Dimensie 5 De dimensie vitaal burgerschap Thema 5.1 Thema 5.2 Thema 5.3 Thema 5.4 Thema 5.5 Regelmatig bewegen Veilig vrijen Alcohol en drugs Gezondheid op het werk Mijn gezondheid

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 Thema 5.1 Regelmatig bewegen Kennischeck Bewegingsprogramma Fitnorm Individuele sport NNGB Sportschool teamsport Schema voor te bewegen Maximale grens of je fit genoeg bent Sporten waar je alleen prestaties moet leveren Nederlandse Norm Gezond Bewegen Een plaats waar je kan fitnissen onder begeleiding Waar je met je team sport 2 DV69

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 Thema 5.2 Veilig vrijen Kennischeck Chlamydia COC Condoom Druiper Geslacht HIV Homofiel Homofilie Lesbienne Masturberen Morning-afterpil Pil Seksualiteit Soa Spiraaltje Syfilis Verkering Verliefdheid Voorbehoedsmiddelen Vrijen geslachtsziekte Komt op voor de belangen van lesbische vrouwen, homoseksuele mannen, biseksuele en transgenders voorbehoedsmiddel Lekken van het geslachtsdeel Man of vrouw aids Iemand die valt op het zelfde geslacht als zichzelf dit geval als man Iemand die valt op het zelfde geslacht als zichzelf Iemand die valt op het zelfde geslacht als zichzelf dit geval als vrouw Jezelf bevredigen Red middel na onveilige seks voorbehoedsmiddel geslacht geslachtsziekte Voorbehoedsmiddel inwendig geslachtsziekte relatie Iemand leuk vinden Zwangerschap te voorkomen Intieme dingen 3 DV69

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 4 DV69

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 Thema 5.3 Alcohol en drugs Kennischeck Alcohol Bewustzijndempende middelen Bewustzijnstimulerende middelen Bewustzijnveranderde middelen Drugs Harddrugs Illegaal Legaal Softdrugs Verdovende middelen Drinken wat verdoofd Dempt het bewijst zijnde Stimuleert het bewust zijnde Waardoor je bewust zijn veranderd Verdovende middelen Verboden volgens de wet Verboden volgens de wet Toegestaan volgens de wet Toegestaan in Nederland Waardoor je geestelijk of lichamelijk beter gaat voelen 5 DV69

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 1. Roken is doodsoorzaak nummer 1 in Nederland Het goede antwoord is: Waar In 2008 overleden in Nederland 19.357 mensen aan de directe gevolgen van roken. Hierbij is het overlijden door passief roken nog niet eens meegeteld. Longkanker is nog steeds de ziekte die het meest wordt veroorzaakt door roken, gevolgd door COPD en hart- en vaatziekten. 2. Welke stof in tabaksrook is het meest schadelijk voor de gezondheid? Het goede antwoord is: Teer Nicotine laat het hart sneller kloppen en zorgt onder andere voor een hogere bloeddruk en schade aan de binnenkant van de bloedvaten. Nicotine is ook de stof die roken verslavend maakt. Koolmonoxide zorgt voor een slechtere conditie, het zit in het bloed in plaats van zuurstof. Lood komt ook in rook maar zorgt niet voor zoveel schade aan de gezondheid als teer. Teer hoopt zich op in de longen waar het de gezonde longfunctie belemmert. 3. Roken levert de Nederlandse schatkist meer op in de vorm van belastingen dan dat het kost aan kosten voor de gezondheidszorg. Het goede antwoord is: Waar Per jaar komt er door de accijns op tabak ongeveer 2,2 miljard in de schatkist. De extra kosten voor de gezondheidszorg zijn erg moeilijk te berekenen. Schattingen lopen uiteen van een 0,5 tot 1 miljard. 4. Het wettelijke minimumaantal sigaretten in een pakje is 10 Het goede antwoord is: Niet waar In Nederland is 19 is het minimum aantal sigaretten dat in een pakje moet zitten, dit is ingesteld om ervoor te zorgen dat sigaretten niet te goedkoop worden en jongeren ze makkelijk kunnen kopen. Dit is niet in alle landen hetzelfde, in sommige landen kan je wel pakjes met minder sigaretten kopen maar in ons land is de verkoop hiervan niet toegestaan. 5. Het meeroken van sigarenrook is minder schadelijk voor de gezondheid dan het meeroken van sigarettenrook. Het goede antwoord is: Niet waar Veel mensen denken dat sigarenrook minder schadelijk is voor de gezondheid dan sigarettenrook. Dit is niet waar. Sigarenrook is juist ongezonder. Er zit meer teer, 6 DV69

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 koolmonoxide en ammoniak in. De teer in sigarenrook bestaat uit meer kankerverwekkende stoffen dan de teer in sigarettenrook. Wel is het zo dat sigarenrokers minder inhaleren. Dat zou winst kunnen opleveren maar helaas is dat niet zo. Dat komt dan weer omdat een sigaar veel meer rook produceert dan een sigaret waardoor de roker toch veel rook inademt. 6. Het duurder maken van sigaretten leidt tot minder rokers Het goede antwoord is: Waar Uit onderzoek blijkt dat het duurder maken van sigaretten een effectieve maatregel is om mensen te laten stoppen met roken, vooral onder jongeren. Volgens berekeningen zal het tabaksgebruik met 10% dalen als de prijzen met 5% stijgen (onderzoek WHO). Voorlichting en ondersteuning bij het stoppen zijn ook effectief, maar kosten veel meer geld om hetzelfde effect te bereiken als een accijnsverhoging. Een pakje sigaretten met 19 sigaretten) kostte in 2011 5,00. 59% of wel 2,96 is accijns 7. Het aantal rokers in Nederland daalt nog steeds Het goede antwoord is: Waar Al vanaf de jaren 70 daalt het aantal rokers in Nederland. In 1970 rookte nog 59% van de bevolking wel eens, nu is dat 26.7 %. Roken is tegenwoordig dus veel minder gebruikelijk en zeker niet meer de sociale norm. Van de 10 mensen roken er 7 niet. 8. Van wat is het bewezen dat het kan helpen bij het stoppen met roken? Het goede antwoord is: Alle bovenstaande antwoorden zijn juist Hoewel het niet bij iedereen hetzelfde effect heeft kunnen nicotinevervangende producten wel degelijk helpen bij het stoppen met roken. Ook zijn er speciale medicijnen waarvan het is bewezen dat ze helpen bij het stoppen met roken (Zyban en Champix). Deze medicijnen kunnen door een arts worden voorgeschreven. Ook zijn er talloze stoppen-met-rokenprogramma s die kunnen helpen bij het stoppen. 9. Hoeveel sigaretten/shagjes gaan per jaar in rook op. Het goede antwoord is: 25 miljard In totaal rookten alle Nederlandse rokers in 2008 25.000.000.000 sigaretten/shagjes! Dit is per roker gemiddeld bijna 7000 sigaretten/shagjes. Dit enorme aantal toont wel aan hoe groot het probleem is in Nederland. 10. Hoeveel procent van de pogingen om te stoppen met roken is succesvol? 7 DV69

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 Het goede antwoord is: 5% Slechts 5 tot 7% van de stoppogingen lukt. De rest gaat weer roken. Doordat ze de onthoudingsverschijnselen niet kunnen verdragen of er sterk naar verlangen. Dit maakt duidelijk hoe verslavend tabak is. Bij een tweede poging wordt het succespercentage groter. 11. Als een zwangere moeder rookt komt er alleen nicotine in het bloed van het ongeboren kind. Het goede antwoord is: Niet waar Niet alleen nicotine maar ook koolmonoxide komen in het bloed van de baby terecht. Hierdoor is een verhoogde kans op vroegtijdige beëindiging van de zwangerschap. De baby groeit trager en het gemiddelde geboortegewicht is lager. Kijk voor meer informatie in de matrix drugs en zwangerschap. 12. Tabak is in Nederland goedkoop in vergelijking met andere West-Europese landen. Het goede antwoord is: Waar De gemiddelde prijs van een pakje van 19 sigaretten in Nederland is 5.00. Hiermee zitten we in de middenmoot in West-Europa. In Ierland kost een pakje van 25 sigaretten met gemiddeld 10,56, (omgerekend naar 19 sigaretten 8,02), het meest. In Spanje kost zo n zelfde pakje gemiddeld 3,75, omgerekend naar 19 sigaretten 2,85. 8 DV69

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 Thema 5.4 Gezondheidsrisico s op het werk Kennischeck Arbeidsinspectie De Arbeidsinspectie is een ambtelijke dienst of meerdere diensten die toezien op de regels rondom werk zoals de Arbeidsomstandighedenwetgeving in een land. Arbeidsomstandigheden Arbeidsomstandigheden zijn het fysieke, sociale en psychologische klimaat waarin wordt gewerkt. Arbodienst Een arbodienst helpt werkgevers bij het opstellen en uitvoeren van een arbeidsomstandigheden- en verzuimbeleid. Arbowet Beschermen tegen negatieve aspecten BHV er Een bhv er is opgeleid om in geval van nood de werknemers en klanten in veiligheid te brengen. Zo weet een bhv er hoe hij mensen uit een brandend gebouw moet krijgen en hoe hij bij een ongeval eerste hulp moet verlenen. Een bhv er kan bijvoorbeeld mensen reanimeren en verbanden aanleggen. Bodemverontreiniging Etikettering Geluidshinder Gevaarlijk afval Gevaarlijke stoffen Luchtverontreiniging Milieubescherming Milieuvervuiling Ongewenste intimiteiten Persoonlijke beschermingsmiddelen Preventie Seksuele intimidatie Sociale beschermingswetten Vertrouwenspersoon Waterverontreiniging Welzijn Bodem reinigen Overal een ettiketjes op staat Hinderen door geluid Afval wat schadelijk kan zijn voor milieu of mensheid Stoffen die schadelijk kunnen zijn voor milieu of mensheid Reinigen van lucht Mensen die het milieu beschermen Vervuilen van het milieu Dit zijn al die dingen die anderen met je kunnen doen en die je niet prettig vindt. Dat kan van een vieze mop gaan tot ongewenst lichamelijk contact. Middelen die je beschermen tegen gevaar op de werkplek Preventie is voorkomen dat er problemen ontstaan door van tevoren in te grijpen. Iemand voortrekken op het geslacht Bescherming van de mens Een vertrouwenspersoon is een persoon binnen een bedrijf, school of de directe omgeving van mensen, aan wie men vertrouwelijke zaken kwijt kan. Reinigen van het water Belang van de gezondheid 9 DV69

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 10 DV69

Loopbaan en burgerschap, 2012-2014 Thema 5.5 Mijn gezondheid Kennischeck Anorexia Binge-eating Body mass index Boulimia Energie behoefte Kcal Obesitas Ondergewicht Overgewicht Schijf van vijf Voedingsstoffen Voedingswaarde Voedingswaardewijzer eetstoornis eetbuistoornis.letterlijk betekent Binge Eating: verzwelgen in eten. een index voor het gewicht in verhouding tot lichaamslengte. ook bekend als boulimie is een psychiatrische ziekte waarin een persoon terugkerende eetbuien Lichaam behoefte aan vitamines E 1000 cal Zwaar overgewicht Te weinig wegen Te veel wegen gezond eten patroon Stoffen die goed zijn voor je lichaam een opsomming van de hoeveelheid energie (kilocalorieën en/of kilojoules), eiwitten, koolhydraten en vetten Informatie die staat vermeld op veel verpakte producten en waarin wordt aangegeven welke voedingsstoffen in welke hoeveelheden het product bevat. 11 DV69