lienden en Millingen omgebouwd. In 2013 zijn in kader van het ipa project tevens 163 rioolgemalen omgebouwd. 3.5.2 Meer Jaren Afspraak energie In 2012 is in kader van de MJA3 het energie efficiency plan 2013-2016 (EEP) opgesteld. Bij de inventarisatie van de besparingsmogelijkheden is gebruik gemaakt van reeds uitgevoerde energiescans die zijn uitgevoerd in het kader van de Wet Milieubeheer, ideeën en maatregelen uit de Energiefabriek, geplande investeringen uit de voorjaarsnota en de branche specifieke maatregelenlijst die is opgesteld door Agentschap NL. In 2013 zijn de volgende maatregelen uitgevoerd: Rwzi Aalst Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Arnhem Vergisting bij hogere temperatuur Rwzi Arnhem Vervanging beluchting Rwzi Culemborg Puntbeluchting vervangen door bellenbeluchting Rwzi Dreumel Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Druten Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Hardinxveld-Giesendam Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Lienden Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Millingen Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Schelluinen Aansluiten rwzi s Leerbroek en Meerkerk Rwzi Sliedrecht Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 Rwzi Tiel Vergisting bij hogere temperatuur Rwzi Valburg Zuurstofregeling op NH 4 en NO 3 In totaal hebben de in 2013 uitgevoerde maatregelen een besparing van 1,1 *10 6 kwh opgeleverd. 3.5.3 Centralisatie rwzi s Land van Heusden en Altena In 2010 is besloten tot centralisatie van de rwzi s Dussen, Eethen, Sleeuwijk en Wijk en Aalburg op de locatie Sleeuwijk. In 2011 is een systeemkeuze- en persleidingtracé studie uitgevoerd. In de systeemkeuze is, om zo tot een energiefabriek te komen, ook de haalbaarheid voor een gisting op de rwzi Schelluinen meegenomen. In 2012 heeft binnen dit project middels een OAS afstemming plaatsgevonden met de inliggende gemeenten, welke in 2013 is afgerond (zie ook hoofdstuk 2.4.4). De planning is dat in 2014 het ontwerp van de nieuwe rwzi zal worden opgesteld. 3.5.4 Centralisatie rwzi s regio Noord In 2013 is de studie Toekomstvisie zestal rwzi s regio Noord uitgevoerd. Binnen regio Noord geldt voor een aantal zuiveringen dat maatregelen op de korte of langere termijn noodzakelijk zijn. Om in de toekomst de zuiveringsprestaties te kunnen waarborgen en daarmee te kunnen blijven voldoen aan de lozingsnormen èn te voldoen aan de maatregelen vanuit de Kader Richtlijn Water (KRW) zijn deze maatregelen in samenhang bekeken, waarbij op basis van een multicriteria-analyse een voorkeursscenario is geselecteerd met betrekking tot de centralisatie van de kleinere rwzi s. Op basis van deze studie zal in 2014 een projectvoorstel ter goedkeuring worden ingediend. 3.5.5 Energiefabriek De Energiefabriek is een lerend netwerk van waterschappen met de ambitie om energie neutrale rwzi s te realiseren en gezamenlijk met die waterschappen zichtbaar waterschapsenergie te leveren. Het concept van de Energiefabriek richt zich op de winning van zoveel mogelijk duurzame energie uit huishoudelijk afvalwater. WSRL fungeert als opdrachtgever van de Energiefabriek. Dit betekent ook dat de financiële administratie van het samenwerkingsverband via WSRL loopt. WSRL heeft 3 locaties in beeld als Energiefabriek, namelijk de rwzi Nijmegen, de rwzi Schelluinen i.c.m. de rwzi Sleeuwijk en de rwzi Tiel. Voor de rwzi Nijmgen zijn onderzoeken uitgevoerd naar de inzet van een ORC om meer energie op te wekken met de gasmotoren, deelstroombehandeling van stikstof dat vrijkomt bij de slibontwatering en verwerking van het vet van de rwzi in de gisting. De uitvoering zal in 2014 en 2015 plaatsvinden. Op de rwzi Schelluinen staat de bouw van een slibgisting en centrale slibontwatering gepland. Voor de maatregelen is in 2013 uitvoerig overleg geweest met de gemeente en omwonenden om te komen tot een wijziging bestemmingsplan. Deze overleggen zullen in 2014 worden doorgezet. Voor de rwzi Tiel is in 2013 de studie Optimalisatie slibgisting uitgevoerd. Deze studie resulteert in een projectvoorstel welke in 2014 zal worden ingediend. 16

3.5.6 Veiligheidssignalering/Leidingcodering Op de zuivering technische werken is alle veiligheidssignalering aangebracht. Op basis van een in 2012 uitgevoerde pilot op de rioolwaterzuivering Tiel moet de leidingcodering verder uitgerold worden. Het beoogde projectplan om te gaan voorzien dat in 2013 bij alle rioolwaterzuiveringen leidingcodering zou worden aangebracht is niet uitgevoerd. Dit staat nu gepland voor 2014. 3.5.7 Borgen Veiligheid in projecten In 2013 is er een projectgroep opgericht veiligheid in projecten. Deze projectgroep heeft de opdracht om het aspect veiligheid in projecten te borgen in een systematiek. Hiervoor zijn werkmethodieken opgesteld en getest. In 2014 zal worden gestart met pilots om het puzzelstukje veiligheid als vast onderdeel in projecten vast te leggen. 3.5.8 Atex Het projectplan Optimalisatie explosieveiligheid bij Waterschap Rivierenland is opgesteld. Hierin staat benoemd dat alle slibgistingsinstallaties aan een nader onderzoek zullen worden onderworpen. Op elke locatie is een technisch onderzoek uitgevoerd. Ook is gestart met de opleidingen voor alle betrokken medewerkers. 3.5.9 Aquavision / Z-info In het project Z-info werken bijna alle zuiveringsbeheerders samen aan het verbeteren van de kwaliteit, het verhogen van de flexibiliteit, het verminderen van de complexiteit en het verlagen van de kosten van het samenstellen van zuiveringsinformatie. Hiervoor hebben alle waterschappen, het Waterschapshuis en het Landelijk Technologen Platform in de afgelopen jaren gewerkt aan het standaardiseren en uniformeren van zuiveringsinformatie. In 2010 is AquaVision gekozen als standaardapplicatie. In 2011 is een pilot van vijf waterschappen gestart om te komen tot een succesvolle uniforme en standaard implementatie van Z-info voor een beperkt aantal zuiveringen. De gezamenlijke implementatie moet leiden tot een gezamenlijk, generiek ontwerp voor de inrichting van AquaVision. Tevens moet het leiden tot een succesvolle centrale implementatie, op een extern te hosten omgeving, die zelfstandig door de waterschappen kan worden ingericht. Waterschap Rivierenland neemt aan deze pilot deel met de rwzi Sleeuwijk. In 2012 is deze pilot succesvol afgesloten. In 2013 is AquaVision volledig geïmplementeerd. Vanaf 1 oktober 2013 was het operationeel en is de rest van het jaar schaduw gedraaid, om vanaf 1 januari 2014 volledig over te stappen. 3.5.10 Infor In 2013 is het Onderhoud Beheer Systeem Infor geïmplementeerd. Vanuit Infor worden bijna alle onderhoudstaken aangestuurd. Ook de storingsafhandeling en modificaties worden middels dit systeem geregistreerd. De inrichting van Infor is op basis van risico. De komende jaren zal het systeem verder worden geoptimaliseerd en uitgebouwd. Het is de bedoeling dat in de toekomst ook beheertaken worden opgenomen. 3.5.11 Real Energy Voor de controle van de energiefacturen was in de implementatie van de energie-module van Rilos voorzien. In 2013 bleek deze module niet te voldoen. Hierop is gekozen verder te gaan met het pakket Realenergy. De planning is dat het pakket medio 2014 operationeel is 17

18

4 Verwerking van slib 4.1 Algemeen De hoeveelheid geproduceerd zuiveringsslib van de 39 zuiveringsinstallaties bedroeg in 2013 ongeveer 651.000 m3 aan vloeibaar slib. In navolging van 2013 zal ook in 2014 het indikken van slib extra aandacht krijgen. In figuur 10 is het verloop van de productie vloeibaar slib en het gemiddelde drogestof gehalte van het ingedikt slib in de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. figuur 10: Productie vloeibaar slib en gemiddelde drogestofgehalte In 2013 bedroeg de slibproductie 19.270 ton droge stof. Dit is zo n 4% minder dan in 2012. Dit komt voornamelijk door het meer vergisten van slib. Al het geproduceerde slib is ontwaterd op 11 mechanisch slibontwateringsinstallaties in eigen beheer, 1 mobiele slibontwatering op de rwzi Sleeuwijk en 1 mechanische slibontwatering in beheer bij Waterschap Hollandse Delta. Ten behoeve van het ontwateren is circa 238.000 m3 vloeibaar slib getransporteerd naar een ontwateringinstallatie, dit is circa 2% minder dan een jaar eerder. Totaal is circa 87.500 ton ontwaterd slib geproduceerd. Hiervan is 59.700 ton aan de compostering, 23.000 ton aan de HVC en 4.800 ton aan de SNB aangeboden (zie bijlage XIV). Het drogestof gehalte van het ontwaterde slib bedroeg in 2013 gemiddeld 22,0 %, dit is gelijk aan een jaar eerder. In figuur 11 is het verloop van de slibproductie en het gemiddelde drogestof gehalte van de slibkoek in de jaren 2011 tot en met 2013 weergegeven. figuur 11: Slibproductie en gemiddelde drogestofgehalte slibkoek In bijlage XV is een overzicht gegeven van het gemiddelde gehalte aan zware metalen in het zuiveringsslib en de bemestingswaarde van het slib. 4.2 Compostering Vanaf 1993 tot en met 2012 heeft GMB het zuiveringsslib verwerkt op basis van een samenwerkingsovereenkomst. Eind 2012 is voor de verwerking van zuiveringsslib een concessieovereenkomst voor diensten gesloten. Vanaf 1 januari 2013 is GMB ook verantwoordelijk voor het slibtransport, de afzet van biogranulaat en wordt GMB regulier aangeslagen voor verontreinigingsheffing. 19

In 2013 is circa 59.700 ton ontwaterd slib met een gemiddelde drogestof gehalte van 23,0 % aangeboden aan Midden-Betuwe Slibverwerking (MBS). Hiermee is de doelstelling van minimaal 22,5% droge stof gehaald. Verdere afzet van de geproduceerde compost is door MBS afgehandeld. 4.3 Slibverbranding Een gedeelte van het ontwaterde slib is ter verbranding aangeboden. In 2013 is circa 23.000 ton ontwaterd slib met een gemiddelde drogestof gehalte van 19,7 % aan de slibverbranding HVC te Dordrecht en circa 4.800 ton ontwaterd slib met een gemiddelde drogestof gehalte van 21,3 % aan de slibverbranding SNB te Moerdijk aangeboden. Totaal is er circa 27.700 ton slibkoek te verbranding aangeboden. 4.4 Onderzoek en projecten 4.4.1 Optimalisatie slibontwatering Om zorg te dragen voor een zo hoog mogelijke ontwateringsgraad worden bij diverse ontwateringinstallaties (SOI) regelmatig onderzoeken uitgevoerd, hierbij wordt regelmatig kritisch naar de instellingen van de apparatuur gekeken. Naast deze reguliere onderzoeken wordt ook regelmatig onderzoek verricht naar specifieke procesverbeteringen. Hieronder staan maatregelen die in 2013 zijn genomen. Deze lijst is niet onuitputtelijk. Op verschillende ontwateringsinstallaties hebben in het kader van de aanbesteding testen met polyelectroliet plaatsgevonden op basis waarvan leveringscontracten zijn of zullen worden opgesteld. Op SOI Arnhem-Zuid; In 2013 hebben voorbereidingswerkzaamheden plaatsgevonden ten behoeve van de vervanging van de huidige bandfilters, zeefbandpersen, kettingtransporteur en slibsilo. De aanbesteding van dit project zal in 2014 plaatsvinden waarbij de planning is dat de uitvoering van het project eind 2014 zal worden opgestart. Op SOI Tiel; In 2013 hebben voorbereidingswerkzaamheden plaatsgevonden ten behoeve van de vervanging van de kettingtransporteur. Dit project zal eind 2014 worden opgestart. Op SOI Zaltbommel; De slibpers is in 2013 gereviseerd. Op SOI Culemborg; In november 2012 is een proef gestart waarbij zuur wordt verneveld om restanten polymeer en kalk op te lossen. De ervaringen waren positief. Dit systeem is dan ook definitief geïmplementeerd in 2013. Op SOI Leerdam; In 2013 is de slibpers vervangen. Op SOI Vianen; Eind 2012, begin 2013 is een nieuwe slibkoekpomp geplaatst. Daarbij zijn de zogenaamde brugbrekers verwijderd omdat voortaan gewerkt wordt met een open spiraal wat minder kans op brugvorming geeft. Hiermee is zowel een energetisch als onderhoudstechnisch voordeel gerealiseerd. 4.4.2 Slibontwatering Schelluinen In 2010 is het voorontwerp uitgewerkt van de centrale slibontwatering op de rwzi Schelluinen. Hierbij is gekozen voor een dermate ruime verwerkingscapaciteit dat in de toekomst ook het slib ontwaterd kan worden van zuiveringen in het westelijke gebied die nu een eigen ontwatering hebben. Zo kan, indien die installaties aan vervanging toe zijn, afgewogen worden het slib naar de locatie Schelluinen te transporteren. In 2011 is dit project tijdelijk op hold gezet in verband met het onderzoek naar de haalbaarheid van een gisting op de rwzi Schelluinen (zie hoofdstuk 3.5.3). Uit dit onderzoek bleek dat de realisatie van een gisting haalbaar is. In 2012 is de ruimtelijke onderbouwing van het gehele plan ten behoeve van een mogelijke bestemmingsplan wijziging opgesteld. In 2013 is uitvoerig overleg geweest met de gemeente en omwonenden om te komen tot een wijziging bestemmingsplan. Deze overleggen zullen in 2014 worden doorgezet, waarna een wijzigingsaanvraag ingediend zal worden. 4.4.3 Fosfaatterugwinning slibverbrandingen HVC en SNB Ten aanzien van de fosfaatterugwinning zijn in 2012 diverse opties bekeken. Fosfaatterugwinning uit de vliegas van de slibverbranding blijkt goed mogelijk te zijn. SNB heeft in samenwerking met HVC in 2013 naderonderzoek uitgevoerd. Terugwinning van fosfaat blijkt alleen rendabel bij een fosfaatgehalte van boven de 20%, dit heeft als consequentie dat de individuele aandeelhouders zelf geen (extra) fosfaat meer mogen terugwinnen op de zuivering. Dit is voorgelegd aan de aandeelhouders. In 2014 zal hier nadere besluitvorming over plaatsvinden, en zal een contract met een afnemer van fosfaat gesloten worden. 4.4.4 Energieterugwinning SNB In 2013 heeft SNB aan een Nederlandse specialist in het bouwen van stoomketels de opdracht gegund om twee stoomketels te vervangen voor hoge druk stoomketels in combinatie met jet plaatsen van een stoomturbine om groene elektriciteit op te wekken. De ketels worden in de loop ban 2014 in gebruik genomen. Vanuit de Meer Jaren Afspraak energie kan WSRL zich de verhoogde energie-efficiency (deels) toerekenen als ketenmaatregel. 20

4.4.5 CE Markering / Machine richtlijn De uitvoering van de uitkomsten van de risico-inventarisaties met betrekking tot de CE- markering van de zuivering technische werken is in 2013 opgepakt. Hierbij is in 2013 een start gemaakt met de Ce-markering van de ontwateringsinstallaties. Voor iedere regio is een projectgroep samengesteld om tot een veilige oplossing cq CEmarkering te komen. 21

22

Bijlagen 23

24

Bijlage I: Grafische weergave beheersgebied Waterschap Rivierenland 25

Bijlage II: Jaardebiet en elektraverbruik rioolgemalen RWZI Gemalen Jaardebiet (m3) Elektraverbruik (kwh) Wh/m3 Aalst Aalst 217.369 18.883 87 Delwijnen 61.831 13.409 217 Nederhemert 155.583 14.392 93 Poederoijen 101.913 26.601 261 Brakel 429.576 55.713 130 Zuilichem 190.704 22.208 116 Alblasserdam Oud-Alblas 190.330 25.303 133 Arnhem Driel 509.745 35.032 69 Heteren 608.579 46.800 77 Bemmel Bergerden 296.815 22.520 76 Huissen Rietbaan 1.247.723 59.220 47 Huissen Karstraat 248.268 28.544 115 Elst 1.512.152 85.560 57 Ressen Waalsprong 2.734.039 118.080 43 Oosterhout 280.031 17.289 62 Asperen Heukelum 214.381 23.778 111 Beesd Beesd 243.074 12.192 50 Rumpt 94.429 5.729 61 Gellicum 31.477 3.658 116 Acquoy 45.094 7.012 155 Rhenoy 137.250 8.500 62 Bergharen Bergharen 326.121 14.844 46 Hernen 74.299 6.544 88 Horssen 158.850 13.007 82 Batenburg 54.536 7.845 144 Culemborg Asch 47.299 12.622 267 Zoelmond 61.599 5.468 89 Ravenswaaij 40.688 5.478 135 Beusichem 515.634 21.041 41 Dodewaard Dodewaard 643.503 35.512 55 IJzendoorn 110.280 11.397 103 Ochten De Heuning 142.636 6.189 43 Ochten Houtkoperlaan 838.366 71.187 85 Opheusden 550.846 35.049 64 Dreumel Dreumel 358.464 20.231 56 Heerewaarden 116.158 8.709 75 Alphen 179.911 16.678 93 Druten Druten Kalverstraat 661.736 23.321 35 Druten West 871.577 41.532 48 Puiflijk 618.721 40.880 66 Wamel 266.836 39.580 148 Beneden-Leeuwen 1.108.671 120.240 108 Afferden 141.714 20.668 146 Deest 235.476 52.850 224 Dussen Dussen 513.372 27.885 54 Hank 418.249 25.213 60 Eck en Wiel Ingen 248.978 32.140 129 Maurik 495.885 53.354 108 Rijswijk (GLD) 52.960 14.377 271 Eethen Drongelen 29.737 3.489 117 Eethen 70.181 7.899 113 Genderen 171.316 12.613 74 Meeuwen 91.393 7.521 82 Geldermalsen Est 95.459 18.006 189 Meteren 233.154 22.499 96 Enspijk 83.738 11.127 133 Deil 285.986 20.421 71 Tricht 241.858 19.291 80 Erichem 93.235 12.769 137 Buren Erichem 193.007 9.875 51 Buren Geldermalsen 422.837 41.182 97 Buurmalsen 161.442 18.299 113 RWZI Gemalen Jaardebiet (m3) Elektraverbruik (kwh) Wh/m3 Gendt Angeren 273.164 29.448 108 Bemmel Leemkuil 696.089 45.280 65 Bemmel Teselaar 378.150 18.900 50 Doornenburg 301.757 31.620 105 Gendt 747.861 48.053 64 Haalderen 212.680 12.155 57 Gorinchem Gorinchem Wijdschild 591.102 29.099 49 Dalem 147.386 15.264 104 Spijk 88.939 26.459 297 Vuren 247.154 21.816 88 Groesbeek Groesbeek Den Drul 184.826 12.709 69 Groesbeek De Horst 111.510 16.282 146 Groesbeek Heikantweg 862.297 63.558 74 Groot-Ammers Ameide 370.199 51.050 138 Groot-Ammers 332.970 40.956 123 Goudriaan 124.484 16.054 129 Langerak 244.524 7.945 32 Nieuwpoort Sporthal 1.051.766 75.380 72 Nieuwpoort Vesting 62.990 9.478 150 Noordeloos 115.745 14.241 123 Haaften Herwijnen 248.295 43.459 175 Hellouw 88.835 16.266 183 Haaften 398.988 31.958 80 Tuil 256.635 11.358 44 Waardenburg 471.699 39.624 84 Opijnen 127.219 31.272 246 Hardinxveld-Giessendam Giessenburg Dijkstraat 96.272 26.212 272 Hardinxveld-Giessendam Binnendams 190.049 10.094 53 Hardinxveld-Giessendam Rijnstraat 1.476.929 64.780 44 Leerdam Kedichem 84.173 14.320 170 Lienden Lienden 603.091 44.820 74 Ommeren 93.630 5.745 61 Maasbommel Maasbommel Lukepad 103.376 17.974 173,9 Appeltern 69.648 10.653 153,0 Altforst 46.954 6.809 145,0 Maasbommel Blauwe Sluis 156.118 13.388 85,8 Millingen aan de Rijn Leuth 282.997 27.762 98 Kekerdom 50.524 4.688 93 Millingen aan de Rijn 561.931 20.600 37 Nieuw-Lekkerland Streefkerk 270.331 14.530 54 Nijmegen Nijmegen De Biezen 15.321.800 780.632 51 Ewijk 636.593 62.280 98 Beuningen Gld 1.815.923 145.764 80 Weurt 612.198 33.084 54 Wijchen 3.713.144 380.334 102 Winssen 250.245 18.208 73 Malden 916.843 93.308 102 Beek 856.946 45.520 53 Ooij 283.170 26.424 93 Ubbergen 91.624 7.004 76 O verasselt Nederasselt 66.099 10.631 161 Overasselt 316.244 17.266 55 Heumen 138.393 9.792 71 Papendrecht 26

RWZI Gemalen Schelluinen Jaardebiet (m3) Elektraverbruik (kwh) Wh/m3 Hardinxveld-Giessendam Tiendweg 391.493 33.200 85 Gorinchem Bullekeslaan 2.495.241 147.700 59 Arkel 349.415 58.800 168 Giessenburg Stolberglaan 340.672 38.120 112 Hoornaar 167.163 39.160 234 Hoogblokland 168.270 22.883 136 Leerbroek 95.528 9.096 95 Meerkerk Nieuwland 89.366 8.548 96 Schelluinen Snouckstraat 126.087 15.372 122 Sleeuwijk Almkerk 303.509 38.000 125 Andel 237.116 10.628 45 Giessen 964.293 76.160 79 Nieuwendijk 411.358 18.480 45 Rijswijk (NB) 243.208 28.480 117 Sleeuwijk 653.601 73.000 112 Uitwijk 56.160 12.675 226 Werkendam 1.321.595 110.480 84 Woudrichem 420.279 47.680 113 Sliedrecht Bleskensgraaf ca Koekoekspad 224.252 32.410 145 Bleskensgraaf ca Kweldamweg 895.399 102.000 114 Ottoland 7.677 Molenaarsgraaf 274.888 57.266 208 Sliedrecht 1.331.016 256.560 193 Wijngaarden 43.423 15.342 353 Tiel Echteld 72.380 8.733 121 Heesselt 62.652 12.673 202 Kapel Avezaath 287.290 36.197 126 Kerk-Avezaath 158.376 13.739 87 Kesteren 689.896 41.209 60 Medel 242.592 16.610 68 Ophemert 375.444 42.440 113 Tiel Diderik Vijghstraat 4.999.761 336.746 67 Varik 136.662 12.469 91 Wadenoijen 90.626 12.493 138 Zoelen Achterstraat 282.361 15.220 54 Valburg Slijk-Ewijk 31.067 13.148 423 Andelst 616.976 118.560 192 Vianen Everdingen Tienhovenseweg 63.696 10.913 171 Everdingen Huibertlaan 663.701 55.560 84 Hagestein 781.369 103.360 132 Hei- en Boeicop 71.252 37.823 531 Lexmond 277.350 27.282 98 Schoonrewoerd 126.929 23.068 182 Vianen de Hagen 978.091 53.550 55 Zijderveld 49.829 18.183 365 Wijk en Aalburg Veen 337.145 27.372 81 Zaltbommel Alem 50.493 13.170 261 Kerkwijk 62.616 4.046 65 Bruchem 227.056 27.164 120 Gameren 388.572 30.266 78 Zaltbommel 2.084.168 97.160 47 Hedel 666.652 57.960 87 Ammerzoden 567.376 58.400 103 Velddriel 619.664 54.682 88 Kerkdriel 1.105.370 90.458 82 Well 71.605 7.483 105 Rossum 519.431 113.200 218 Nieuwaal 76.400 23.417 307 Zetten Zetten 862.808 20.452 24 Randwijk 111.938 17.371 155 27

Bijlage III: Voldoen aan afnameverplichting RWZI Gemalen Pomp capaciteit Afname Voldoen aan verplichting verplichting Aalst 350 380 92% Aalst 85 78 109% Delwijnen 19 20 96% Nederhemert 54 59 92% Poederoijen 38 28 134% Brakel 113 137 82% Zuilichem 58 58 100% Alblasserdam 82 82 100% Oud-Alblas 120 82 147% Arnhem 3.741 3.793 99% vijzelgemaal op rwzi 1.120 978 115% Bemmel Bergerden 219 219 100% Driel 171 171 100% Heteren 321 321 100% Huissen Reitbaan 435 435 100% Huissen Karstraat 173 183 94% Elst 707 744 95% Waalsprong 610 615 99% Oosterhout 197 128 154% Asperen 112 124 90% Heukelum 112 124 90% Beesd 276 276 100% Beesd 131 131 100% Rumpt 33 33 100% Gellicum 15 15 99% Acquoy 24 24 99% Rhenoy 73 73 100% Bergharen 309 317 97% Bergharen 166 166 100% Hernen 33 33 99% Horssen 89 89 101% Batenburg 21 29 73% Culemborg 829 851 97% vijzel gml op rwzi Culemborg 521 540 96% Asch 19 19 102% Zoelmond 25 25 99% Ravenswaay 20 20 103% Beusichem 245 248 99% Dodewaard 967 970 100% Dodewaard 367 301 122% Yzendoorn 34 37 93% Ochten de Heuning 71 71 100% Ochten 340 312 109% Opheusden 274 250 110% Dreumel 286 296 97% Dreumel 160 160 100% Heerewaarden 71 81 88% Alphen 55 55 99% Druten 1.637 1.651 99% Druten Kalverstraat 207 210 99% Druten-West 292 292 100% Puiflijk 316 316 100% Wamel 134 134 100% Ben. Leeuwen 490 490 100% Afferden 71 82 87% Deest 128 128 100% Dussen 351 351 100% Dussen 134 133 101% Hank 285 219 130% Eck en Wiel 404 444 91% gml op de rwzi EeW 63 79 80% Ingen 103 101 101% Maurik 215 236 91% Rijswijk (Geld) 25 28 91% Eethen 172 180 95,8% Drongelen 20 16 125% Eethen 48 36 134% Genderen 86 93 92% Meeuwen 36 35 104% Geldermalsen 1.784 1.805 99% gemaal op rwzi Gelderm 1.550 1.064 146% Est 28 36 78% Meteren 77 78 99% Enspijk 44 31 144% Deil 132 124 107% Erichem 39 43 90% Buren Erichemseweg 74 74 100% Buren Hoofdgemaal 203 203 100% Buurmalsen 42 42 100% RWZI Gemalen Pomp capaciteit Afname Voldoen aan verplichting verplichting Gendt 1.365 1.367 100% Angeren 120 120 100% Bemmel Leemkuil 365 365 100% Bemmel Teselaar 230 230 100% Doornenburg 173 173 100% Gendt 378 378 100% Haalderen 100 100 100% Gorinchem 490 491 100% Gorinchem droog (wijdschild) 326 326 100% Gorinchem nat (laag dalem 1) 98 Dalem 45 45 99% Spijk 28 28 100% Vuren 92 92 100% Groesbeek 1.152 1.277 90% gemaal op rwzi Groesbeek 510 593 86% Drul 255 297 86% Horst 41 41 101% Groesbeek 346 346 100% Groot-Ammers 722 735 98% Ameide 154 164 94% Groot Ammers 150 139 108% Goudriaan 44 25 179% Langeraak, Melkwg 106 89 119% Sporthal Nieuwpoort 402 253 159% Noordeloos 61 65 94% Haaften 616 634 97% Herwijnen 87 87 100% Hellouw 37 39 94% Haaften 189 189 100% Tuil 51 26 197% Waardenburg 261 247 106% Opijnen 30 46 66% Hardinxveld-Giessendam 714 714 100% Giessen Oudekerk 34 26 128% Giessendam 74 26 279% de Peulen 700 661 106% Leerdam 1.027 1.027 100% gemaal op rwzi Leerdam 1.000 998 100% Kedichem 58 30 196% Lienden 341 341 100% Lienden 380 309 123% Ommeren 40 32 126% Maasbommel 173 173 100% Maasbommel 43 43 99% Appeltern 28 28 99% Altforst 22 22 100% Blauwe Sluis 80 80 100% Millingen aan de Rijn 459 496 92% Leuth 102 102 100% Kekerdom 33 33 99% Millingen 324 360 90% Nieuw-Lekkerland 76 76 100% Streefkerk 117 76 153% Nijmegen 14.063 14.150 99% Biezen 9.103 9.103 100% Ewijk 369 269 137% Beuningen 921 921 100% Weurt 150 150 100% Wijchen 2.400 2.486 97% Winssen 89 89 100% Malden 553 553 100% Beek 394 394 100% Ooy 139 139 100% Ubbergen 45 45 100% O verasselt 282 285 99% Nederasselt 51 54 94% Overasselt 166 159 104% Heumen 89 72 123% Papendrecht 1.580 1.580 100% Opvoergemaal 1.660 1.580 105% 28

RWZI Gemalen Pomp capaciteit Afname Voldoen aan verplichting verplichting Schelluinen 2.124 2.124 100% Hardinxveld Boven 244 137 178% Gorinchem Bulkesln 1.572 1.251 126% Arkel 1.120 117 954% Giessenburg 176 149 118% Hoornaar 118 87 136% Hoogblokland 75 67 112% Leerbroek 76 47 163% Meerkerk 240 199 121% Nieuwland 34 25 137% Schelluinen 54 46 119% Sleeuwijk 2.290 2.331 98% Almkerk 125 166 75% Andel 155 113 138% Giessen 519 465 112% Nieuwendijk 283 206 137% Rijswijk (NB) 121 111 109% Sleeuwijk 311 301 103% Uitwijk 39 24 159% Werkendam 916 708 129% Woudrichem 284 237 120% Sliedrecht 1.470 1.470 100% Blesk'graaf 91 89 102% Blesk'graaf, Kweldamwg 320 230 139% Laagblokland-Ottoland 20 4 440% Molenaarsgraaf 89 61 145% hoofdgemaal sliedrecht 1.250 1.077 116% Wijngaarden 21 8 262% Tiel 3.187 3.314 96% Echteld 41 31 133% Heesselt 24 25 96% Kapel Avezaath 129 106 122% Kerk Avezaath 93 83 111% Kesteren 356 324 110% Medel nb 214 Ophemert 213 323 66% Tiel 2.161 2.177 99% Varik 82 43 189% Wadenoyen 55 43 128% Zoelen 167 158 106% Valburg 431 431 100% vijzelgemaal op rwzi Valburg 116 76 152% Slijk Ewijk 30 30 100% Andelst 325 325 100% Vianen 1.174 1.295 91% Everdingen huibertlaan 55 55 101% Everdingen,Tienhovensewg 160 210 76% Hagestein 206 273 76% Hei en Boeicop 22 22 101% Lexmond 108 108 100% Schoonrewoerd 65 68 96% Vianen, de Hagen 526 526 100% Zijderveld 33 33 99% Wijk en Aalburg 345 397 87% vijzelgemaal op rwzi Aalburg 230 281 82% Veen 130 115 113% Zaltbommel 2.153 2.321 93% Alem 34 30 112% Kerkwijk 21 22 96% Bruchem 87 87 101% Gameren 115 115 100% Zaltbommel 678 725 93% Hedel 270 255 106% Ammerzoden 265 268 99% Velddriel 167 135 124% Kerkdriel 361 474 76% Well 34 37 92% Rossum 165 146 113% Nieuwaal 26 26 99% Zetten 386 388 100% Zetten 334 336 100% Randwijk 52 52 100% Totaal WSRL 51.231 52.218 98,1% 29

Bijlage IV: Belastingsgraad rwzi s 2011 2013 30

Bijlage V: Vrachten en rendementen fosfaat, stikstof, chemisch zuurstofverbruik en totaal zuurstofverbruik RWZI P totaal N totaal CZV TZV influent effluent % influent effluent % influent effluent % influent effluent % Aalst 17,9 6,7 63 119,1 21,0 82 1.165 78 93 1.709 119 93 Alblasserdam 73,3 14,9 80 173,6 28,6 84 3.065 221 93 3.859 252 93 Arnhem 231,7 19,3 92 1.560,1 244,7 84 17.473 757 96 24.602 1.297 95 Asperen 9,0 2,1 77 62,3 8,1 87 826 37 96 1.111 55 95 Beesd 10,6 2,4 78 68,8 5,9 91 649 43 93 963 60 94 Bergharen 10,0 2,3 77 63,1 6,5 90 826 44 95 1.114 61 95 Culemborg 64,5 25,5 61 463,4 63,4 86 4.390 297 93 6.508 498 92 Dodewaard 30,1 1,9 94 216,9 36,6 83 3.402 156 95 4.393 217 95 Dreumel 12,4 3,4 72 82,0 15,2 81 762 55 93 1.137 88 92 Druten 54,5 17,4 68 365,6 74,2 80 3.735 361 90 5.406 537 90 Dussen 14,1 3,6 74 82,9 17,6 79 874 51 94 1.253 80 94 Eck en Wiel 16,3 6,3 61 99,0 13,2 87 1.001 93 91 1.454 123 92 Eethen 7,8 3,0 62 53,6 9,9 81 531 27 95 777 47 94 Geldermalsen 45,2 5,8 87 309,0 46,4 85 3.185 201 94 4.597 325 93 Gendt 39,8 18,7 53 282,3 40,6 86 3.044 334 89 4.334 465 89 Gorinchem 27,5 8,8 68 187,1 19,4 90 2.052 111 95 2.908 174 94 Groesbeek 35,2 3,0 91 220,3 27,3 88 1.967 130 93 2.974 193 94 Groot-Ammers 60,1 19,8 67 336,0 38,7 88 3.551 255 93 5.087 362 93 Haaften 22,0 4,0 82 142,1 18,1 87 1.518 138 91 2.168 194 91 Hardinxveld-Giessendam 23,3 12,6 46 153,8 21,7 86 1.491 132 91 2.194 192 91 Leerbroek 5,2 2,1 60 36,0 5,6 85 373 24 94 538 35 94 Leerdam 43,0 6,6 85 252,5 33,7 87 3.846 181 95 5.000 229 95 Lienden 13,5 4,5 66 83,9 10,8 87 973 65 93 1.357 90 93 Maasbommel 4,8 0,9 82 34,4 2,9 92 312 16 95 469 22 95 Meerkerk 7,4 0,8 89 54,4 6,9 87 689 40 94 937 54 94 Millingen aan de Rijn 16,6 3,4 80 81,6 15,8 81 834 87 90 1.207 129 89 Nieuw-Lekkerland 18,7 9,2 51 130,1 25,0 81 1.307 146 89 1.901 216 89 Nijmegen 463,9 152,3 67 3.152,4 746,0 76 32.681 1.751 95 47.088 2.805 94 Overasselt 9,8 2,7 73 62,6 7,8 88 703 42 94 990 66 93 Papendrecht 65,5 8,7 87 416,2 53,3 87 4.061 446 89 5.963 628 89 Schelluinen 106,7 14,1 87 596,8 36,1 94 5.916 385 93 8.644 485 94 Sleeuwijk 129,9 10,6 92 234,6 66,1 72 4.685 290 94 5.756 424 93 Sliedrecht 94,0 14,4 85 438,0 92,3 79 4.711 372 92 6.713 651 90 Tiel 133,8 33,6 75 944,8 172,3 82 10.332 721 93 14.569 1.122 92 Valburg 13,4 5,0 63 76,4 21,6 72 770 76 90 1.119 108 90 Vianen 65,0 16,8 74 337,4 25,9 92 3.404 182 95 4.946 253 95 Wijk en Aalburg 14,3 3,4 76 100,0 21,5 78 961 62 94 1.418 132 91 Zaltbommel 128,6 27,2 79 687,2 77,9 89 8.295 577 93 11.435 835 93 Zetten 11,3 3,5 69 77,7 11,1 86 739 52 93 1.094 76 93 Totaal 2.151 501 12.838 2.190 141.100 9.036 199.690 13.699 % verwijderd 77 83 94 93 31

Bijlage VI: Gemiddelde effluentkwaliteit van de rwzi s RWZI ph Droogrest mg/l BZV mg/l Aalst 8,1 4,7 2,9 29 3,5 4,2 7,7 2,5 97 Alblasserdam 7,8 6,7 2,6 36 1,0 3,6 4,6 2,4 159 Arnhem 7,8 4,6 2,9 27 3,9 4,4 8,3 0,6 77 Asperen 8,0 4,7 2,3 27 2,5 2,8 5,3 1,2 97 Beesd 8,0 5,2 2,8 30 2,1 1,6 3,7 1,5 88 Bergharen 8,0 9,4 3,7 34 2,9 2,1 5,0 1,8 123 Culemborg 7,9 4,9 2,4 28 4,1 1,8 5,9 2,4 75 Dodewaard 7,6 5,3 3,4 34 2,7 5,0 7,7 0,4 99 Dreumel 8,1 5,2 2,5 30 3,7 4,7 8,3 1,7 118 Druten 7,9 16,0 5,5 38 3,7 3,9 7,6 1,9 96 Dussen 7,9 4,1 2,1 26 3,3 4,9 8,1 2,0 69 Eck en Wiel 8,0 7,2 3,6 29 2,3 2,1 4,5 2,1 61 Eethen 8,1 5,3 2,6 33 5,2 6,5 11,7 3,6 95 Geldermalsen 7,8 6,3 2,9 31 4,6 3,1 7,7 0,8 121 Gendt 7,9 27,2 6,4 43 3,7 2,1 5,8 2,9 69 Gorinchem 8,1 4,1 2,4 29 3,5 1,5 5,0 2,4 135 Groesbeek 7,8 6,0 2,7 27 2,9 2,6 5,4 0,6 158 Groot-Ammers 8,0 4,2 2,0 31 2,8 1,8 4,7 2,3 93 Haaften 8,2 11,2 4,9 43 3,6 1,8 5,4 1,3 97 Hardinxveld-Giessendam 7,5 7,5 3,5 33 3,2 2,3 5,4 3,2 94 Leerbroek 8,1 7,0 3,8 52 5,0 7,6 12,6 4,7 124 Leerdam 8,0 4,6 2,3 32 1,9 3,1 5,0 1,3 139 Lienden 8,0 6,8 4,1 37 3,2 2,7 5,9 2,7 59 Maasbommel 8,1 4,5 2,0 26 2,3 2,1 4,3 1,1 121 Meerkerk 7,9 17,8 4,6 48 3,6 4,8 8,4 1,0 126 Millingen aan de Rijn 8,2 5,2 3,2 31 3,1 2,1 5,2 1,2 65 Nieuw-Lekkerland 7,7 14,9 4,7 39 4,4 3,4 7,8 2,8 98 Nijmegen 7,6 5,4 2,4 26 3,2 7,8 11,0 2,2 147 Overasselt 7,9 9,7 4,2 33 3,8 2,2 6,0 1,9 94 Papendrecht 7,9 16,1 5,0 41 3,7 1,3 5,0 0,8 117 Schelluinen 8,1 5,5 1,8 27 1,4 0,9 2,3 0,9 139 Sleeuwijk 7,8 4,8 2,0 26 2,5 3,5 5,9 0,9 85 Sliedrecht 7,9 7,0 3,3 36 5,9 3,2 9,1 1,2 155 Tiel 8,0 8,2 2,5 26 3,0 3,5 6,4 1,1 94 Valburg 7,9 10,0 4,7 36 3,8 7,3 11,1 2,8 46 Vianen 8,0 4,2 1,8 24 2,0 1,4 3,4 1,9 186 Wijk en Aalburg 7,8 6,5 3,7 34 9,1 2,8 11,9 1,9 89 Zaltbommel 7,9 7,3 4,1 35 3,3 1,3 4,7 1,3 142 Zetten 7,9 14,0 6,5 41 4,0 5,1 9,2 2,9 64 CZV mg/l Nkj mg/l NO3 mg/l Ntot mg/l Ptot mg/l Cl mg/l 32

Bijlage VII: Normen n.a.v. WVO-vergunningen RWZI BZV mg/l CZV mg/l Nkj mg/l Ntot mg/l Ptot mg/l Droogrest mg/l Bezinking ml/l Chloride mg/l temp C ph debiet m3/uur SO4 2- mg/l Concentratie richtlijnen Chloride mg/l temp C Koper mg/l Zink mg/l # Aalst <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 < 400 # Alblasserdam <20 <10 JRG <2 VSG10 <30 Arnhem <15 VSG10 <10 VSG10 90% <20 90% <15 <1 VSG10 90% <30 <250 <25 6,5-8,5 <6400 <100 Arnhem vanaf 15-10-2013 <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <10 JRG <1 JRG <30 max 3 <75 Asperen <7 <60 <10 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <4 VSG10 max 2 < 25 6,5-9 <250 <25 <5 <10 Asperen vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <4 JRG* <30 max 2 <75 Beesd <7 <60 <10 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <3 VSG10 max 2 < 25 6,5-9 <250 <25 <4 <20 Beesd vanaf 9-4-2013 <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <15 JRG <2 VSG <4,5 VSG* <30 max 3 <75 Bergharen <7 <60 <15 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <4 VSG10 max 2 <40 6,5-9 <250 <25 <10 <35 Bergharen vanaf 15-10-2013 <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <15 JRG <2 VSG <4 VSG* <30 max 3 <75 # Culemborg <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <2200 Dodewaard <15 <100 <30 <10 <40 <10 VSG10 <50 VSG10 <20 VSG10 <5 VSG10 <20 VSG10 <200 6,5-9 <75 Dodewaard vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG <20 JRG* <2 JRG <5 JRG* <30 max 2 <75 Dreumel <15 VSG10 90% <20 <15 JRG 90%<30 <250 <25 6,5-8,5 <378 <100 Dreumel vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <3 JRG* <30 max 2 <75 # Druten <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <1700 Dussen <7 <15 <125 <15 VSG10 <3,5 VSG10 <30 <200 6,5-9 <75 Dussen vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <3,5 JRG* <30 max 2 <75 # Eck en Wiel <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 <340 Eethen <20 <100 <25 <12 <50 <10 VSG10 <50 VSG10 <15 VSG10 <5 VSG10 <25 VSG10 <200 6,5-9 <75 Eethen vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <5 JRG* <30 max 2 <75 Geldermalsen <15 <100 <20 <5 <40 <7 VSG10 <60 VSG10 <10 VSG10 <2 VSG10 <30 VSG10 <200 6,5-9 <75 Geldermalsen vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG <1 JRG <30 max 2 <75 # Gendt <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <1500 <250 <25 <25 <35 Gorinchem <7 <60 <10 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG* <3 VSG10* max 2 <25 6,5-9 Gorinchem vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG <15 JRG* <2 JRG <3 JRG* <30 max 2 <75 Groesbeek <10 VSG10 90% <15 <10 JRG <1 VSG10 90% <30 <250 <25 6,5-8,5 <900 <100 Groesbeek vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG <1 JRG <30 max 2 <75 # Groot-Ammers <2 VSG10 <20 <125 <10 JRG <4 VSG10* <30 <250 <25 <3 <10 # Haaften <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 # <2 VSG10 Hardinxveld-Giessendam <20 <125 <10 JRG <4,5 VSG10* <30 Leerdam <6 <40 <10 max 25% <12 max 25% <80 <12 JRG <3 VSG10 max 25% <25 6,5-8,5 Leerdam vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <10 JRG* <12 JRG <2 JRG <3 JRG* <30 max 2 <75 # Lienden <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 <350 <2 <20 Maasbommel <15 <125 <30 max 3 <30 max 3 <250 <20 JRG <4 VSG10 max 3 <75 6,5-8,5 Maasbommel vanaf 15-10-2013 <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <15 JRG <2 VSG <30 max 3 <75 # Millingen aan de Rijn <20 <125 <15 JRG* <2 VSG10* <30 <510 # Nieuw-Lekkerland <20 <125 <15 JRG <3,5 VSG10 <30 # Nijmegen <20 <125 <10 JRG* <1 VSG10* <30 <16600 # Overasselt <20 <125 <10 JRG* <4 VSG10* <30 <300 # Papendrecht <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 # Schelluinen <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 VSG10 <3300 Sleeuwijk <6 <10 <50 <15 VSG10 <3 VSG10 <30 <200 6,5-9 <75 Sleeuwijk vanaf 15-10-2013 <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <10 JRG <15 JRG* <2 JRG <3 JRG* <30 max 3 <75 # Sliedrecht <2 VSG10 <20 <125 <10 JRG* <5,5 VSG10* <30 # Tiel <20 <125 <10 JRG <2 VSG10 <30 <25 6,5-9 <4130 Valburg <7 <60 <10 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <3 VSG10 max 2 <25 6,5-9 Valburg vanaf 9-4-2013 <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 <15 JRG <2 VSG <6 VSG* <30 max 3 <75 # Vianen <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <1600 <250 <25 <3 <20 Wijk en Aalburg <20 <125 <30 max 2 <40 max 2 <250 <15 JRG <2,5 VSG10 max 2 <75 <200 6,5-9 <100 Wijk en Aalburg vanaf 15-10-2013 <20 max 2 <40 <125 max 2 <250 <15 JRG <2 JRG <2,5 JRG* <30 max 2 <75 # Zaltbommel <20 <125 <10 JRG* <2 VSG10* <30 <3000 Zetten <7 <60 <15 max 2 <14 max 2 <120 <15 JRG <4 VSG10 max 2 <40 6,5-9 <250 <25 <5 <30 Zetten vanaf 9-4-2013 Concentratie verplichtingen <20 max 3 <40 <125 max 3 <250 # Rijkswaterlozer * Indien gebiedsrendement > 75% vervalt deze individuele eis <15 JRG <2 VSG <4 VSG* <30 max 3 <75 33

Bijlage VIII: Restvervuiling RWZI Coëfficient Zuurstof bindende stoffen v.e. Zware metalen (zwart) v.e. Zware metalen (grijs) v.e. Totaal v.e./ 1.000m 3 v.e. Aalst 0,354 398 12 16 426 Alblasserdam 0,340 858 57 50 965 Bommelerwaard 0,607 3.683 0 809 4.492 Culemborg 0,346 2.231 45 0 2.276 Druten 0,462 1.543 0 202 1.745 Eck en Wiel 0,567 559 15 16 590 Gelkenes 0,335 1.033 40 0 1.073 Gendt 0,929 2.152 0 28 2.180 Haaften 0,505 609 n.b. n.b. 609 Hardinxveld de P 0,744 1.302 37 0 1.339 Lienden 0,471 280 0 0 280 Millingen 0,393 345 0 0 345 Nieuw Lekkerland 0,632 677 23 0 700 Nijmegen 0,460 11.845 42 238 12.125 Overasselt 0,518 203 0 0 203 Papendrecht 0,396 1.660 77 0 1.737 Schelluinen 0,255 1.390 105 0 1.495 Sliedrecht 0,427 1.577 54 90 1.721 Tiel 0,511 3.828 73 66 3.967 Vianen 0,248 746 0 0 746 Totaal 36.920 580 1.515 39.015 34

Bijlage IX: Totale vracht aan zware metalen in het influent RWZI Koper kg/jaar Chroom kg/jaar Zink kg/jaar Lood kg/jaar Cadmium kg/jaar Nikkel kg/jaar Kwik kg/jaar Arseen kg/jaar Totaal kg/jaar Aalst 113 10,3 205 12 0,2 11,5 0,1 3,8 356 Alblasserdam 129 15,2 541 42 0,4 11,7 0,2 9,9 750 Arnhem 965 64,1 2.064 191 2,1 63,1 1,7 23,4 3.374 Asperen 81 2,6 119 9 0,1 3,8 0,1 1,3 217 Beesd 93 3,2 147 10 0,1 3,8 0,1 1,7 259 Bergharen 67 3,2 172 9 0,1 4,8 0,1 1,7 257 Culemborg 252 17,2 655 72 0,6 17,8 0,4 11,3 1.026 Dodewaard 178 22,8 482 24 0,3 29,0 0,2 4,9 741 Dreumel 67 2,8 597 8 0,2 5,0 0,1 2,3 682 Druten 392 17,7 821 91 0,7 22,1 0,3 6,2 1.351 Dussen 92 2,9 155 9 0,1 4,5 0,1 3,7 267 Eck en Wiel 130 5,5 265 15 0,3 6,4 0,2 4,7 427 Eethen 60 2,4 96 6 0,1 2,9 0,0 1,1 168 Geldermalsen 327 26,9 703 38 0,5 21,7 0,3 5,5 1.123 Gendt 200 11,5 537 32 0,4 10,4 0,4 3,0 795 Gorinchem 228 14,6 393 24 0,4 13,1 0,2 4,6 678 Groesbeek 120 10,9 436 29 0,4 13,3 0,1 4,3 614 Groot-Ammers 122 12,6 600 44 0,5 14,6 0,2 11,6 805 Haaften 141 5,9 176 14 0,2 4,2 0,1 1,6 343 Hardinxveld-Giessendam 80 10,4 505 27 0,3 7,7 0,4 7,0 638 Leerbroek 12 1,1 51 1 0,0 2,0 0,0 0,4 68 Leerdam 89 11,2 393 44 1,0 20,7 0,2 6,6 566 Lienden 61 4,3 166 8 0,1 4,9 0,1 1,7 246 Maasbommel 39 1,5 79 4 0,1 2,4 0,0 0,6 126 Meerkerk 8 0,7 50 1 0,0 1,2 0,0 0,6 62 Millingen aan de Rijn 45 5,5 238 14 0,2 8,0 0,1 2,1 312 Nieuw-Lekkerland 34 4,0 162 13 0,1 5,7 0,1 4,0 222 Nijmegen 1.131 128,5 4.060 477 4,5 278,5 3,2 49,6 6.132 Overasselt 39 2,8 121 6 0,1 3,7 0,0 0,5 173 Papendrecht 193 14,3 593 58 1,0 27,9 0,3 18,4 906 Schelluinen 203 25,1 781 65 0,7 30,1 0,7 18,0 1.123 Sleeuwijk 390 19,6 662 55 0,6 26,1 0,6 16,4 1.170 Sliedrecht 143 17,2 688 56 0,5 20,3 0,4 15,6 941 Tiel 866 52,6 1.452 101 1,4 50,9 0,8 25,8 2.550 Valburg 53 3,7 180 11 0,1 5,1 0,0 2,3 255 Vianen 232 24,3 846 84 0,9 40,0 0,5 8,5 1.236 Wijk en Aalburg 133 6,5 218 11 0,2 5,2 0,1 2,6 376 Zaltbommel 683 766,2 2.269 110 1,6 61,4 1,4 17,6 3.911 Zetten 52 3,7 180 12 0,2 4,0 0,2 1,5 253 Totaal 2013 8.241 1.356 22.855 1.837 21 870 14 306 35.500 Totaal 2012 8.471 1.190 22.732 1.830 21 844 13 297 35.398 Totaal 2011 8.517 1.117 22.448 1.745 20 885 10 313 35.055 35

Bijlage X: Zware metalen aanbod per i.e. per dag RWZI Koper mg/i.e./d Chroom mg/i.e./d Zink mg/i.e./d Lood mg/i.e./d Cadmium mg/i.e./d Nikkel mg/i.e./d Kwik mg/i.e./d Arseen mg/i.e./d Totaal mg/i.e./d Aalst 27 2,5 49 2,8 0,04 2,8 0,02 0,9 86 Alblasserdam 14 1,6 58 4,5 0,04 1,2 0,02 1,0 80 Arnhem 16 1,1 34 3,2 0,04 1,1 0,03 0,4 56 Asperen 30 1,0 44 3,2 0,03 1,4 0,02 0,5 80 Beesd 40 1,4 63 4,2 0,06 1,6 0,06 0,7 110 Bergharen 25 1,2 63 3,1 0,04 1,8 0,02 0,6 95 Culemborg 16 1,1 41 4,5 0,04 1,1 0,03 0,7 65 Dodewaard 17 2,1 45 2,3 0,02 2,7 0,02 0,5 69 Dreumel 24 1,0 216 3,0 0,06 1,8 0,03 0,8 247 Druten 30 1,3 62 6,9 0,06 1,7 0,02 0,5 103 Dussen 30 0,9 51 2,9 0,10 1,5 0,10 1,2 88 Eck en Wiel 37 1,6 75 4,3 0,08 1,8 0,06 1,3 121 Eethen 32 1,3 51 3,0 0,10 1,5 0,10 0,6 89 Geldermalsen 29 2,4 63 3,4 0,04 1,9 0,03 0,5 100 Gendt 19 1,1 51 3,0 0,04 1,0 0,03 0,3 75 Gorinchem 32 2,1 56 3,4 0,06 1,9 0,03 0,6 96 Groesbeek 17 1,5 60 4,0 0,05 1,8 0,02 0,6 85 Groot-Ammers 10 1,0 48 3,5 0,04 1,2 0,02 0,9 65 Haaften 27 1,1 33 2,7 0,03 0,8 0,02 0,3 65 Hardinxveld-Giessendam 15 2,0 95 5,1 0,06 1,4 0,08 1,3 120 Leerbroek 9 0,8 39 1,0 0,03 1,5 0,01 0,3 52 Leerdam 7 0,9 32 3,6 0,08 1,7 0,02 0,5 47 Lienden 18 1,3 50 2,5 0,04 1,5 0,03 0,5 74 Maasbommel 34 1,3 69 3,3 0,06 2,1 0,02 0,5 110 Meerkerk 3 0,3 22 0,5 0,01 0,5 0,00 0,3 27 Millingen aan de Rijn 15 1,9 81 4,8 0,06 2,7 0,04 0,7 106 Nieuw-Lekkerland 7 0,9 35 2,8 0,03 1,2 0,02 0,9 48 Nijmegen 10 1,1 35 4,2 0,04 2,4 0,03 0,4 54 Overasselt 16 1,1 50 2,5 0,04 1,5 0,01 0,2 72 Papendrecht 13 1,0 41 4,0 0,07 1,9 0,02 1,3 62 Schelluinen 10 1,2 37 3,1 0,03 1,4 0,03 0,9 53 Sleeuwijk 28 1,4 47 3,9 0,04 1,9 0,04 1,2 84 Sliedrecht 9 1,1 42 3,4 0,03 1,2 0,03 1,0 58 Tiel 24 1,5 41 2,8 0,04 1,4 0,02 0,7 72 Valburg 20 1,4 66 4,0 0,05 1,9 0,02 0,8 94 Vianen 19 2,0 70 7,0 0,07 3,3 0,05 0,7 103 Wijk en Aalburg 39 1,9 63 3,1 0,05 1,5 0,03 0,8 109 Zaltbommel 25 27,5 82 4,0 0,06 2,2 0,05 0,6 141 Zetten 19 1,4 68 4,6 0,06 1,5 0,07 0,6 95 Gew gemiddelde 2013 17 2,8 47 3,8 0,04 1,8 0,03 0,6 73 Gew gemiddelde 2012 17 2,4 46 3,7 0,04 1,7 0,03 0,6 71 Gew gemiddelde 2011 17 2,2 45 3,5 0,04 1,8 0,02 0,6 70 36

Bijlage XI: Gemiddeld gehalte zware metalen in het effluent RWZI Cadmium ug/l Chroom ug/l Koper ug/l Kwik ug/l Nikkel ug/l Lood ug/l Zink ug/l Arseen ug/l Aalst 0,00 0,5 3,6 0,0 3,5 0,2 39 1,7 Alblasserdam 0,00 0,9 2,6 0,0 1,6 0,8 44 2,4 Arnhem 0,00 0,3 3,0 0,0 2,0 0,6 37 1,0 Asperen 0,00 0,5 3,5 0,0 1,5 0,4 18 1,0 Beesd 0,00 0,3 4,6 0,0 1,4 0,9 42 1,7 Bergharen 0,00 1,1 8,2 0,0 3,0 1,6 44 2,1 Culemborg 0,00 0,2 2,4 0,0 1,1 0,3 17 1,5 Dodewaard 0,00 0,9 3,7 0,0 2,1 3,8 96 0,8 Dreumel 0,00 0,3 3,5 0,0 2,3 0,7 328 1,5 Druten 0,00 0,9 11,1 0,0 1,6 2,3 47 0,7 Dussen 0,00 0,0 3,4 0,0 1,2 0,2 22 1,8 Eck en Wiel 0,01 0,4 7,6 0,0 1,3 1,2 53 2,2 Eethen 0,00 0,3 3,5 0,0 1,3 0,5 35 1,4 Geldermalsen 0,00 0,5 6,9 0,0 2,2 2,2 116 1,2 Gendt Gorinchem 0,00 0,5 2,3 0,0 1,7 0,3 27 1,4 Groesbeek 0,00 0,5 1,7 0,0 2,3 0,4 29 0,5 Groot-Ammers 0,00 0,6 1,2 0,0 1,4 0,4 14 1,7 Haaften Hardinxveld-Giessendam 0,00 0,6 1,8 0,0 1,1 0,6 30 2,1 Leerbroek 0,00 0,8 2,2 0,0 1,9 0,6 73 0,8 Leerdam 0,00 0,6 1,7 0,0 2,1 0,6 26 2,0 Lienden 0,00 0,6 7,6 0,0 1,7 0,8 36 1,2 Maasbommel 0,02 0,0 4,6 0,0 1,7 0,1 26 0,8 Meerkerk 0,00 0,0 6,3 0,0 1,7 1,4 84 1,3 Millingen aan de Rijn 0,01 0,8 2,3 0,0 2,7 1,1 31 1,0 Nieuw-Lekkerland 0,00 0,6 2,9 0,0 1,3 1,0 24 2,0 Nijmegen 0,01 1,2 1,8 0,0 9,9 0,4 35 1,2 Overasselt 0,00 1,2 4,8 0,0 1,7 0,6 28 0,0 Papendrecht 0,09 0,2 3,6 0,0 1,4 0,8 23 1,8 Schelluinen 0,00 0,7 7,0 0,0 2,1 0,4 18 1,8 Sleeuwijk 0,00 0,8 2,6 0,0 2,0 0,2 26 1,9 Sliedrecht 0,00 0,5 2,6 0,0 1,4 0,9 35 1,8 Tiel 0,01 0,7 32,9 0,0 2,1 0,7 32 1,4 Valburg 0,02 0,3 6,1 0,0 1,4 1,0 35 1,5 Vianen 0,00 0,0 0,0 0,0 1,5 0,4 26 1,1 Wijk en Aalburg 0,00 0,9 7,2 0,0 1,8 0,6 27 1,3 Zaltbommel 0,00 9,8 4,6 0,0 3,1 0,9 122 0,9 Zetten 0,15 1,0 7,4 0,0 1,6 1,5 53 1,3 Gemiddelde 0,01 0,8 4,7 0,00 1,9 0,8 46 1,3 37

Bijlage XII: Opname percentage zware metalen in het slib RWZI Koper % Chroom % Zink % Lood % Cadmium % Nikkel % Kwik % Arseen % Aalst 96 94 77 97 100 65 100 46 Alblasserdam 95 85 81 95 100 69 100 46 Arnhem 97 95 81 97 100 66 100 49 Asperen 98 93 94 98 100 85 100 71 Beesd 98 96 88 96 100 84 100 53 Bergharen 93 85 86 92 100 71 100 43 Culemborg 96 96 89 98 100 72 100 42 Dodewaard 95 90 61 74 100 82 100 58 Dreumel 96 91 41 93 100 59 100 48 Druten 86 79 74 87 100 74 100 62 Dussen 95 100 81 97 100 67 100 39 Eck en Wiel 88 87 71 82 89 75 100 41 Eethen 98 96 89 97 100 85 100 55 Geldermalsen 95 96 63 89 100 80 100 56 Gendt 100 100 100 100 100 100 100 100 Gorinchem 99 96 91 98 100 84 100 59 Groesbeek 97 94 88 97 100 72 100 83 Groot-Ammers 94 78 87 94 100 59 100 29 Haaften 100 100 100 100 100 100 100 100 Hardinxveld-Giessendam 95 88 88 95 100 73 82 36 Leerbroek 96 84 75 91 100 82 100 59 Leerdam 97 92 89 98 100 84 100 52 Lienden 93 93 84 93 100 80 89 49 Maasbommel 98 100 94 99 93 86 100 70 Meerkerk 75 100 49 62 100 56 100 38 Millingen aan de Rijn 92 71 81 89 91 60 100 44 Nieuw-Lekkerland 88 78 78 88 100 69 100 28 Nijmegen 97 85 85 99 98 45 99 58 Overasselt 93 67 86 94 100 75 100 100 Papendrecht 89 91 80 91 53 76 100 47 Schelluinen 78 82 86 96 100 56 100 37 Sleeuwijk 97 92 83 98 100 72 100 46 Sliedrecht 90 85 73 92 100 66 100 39 Tiel 73 85 78 91 92 60 100 43 Valburg 87 91 79 88 82 74 100 36 Vianen 100 100 94 99 100 92 100 73 Wijk en Aalburg 94 87 85 94 100 66 100 46 Zaltbommel 95 88 62 95 100 66 100 63 Zetten 91 85 81 93 65 80 100 47 Gewogen gemiddelde 93 89 79 95 96 63 99 50 38

Bijlage XIII: Specifiek elektriciteitsverbruik rwzi s 2012 2013 39