RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEIT VAN VOOR- EN VROEGSCHOOLSE EDUCATIE IN 2014 IN DE GEMEENTE Den Helder Plaats : Den Helder Gemeentenummer : 0400 Onderzoeksnummer : 277984 Datum onderzoek : 4 september 2014 Datum vaststelling : 16 december 2014
Pagina 2 van 13
INHOUDSOPGAVE VOORWOORD.......................................... 5 1 INLEIDING............................................ 6 2 VVE IN DE GEMEENTE DEN HELDER........................... 8 3 CONCLUSIES.......................................... 13 Pagina 3 van 13
Pagina 4 van 13
VOORWOORD In de periode 2007-2012 heeft de Inspectie van het Onderwijs een landelijke bestandsopname uitgevoerd naar de kwaliteit van voor- en vroegschoolse educatie (vve). Daarna is het signaalgestuurde toezicht op vve in werking getreden. Het signaalgestuurde toezicht vve begon eind 2013 met het versturen van digitale vragenlijsten naar de 315 middelgrote en kleine gemeenten. Voor de 37 grote gemeenten is er tot en met 2015 een apart monitortraject. Op basis van een analyse van de digitale vragenlijsten is besloten om in middelgrote en kleine gemeenten waar risico s ten aanzien van de uitvoering van de wettelijke vve-verplichtingen lijken te bestaan, een onderzoek uit te voeren. Het onderzoek is uitgevoerd in de tweede helft van 2014. Dit rapport beschrijft in hoeverre de gemeente Den Helder in 2014 voldoet aan de eisen ten aanzien van vve en welke veranderingen hebben plaatsgevonden ten opzichte van de bestandsopname. De hoofdinspecteur primair onderwijs en speciaal onderwijs, Dr. A. Jonk Pagina 5 van 13
1 INLEIDING Dit rapport is het verslag van een onderzoek van de Inspectie van het Onderwijs naar het gemeentelijke beleid ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie (vve) in de gemeente Den Helder in 2014. De aanleiding van het onderzoek is dat de inspectie onvoldoende zicht heeft op het voldoen aan wettelijke eisen ten aanzien van voor- en vroegschoolse educatie in deze gemeente. De basis van het onderzoek zijn de door de gemeente aangeleverde documenten en de toelichting daarop in een gesprek met betrokkenen van de gemeente. Vervolgens heeft de inspectie de eisen met betrekking tot het vve-beleid beoordeeld en de veranderingen ten opzichte van de bestandsopname in beeld gebracht. Het signaalgestuurde toezicht op de vve-locaties maakt nog geen deel uit van dit onderzoek. De inspectie start na de zomer van 2014 met het signaalgestuurde toezicht op vve op de locaties. De signalen van de GGD zijn leidend om te bepalen welke peuterspeelzalen en kinderdagverblijven met voorschoolse educatie worden bezocht. Onderzoeksopzet Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Analyse van aanvullend opgevraagde informatie in relevante beleidsdocumenten van de gemeente. Intern overleg met het team Kinderopvang over GGD-toezicht in de gemeente. Een gesprek met de betrokken beleidsambtenaar over het vve-beleid van de gemeente. Beoordeling van vve-beleid van de gemeente Den Helder. Toezichtkader Als basis voor de beoordeling gelden de beoordelingscriteria toezichtkader vooren vroegschoolse educatie voor gemeenten, zoals die te vinden zijn op: www.onderwijsinspectie.nl > onderwijssectoren > voor- en vroegschoolse educatie. Pagina 6 van 13
Opbouw rapport Hoofdstuk 2 geeft een beeld van het vve-beleid op gemeentelijk niveau. Daar wordt ingegaan op de ontwikkeling van de gemeente sinds de bestandsopname (paragraaf 2.1) en op de door de gemeente aangeleverde vve-documenten (paragraaf 2.2). Tenslotte geeft de inspectie in dit hoofdstuk een oordeel over het gemeentelijke vve-beleid (paragraaf 2.3). Hoofdstuk 3 bevat de conclusies over het vve-beleid in de gemeente Den Helder. Pagina 7 van 13
2 VVE IN DE GEMEENTE DEN HELDER De gemeente Den Helder heeft slechts een beperkt deel van de digitale vragenlijst ingevuld. Daarom heeft de inspectie onvoldoende zicht op mogelijke risico s ten aanzien van het voldoen aan wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. De gemeente heeft wel beleidsdocumenten opgestuurd. De beoordeling van het gemeentelijk beleid is gebaseerd op de opgevraagde gemeentelijke beleidsdocumenten, eventuele aanvullende informatie en het gesprek met de gemeente (zie paragraaf 2.3). Bij de beoordeling wordt gewerkt met een vierpuntsschaal: 1. Staat in de kinderschoenen: verbeteringen zijn dringend nodig. Deze kwalificatie geeft aan dat echt iets verbeterd dient te worden. 2. Enigszins ontwikkeld: verbeteringen zijn nodig Deze kwalificatie geeft aan dat het wenselijk is dat iets verbeterd wordt. 3. Voldoende 4. Goed ontwikkeld: een voorbeeld voor anderen. Deze kwalificatie geeft aan dat dit aspect in orde is, en wel op een zodanige manier dat anderen hiervan kunnen leren. 2.1 Ontwikkeling van vve in de gemeente Den Helder sinds de bestandsopname In 2012 heeft de inspectie een bestandsopname gemaakt van de kwaliteit van vve in de gemeente Den Helder. De inspectie heeft daarbij in het gemeentelijk beleid verbeterpunten geconstateerd bij de doelgroepdefinitie, het bereik, het ouderbeleid, de interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen en de doorgaande lijn. Bovendien waren er geen afspraken met de schoolbesturen gemaakt over de resultaten aan het eind van de vroegschoolse periode en waren de basisvoorwaarden voor vve nog niet op alle voorscholen door de GGD getoetst. Mede op basis van het rapport van de bestandsopname heeft de gemeente met de schoolbesturen en de organisaties voor kinderopvang in oktober 2013 een convenant gesloten waarin alle verplichte en aanvullende afspraken over vve vastgelegd zijn. Daarnaast is de Uitvoeringsnotitie Onderwijsachterstandenbeleid 2011-2014 nog steeds van kracht. Deze is voor 2013-2014 aangepast op grond van de ontwikkelingen die zich voor hebben gedaan in de kinderopvang. Een belangrijke ontwikkeling sinds de bestandsopname is de harmonisatie van kinderdagverblijven en peuterspeelzalen. De gemeente heeft deze per 1 augustus 2013 afgerond. In de voorscholen vindt vve nu plaats in 13 locaties Pagina 8 van 13
voor peuteropvang en 2 kinderdagverblijven. In 2012 boden 7 peuterspeelzalen en 3 kinderdagverblijven vve aan. Per 1 augustus 2013 heeft de gemeente de harmonisatie van kinderdagverblijven en peuterspeelzalen afgerond. In de voorscholen vindt vve nu plaats in 13 locaties voor peuteropvang en 2 kinderdagverblijven. Een belangrijke ontwikkeling in het gemeentelijk beleid is het convenant dat de gemeente met de schoolbesturen en de organisaties voor kinderopvang in oktober 2013 gesloten heeft waarin alle verplichte en aanvullende afspraken omtrent vve vastgelegd zijn. 2.2 Lijst met de vve-documenten die de gemeente Den Helder heeft aangeleverd Ten behoeve van het vve-onderzoek heeft de gemeente de volgende beleidsdocumenten ingestuurd: - Convenant voor- en vroegschoolse educatie, oktober 2013 - Subsidieverordening voorschoolse voorzieningen Den Helder - Spelen, leren, ontwikkelen'. Uitvoeringsnotitie Onderwijsachterstandenbeleid 2011-2014, deel 2013-2014 - Subsidieverleningen ten behoeve van de extra kwaliteitsimpuls voorschoolse educatie 2014 - Deelsubsidieverordening voorschoolse voorzieningen Den Helder. 2.3 Het gemeentelijk vve-beleid In deze paragraaf geeft de inspectie haar bevindingen weer over het gemeentelijk vve-beleid. Per domein is beschreven op welke punten de inspectie het gemeentelijk beleid en uitvoering als voldoende ( 3 ) beoordeelt, waar nog verbeterpunten worden gezien, zowel zonder ( 2 ) als met ( 1 ) afspraken en op welke punten de gemeente als een voorbeeld voor anderen gezien wordt ( 4 ). De inspectie baseert haar bevindingen op de uitkomsten van de documentenanalyse en het gesprek met de vertegenwoordiger van de gemeente. HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4 1A1 1A2 1A3 1A4 Definitie doelgroepkind Bereik Toeleiding Ouders Pagina 9 van 13
HET GEMEENTELIJK VVE-BELEID 1 2 3 4 1A5 1A6 1A7 1A8 1A9 1B 1C Integraal vve-programma Externe zorg Interne kwaliteitszorg van de voor- en vroegscholen Doorgaande lijn Resultaten Vve-coördinatie op gemeentelijk niveau Systematische evaluatie en verbetering van vve op gemeentelijk niveau DE VVE-CONDITIES 1 2 3 4 2A 2B De inspectie publiceert jaarlijks ook een oordeel over het toezicht dat door de gemeenten op de kinderopvang en peuterspeelzalen wordt uitgevoerd. Voor meer informatie hierover zie www.onderwijsinspectie.nl >onderwijssectoren > Kinderopvang. GGD-rapport Gemeentelijk subsidiekader Toelichting: 2 Verbeterpunten 1a4 Evenals in 2012 heeft de gemeente nog geen analyse van de ouderpopulatie gemaakt en een daarop gebaseerd beleid geformuleerd met concrete doelen en te verwachten resultaten. Wel heeft de gemeente een kwaliteitsimpuls gegeven aan de ontwikkeling van het ouderbeleid via het subsidiëren van een pilot om de ouderparticipatie op een tweetal locaties te verbeteren. De resultaten van deze pilot vormen de basis om ook op andere locaties de ouderparticipatie te vergroten. Ook is een extra kwaliteitsimpuls gegeven aan de bibliotheek en de speelotheek via subsidies voor opvoedingsondersteunende projecten. 1a7 De gemeente heeft nog geen afspraken gemaakt met de vve-instellingen over de wijze waarop ze hun eigen kwaliteit evalueren, verbeteren en borgen. 1c In het convenant is vastgelegd dat de gemeente, schoolbesturen en houders van kinderopvang minimaal één keer per jaar overleggen over de resultaten van alle inspanningen op het gebied van vve. Dit overleg moet echter nog plaats vinden. Wel heeft de gemeente jaarlijks accountgesprekken met de organisaties die subsidie voor vve ontvangen. Pagina 10 van 13
3 Voldoende 1a2 Volgens de gewichtenregeling op teldatum 1-10-2009 zou de gemeente een aanbod vve moeten realiseren voor 144 doelgroepkinderen. Hieraan voldoet de gemeente in ruime mate. Zij heeft 397 vve-plaatsen gerealiseerd. Het aantal kinderen dat daadwerkelijk gebruik maakt van vve is echter beduidend minder: 163. Dit is wel een voldoende (>90%) bereik van de doelgroep volgens de gewichtenregeling. Maar volgens de eigen definitie van de gemeente maakt slechts 78% gebruik van vve. 1a5 In de uitvoeringsnotitie onderwijsachterstandenbeleid heeft de gemeente beschreven dat de voorscholen met een gekwalificeerd vve-programma moeten werken. In het convenant hebben de betrokken partijen vastgelegd dat vroegscholen met een erkend programma dat daarbij aansluit moeten werken. In de uitvoeringsnotitie staat bovendien dat de voorscholen een kindvolgsysteem moeten invullen. 1a6 De gemeente heeft een heldere zorgstructuur met duidelijke procedures voor de aanmelding van doelgroepkinderen bij externe zorginstanties. Onduidelijk is nog of hier door de veranderingen in het sociaal domein verandering in zal optreden. 1a8 De basis voor de doorgaande lijn hebben gemeente, schoolbesturen en besturen van voorschoolse voorzieningen vastgelegd in het convenant. Zij hebben afspraken gemaakt over de afstemming van de vve-programma's tussen de voorscholen en de basisscholen, het gebruik van het gemeente brede observatie- en overdrachtsformulier en de warme overdracht van zorgkinderen. De stuurgroep doorgaande lijn moet nog starten met een verdere inhoudelijke uitwerking van de doorgaande lijn in het pedagogisch/educatief handelen, het ouderbeleid en de zorg. 1a9 In het convenant hebben de betrokken partijen de afspraken vastgelegd over de gewenste resultaten aan het eind van de vroegschoolse periode en over het aanleveren van deze resultaatgegevens aan de gemeente. Deze gegevens heeft de gemeente echter nog niet ontvangen. 1b In Den Helder is de gemeente duidelijk de regievoerder van vve. De gemeente heeft dit belegd bij een beleidsambtenaar. Wel is de continuïteit daarvan in het geding door de veranderingen die er op gemeentelijk niveau in het sociaal domein plaatsvinden. 2a De gemeente heeft ervoor gezorgd dat de GGD zowel de basiskwaliteit als de kwaliteit van de voorschoolse educatie op alle voorscholen beoordeeld heeft. Daar waar tekortkomingen geconstateerd zijn, handhaaft de gemeente actief. 2b Er is een deelsubsidieverordening Voorschoolsevoorzieningen Den Helder. De gemeente heeft daarin opgenomen dat de subsidieaanvragers moeten voldoen aan de voorwaarden genoemd in de Wet kinderopvang en kwaliteitseisen peuterspeelzalen en aan de eisen uit het Besluit basis voorwaarden kwaliteit Pagina 11 van 13
voorschoolse educatie. Ook bij de subsidiebeschikkingen voor een extra kwaliteitsimpuls heeft de gemeente voorwaarden gesteld om de kwaliteit van vve te vergroten. 4 Voorbeeld voor anderen 1a1 De gemeente hanteert een brede definitie voor doelgroeppeuters. De doelgroep voor de voorschoolse educatie bestaat uit peuters vanaf 2 jaar die voldoen aan één of meer van de volgende kenmerken: leerlingengewicht conform de regeling voor het basisonderwijs; signalering door het consultatiebureau; kinderen van peuters die een inburgeringsprogramma volgen; kinderen met een andere moedertaal; aanmelding door jeugdzorg. Hiermee houdt de gemeente rekening met de specieke kenmerken van de doelgroep voor vve in Den Helder: in verband met het asielzoekerscentrum zijn er veel allochtone kinderen. Bovendien heeft Den Helder een grote groep Antilliaanse inwoners. De doelgroep voor de vroegschoolse educatie bestaat uit kinderen uit de groepen 1 en 2 van het basisonderwijs met een vastgesteld leerlinggewicht op basis van de gewichtenregeling basisonderwijs. Voor de doelgroep van de vroegschoolse educatie in de schakelklassen voor 4- tot 5-jarigen hanteert de gemeente een specifiek criterium. Het gaat hierbij om kleuters met een forse taalachterstand die niet aan voorschoolse eduatie hebben meegedaan of daar te weinig profijt van hebben gehad. 1a3 De gemeente heeft heldere afspraken gemaakt over de toeleiding van doelgroepkinderen naar vve. Het consultatiebureau heeft hierin een centrale rol. Via de registratie en de jaarlijkse rapportage van de GGD heeft de gemeente zicht op het non-bereik. Jaarlijks voert de gemeente hierover een accountgesprek met de GGD. Pagina 12 van 13
3 CONCLUSIES De inspectie heeft op het niveau van de gemeente het beleid voor de voor- en vroegschoolse educatie in de gemeente Den Helder beoordeeld. Dit omdat de inspectie onvoldoende zicht had op mogelijke risico s ten aanzien van de uitvoering van wettelijke eisen betreffende voor- en vroegschoolse educatie. Conclusies gemeentelijk vve-beleid Uit het onderzoek blijkt dat de kwaliteit van het vve-beleid van de gemeente Den Helder ten opzichte van de bestandsopname verbeterd is. De gemeente voldoet aan alle wettelijke eisen. Ten opzichte van de bestandsopname constateert de inspectie verbeteringen in doelgroepdefinitie, het bereik en de doorgaande lijn. Bovendien heeft de gemeente afspraken gemaakt met de schoolbesturen over de te bereiken resultaten aan het eind van de vroegschoolse periode en zijn de basisvoorwaarden voor vve op alle voor scholen door de GGD getoetst. De inspectie beoordeelt de formulering van de doelgroepdefinitie en de toeleiding van de doelgroepkinderen naar vve als een voorbeeld voor anderen. Verbeterpunten liggen er nog in het ouderbeleid, in de afspraken met de vveinstellingen over de interne kwaliteitszorg op het gebied van vve en in de systematische evaluatie en verbetering van het gemeentelijk vve-beleid. Pagina 13 van 13