Uitvoering systemen
1 Programma 15.00-15.20 Inventarisatie kennisvragen 15.20-15.50 Praktijkvoorbeelden Geluidsarme ventilatiesystemen die zorgen voor een goede luchtkwaliteit, Piet Jacobs (TNO) 15.50-16.00 Pauze 16.00-17.00 Praktische wenken voor bestekfase, uitvoering en oplevering. Hoe zorgen we ervoor dat goede ventilatiesystemen worden opgeleverd? (TNO)
2 Historie: Ventilatievoorzieningen waren taak van de aannemer
3 Taakverschuiving: aannemer ramen en roosters installateur luchtkanalen en toestellen (ruimten)
4 Taakverschuiving: Luchtdichting
Windinvloed 5
6 Voorbeeld gebrekkige luchtverdeling
7 Verbetering door zelfregelende roosters: Gelijke toestroming aan loef- en lijzijde
8 Invloed luchtlek bij gevelroosters met afzuigbox Systeemstroom 16 dm 3 /s Systeemstroom 34 dm 3 /s Lekstroom 24 dm 3 /s Bij gemiddelde bezettingsgraad Lekstroom 19 dm 3 /s Gemiddelde landelijke inventarisatie
9 Invloed luchtlek bij balansventilatie
10 Een tochtig huis? Altijd genoeg frisse lucht
11 of een potdicht huis? Leven in een benauwde plastic zak?
12 Beleid luchtdichtheid Luchtlek zoveel mogelijk terugdringen, omdat: Luchtstroom onbeheersbaar, dus niet af te stemmen op de ventilatiebehoefte Ongewenste verhoging energiegebruik Ongewenste stromingsomkering (aantasting van de constructie en verhoging gezondheidsrisico door inwendige condensatie van woonvocht in de constructie) Verstoring van de bewuste (systeem)ventilatie Toelichting
13 Dwarsventilatie (omkering) en micro-organismen
14 Schimmel en vuil in spouw
qv10 [dm³/s@10pa] 15 Trend luchtdichtheid NL woningen Ontwikkeling luchtdichtheid NL woningen 800 700 600 500 400 300 200 100 0 1952 1957 1961 1968 1973 1976 1982 1987 1992 1996 bouw jaar
16 Ontwikkeling globale lekverdeling 1980 1990 55% 50% 180 50 15% 45 325 20% 20 100 100 30% 30 30%
17 Luchtdichting verder verbeteren q v10;spec van 1,0 à 2,0 naar 0,3 dm 3 /s.m²@10pa door: Verbeteren detaillering materiaalovergangen (bijv. dak op muurplaten en op kopgevels, kozijnen op muren, enz.) Afdichting naden dak- en bouwdelen Kierdichting ramen en deuren Afdichting leidingdoorvoeren (keuken en meterkast naar kruipruimte) en elektra doorvoeren Ondergrens ca 7 dm 3 /s@10pa i.v.m. risico op CO 2 -vergiftiging of O 2 -tekort Verzekerde systeemstromen verzorgen
18 Evaluatie bestaande bouw In circa 60% van de woningen voor kortere of langere tijd CO 2 > 1200 ppm Totale woningventilatie ruim boven wettelijk minimum Verdeling over vertrekken vooral probleem luchtverdeling verbeteren, o.a. door vermindering lekken Gezondheidskundige kwaliteit is duidelijk verbeterd en het wooncomfort is verhoogd (geluidhinder, vocht en schimmels minder) ondanks slechte kwaliteit ventilatie en dankzij CV, bouwkundige verbeteringen en minder lekken
19 Evaluatie recente nieuwbouw Ventilatievoorzieningen voldoen in ca 70% van de nieuwbouwwoningen niet aan minimum capaciteitseisen Bouwbesluit Instellen van afdoende mechanische ventilatie veroorzaakt in 90% van de nieuwbouwwoningen een onacceptabel geluidsniveau systeemventilatie nog onvoldoende betrouwbaar; basisventilatie door luchtlekken helaas nog relevant als achtervanger, in combinatie met oneigenlijk gebruik spuivoorzieningen
20 Tocht door: Onvoldoende anticiperen op wisselende wind Beperkt verwarmen van intredende lucht, vanwege goede isolatie
Koudeval 21
22 Energiezuinig ventileren: - luchtstroom beperken tot hoognodige vraagsturing - warmte terugwinnen uit afvoerlucht naar toevoerlucht WTW - luchtlekken minimaliseren - koelbehoefte beperken door natuurlijke luchting - inbraakvrij (nacht) - automatisch op basis van temperatuur - ventilatie benutten voor temperatuurzonering (slaapkamers koel bij woonkamer behaaglijk warm)
23 Bereik EPC-maatregelen bereik EPC-scores van verschillende ventilatiemaatregelen 0 0.05 0.1 0.15 0.2 0.25 0.3 0.35 zelf regelend efficiënte afzuiging luchtdicht vraag gestuurd WTW combi
24 Gevelroosters en afzuigbox met vraagsturing Ventilatie aanpassen aan het aantal personen en/of vochtbelasting
25 Balansventilatie met WTW
26 Temperatuurzonering (koele slaapkamers) In de slaapkamer is de gewenste temperatuur enkele graden lager dan in de woonkamer. Door de toegenomen isolatiegraad van woningen wordt de temperatuur in woningen steeds homogener. 15 ºC 19 ºC 17 ºC 17 ºC 21 ºC 21 ºC 21 ºC 21 ºC vroeger EPC = 0,8 EPC =? gezoneerd
27 Hybride ventilatie 2 mode systeem natuurlijk mechanisch gebruik zoveel mogelijk de natuurlijke krachten: wind thermiek gebruik alleen ventilatoren als de natuurlijke krachten tekortschieten om het vereiste ventilatieniveau te handhaven
28 Ventilatie springt er uit qua klachten Uit: Schatgraven in de bestaande woningbouw, AgentschapNL
29 Probleemstelling Ventilatiesystemen springen er negatief uit t.a.v. klachtenscores 98% van ventilatiesystemen voldoet niet aan specificaties (onderzoek BBA ) Type gebruiker en gebruikswijze in hoge mate bepalend voor optredende ventilatie (landelijke monitoring) Gebruikers ventileren om moderne systemen heen energieprestatie valt tegen Streven naar minimum: Positieve prestatie wordt niet opgemerkt, dus loont niet Ruimte om te rommelen: Iets minder dan minimum merkt men toch niet Klachten ontstaan pas indien niveau < 70% van criterium Ketenaansprakelijkheid: als 10 betrokkenen allemaal 95% presteren is het eindresultaat niet 95% maar 0,95 10 = 60% Omdat de ander (ook) iets fout heeft gedaan, ligt het (vooral) aan de ander
30 Presteren in ventileren
31 Procesgang ventilatiesysteem en betrokkenen
32 Integrale kwaliteit = product van afzonderlijke stappen + 1.eisen 2.ontwerp 3.componenten 4.installatie 5.gebruik Resulterende kwaliteit - eisen ontwerp componenten installatie bijstelling gebruik
33 Toetsaspecten Acceptabele: Veiligheid / gezondheid Hinder Comfort Dimensionering Risico / betrouwbaarheid Verstoringsgevoeligheid (omgevingscondities, gebruikers) Gebruiksvriendelijkheid (bediening en instructie) Onderhoudsgevoeligheid Levensduur Kosten (investering en gebruik)
34 Te ontwikkelen toetsinstrument wat doet het? Toetsing van ontwerp, uitvoering en gebruik Voorstellen van verbeteringen belang van verbeteringen Consequenties / risico s van huidige keuzen inzicht in verbeteringen door aanpassing keuzen Doel: Gevolgen van beslissingen door de hele bouwketen inzichtelijk maken Aanpassen keuzen tot optimum Identificatie mogelijke knelpunten en beheersmogelijkheden
35 Te ontwikkelen toetsinstrument - uitkomsten Aangeven van gevoeligheden risicoanalyse Aanbevelingen voor aanpassing systeem ondersteuning voor keuze van een robuust ontwerp met bijbehorende specificaties Aanbevelingen voor onderdelenspecificaties ondersteuning voor keuze van betrouwbare componenten Belangrijke punten voor controle / inspectie bewaking van de juiste uitvoering Aanbevelingen voor gebruik / bedieningsmogelijkheden automatiseren versus persoonlijke instelmogelijkheden gebruikersondersteuning bij de bediening aandachtspunten voor gebruiksinstructie
36 Werking instrument - toetsing in drie stappen 1. Gevoeligheid van het ontwerp BB toets vanuit reële plattegrond Gevoeligheidsanalyse bij ontwerp drukverschil Vertaling naar werkelijke druksituatie (beschutting en thermiek) 2. Gevoeligheid voor componentkeuze en uitvoering installatie Werkelijke specificaties componenten inclusief foutmarges Afwijkingen in uitvoering van de installatie 3. Gevoeligheid voor gebruiker Afwijkingen in gezinssamenstelling, activiteit en aanwezigheid (bronplaatsen en -sterkte) Afwijkingen in deurgebruik en bediening ventilatievoorzieningen
37 Kop-staart aanpak Kop = PvE en ontwerp: Specificeer het gewenste kwaliteitsniveau, benoem dit in toetsbare grootheden, zeg controles toe en koppel hieraan garantiebepalingen Eis een integraal installatieontwerp, afgestemd op het bouwkundig ontwerp Kies voor installaties die de eisen kunnen realiseren Laat kwaliteits- en uitvoeringscontroles specificeren Staart = controle en (gebruiks)instructie: Zie toe op correcte inregeling Eis controlemetingen met rapportages Verzorg goede handleidingen voor gebruik en onderhoud, draag deze over aan gebruikers en licht toe wat men kan verwachten Koppel na 1 tot 3 jaar terug via enquête en energiegegevens
38 ISSO leergang woningventilatie
39 BRL 8010 Ventilatie-Prestatie-Keuring (VPK) Voorgeschreven specificaties opvragen (toetskader) Juiste type ventilatievoorziening en componenten in juiste vertrekken Capaciteiten toe- en afvoer Elektraverbruik (energiegebruik ventilatoren) Thermisch comfort (tocht snelheid in leefzone) Regelstanden Stromingsrichting (instroming verblijfsruimten / uitstroming natte ruimten) Luchtkwaliteit (aanzuig- en uitworpposities, aandeel overstroom) Geluid van de installatie Onderhoud (bereikbaarheid en staat)
Ontwikkelingen 40
41 Trends ventilatietechnisch Beter behoefte-afhankelijk Meer onafhankelijk van wind Hoger systeemrendement Hybride (het beste van natuurlijk en mechanisch) Plaatselijk (verhoogde ventilatie-efficiëntie)
42 Trends installatietechnisch HR zonnecollectoren (PV en thermisch) Warmtepompen Mini warmte-kracht WKK HR opwekking Lange-termijnopslag Lage-temperatuur verwarming/koeling Zuinige huishoudelijke apparaten
43 Trends bouwkundig Luchtdichting Passieve koeling (gebouwbuffers en bodem) Benutten omgevingswarmte/-koelte Hergebruik restwarmte Terugwinnen transmissieverlies Schakelbare gebouwschil Integratie gebouw installatie
44 Dank voor uw aandacht