JAARVERSLAG NL 09 10 Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2009/2010
Jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2009/2010 1
INHOUD Vooraf 5 1. Doelstelling en missie 6 2.1 Natuurbescherming 10 2.2.1 Beschermde gebieden en soorten 18 2.2.2 Bossen 24 2.2.3 Oceanen en kusten 30 2.2.4 Waterrijke gebieden 36 2.2.5 Natuur en ontwikkeling 42 2.2.6 Klimaat 46 2.2.7 Voetafdruk en duurzame markten 50 2.2.8 Natuur in Nederland 56 2.3 Bestedingen aan natuurbescherming 60 3 Marketing en communicatie 64 3.1 Fondsenwerving en donateurs 66 3.2 Communicatie en educatie 68 3.3 Samenwerking met derden 72 3.4 Vrijwilligers 74 4 Organisatie en bestuur 76 5 Financiën 92 6 Jaarrekening 106 Tekst: Wereld Natuur Fonds Redactionele realisatie: Label, Arnhem Vormgeving: Ykeswerk, Amsterdam Lithografie: Willem Grafische Bewerkingen, Halle Drukwerkbegeleiding: Graphic, Leusden Fotografie cover: Jari Peltomaki / Wild Wonders of Europe Papier: Het jaarverslag Wereld Natuur Fonds 2009/2010 is geprint op Reprint, een FSC-gecertificeerde papiersoort. 3
Frans Schepers / WNF Vooraf In tijden van economisch zwaar weer lijkt het verleidelijk om verlies aan natuurwaarden voor lief te nemen. Dat zou een grote vergissing zijn. Natuurbehoud vergt een lange adem. En internationale afspraken werken alleen als je ze vertaalt naar concrete acties. Acties voor de bescherming van de laatste 3.200 tijgers, bijvoorbeeld. Of voor de mensapen, die ook in zulke grote aantallen teruglopen. Bij ongewijzigd beleid zullen deze apen nog deze eeuw met uitsterven worden bedreigd. Dankzij een geslaagde mensapencampagne in 2009 kon het Wereld Natuur Fonds 10 projecten starten of versterken. Projecten in gebieden waar alle 6 nog in het wild voorkomende mensapensoorten in Azië en Afrika leven. De internationale gemeenschap heeft 2010 uitgeroepen tot het jaar van de biodiversiteit. Dit jaar zou een keerpunt moeten zijn. Helaas gaat 2010 de boeken in als het jaar waarin internationale afspraken onder regeringsleiders opnieuw niet zijn gehaald. Wereldwijd gaat het biodiversiteitverlies gewoon door, al zijn er her en der hoopvolle tekenen van een eerste kentering. 2010 Is ook het Chinese Jaar van de Tijger, de grootste kat ter wereld, waarvan er nog maar 3.200 in het wild voorkomen. Het Wereld Natuur Fonds spant zich in om de welig tierende stroperij van tijgers tegen te gaan, verlies en versnippering van hun leefgebied te stoppen, de illegale handel in tijgerproducten aan banden te leggen en het aantal in het wild levende tijgers de komende 12 jaar te verdubbelen. Onze WNF- Rangers voerden het afgelopen jaar actie voor de tijger en haalden bijna een half miljoen euro op! Een trouwe achterban van 910.000 donateurs, waaronder 120.000 jongeren, zorgde ervoor dat we tot nu toe zonder grote schade door de financieel-economische crisis konden laveren. Onze baten groeiden licht (met 1,5%) ten opzichte van het vorig boekjaar en de kosten bleven in de hand. Van elke uitgegeven euro kon hierdoor 81 cent aan de doelstelling worden besteed. Wij zijn donateurs, vrijwilligers, medewerkers, relaties uit het bedrijfsleven en de overheid, onze collega-ngo s en niet in het minst de Nationale Postcode Loterij bijzonder dankbaar voor hun enorme steun en inzet in het afgelopen jaar. Natuur beschermen is vooral de samenwerking zoeken en verbanden leggen daar waar anderen deze soms (nog) niet zien. In tijden van economisch zwaar weer lijkt het verleidelijk om verlies aan natuurwaarden maar voor lief te nemen. Dat zou een grote vergissing zijn. De oude economie trekt een te grote wissel op ecosystemen wereldwijd. We moeten slimmer omspringen met onze grond- en hulpstoffen, meer halen uit minder en met grote vastberadenheid de laatste aaneengesloten wildernissen op aarde beschermen. Johan van de Gronden Algemeen Directeur Antony Burgmans Voorzitter Raad van Toezicht 4 5
1 Doelstelling en missie Een wereld waarin mens en natuur in harmonie leven: dat is waar het Wereld Natuur Fonds zich sinds 1962 voor inzet. Sandra Bartocha / Wild Wonders of Europe 6 7
Doelstelling en missie Doelstelling en missie Het Wereld Natuur Fonds Het Wereld Natuur Fonds zet zich sinds 1962 actief en met succes in voor natuurbescherming over de hele wereld. Folder 4 Het WNF streeft ernaar de prachtige rijkdom aan dier- en plantensoorten Information op aarde te beschermen en samen met anderen een graphics wereld tot stand te brengen waarin mens Illustrations: en natuur in animals harmonie leven. voor het nageslacht. Veldwerk dat vaak plaatsvindt ver van Nederland, niet zelden in gebieden die worden getekend door grote menselijke armoede. Dichter bij huis probeert het Wereld Natuur Fonds burgers, bedrijven en overheid bewust te maken van de problematiek en vooral om samen oplossingen te ontwikkelen waarmee het Wereld Natuur Fonds concreet kan bijdragen aan de bescherming van de natuur wereldwijd. Het terugdringen van onze eigen, te grote, ecologische voetafdruk speelt daarbij een belangrijke rol. Zo kon het Wereld Natuur Fonds het afgelopen boekjaar, mede dankzij de hulp van het Nederlandse publiek, 10 nieuwe extra projecten opstarten voor de bescherming van mensapen. Tijdens de mensapencampagne vroeg het Wereld Natuur Fonds het publiek om steun voor de bescherming van de leefgebieden van de berg- en laaglandgorilla s, chimpansees, bonobo s en orang-oetans. These graphics have been created for WWF s use in order to ensure consistency across all communications. Choose from any of these illustrations and alter the colour using the colour palette or use the style of these graphics as a guide to creating your own artwork. If you think your graphics would be a useful resource for the Network, and added to the asset bank, contact the Brand Unit at WWF International. Tegenover de vele miljarden die overheden en bedrijven jaarlijks investeren in infrastructuur en economie, is de bestedingskracht van het Wereld Natuur Fonds bescheiden. Daarom zoekt het Wereld Natuur Fonds in al haar projecten de samenwerking met andere partijen, zoals overheden, bedrijven, partnerorganisaties en de lokale bevolking. Want alleen kan het Wereld Natuur Fonds de natuur niet beschermen. Het werk van het Wereld Natuur Fonds is een combinatie van met de laarzen in de modder staan en in pak deelnemen aan vergaderingen of onderhandelingen over een internationaal verdrag. Door te zoeken naar slimme oplossingen en door in voorbeeldprojecten te laten zien hoe deze in de praktijk werken, vindt natuurbescherming navolging bij de lokale bevolking en de overheid. De projecten worden altijd door mensen uit het desbetreffende land uitgevoerd en altijd samen met de lokale bevolking en de overheid. Want alleen als zij eigenaar worden van WNF-projecten is er een goede kans op succes. Het Wereld Natuur Fonds is onafhankelijk, niet religieus en niet partijpolitiek gebonden. Het is kritisch en gaat harde confrontaties niet uit de weg als het belang van de natuur dat vraagt. Dialoog met gevoel voor realiteit heeft daarbij altijd de voorkeur. Met deze houding probeert het Wereld Natuur Fonds overheden, het publiek en het bedrijfsleven te inspireren en te overtuigen van noodzakelijke veranderingen. Doelstelling De wereldwijde verschraling van de natuurlijke rijkdom is groot. Dat blijkt uit langetermijnonderzoek onder meer dan 3.600 populaties van ruim 1.300 gewervelde diersoorten over de hele wereld. De conclusies van dit onderzoek zijn te vinden in het Living Planet Report van het Wereld Natuur Fonds. Het onderzoek wijst in de periode tussen 1970 en 2003 op een gemiddelde afname van maar liefst 30% onder de onderzochte populaties. In tropische gebieden is er zelfs sprake van een daling van 55% over dezelfde periode. In het Living Planet Report is daarnaast in kaart gebracht welk beroep de mens doet op natuurlijke en hernieuwbare hulpbronnen om in zijn levensonderhoud te voorzien. Dat huishoudboekje ziet er onevenwichtig uit. Als de mensheid zo doorgaat, hebben we tegen het midden van deze eeuw twee aardbollen nodig om in ons onderhoud te voorzien. We hebben er echter samen maar één. Door boven onze stand te leven, bouwen we als het ware een ecologische schuld op. We nemen een hypotheek op de toekomst, zonder te weten hoe deze in te lossen. Het Wereld Natuur Fonds vindt dat we onze (klein)kinderen niet kunnen opzadelen met schulden die ze zelf niet hebben gemaakt. Daarom zet het Wereld Natuur Fonds zich meer dan ooit in om kwetsbare en bedreigde plant- en diersoorten te beschermen Format: JPEGs for PowerPoint and Illustrator eps Albatross Elephant Orang-utan KEUR- MERK Ape VOOR kweekvis Fish Otter Het tegengaan van klimaatverandering had het afgelopen boekjaar ook de aandacht van het Wereld Natuur Fonds. In de aanloop naar de klimaattop in Kopenhagen heeft het Wereld Natuur Fonds samen met de Nationale Postcode Loterij 1,6 miljoen ledlampen uitgedeeld aan de Nederlandse bevolking. Ook vond in ons land de actie Earth Hour opnieuw plaats, waarbij het licht een uur wordt uitgedaan als symbolische daad voor het klimaat. Er deden dit jaar meer gemeenten, bedrijven en particulieren mee Chinese tiger Cow Dolphin fin Dolphin dan vorig jaar. Omdat de wereldwijde consumptie van kweekvis die van wilde vis heeft overschreden, is er met partners hard gewerkt aan de introductie van een onafhankelijk keurmerk voor kweekvis, het Aquaculture Stewardship Council (ASC)-keurmerk. ASC beoordeelt kwekerijen onder meer op waterzuivering, antibioticagebruik, het gebruik van visvoer (gemaakt van wildgevangen vis) en eventuele competitie met de wilde vis bij ontsnapping. Introductie van dit keurmerk zal in het boekjaar 2011/2012 plaatsvinden. De promotie van het Forest Stewardship Council (FSC)-keurmerk gaat onverminderd door. Het komende boekjaar zet het Wereld Natuur Fonds zich met FSC Nederland dan ook in om het marktaandeel (volume) FSC-gecertificeerd hout in Nederland te vergroten, met als streven een marktaandeel van 50% in 2015. Grey whale Hippo Labrador Leopard Beleid Het beleid van het Wereld Natuur Fonds is erop gericht de biodiversiteit op aarde te beschermen. Het Wereld Natuur Fonds doet dit door: de belangrijkste leefgebieden wereldwijd te beschermen en waar mogelijk te herstellen. Speciale aandacht gaat hierbij uit naar tropische en andere bossen, waterrijke natuurgebieden (wetlands) en zeeën en oceanen; de belangrijkste bedreigingen van deze gebieden aan te pakken, zoals ontbossing, verdroging, overbevissing, klimaatverandering en de illegale handel in dieren en planten; de Nederlandse samenleving bewust te maken dat ook zij actief kan bijdragen aan de bescherming van de natuur door het bieden van financiële handelingsperspectieven (donateurschap, giften) en niet-financiële handelingsperspectieven (deelname acties, vrijwilliger Panda worden, het kopen Pelican van FSC-hout, het afnemen Penguin van groene energie e.d.). Penguin baby Het Wereld Natuur Fonds kiest voor een constructieve, oplossingsgerichte aanpak. Aan de hand van concrete voorbeeldprojecten wordt duidelijk gemaakt dat het anders kan. Deze methode werkt zowel in Nederland als in het buitenland en bereikt (lokale) overheden, het bedrijfsleven, partnerorganisaties en burgers. Het Wereld Natuur Fonds is afhankelijk van samenwerking met anderen. Natuurbescherming is een taak van natuurbeschermingsorganisaties, maar werkt alleen als het een zaak is van ons allemaal. 8 You can access the asset bank via 9 WWF s Basecamp (email Neil Morgan at nmorgan@wwfint.org for access) Baby penguin/egg Piglet Polar bear/ice Polar bear Rhino front view Rhino
2.1 Natuurbescherming Lynn M. Stone / WWF-Canon In februari 2010 startte het Chinese Jaar van de Tijger. Reden voor het Wereld Natuur Fonds om de onzekere positie van de tijger onder de aandacht te brengen. 10 11
Natuurbescherming Natuurbescherming MEER zebra s IN ZAMBIA Aandacht voor de natuur 2010 is door de Verenigde Naties uitgeroepen als het Jaar van de Biodiversiteit. Het is ook het Chinese Jaar van de Tijger. De natuur heeft deze extra aandacht hard nodig omdat de achteruitgang van ecosystemen en het verlies van leefgebieden voor soorten verder heeft doorgezet. Iets wat het Wereld Natuur Fonds ook al aantoonde in het Living Planet Report van 2008. Er zijn bijvoorbeeld nog maar zo n 3.200 tijgers in het wild, een verlies van ongeveer 95% sinds begin 1900. Bovendien zijn in de afgelopen 70 jaar 3 van de 9 ondersoorten uitgestorven. Het Wereld Natuur Fonds heeft het afgelopen jaar belangrijke stappen kunnen zetten om de onzekere positie van tijgers onder de aandacht te brengen. Ook zijn er succesvolle voorbeelden van behoud van prioriteitsgebieden, herstel van soorten en beheer van de menselijk voetafdruk. Dit geeft reden voor hoop. Een aantal van deze resultaten is gepresenteerd in dit hoofdstuk. Het succes van het Wereld Natuur Fonds is afhankelijk van het werk van vele mensen: zij die in het gebied zelf wonen en werken en politici en ondernemers in het betreffende land en andere landen. Maar ook de link tussen wat hier wordt gekocht en hoe producten daar duizenden kilometers ver weg worden gemaakt, speelt een belangrijke rol bij het in stand houden van kostbare ecosystemen. En niet te vergeten de donateurs, vrijwilligers en WNF-werknemers in Nederland. Samen kunnen we een verschil maken voor mensen en kostbare natuur wereldwijd. Soorten en leefgebieden In boekjaar 2009/2010 zijn belangrijke resultaten behaald op het gebied van de instandhouding van diersoorten en leefgebieden. Enkele voorbeelden: In de Altai Sayan (Rusland, Mongolië en Kazachstan) is een reeks nieuwe natuurreservaten opgezet, dat een veilig onderkomen biedt aan de sneeuwpanter, het argalischaap en de Aziatische steenbok. In het zuiden van Afrika heeft het Wereld Natuur Fonds met overheden en lokale partners gewerkt aan een netwerk van grensoverschrijdende beschermde gebieden. Met succes! Een goed voorbeeld is Liuwa-Mussuma, een natuurpark in Zambia en Angola. Dankzij een goede samenwerking zijn hier de populaties van de gnoe, de zebra en de elandantilope aanzienlijk vergroot en als gevolg daarvan ook de populaties van roofdiersoorten zoals de cheeta en de wilde hond. Het Poyangmeer in China is een van de belangrijkste meren in het stroomgebied van de rivier de Yangtze. Hierin leven onder meer de Indische bruinvis en de Siberische kraanvogel. Mede dankzij advies van het Wereld Natuur Fonds zijn de plannen om een dam tussen het meer en de Yangtze te bouwen, voorlopig van tafel. 18 Gebieden hebben de hoogste prioriteit bij het Wereld Natuur Fonds. In de Zuidelijke Oceaan werden de wateren bij het Antarctisch Schiereiland aangewezen als beschermd gebied, het eerste in deze zuidelijke regio. Het gebied heeft een oppervlakte van 94.000 km 2, meer dan twee keer zo groot als Nederland. De Jardines de la Reina, een koraalrif in de Caribische Zee, heeft na jarenlang lobbyen een beschermde status gekregen. De tandbaars, snapper, haai en de met uitsterving bedreigde karetschildpad zijn bewoners van het gebied. De Russische overheid bood aan om in de tweede helft van 2010 een internationaal congres voor de tijger te organiseren. Doel: aandacht vestigen op en nieuwe initiatieven ontwikkelen voor dit ernstig bedreigde dier. Het World Wide Fund for Nature voerde ook een tijgercampagne, Double or Nothing, met als doel om samen met overheden van tijgerlanden de populaties te verdubbelen tussen nu en 2022, het volgende jaar van de tijger. 11 9 1 3 6 8 16 Belangrijke gebieden 5 13 14 10 1. Afrikaanse Slenkmeren 2. Altai Sayan 3. Amazone en Guyana s 4. Amoer/ Heilong 5. Noordpoolgebied 6. Atlantische Bossen 7. Borneo 8. Cerrado- Pantanal 9. Chocó-Darien 10. Oost-Afrikaans kustgebied 11. Stroomgebied van de Congo 12. Koraaldriehoek 13. Miombo-savannas 14. Namib-Karoo- Kaokoveld 15. Nieuw-Guinea & eilanden 16. Zuidelijke Oceaan 17. Sumatra 18. Stroomgebied van de Yangtze 2 17 7 18 12 4 15 12 13
Natuurbescherming Natuurbescherming Frans Schepers / WNF Markten en producten Het beïnvloeden van bedrijven en overheden speelt een belangrijke rol binnen de werkzaamheden van het Wereld Natuur Fonds. Zo werden in het WNF-rapport Watervoetafdruk van Nederland overheden en bedrijven opgeroepen hun beleid en bedrijfsvoering aan te passen om zo de impact van waterverbruik op vitale ecosystemen te verkleinen. Een noodzakelijk oproep, want de teelt en productie van dagelijkse producten zoals koffie, vlees, zuivel en katoen hebben een enorme weerslag op ecosystemen. Voor één kopje koffie is bijvoorbeeld 200 liter water nodig! Door samenwerking met de detailhandel, supermarkten en productmerken komt de verduurzaming van grondstofketens dichterbij. Dit geeft het WNF een sterke hefboom om verandering op gang te brengen in natuurgebieden die belangrijk zijn om te behouden. De belangrijkste ketens voor het Wereld Natuur Fonds zijn in Nederland hout, papier, vis en kweekvis, palmolie en soja. De Forest Stewardship Council (FSC) Nederland werd in 1999 opgericht en levert een belangrijke bijdrage aan het tegengaan van wereldwijde ontbossing. Het Wereld Natuur Fonds is een van de initiatiefnemers. FSC timmert goed aan de weg. Wereldwijd is het afgelopen jaar 15 miljoen hectares natuurlijk bos onder FSC-beheer gebracht. Het aandeel FSC-hout op de Nederlandse markt was begin 2010 gegroeid naar 21%, een toename van ongeveer 50% ten opzichte van 2007. Een WNF-project in Zambia heeft ervoor gezorgd dat er minder conflicten zijn tussen mens en krokodil. Mens en natuur Folder 4 Information graphics Zonder de steun van de lokale bevolking zouden veel resultaten die het Wereld Natuur Fonds heeft behaald slechts van korte duur of helemaal niet mogelijk zijn. In het 4 jaar durende Linking Futures -programma, dat de Nederlandse regering financiert, heeft het WNF manieren onderzocht waarop natuurbeschermingsacties het welzijn van de lokale bevolking kunnen vergroten - en vice versa. Een goed voorbeeld is het project in Zambia, waar 2.500 huishoudens toegang tot water kregen. Hierdoor hoeven de dorpsbewoners geen water meer uit rivieren te halen, waardoor er minder conflicten zijn tussen mens en krokodil. Goed voor mens en dier! Met behulp van het Wereld Natuur Fonds konden 12 gemeenschappen in Campo Ma an (Kameroen) het hout uit de door hen duurzaam beheerde bossen op de markt brengen. Goed voor de welvaart van de bevolking en voor het bos. Deze en overige lessen van het Linking Futures -programma worden nu ook toegepast in andere WNF-programma s. Illustrations: the natural world 15 Bamboo MILJOEN hectare FSCbos erbij In het WNF-rapport Mensapen en houtkap van september 2009, wordt de nadruk gelegd op de verbanden tussen hier en daar. Het rapport laat zien dat bossen met een FSC-keurmerk die liggen binnen een netwerk van beschermde gebieden, een positief effect hebben op het leefgebied van mensapen, zoals westelijke gorilla s en orang-oetans. Onze keuze voor het kopen van FSC-papier of -hout hier heeft dus invloed op het in stand houden van de mensapen daar. Het keurmerk van de Marine Stewardship Council (MSC) voor duurzaam gevangen wilde vis, is in supermarkten heel succesvol. In het afgelopen boekjaar werd als aanvulling daarop de Aquaculture Stewardship Council (ASC) opgericht, die een keurmerk voor duurzaam gekweekte vis afgeeft. Het slagen van ASC is belangrijk, omdat ongeveer de helft van de mondiaal geconsumeerde vis van viskwekerijen komt en dit aandeel snel toeneemt. Producenten die in aanmerking willen komen voor het keurmerk moeten aan strikte normen voldoen op het gebied van onder meer watervervuiling, het gebruik van antibiotica en visvoer. Dankzij de combinatie van ASC en MSC is de verwezenlijking van duurzame vis weer een stap dichterbij gekomen. Er is ook aanzienlijke vooruitgang geboekt met palmolie die wordt gebruikt in bijvoorbeeld margarine, zeep en shampoo. Om aan de groeiende vraag naar palmolie te voldoen, moeten oerbossen vaak plaatsmaken voor oliepalmplantages. Medio 2010 is bijna Chilli pepper Coral Forest 1 4% van alle palmolie gecertificeerd en voldoet aan de richtlijnen van de mondiale Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie, RSPO. Palmolie die aan de richtlijnen voldoet, is duurzaam geproduceerd en de aanleg van de plantage is niet ten koste gegaan van oerbossen. De mondiale Ronde Tafel voor Verantwoorde Soja (RTRS) riep afgelopen jaar een wereldwijde voorlopige standaard voor duurzame sojaproductie in het leven. Het WWF is een van de initiatiefnemers van de RTRS. Daarnaast was het Wereld Natuur Fonds betrokken bij het Actieprogramma voor duurzame handel, dat in juni 2010 werd gelanceerd en door meer dan 70 Nederlandse bedrijven en goededoelenorganisaties werd gesteund. Fores 14 Logging Seedling Swamp Tomato Jungle 15
Natuurbescherming Natuurbescherming 12 flagship diersoorten 1. Afrikaanse olifant 2. afrikaanse mensapen 3. afrikaanse neushoorn 4. aziatische grote katten 5. aziatische olifant 6. aziatische neushoorn 7. orang-oetan 8. zeeschilpadden 9. reuzenpanda 10. walvisachtigen 11. ijsbeer 12. rivierdolfijnen Frans Schepers / WNF Klimaatverandering De strijd tegen klimaatverandering heeft het afgelopen jaar ups en downs gekend. De verwachtingen van de klimaattop in Kopenhagen in december 2009 waren hooggespannen: alle aanwezigen hoopten op een eerlijke, ambitieuze en bindende overeenkomst, waarmee klimaatverandering kon worden tegengegaan. Hoewel de inspanningen van de VS, China en India op het allerlaatste moment resulteerden in het Akkoord van Kopenhagen, leidde dit niet tot de benodigde doorbraak. Beter nieuws was er in Nederland waar het Wereld Natuur Fonds en de Ondernemersorganisaties voor de Technologische Sector (FME) in 2009 een agenda lanceerden om schone technologie (Clean Energy Technology of CET) te stimuleren. De vraag naar duurzame technologie neemt steeds verder toe. Nederland heeft de kennis in huis om schone technologie te ontwikkelen én te exporteren, maar buit dit maar mondjesmaat uit. In de wereldwijde CET-sector staat Nederland slechts op een 17 e plaats. Het doel is om vóór 2015 in de top 10 te staan. Die oproep kreeg bijval van diverse belangrijke medespelers, zoals de Sociaal-Economische Raad. Toekomst strategie en focus In juli 2010 gaat de herziene natuurbeschermingsstrategie van start. De belangrijkste langetermijndoelen voor 2020 zijn: 1. Het leveren van een wezenlijk bijdrage aan het in stand houden van 15-18 belangrijke gebieden (van de 35 gebieden die door het WWF zijn vastgesteld). Doelstellingen voor 2020 2. Het beschermen van 12 zogenaamde flagship soorten (zie hierboven): bedreigde diersoorten die worden beschouwd als het symbool voor het behoud van grote landschappen. 3. Het verminderen van de dreiging van klimaatverandering en bevordering van oplossingen gebaseerd op schone energie. 4. Het verkleinen van de menselijke voetafdruk en het promoten van duurzame productie van goederen en gebruik van hernieuwbare grondstoffen. In de natuurbeschermingsstrategie wordt aandacht besteed aan het bewust maken van lokale gemeenschappen, zodat ook zij het belang van natuurbescherming inzien. Daarnaast onderzoekt het Wereld Natuur Fonds hoe leefgebieden en soorten zich kunnen aanpassen aan een versneld opwarmend klimaat. 16 17
2.2.1 Beschermde gebieden en soorten Lonneke Bakker / WNF Strategie Het Wereld Natuur Fonds richt zich op het aanwijzen van nieuwe beschermde gebieden die onderling met elkaar zijn verbonden. Om voldoende ruimte te creëren voor planten- en diersoorten, de verwachte effecten van klimaatverandering op te vangen en de natuurlijke hulpbronnen voor mensen veilig te stellen, moeten grootschalige ecologische netwerken worden gevormd: goed functionerende, al dan niet beschermde gebieden die fysiek met elkaar in verbinding staan. 18 19
Natuurbescherming Natuurbescherming Nieuwe beschermde gebieden aanwijzen Het Wereld Natuur Fonds werkt aan de bescherming van natuurgebieden en de planten en dieren die daarin leven. Het aanwijzen van nieuwe beschermde gebieden is een belangrijk onderdeel van het WNF-werk. Frans Schepers / WNF Resultaten Tijgers nieuwe internationale impuls In de Verenigde Staten leven meer tijgers in gevangenschap dan er wereldwijd nog in het wild voorkomen. De situatie geeft goed weer hoe moeilijk de ongeveer 3.200 tijgers in het wild het hebben. In februari 2010, het begin van het Chinese Jaar van de Tijger, begon het Wereld Natuur Fonds de noodklok te luiden voor de koning van de Aziatische jungle. Kort daarna zegden de Russische premier Poetin en de Wereldbank toe een internationaal congres te zullen organiseren voor het behoud van de tijger. Deze tijgertop vond in november 2010 plaats in St. Petersburg en had als doel nieuwe initiatieven op te zetten en geld te mobiliseren voor tijgerbescherming. Succesvolle strijd tegen stroperij Dankzij inspanningen van het Wereld Natuur Fonds waren de sneeuwpanter en het argali-bergschaap in het Mongoolse deel van Altai Sayan voor het eerst sinds lange tijd niet meer massaal slachtoffer van stroperij en illegale handel. Een groot succes. Ook wees de Mongoolse regering een nieuw beschermd gebied aan van ruim 88.000 hectare: Altan Khukhii Mountain Nature Reserve. Spectaculaire groei saiga-populatie Spectaculair nieuws komt uit Kazachstan waar de populatie saiga-antilopen is toegenomen van 2.900 in 2003 tot 54.400 in 2010 (in 2009: 45.200). Het resultaat van inspanningen van het Wereld Natuur Fonds en partners. Vroeger liepen er miljoenen saiga s over de Kazachse steppen. Het project laat zien dat herstel goed mogelijk is. Erkenning voor Namibische aanpak Het succes van de Namibische conservancy-aanpak (een conservancy is een reservaat gerund door een lokale gemeenschap) is ook de Wereldraad voor Toerisme en Reizen (WTTC) opgevallen. De WTTC heeft het programma uit 160 aanmeldingen geselecteerd als een van de drie finalisten voor de Tourism for Tomorrow Award 2010. Een wereldwijde erkenning van Namibië s leidende en baanbrekende rol in de ontwikkeling van deze vorm van toerisme, waarbij lokale gemeenschappen de natuur beheren en daar zelf de vruchten van plukken. Het Wereld Natuur Fonds is al ruim 10 jaar betrokken bij de oprichting van conservancies. Grensoverschrijdende natuurparken In verschillende delen van de wereld zijn goede resultaten geboekt bij de ontwikkeling van grensoverschrijdende natuurparken. In Zuidelijk Afrika liggen de zogeheten Transfrontier Conservation Areas (TFCA s). In de Kavango-Zambezi, een van de grootste TFCA s ter wereld (zo groot als Italië), is het Wereld Natuur Fonds door Zambia, Zimbabwe, Namibië, Angola en Botswana erkend als een belangrijke uitvoeringspartner en zijn diverse projecten gestart. In het Zambiaanse deel werkt het WWF rondom het Sioma Ngwezi Nationaal Park aan het overdragen van de ervaringen en lessen die in Namibië zijn opgedaan bij de oprichting van gemeenschapsreservaten. Gebied waar de reuzenpanda een eeuw geleden voorkwam Het beschermen van de Iberische lynx is een prioriteit van het Wereld Natuur Fonds. Doelstellingen tot 2011 Inrichting en implementatie van 6 (ecologische) netwerken van beschermde gebieden, waar natuurbescherming prioriteit heeft. Deze netwerken dienen als modelprogramma s voor andere internationale WWF-programma s. Kennis en expertise over netwerken van beschermde gebieden en soortenbescherming ontwikkelen en delen. Ondersteunen bij de uitvoering van beschermings- en actieplannen voor diersoorten met prioriteit: tijgers, mensapen, ijsberen, reuzenpanda s, neushoorns, olifanten, Iberische lynxen, Europese grote grazers en carnivoren, Afrikaanse wilde honden en leeuwen. Werken tegen illegale handel en niet-duurzaam gebruik van producten van bedreigde planten en dieren, samen met TRAFFIC (samenwerkingsverband van het Wereld Natuur Fonds en de internationale unie voor natuurbescherming IUCN). Aantal zwarte neushoorns groeit Het aantal zwarte neushoorns in KwaZulu-Natal dat door bemiddeling van het WWF werd verhuisd naar nieuwe leefgebieden, is gestegen tot 80 dieren. Sinds de start van het project in 2005 zijn 25 kalfjes geboren. Ecologisch netwerk voor reuzenpanda Het WWF heeft in China een ecologisch netwerk opgezet voor de bescherming van panda s, dat bestaat uit 62 officieel beschermde reservaten en corridors om deze reservaten te verbinden. Het ecologische netwerk beschermt nu 81% van de totale pandapopulatie en 60% van het pandaleefgebied. Uit een analyse is gebleken dat de populatie panda s in dit netwerk verder kan groeien met 30 tot 40%. Op een aantal plekken zijn plannen in de maak om fysieke verbindingen tussen deelgebieden tot stand te brengen, zodat de dieren zich daadwerkelijk van het ene naar het andere reservaat kunnen verplaatsen. Gebied waar de reuzenpanda nu voorkomt 20 21
Natuurbescherming Natuurbescherming Wat ging minder goed? De Wereld Natuur Fonds-coördinator voor Aziatische olifanten en neushoorns meldt een verontrustende toename van stroperij in een groot aantal gebieden waar deze zwaar bedreigde soorten voorkomen. Vermoedelijk bestaat er een verband met de nog steeds voorkomende stroperij van tijgers. Zorgwekkend is dat de stroperij van neushoorns in delen van Zuid-Afrika en in Zimbabwe ook weer flink toeneemt. Vanaf 1991 werden in KwaZulu-Natal jaarlijks 3 tot 5 dieren gestroopt. In 2007 helemaal geen, maar vanaf 2008 is er een toename, met een voorlopig dieptepunt van 28 dieren in 2009 (waarvan 26 witte en 2 zwarte neushoorns). Medio 2010 stond de teller op 13. Alle zeilen worden bijgezet om de stropers in Zuidelijk Afrika te pakken en de syndicaten die hier achter zitten op te rollen. Een samenwerking met de autoriteiten in Vietnam, waar veel producten van gestroopte neushoorns terechtkomen, moet structurele oplossingen bieden, terwijl de waakzaamheid in het veld maximaal dient te zijn. Staffan Widstrand / Wild Wonders of Europe Wat gaat het Wereld Natuur Fonds hieraan doen? Het WWF-netwerk heeft de handen nog steviger ineen geslagen en heeft in korte tijd een noodplan opgesteld om de stroperij in Azië aan te pakken. De financiering daarvan is al voor een groot deel rond. De extra inzet van het WWF voor de tijger is aangekondigd in het najaar van 2010 tijdens een ministerieel overleg van alle landen waar de tijger nog voorkomt (tiger range states), ter voorbereiding van de Tiger Summit in november, de topontmoeting van staatshoofden van tiger range states. De tiger range states hebben tijdens de Summit aangekondigd dat zij hun inspanningen om tijgers te beschermen drastisch zullen vergroten. Toekomst Het Wereld Natuur Fonds gaat zich nog harder inzetten om te zorgen dat de WWFprogramma s voor de 12 flagship-soorten (dieren met prioriteit) een succes worden. Daarnaast legt het WNF nadruk op de promotie van het verbinden van beschermde gebieden, ecologische netwerken, als belangrijke strategie om de natuur te beschermen. Kennisuitwisseling, innovatie en de opbouw van een wereldwijde Econet Portfolio van zo n 15 tot 20 (bestaande) programma s wordt voortvarend aangepakt. Ook zal een nieuwe invulling van het natuurbeschermingswerk in Nederland gestalte krijgen. Het Wereld Natuur Fonds richt zich daarbij onder meer op 1 of 2 nieuwe veldprogramma s en de herintroductie van diersoorten in de Nederlandse natuur, waaronder de otter. Tevens heeft het Wereld Natuur Fonds, samen met een aantal partners, het initiatief genomen voor een groot programma voor de ontwikkeling van 10 omvangrijke wildernisgebieden in Europa. 22 23
2.2.2 Bossen Strategie Ruim 80% van alle planten- en diersoorten en bijna een miljard mensen zijn direct afhankelijk van bos voor hun levensonderhoud. Maar bossen zijn kwetsbaar. Het Wereld Natuur Fonds wil mensen ervan doordringen dat bossen een belangrijke waarde hebben, ook op economisch vlak. Alleen dan kan de bescherming van beschermde planten- en diersoorten volgens het Wereld Natuur Fonds worden gewaarborgd. Bossen zijn immers leveranciers van producten en diensten, zoals schoon water, hout, leefomgeving, voedsel, CO 2 -opslag en biodiversiteit. Als de waarde van bossen wordt aangetoond, kan de strijd worden aangegaan met de grote, economische belangen die ontbossing veroorzaken: onverantwoorde houtkap, land- en mijnbouwactiviteiten en de aanleg van infrastructuur. Het uitgangspunt van WNFprojecten in de grote tropische bosgebieden in Zuid-Amerika, Afrika en Azië is verantwoord bosbeheer. Een belangrijke randvoorwaarde is dat de lokale bevolking meedoet en profiteert van de projecten. De meest waardevolle bossen krijgen speciale bescherming, bijvoorbeeld als Nationaal Park. Het Wereld Natuur Fonds zet zich tevens in voor afspraken en regels ter verduurzaming van de productie van hout, papier, soja- en palmolie wereldwijd. En dan is er nog een bijzondere uitdaging: klimaatverandering. Bossen zijn belangrijk voor een stabiel klimaat. Bosbehoud zou dus tot dubbele winst moeten leiden: voor het klimaat én voor de biodiversiteit. Iñaki Relanzon / Wild Wonders of Europe 24 25
Natuurbescherming Natuurbescherming Leveranciers van duurzame diensten i pepper Om aan de vraag naar palmolie te voldoen, levert de orang-oetan ongewild leefgebied in. Bossen zijn de longen van de aarde. Maar naast zuurstof leveren ze ook voedsel en hout én ze herbergen veel planten en dieren. Bos is onmisbaar. Doelstellingen tot 2011 Toename productie FSC in tropische landen Het keurmerk van de Forest Stewardship Council (FSC) is momenteel het enige keurmerk voor hout dat wordt ondersteund door het Wereld Natuur Fonds. Het WNF stimuleert de omschakeling naar FSC-productie in commerciële bossen in met name Azië, Midden-Afrika en Zuid-Amerika. Groei gebruik FSC in Nederland naar 50% Het Wereld Natuur Fonds wil samen met FSC-NL dat FSC-producten in 2015 in Nederland een marktaandeel (in volume) van 50% hebben. Het Wereld Natuur Fonds promoot daarom de aankoop van FSCproducten bij consumenten, bedrijven en Coral lokale overheden, zoals gemeenten en waterschappen. Tevens kijkt het WNF kritisch naar andere keurmerken op de Nederlandse markt die claimen duurzaam te zijn. Strenge EU-wetgeving tegen invoer fout hout Bijna 20% van het in Europa ingevoerde hout is illegaal gekapt. Het Wereld Natuur Fonds zet zich al meer dan 10 jaar in voor een strenge Europese wet. Meer verantwoorde teelt van palmolie en soja Het Wereld Natuur Fonds is lid van de Ronde Tafel voor Duurzame Palmolie (RSPO) en Soja (RTRS), waarin de organisatie samenwerkt met bedrijven uit deze productieketens. Soja- en oliepalmbedrijven in productielanden als Brazilië, Maleisië en Indonesië moeten zo snel mogelijk overschakelen op duurzame teelt, zodat er geen waardevol bos meer hoeft te wijken voor nieuwe soja- en oliepalmplantages. Hans Beukeboom / WNF 21% Aandeel FSC-hout in Nederland Klimaat en Bossen Door ontbossing komt meer CO 2 rechtstreeks in de atmosfeer terecht. Het verminderen van ontbossing is dus belangrijk voor het tegengaan van klimaatverandering. Tevens kunnen bossen ook CO 2 opnemen. Landen die hun bossen laten staan en actief strijden tegen ontbossing, moeten daarvoor compensatie krijgen. In politiek jargon heet dit compensatie-instrument REDD: Reduced Emissions from Deforestation and Forest Degradation. Het Wereld Natuur Fonds wil dit instrument mede verder ontwikkelen, zodat het voor bosrijke landen interessant wordt hun bossen te beschermen. Forest 1 Resultaten Aanzienlijke toename van goed hout In Rusland werd maar liefst 1,1 miljoen hectare bos onder FSC-beheer gebracht, in Peru 440.000 hectare en in Kameroen 80.000 hectare. Het FSC-certificeringstraject van houtkapbedrijven in tropische bossen wordt vaak begeleid door het Wereld Natuur Fonds. In het najaar van 2009 toonde de studie Houtkap & Mensapen aan dat FSCgecertificeerde houtkap, in tegenstelling tot andere vormen van houtkap, een goede garantie geeft op het behoud van de juiste leefomstandigheden voor mensapen. Ook werd het FSC-gebruik van gemeenten onderzocht. Hieruit bleek dat 4 op de 5 gemeenten een FSC-beleid voeren. Duurzame palmolie loopt gesmeerd In 2008 arriveerde de eerste duurzaam geproduceerde palmolie in Nederland. Sinds die tijd is de hoeveelheid RSPO-gecertificeerde palmolie gestegen van 0% tot ruim 4% van de wereldproductie. Hoewel nog klein, is dit een sterke groei in zeer korte tijd. Het WWF werkt samen met bedrijven, overheden en maatschappelijke organisaties aan het overschakelen op duurzame productie. Meer bemoedigende resultaten Het aandeel FSC-hout in Nederland is in begin 2010 gegroeid naar 21%. In Papoea-Nieuw-Guinea is een oppervlak van 70.000 hectare dorpsbossen FSCgecertificeerd. Diverse landen, waaronder de Democratische Republiek Congo, Indonesië, Papoea- Nieuw-Guinea en Brazilië, hebben klimaatcompensatiestrategieën (REDD+) opgesteld met hulp van het WWF. In Guyana is overeenstemming bereikt om 75% van het bestaande oerwoud te beschermen met klimaatcompensatiegelden. ling 26 Swamp Tomato 27 Jungle
Natuurbescherming Natuurbescherming Wat ging minder goed? Het Nederlands inkoopbeleid lijkt minder duurzaam te worden. Dit jaar zijn 2 houtcertificeringssystemen die niet voldoen aan de eisen die het Wereld Natuur Fonds stelt aan duurzaam bosbeheer, door een overheidsadviesraad voorgedragen als systemen voor duurzaam hout. Zij hebben echter aantoonbare gebreken, vooral op het gebied van behoud van biodiversiteit. Een van de 2 is inmiddels door de Nederlandse overheid als duurzaam geaccepteerd. Verder is er door de tegenvallende resultaten van de Kopenhagen Klimaatconferentie nog steeds geen bindend verdrag voor het reduceren van CO 2 -uitstoot door wereldwijde ontbossing. Hierdoor zijn overheden terughoudend om te investeren in bosbescherming. Edward Parker / WWF-Canon Wat gaat het Wereld Natuur Fonds hieraan doen? Het Wereld Natuur Fonds heeft samen met nog 4 andere Nederlandse natuurbeschermingsorganisaties bezwaar aangetekend tegen het advies van de overheidsraad voor hout over de 2 houtcertificeringssystemen. Tegelijkertijd is de samenwerking met FSC versterkt om de meerwaarde van FSC beter naar voren te brengen bij doelgroepen in de bouw, retail en papier. Daarnaast zal het Wereld Natuur Fonds zich blijven inzetten voor de ontwikkeling van een financieel instrument waarmee de CO 2 -uitstoot die vrijkomt door ontbossing, gereduceerd kan worden. Een internationaal bindende overeenkomst laat nog op zich wachten. Het WNF wil niet wachten op een mondiaal akkoord en neemt daarom het voortouw in het opzetten van pilot-projecten in bosrijke landen. Toekomst promotie fsc blijft belangrijk De promotie van FSC-certificering in houtproductielanden in de tropen wordt onverminderd voortgezet. Nieuwe programma s in de Amazone en het Congobekken met steun van de Nederlandse overheid en het bedrijfsleven zijn een belangrijke impuls voor FSC-certificering en verduurzaming van de handel in Nederland. Voor palmolie en soja werkt Het Wereld Natuur Fonds in de belangrijkste productielanden Indonesië, Brazilië en Maleisië samen met plantage-eigenaren om tot duurzaam beheerde oliepalmplantages te komen. Ondertussen zullen Nederlandse bedrijven worden gestimuleerd om alleen nog maar duurzame palmolie in hun producten te verwerken. Het is lastig in te schatten wanneer er een bindend systeem komt voor compensatie van CO 2 -uitstoot. Het WWF blijft zich actief inzetten voor een effectief systeem dat zowel bossen beschermt als garanties biedt voor de biodiversiteit en de lokale bevolking. Het is belangrijk dat met een goede invoering van de nieuwe Europese wet in 2012 de illegale houthandel een flinke slag wordt toegebracht. Het Wereld Natuur Fonds werkt de komende tijd met partners aan een snelle opvolging van deze wet voor de Nederlandse handel en consument. Maar legaal is nog niet duurzaam. Voor de komende jaren heeft het Wereld Natuur Fonds de ambitie dat in Nederland alleen duurzaam geproduceerd hout wordt verkocht en gebruikt in de bouw en door particulieren. Ook voor papier is het streven het aandeel FSC te vergroten. 28 29
2.2.3 Oceanen en kusten Strategie Onze aarde bestaat voor tweederde deel uit zee. De onderwaternatuur is waardevol voor ecosystemen en tegelijkertijd van economisch belang. Nuno Sá / Wild Wonders of Europe In de Koraaldriehoek (de tropische wateren tussen Indonesië, Maleisië, Papoea-Nieuw-Guinea, Filippijnen, Salomonseilanden en Oost-Timor) zijn zo n 120 miljoen mensen voor hun levensonderhoud afhankelijk van de zee. Maar het leven in zee staat onder druk. Verduurzaming van de visvangst en een netwerk van beschermde gebieden zijn daarom belangrijke actiepunten voor het Wereld Natuur Fonds. Het Wereld Natuur Fonds richt zich primair op het beschermen van de zogeheten kraamkamers van de zee. Dit zijn onder meer gebieden met koraalriffen, zeegrasvelden, mangrovebossen, opgaande zeestromingen, onderwatergebergten, wadplaten en schelpenbanken. Het Wereld Natuur Fonds kiest de programma s zo uit dat samen met andere kantoren van het World Wide Fund for Nature (WWF) kan worden geïnvesteerd in de belangrijkste kraamkamers. Binnen elk programma worden meerdere beschermde gebieden opgericht als onderdeel van een mondiaal netwerk van effectief beheerde beschermde zeegebieden. Om de visserij te verduurzamen en de bijvangsten van vis, zeezoogdieren en schildpadden terug te dringen, werkt het Wereld Natuur Fonds zowel binnen als buiten deze beschermde gebieden samen met lokale vissers en andere partijen. Een aantal invloedrijke bedrijven en overheden stimuleert samen met het Wereld Natuur Fonds vissers, handelaren, verwerkers, supermarkten, viswinkels en horeca om consumenten van duurzame vis te voorzien. Dit om het proces van verduurzaming te versnellen. Eén van de middelen om dit te bereiken is de VISwijzer: een klein boekje waarin staat vermeld welke vissoorten duurzaam zijn gevangen en welke worden overbevist of op een milieuvriendelijke manier worden gekweekt. De VISwijzer helpt consumenten een goede keuze te maken bij de aankoop van vis. 30 31
Natuurbescherming Natuurbescherming Er is een kans van 25% dat de vis op uw broodje tonijn uit de Koraaldriehoek komt. Waar op de wereld u dit broodje ook eet! Dankzij de afspraak van 8 landen rond de Grote Oceaan om 40% van hun skipjacktonijnvisserijen te verduurzamen, heeft straks een aanzienlijk deel hiervan het MSC-keurmerk. Een zee vol leven 32 Aeroplane Doelstellingen tot 2011 Gebieden met mangrovebossen, koraalvelden, zeegrasvelden, opgaande zeestromingen, onderwatergebergten, Anchor wadplaten of schelpenbanken zijn de kraamkamers van de zee. Het WNF richt zich primair op de bescherming van deze gebieden. Beschermde gebieden Het Wereld Natuur Fonds heeft 6 gebieden voorgedragen die beschermd dienen te worden. De Nederlandse overheid start met een ruimtelijke planning, die moet leiden tot een netwerk van beschermde gebieden. De ecologische samenhang tussen beschermde zeegebieden waarborgen. Herstel van visbestanden en terugdringen bijvangst 3 Visserijen verduurzamen: platvisvisserijen (Noordzee), tonijnvisserij (Eastern Pacific en Coral Triangle) en garnalenvisserij (Suriname). Maatregelen voor visstandbeheer en vermindering van bijvangst van schildpadden, walvissen, dolfijnen en haaien worden geïmplementeerd in 10 veldprojecten. Europese visserijen worden zo beheerd dat het ecosysteem er geen schade van ondervindt. Aankoop van duurzame vis Ontwikkeling Candle van Aquaculture Stewardship Council (ASC)-aanbod Diver van duurzaam gekweekte vis. Verduurzaming van vis in de horeca. Het vergroten van het gebruik van de VISwijzer. Verbetering van de standaard van het Marine Stewardship Council (MSC)- certificeringsysteem en het vergroten van de bekendheid ervan. Fishing hook Fishing boat 40% Tonijn volgens MSC-normen Mobile phone Resultaten Eerste beschermde open zeegebied in Zuidelijke Oceaan Een gebied in de Zuidelijke Oceaan, iets groter Battery dan Portugal, bij het Antarctisch Schiereiland, heeft de beschermde status gekregen. Sinds mei 2010 mag er niet meer worden gevist en geen (scheeps)afval meer worden geloosd. Wetenschappers hebben toestemming om de effecten van klimaatverandering in het gebied te onderzoeken. Met 1.200 land- en zeesoorten is het gebied rijker dan de Galápagos-eilanden. Het is voor het eerst dat een gebied dat buiten de territoriale wateren ligt een beschermde status krijgt in de Zuidelijke Oceaan. Bath tub Tap Power Nieuw Cuba-programma Sinds januari 2010 werkt het Wereld Natuur Fonds samen met een Cubaanse medewerker aan het mariene programma in het zuiden van Cuba. Diverse schildpadsoorten nestelen op de Cubaanse stranden. Door stijging van de zeewaterspiegel en ontwikkelingen in het kustgebied zijn er steeds minder geschikte stranden voor de schildpadden om hun eieren te leggen. Ook zeekoeien, haaien en koralen worden bedreigd door onder meer visserij en niet-duurzaam toerisme. Het is van belang dat de Cubaanse kusten worden voorbereid op klimaatverandering en minstens zo belangrijk op massatoerisme, dat wordt verwacht als het Amerikaanse embargo wordt opgeheven. Echo location Na MSC nu ook ASC In navolging van het succes van MSC-vis (duurzaam gevangen vis) is er nu ook een standaard ontwikkeld voor gekweekte vis door de Aquaculture Stewardship Council (ASC). ASC beoordeelt kwekerijen onder meer op waterzuivering, antibioticagebruik, het gebruik van visvoer en eventuele competitie met de wilde populatie bij ontsnapping. Het slagen van ASC is belangrijk, omdat ongeveer de helft van de mondiaal geconsumeerde vis gekweekt is en dit aandeel snel verder toeneemt. Tonijnsandwich wordt duurzaam Eind februari 2010 hebben 8 landen rond de Grote Oceaan aangekondigd 40% van hun skipjacktonijnvisserijen te laten certificeren volgens MSC-normen. Skipjacktonijn is vooral verkrijgbaar in blik en een populair ingrediënt in salades en sandwiches. Dankzij dit voornemen is straks een aanzienlijk deel van de skipjack afkomstig van duurzame bronnen. Door advies te geven tijdens het certificeringproces zorgt het Wereld Natuur Fonds ervoor dat er goede beschermings- en beheermaatregelen worden afgesproken. Thermometer Billboard Indonesië: Geen vergunning voor vissers met sleepnetten Fishing hook En verder Jardines de la Reina, een van de meest ongerepte koraalriffen in de Cariben, is na een jarenlange lobby Fishing van het Wereld Natuur Fonds officieel tot beschermd net gebied verklaard. Vissers die met sleep- en ringnetten willen vissen in de Indonesische wateren, krijgen hiervoor sinds maart 2010 geen vergunning meer. Een stap in de goede richting vindt het Wereld Natuur Fonds. Na een jarenlange WNF-lobby start de Nederlandse overheid met de ruimtelijke planning van de Noordzee. Hierbij wordt rekening gehouden met het functioneren van ecosystemen in de Noordzee. Verduurzaming van vis in de horeca heeft verder doorgezet. Inmiddels hebben 20 grote restaurants het MSC-certificaat; zij halen vis die in de rode kolom van de VISwijzer staat van het menu. Tractor 33
Natuurbescherming Natuurbescherming Nog steeds paling op de menu kaart Wat ging minder goed? De CITES-conferentie in maart 2010 over de handel in bedreigde planten en dieren is uitermate teleurstellend afgesloten. Alle belangrijke voorstellen om vissen en koraal te beschermen werden weggestemd. Er komt daardoor geen verbod op de vangst van de Atlantische blauwvintonijn. En ook de handel in haaien en rood en roze koraal wordt niet aan banden gelegd. Zelfs een vangstbeperking voor haringhaai werd op het laatste moment teruggedraaid. Het Wereld Natuur Fonds vindt het beschamend dat aangesloten landen kortetermijn economische belangen zwaarder laten wegen dan wetenschappelijke feiten. De Nederlandse consument is er zich nog altijd niet van bewust dat de paling ernstig met uitsterven wordt bedreigd. De overheid heeft de palingvisserij (nog) niet stilgelegd en bij veel horecagelegenheden staat paling nog steeds op het menu. Iñaki Relanzon / WILD WONDERS OF EUROPE Wat gaat het Wereld Natuur Fonds hieraan doen? Het Wereld Natuur Fonds zet alle zeilen bij om blauwvintonijn voor uitsterven te behoeden. De bescherming en het herstel van deze vissoort zal moeten worden geregeld via regionale visserijbeheerorganisaties zoals ICCAT. Ook moet er meer worden ingezet op de beïnvloeding van consumenten. Het Wereld Natuur Fonds voerde in 2010 samen met Stichting De Noordzee en MSC een campagne gericht op horecaondernemers. De doelstelling: haal foute vis, zoals paling en andere soorten uit de rode kolom van de VISwijzer, van het menu en vervang ze door MSC-vissoorten. Tevens zal het Wereld Natuur Fonds een campagne voor visdetaillisten financieren en stevig doorlobbyen bij de overheid om palingvisserij een halt toe te roepen. Toekomst Het zeegebied Alps of the Atlantic wordt officieel aangewezen als beschermd gebied. Deze keten van bergen in de diepzee ten noorden van de Azoren en ten westen van Ierland is belangrijk als leefgebied van onder andere walvissen, haaien en koudwaterkoralen. Het gebied heeft een omvang van 300.000 km 2, vergelijkbaar met de oppervlakte van Italië. De eerste stap tot het aanwijzen van een beschermde status wordt verwacht van de Europese landen. Daarna zullen hopelijk Canada en de Verenigde Staten volgen. Eind 2011 zijn ASC-producten verkrijgbaar. Consumenten kunnen dan kiezen voor duurzaam gekweekte vis. Bijna de helft van de geconsumeerde vis wordt gekweekt. Het is daarom belangrijk duurzaam gekweekte vis te kunnen onderscheiden van vis die is gekweekt op onverantwoorde wijze. De biodiversiteit in Nederland neemt aanzienlijk toe door de toetreding van de nieuwe gemeenten Bonaire, St. Eustatius en Saba op 10 oktober 2010. De toenemende verantwoordelijkheid van de Nederlandse overheid wordt aangewend om de natuurbescherming op deze BES-eilanden te versterken. In 2011 moet paling uit de schappen van de supermarkten verdwijnen. 34 35
2.2.4 Waterrijke gebieden Strategie Water is een product dat de natuur ons levert; de eerste levensbehoefte van mensen en alle planten- en diersoorten op aarde. Water is nodig voor het verbouwen van gewassen en het fabriceren van producten. Water is met zijn kracht ook leverancier van energie. Kortom, water is een absolute voorwaarde voor economische en sociale welvaart, het in stand houden van natuurgebieden, de biodiversiteit en voedselproductie. Maar zoetwater is schaars. En behalve waterschaarste is ook wateroverlast een toenemend wereldwijd probleem. Zo kampt Pakistan dit jaar met grote overstromingen die ongeveer een vijfde deel van het land onder water zetten. Door klimaatverandering neemt de kans op zowel extreme droogte als overstromingen verder toe. Op veel plekken op de wereld reageert de mens op deze wereldwijde watercrisis door onder meer hogere dijken te bouwen en meer dammen aan te leggen: klassieke infrastructurele oplossingen. Deze maatregelen beperken vaak de natuurlijke veerkracht van de waterrijke ecosystemen (wetlands). Er vindt geen waterberging meer plaats aan de bron en in de uiterwaarden van rivieren, en de natuurlijke sedimentaanvoer uit rivieren en de zee wordt in deltagebieden aan banden gelegd. Uiteindelijk bepaalt de rivier toch de gang van zaken. En dat heeft weer gevolgen voor de veiligheid op de langere termijn. Het Wereld Natuur Fonds pleit voor natuurlijker waterbeheer en ontwikkelt daarom oplossingen gericht op het herstel van de veerkracht van waterrijke ecosystemen. Deze soft engineering oplossingen dragen bij aan veiligheid en aan herstel en behoud van biodiversiteit. Natuur waar het kan, techniek waar het moet. Peter Cairns / Wild Wonders of Europe De strategie van het Wereld Natuur Fonds op het gebied van water bestaat uit 4 punten: 1) Het laten zien van de waarde van water en waterrijke natuurgebieden. 2) Rivierenprogramma s opzetten in onder meer de Nederlandse delta, de Yangtze in China en de Zambezi in Zambia en Mozambique. Ontwikkelen van voorbeelden hoe rivieren van bron tot monding duurzaam ingericht en beheerd kunnen worden. Met speciale aandacht voor delta s, aangezien Nederland zelf een deltaland is en de gevolgen van slecht rivierbeheer goed merkbaar zijn in deze vaak economische centra. 3) Beschermen van waterrijke natuurgebieden, dammenvrij houden van ecologisch waardevolle rivieren en natuurlijker beheer van bestaande dammen. 4) Natuurlijke oplossingen genereren tegen de gevolgen van klimaatverandering, waarbij mens en natuur sterker worden. 36 37