Raad voor de Praktijkopleidingen Jaarverslag 2016
Inhoudsopgave Blz. 1. Voorwoord 3 2. Vernieuwing praktijkopleidingen 4 3. Integratie theorie- en praktijk 5 4. Het referaat in de praktijkopleiding 6 5. Het toezicht vanuit de Raad 6 6. Het toezicht vanuit de CEA 10 7. Overleg en afstemming 10 8. Communicatie met trainees 11 9. Navision, MijnStagebureau.nl en ELO 11 10. Aantallen trainees en geslaagden 11 11. Samenstelling Raad voor de praktijkopleidingen 14 2
1. Voorwoord Het vernieuwen van de praktijkopleidingen, op basis van de per januari 2016 van kracht geworden set eindtermen van de Commissie Eindtermen Accountantsopleiding (CEA) en het gewijzigde opleidingsmodel voor de accountantsopleidingen, stond dit jaar centraal in de activiteiten van de Raad. Met medewerking van de stagebureaus en veel andere bij de uitvoering van de praktijkopleidingen betrokkenen zijn belangrijke stappen gezet voor het implementeren van de nieuwe eindtermen. In relatief korte tijd is veel werk verzet met als doel de kwaliteit van de praktijkopleidingen verder te verbeteren. Graag dank ik alle bij dit veranderingsproces betrokkenen voor hun grote inzet in het afgelopen jaar. Tegelijkertijd hebben we onverminderd aandacht gegeven aan de kwaliteitsborging door middel van het toezicht op de uitvoering van de praktijkopleidingen door de stagebureaus en op het afnemen van de examens. Het komend jaar zal worden gewerkt aan de verdere invoering van de nieuwe praktijkopleidingen, aan de toetsingssystematiek en aan de samenwerking met de onderwijsinstellingen. Aan het eind van het verslagjaar waren er 4940 trainees ingeschreven voor de praktijkopleidingen: 3610 voor de RA- en 1330 voor de AA opleiding. In totaal 1300 nieuwe trainees (1001 voor de RA- en 299 voor de AA opleiding) zijn in 2016 gestart met hun praktijkopleiding. Dat is na enkele jaren van vooral een afname van de AA-instroom een welkome en opvallende toename van de instroom van nieuwe trainees. Last but not least ontvingen dit jaar 429 afgestudeerden van de RA- en 145 afgestudeerden van de AA-praktijkopleiding het getuigschrift ter afronding van hun accountantsopleiding. Het verheugt ons dat in totaal 574 nieuwe beroepsgenoten bij de NBA konden worden verwelkomd en inmiddels in uiteenlopende functies hun beroep als AA of RA kunnen uitoefenen. Namens de Raad voor de Praktijkopleidingen, Drs. L.F.G. Tuinsma RA Voorzitter 3
2. Vernieuwing praktijkopleidingen Trainees die vanaf januari 2017 met de praktijkopleiding beginnen, starten met een op meerdere onderdelen vernieuwd programma. Afhankelijk van hun theoretische opleiding kunnen zij kiezen tussen twee varianten van de praktijkopleiding: de oriëntaties Assurance en Accountancy-mkb. Al eerder gestarte trainees kunnen nog tot uiterlijk 1 september 2021 afstuderen in de oude structuur. De nieuwe mkb-variant van de opleiding sluit beter aan op de adviesfunctie van veel in het MKB werkzame AA-accountants en is niet gericht op de jaarrekeningcontrole. Voor AAtrainees, die voor januari 2017 met de praktijkopleiding zijn begonnen, is een overstapprogramma ontworpen. Zij kunnen, naar keuze, vanaf 1 september 2016 tot 1 september 2017 zonder aanvullende eisen voor de theoretische opleiding desgewenst de nieuwe praktijkopleiding Accountancy-mkb gaan volgen. Van deze mogelijkheid maakten tot 1 januari 2017 al 109 trainees gebruik. Het opleidingsaanbod De nieuwe praktijkopleidingen worden ingevoerd in samenhang met het opleidingsaanbod van hogescholen en universiteiten. In dit opleidingsaanbod bieden de universiteiten tot nu toe alleen de Assurance-opleiding aan en vrijwel alle hogescholen alleen de nieuwe opleiding Accountancy-mkb. De CEA-eindtermen voorzien ook in een oriëntatie Accountancy-finance, voor toekomstige accountants in business in een financiële functie. Een op deze variant gerichte praktijkopleiding kan worden aangeboden als er ook theoretische opleidingen voor deze variant zijn. Binnen de nieuwe praktijkopleidingen Assurance en Accountancy-mkb wordt geen onderscheid gemaakt tussen AA- en RA trainees. Alle trainees moeten binnen de gekozen richting dezelfde eindtermen beheersen. Het onderscheid komt alleen nog tot uitdrukking in de theoretische opleidingen (bachelor, master, en postinitieel) van de hogescholen (AA) en de universiteiten (RA). Het invoeren van nieuwe eindtermen, met meer nadruk op soft skills, beroepsethiek en gedragsaspecten, heeft geleid tot een heroverweging en aanpassing van de rapportage- en beoordelingssystematiek binnen de praktijkopleiding. Belangrijke nieuwe elementen zijn: - elke trainee start met een nulmeting, een assessment gericht op de persoonlijke ontwikkeling tijdens de praktijkopleiding en een persoonlijk ontwikkelingsplan; - een in elk jaar van de praktijkopleiding door trainees te volgen trainingsprogramma, gericht op de algemene beroepsvaardigheden en houdingsaspecten; - intervisiegesprekken in het eerste en in het tweede jaar; - een praktijkcasus Internal Control en Accounting Information Systems (ICAIS) in het tweede jaar; - een referaat in het derde jaar; en - een geïntegreerd slotexamen (theorie en praktijk) waarmee de accountantsopleiding zal worden afgesloten. De Raad heeft de stagebureaus gevraagd plannen van aanpak op te stellen voor het implementeren van de nieuwe opzet en inrichting van de praktijkopleidingen. Binnen de 4
door de Raad hiervoor aangereikte kaders is er voor de stagebureaus ruimte om de praktijkopleiding naar eigen inzicht vorm te geven goed en te laten aansluiten op de eigen interne organisatie. De stagebureaus zijn hier tot genoegen van de Raad actief mee aan de slag gegaan, zodat trainees vanaf januari 2017 daadwerkelijk met het vernieuwde opleidingsprogramma kunnen beginnen. Urennormen voorgeschreven werkzaamheden De CEA heeft nieuwe urennormen vastgesteld met betrekking tot in het kader van de praktijkopleidingen te verrichten werkzaamheden. Van de in totaal (minimaal) 3000 uren die elke praktijkopleiding moet omvatten is de helft, 1500 uren, ingevuld met voorgeschreven werkzaamheden. Voor de Assurance opleiding betekent dit een verhoging van 500 uren die aan jaarrekeningcontroles en overige (andere) assuranceopdrachten moeten worden besteed. Voor de Accountancy-mkb en Accountancy-finance opleiding moeten van de 1500 uren aan voorgeschreven werkzaamheden 250 uren aan assurance-werkzaamheden worden besteed. Binnen de mkb-opleiding zijn bovendien nadere eisen gesteld aan het minimale aantal uren dat aan overige assurance-opdrachten moet worden besteed. Naar aanleiding van meerdere reacties uit het beroepsveld over de uitvoerbaarheid van de nieuwe urennormen heeft de Raad de verhoging voor de Assurance- en de Accountancymkb praktijkopleiding heroverwogen. De Raad kan zich - gegeven het nieuwe opleidingsmodel, de nieuwe eindtermen en de in de opleiding te verwerven bekwaamheid op het gebied van de jaarrekeningcontrole - vinden in de verhoging van de urennorm voor de assurance opleiding, maar heeft - naar aanleiding van voornoemde reacties - hiervoor een overgangsregeling voorgesteld voor een meer geleidelijke invoering van de nieuwe norm. Naar verwachting zal hierover in het voorjaar 2017 uitsluitsel kunnen worden gegeven. In samenhang hiermee is bovendien voorgesteld de mkb-accountancy norm enigszins bij te stellen, voor wat betreft de toegestane verdeling van verschillende soorten assuranceopdrachten. 3. Integratie theorie en praktijk De door de NBA ingestelde commissie Integratie Theorie en Praktijk(opleiding) publiceerde in juni zijn advies. De commissie vindt, kort samengevat, dat tijdens de praktijkopleiding werk en studie beter op elkaar moeten aansluiten. De commissie adviseert daarom het theoriedeel en het praktijkdeel van de accountantsopleidingen meer te integreren en voor studenten/trainees in de tijd te laten samenlopen. De accountantsopleiding moet volgens de commissie meer als een samenhangend geheel worden gepositioneerd en georganiseerd. Theorie-en praktijkopleiding kunnen zo inhoudelijk beter op elkaar worden afgestemd. Het geïntegreerde opleidingsmodel kan worden gerealiseerd door samenwerking tussen de bij het verzorgen van de theoretische opleidingen en de praktijkopleidingen betrokken partijen. Bestuur NBA, de CEA en de Raad ondersteunen het advies van de commissie. Nieuwe elementen in de praktijkopleidingen, zoals het trainingsprogramma voor generieke eindtermen, het referaat, intervisiegesprekken, de ICAIS-casus en begeleidingsdagen voor de 5
overige assurance-opdrachten in de Accountancy-mkb opleiding kunnen in beginsel ook door (geaccrediteerde) onderwijsinstellingen worden aangeboden. Afstemming hierover en samenwerking met onderwijsinstellingen is in de loop van het verslagjaar in gang gezet en zal in 2017 worden voortgezet. In het komende jaar zal bovendien het uitwerken van het eindtermenrapport van het door de CEA voorgestelde geïntegreerde slotexamen ter afsluiting van de nieuwe opleidingen ter hand worden genomen. 4. Het referaat in de praktijkopleiding Als hiervoor opgemerkt komt er in het derde jaar van de nieuwe praktijkopleiding een door de trainee op te stellen en te verdedigen referaat. Referaatgroepen kunnen worden georganiseerd door stagebureaus of (erkende) onderwijsinstellingen. In het kader van de overgang naar de nieuwe praktijkopleidingen zijn in het verslagjaar pilots georganiseerd. In het voorjaar zijn twee referaatgroepen bij respectievelijk Hbo A&A (5 AA-trainees) en bij Universiteit Nyenrode (7 RA-trainees) van start gegaan. Mede op grond van de positieve ervaringen met deze pilots zijn in het najaar referaatgroepen georganiseerd door de SRA (2 groepen), Universiteit Maastricht (2 groepen) en Universiteit Nyenrode (2 groepen) voor in totaal 39 trainees. De eerder aangekondigde pilot met betrekking tot een audit casus van Tilburg University kon geen doorgang vinden vanwege te geringe belangstelling hiervoor van studenten. In de referaatgroep houden trainees presentaties over cases die zij behandeld hebben in hun beroepspraktijk. Een trainee onderbouwt zijn keuzes en er wordt, aan de hand van de casus die door hem is ingebracht gediscussieerd, met mede-trainees. Aan de presentatie en verdediging ligt een schriftelijke beschrijving ten grondslag. Uiteraard dient hierbij zorgvuldig rekening te worden gehouden met geheimhoudingsaspecten. Doelstellingen van het referaat zijn dat trainees aantonen om te kunnen gaan met één of meerdere complexe dilemma s en dat genomen keuzes goed kunnen worden onderbouwd en verdedigd. De stellingen moeten bovendien maatschappelijk relevant zijn in die zin dat zij de persoonlijke beroepspraktijk overstijgen. Bij de beoordeling wordt gekeken naar: de inhoudelijke behandeling van het onderwerp, de presentatievaardigheden, de schriftelijke vaardigheid en de participatievaardigheden. Mede gelet op de overwegend positieve ervaringen met de pilots is besloten de afstudeerscriptie voor de (huidige) praktijkopleiding RA per 1 januari 2018 te vervangen door het referaat. In 2017 kunnen trainees kiezen tussen de afstudeerscriptie of het referaat. 5. Het toezicht vanuit de Raad De Raad ziet toe op de uitvoering van de praktijkopleidingen en de examens. Daartoe wordt gebruik gemaakt van een toezichtprotocol, het jaarlijks vast te stellen toezichtplan en drie poules van deskundigen. Het toezicht ziet op het functioneren van de stagebureaus, op het functioneren van examinatoren en op de uitvoering van de simulatieopdrachten voor jaarrekeningcontroles die binnen de ( oude ) praktijkopleiding AA kunnen worden gevolgd. 6
Daarnaast heeft de Raad dit jaar in het bijzonder aandacht gegeven aan de plannen van aanpak voor het invoeren van de nieuwe opzet van de praktijkopleidingen van de stagebureaus. Overall bezien is het beeld vanuit het toezicht positief. Hierna wordt kort ingegaan op de belangrijkste bevindingen. Examens Tenminste eenmaal per jaar of - bij het afnemen van relatief veel examens - tenminste eenmaal per zes examens, komt een examinator in aanmerking voor toezicht. Indien hier aanleiding toe bestaat, wordt de frequentie van het toezicht op het functioneren van individuele examinatoren verhoogd. Aanleiding is er in ieder geval wanneer bij een eerdere toezichtactie een onvoldoende of matig oordeel is afgegeven. Hiermee is het eerdere streven van het bijwonen van ten minste 10% van de examens losgelaten. Het belangrijkste is dat het functioneren van iedere examinator met enige regelmaat wordt beoordeeld en dat het toezicht wordt aangescherpt wanneer hier aanleiding voor is. In 2016 is er bij de praktijkopleiding AA op 18 examens en bij de praktijkopleiding RA op 45 examens toezicht uitgeoefend. Alle AA examens waren examens nieuwe stijl, waarbij begeleiding en examinering van elkaar zijn gescheiden; 11 bijgewoonde RA examens waren nieuwe stijl. De overige bijgewoonde RA-examens werden in het kader van de overgangsregeling met betrekking tot de afstudeerscriptie(begeleiding) nog op de oude manier afgenomen. Hierbij trad de scriptiebegeleider nog op als eerste examinator. De minder ervaren toezichthouders hebben eerst samen met een ervaren collega een examen bijgewoond. RA-examens Bij vijf toezichtacties werd de afstudeerscriptie als niet toereikend beoordeeld. In drie van deze gevallen betrof dit een examen nieuwe stijl. Deze scripties werden wat betreft complexiteit en casuïstiek matig bevonden. De kwaliteit van de examinering was volgens de toezichthouders in op één na alle gevallen voldoende. In het geval waarbij het functioneren van de examinatoren als onvoldoende werd beoordeeld, maakte de eerste examinator procedurele fouten. De tweede examinator gaf volgens de toezichthouder onvoldoende invulling aan zijn rol tijdens het examen. Beide examinatoren zijn over deze bevindingen geïnformeerd. Het hierop volgende examen van deze examinatoren is eveneens bijgewoond door een toezichthouder. De examinatoren hebben opvolging gegeven aan de bevindingen, zodat geen verdere maatregelen zijn getroffen. AA-examens In alle gevallen is het functioneren van de examinatoren als voldoende beoordeeld. Vaak is sprake van een goede wisselwerking, voldoende diepgang en spreiding van onderwerpen en toepassing van de theorie in de praktijk. Wel is in twee gevallen opgemerkt dat de motivering van het oordeel aan de kandidaat beter had gekund. De bevindingen zijn met de examinatoren gedeeld. Het is hierna niet meer geconstateerd. Stagebureaus Bij tien stagebureaus zijn zogenoemde beoordelingsbezoeken afgelegd. Tweemaal betrof dit een aanvullend beoordelingsbezoek, omdat bij het voorgaande bezoek tekortkomingen werden geconstateerd, die hebben geleid tot een aanwijzing. Eenmaal betrof het een eerste 7
bezoek aan een met ingang van 1 september 2015 gestart stagebureau. Mede vanwege de bijzondere organisatie van dit stagebureau - het betreft een stagebureau bij een detacheringsorganisatie - is dit bezoek afgelegd met de voorzitter van de Raad. De volgende stagebureaus zijn dit jaar beoordeeld: EY, Flynth, Markus Verbeek Praehep, Mazars, Grant Thornton, SRA, Audit Rabobank Groep, Accountancy Rijksoverheid, BDO en USG Finance. Alle bezochte stagebureaus functioneren (ruim) voldoende. De stagebureaus waaraan een aanvullend beoordelingsbezoek is afgelegd, hebben opvolging gegeven aan de eerder gegeven aanwijzingen. Tijdens de bezoeken wordt onder meer aandacht gegeven aan de taakinvulling van de praktijkbegeleiders en beoordelaars, de praktijkopleidingsplaatsen en de documentatie. Bij op één na alle stagebureaus zijn geen structurele tekortkomingen gesignaleerd, die tot een onvoldoende deelaspect hebben geleid. Over te realiseren verbeterpunten zijn afspraken gemaakt. Met betrekking tot het thema van 'aantoonbaarheid realisatie eindtermen' zijn verbeteringen geconstateerd. De stagebureaus waarbij dit in het verleden een issue was, hebben hiervoor stramienen ontwikkeld. Alle stagebureaus hebben de door de Raad opgestelde competentieprofielen voor de praktijkbegeleider en voor de beoordelaar geïmplementeerd. De beoordelingsteams waren bij een aantal stagebureaus van mening dat de zichtbaarheid van de rollen van praktijkbegeleider en/of beoordelaar nog voor verbetering in aanmerking komt. Afhankelijk van de werkomgeving krijgen trainees in verschillende mate te maken met ICTaspecten. Soms is het vanzelfsprekend onderdeel van de audit approach, andere stagebureaus moeten maatregelen treffen om trainees hier voldoende ervaring mee te laten opdoen. Een aantal stagebureaus loopt voorop waar het gaat om het inbedden ervan in de individuele praktijkopleidingen. Bij de andere stagebureaus is gevraagd hier meer aandacht aan te geven. Bij één stagebureau is het onderwerp 'functionele scheiding' als structurele tekortkoming aangemerkt. De Raad heeft besloten hier voor het deelaspect 'positie en rolverdeling stagebureau' een onvoldoende toe te kennen. Het stagebureau dient de situatie van functievermenging binnen een half jaar op te heffen. Vanuit het toezicht in voorgaand jaar staan nog twee aanvullende beoordelingsbezoeken gepland in het voorjaar van 2017. Toezichtactiviteiten in het nieuwe jaar De Raad zal in 2017 specifiek aandacht geven aan enkele actuele thema s. Deze worden hierna kort toegelicht. Implementatie nieuwe eindtermen: In 2017 zullen de eerste ervaringen op worden gedaan met het nieuwe opleidingsmodel. In het kader van het toezicht op de praktijkopleidingen zal niet alleen tijdens de beoordelingsbezoeken aan stagebureaus stil worden gestaan bij de implementatie van het nieuwe model, maar wil de Raad graag dat ook referaatbijeenkomsten, intervisiegesprekken, trainingsdagen en begeleidingsdagen worden bijgewoond, zowel bij stagebureaus als bij 8
onderwijsinstellingen en overige instellingen, die onderdelen van de praktijkopleiding aanbieden. Simulatieopdrachten: In het verslagjaar zijn 8 bijeenkomsten voor simulatieopdrachten van jaarrekeningcontroles voor in totaal 108 AA-trainees georganiseerd, 105 trainees hebben de opdrachten met succes afgerond. Trainees die weinig ervaring hebben opgedaan met jaarrekeningcontroles moesten voorafgaand een instaptoets maken. Dit betrof 45 trainees. Het toezicht op de simulatie-opdrachten heeft in 2016 geen prioriteit gehad, mede vanwege de verwachte afloop van de mogelijkheid om met deze opdrachten aan praktijkopleidingseisen te voldoen. In 2017 worden weer bijeenkomsten voor simulatieopdrachten georganiseerd. Overwogen wordt in het kader van de overgang van de huidige structuur naar het nieuwe opleidingsmodel nog wat langer gebruik te blijven maken van de simulaties voor jaarrekeningcontroles. Mede hierom zal de Raad in 2017 weer een toezichtactie op de simulatie-opdrachten laten uitvoeren. ICT: De nieuwe eindtermen vragen meer aandacht voor ICT in relatie tot de kernvakgebieden van de opleiding. Dit aspect zal ook in de oude praktijkopleidingen meer naar voren moeten komen. In de nieuwe praktijkopleidingen wordt hier bijvoorbeeld in de ICAIS-casus specifiek aandacht aan gegeven. Bij de beoordelingsbezoeken aan de stagebureaus in 2017 zal bekeken worden of ICT ook in de huidige praktijkopleidingen voldoende aandacht krijgt. Scheiding van begeleiding en examinering: Vanaf 1 januari 2016 zijn begeleiding tijdens de praktijkopleiding en de afstudeerscriptie-ra en de examinering van elkaar gescheiden. Voor beide praktijkopleidingen betekent dit onder meer dat de examens worden afgenomen door twee onafhankelijke examinatoren. Voor de praktijkopleiding AA is dit nadat de beoordelaar van het stagebureau en het stagebureau hebben vastgesteld dat het portfolio aan de vereisten voldoet en de kandidaat tot het examen kan worden toegelaten. Voor de praktijkopleiding RA is dit nadat de begeleider de scriptie heeft goedgekeurd en de kandidaat (mede) op basis hiervan en zijn afgeronde portfolio, tot het examen kan worden toegelaten. De examinatoren hebben ook een signalerende functie. Beoordelaar en praktijkbegeleider, dan wel de scriptiebegeleider, kunnen erop worden aangesproken als een portfolio op belangrijke elementen niet aan de eisen voldoet respectievelijk als een afstudeerscriptie RA niet aan de eisen voldoet. Met de wijziging van de regeling is de rol van het stagebureau hierbij belangrijker geworden. Het toezicht richt zich primair op het functioneren van de examinatoren en het invullen van hun signalerende functie en secundair op het functioneren van stagebureau, beoordelaar en scriptiebegeleider. Referaatgroepen: In 2016 zijn de eerste ervaringen opgedaan met enkele referaatgroepen. In 2017 kunnen trainees er voor kiezen om af te studeren met het referaat of met de afstudeerscriptie scriptie. Afstuderen met een referaat geeft een andere inhoud aan het examen. De casusbeschrijving als onderdeel van het referaat is onderdeel van het praktijkopleidingsdossier van de kandidaat, mede op basis waarvan het mondelinge examen 9
wordt afgenomen. Het referaat heeft echter in het afsluitende examen een andere status dan de afstudeerscriptie. Verschillen zijn onder meer dat de casusbeschrijving minder omvangrijk is en al mondeling is gepresenteerd en bediscussieerd. Waar de afstudeerscriptie bij andere examens vaak aanleiding geeft om een examen goeddeels mee te vullen, zal bij het examen waarbij het referaat in de plaats is getreden de aanleiding tot vraagstellingen meer in de breedte van het dossier en de actualiteit moeten worden gevonden. Ongeacht referaat of afstudeerscriptie moet de kandidaat tijdens het examen laten zien het eindniveau van beginnend beroepsbeoefenaar te hebben bereikt. 6. Het toezicht vanuit de CEA De Raad heeft als gebruikelijk halfjaarlijks overleg gevoerd met de CEA in het kader van het toezicht en de hiervoor vastgestelde planning en controlcyclus. Naast het reguliere periodieke overleg was er bovendien overleg met de CEA naar aanleiding van de reacties vanuit het beroepsveld over de nieuwe urennormen voor de praktijkopleidingen en het nieuwe toezichtkader / de toezichtstrategie van de CEA. In het voorjaar is gesproken over de bevindingen van de CEA vanuit het toezicht in 2015. Hierbij is tevens geconstateerd dat alle aanbevelingen van de CEA naar aanleiding van het toezicht in 2014 zijn gerealiseerd. De CEA gaf aan - mede vanwege het relatief krappe tijdschema - zorgen te hebben over de vraag of het implementeren van de nieuwe eindtermen en hiermee samenhangende deelprojecten, tijdig genoeg zou kunnen plaatsvinden en adviseerde de Raad de processen goed te monitoren. Voorts is aandacht van de Raad gevraagd voor het in de dossiers van de trainees beter zichtbaar maken welke eindtermen zijn gerealiseerd en voor het management - informatiesysteem voor de praktijkopleidingen. In november is met CEA onder meer gesproken over de beoogde nieuwe toezichtstrategie van de CEA, het hierbij ontworpen toezichtkader en de hiervoor opgestelde nieuwe beleidsrichtlijnen van de CEA die naar verwachting in 2017 van kracht zullen worden. De Raad heeft er voor gepleit het toezicht op de praktijkopleidingen zoveel mogelijk te laten aansluiten op de nieuwe aanpak van het toezicht op de theoretische opleidingen van de CEA. 7. Overleg en afstemming De Raad kwam in 2016 acht keer bijeen. Gespreksonderwerpen waren onder meer: - de adviezen van de ontwikkelgroep voor de implementatie van de nieuwe eindtermen en de opzet inrichting van de nieuwe praktijkopleidingen; - de bevindingen vanuit het toezicht op de stagebureaus en de examinatoren; - het nieuwe toezichtkader en de toezichtstrategie van de CEA, - de pilots voor de referaten; - overgangsregelingen voor trainees; en - de door de ledenvergadering in juni vastgestelde nieuwe Verordening op de Praktijkopleidingen en de in december door het NBA-bestuur vastgestelde nieuwe Nadere Voorschriften op de praktijkopleidingen. 10
Er zijn bijeenkomsten georganiseerd ter afstemming van de nieuwe ontwikkelingen met de toezichthouders (2), de examinatoren (3) en vertegenwoordigers van de stagebureaus (2). In juni en juli zijn bovendien de ervaringen met de eerste pilots voor de referaten met groepjes van vertegenwoordigers van de stagebureaus gedeeld en zijn met hen afspraken gemaakt ter voorbereiding van een plan van aanpak voor het invoeren van de nieuwe praktijkopleidingen. Voorts heeft overleg plaatsgevonden met de Permanente Werkgroep Accountancy van de universiteiten, met vertegenwoordigers van het Hbo-AC-scholenoverleg en met het de VAAC (de particuliere AA-opleidingen) over invoering van de nieuwe praktijkopleidingen. In april 2016 presenteerde een vertegenwoordiging van de Raad het jaarverslag 2015 van de Raad aan het Bestuur van de NBA. Daarbij is het beleid met betrekking tot praktijkopleidingen en de examens toegelicht en zijn de bevindingen vanuit het toezicht met het Bestuur besproken 8. Communicatie met trainees In het voorjaar en in het najaar van 2016 zijn nieuwsbrieven aan trainees gezonden over onder meer het invoeren van de nieuwe eindtermen in de vernieuwde praktijkopleidingen, de overgangsregelingen in dit verband, over de simulatieopdrachten en over examentrainingen voor het AA-praktijkexamen en workshops voor RA-trainees ter voorbereiding op de praktijkscriptie. Voorts is de website voor de praktijkopleidingen aangepast en zijn in het najaar nieuwe informatiegidsen ontwikkeld voor de praktijkopleidingen assurance en accountancy-mkb. Daarnaast zijn enkele voorlichtingsbijeenkomsten voor met name AA-trainees georganiseerd mede met het oog op de mogelijkheid om per september 2016 over te stappen naar de praktijkopleiding Accountancy-mkb. 9. Navision, MijnStagebureau.nl en ELO In het voorjaar van 2016 is Navision tevens in gebruik genomen als ERP-systeem voor de praktijkopleidingen en gekoppeld aan de Elektronische Leeromgeving Cum laude, de ELO (voorheen genoemd N@Tschool!) Tegelijkertijd is MijnStagebureau.nl, een nieuwe applicatie voor de stagebureaus, in gebruik genomen. Met deze applicatie kunnen de stagebureaus wijzigingen doorvoeren die betrekking hebben op de praktijkopleidingen van hun eigen trainees. Zo kan het stagebureau bijvoorbeeld de definitieve startdatum van de trainee bepalen en de praktijkbegeleider, de beoordelaar en praktijkopleidingsplaats aanwijzen en aan het dossier van de trainee koppelen. 11
10. Aantallen trainees en geslaagden Praktijkopleiding AA Op 31 december 2016 waren er 1330 AA-trainees ingeschreven. Er zijn in 2016 299 trainees gestart met de praktijkopleiding. Dat is een aanzienlijke stijging ten opzichte van 2015. In dat jaar zijn er 171 trainees gestart. Naast de weer aantrekkende vraag in de markt speelt hierbij mogelijk ook een rol dat veel trainees nog onder de oude eindtermen met een lager aantal voorgeschreven uren de praktijkopleiding willen afronden dan wel dat zij te zijner tijd alsnog als certificeringsbevoegd accountant kunnen worden ingeschreven, na afronding van hun praktijkopleiding. In 2016 hebben 188 trainees zich aangemeld voor het praktijkexamen. Van deze kandidaten zijn er 43 gezakt en 145 geslaagd. Het slagingspercentage lag in 2016 dus op 77%, 3% lager dan in 2015. Geconstateerd is dat relatief veel trainees onvoldoende zijn voorbereid op het mondelinge examen. Om dit te verbeteren zijn gedurende het jaar 11 bijeenkomsten voor examentraining georganiseerd voor in totaal 146 trainees. Er zijn 4 vrijstellingsverzoeken ingediend in combinatie met een gelijkstellingsaanvraag. Hiervan is er één volledig gehonoreerd. Eén verzoek moet worden bijgesteld. In de twee andere gevallen is de aanvraag om vrijstelling afgewezen. Wel is gelijkstelling toegewezen. De trainees die in 2016 in de MKB variant zijn geslaagd, hebben gemiddeld 5,2 jaar over de praktijkopleiding gedaan. De trainees in de Controlevariant gemiddeld 3,6 jaar. Jaartal Aantal AA-trainees einde jaar Aanmeldingen Vrijstellingsverzoeken Geslaagden 2014 1502 160 12 149 2015 1331 171 8 188 2016 1330 299 4 1 145 1 Alle i.c.m. gelijkstelling 12
Actief in 2016 Eindtotaal Tot 1 jaar ingeschreven 299 1 tot 2 jaar ingeschreven 170 2 tot 3 jaar ingeschreven 135 3 tot 4 jaar ingeschreven 194 4 jaar en langer ingeschreven 532 Eindtotaal 1330 Praktijkopleiding RA Op 31 december 2016 stonden in totaal 3610 RA-trainees ingeschreven. Er zijn in 2016 1001 trainees gestart met de praktijkopleiding. Dat is een aanzienlijke stijging ten opzichte van 2015. In dat jaar zijn er 697 trainees gestart. Verhoudingsgewijs hebben zich meer trainees in het najaar aangemeld. De toename van de instroom heeft waarschijnlijk mede als oorzaak dat veel trainees nog onder de oude eindtermen met een lager aantal voorgeschreven uren de praktijkopleiding willen afronden. In 2016 hebben zich 456 trainees aangemeld voor het praktijkexamen. Daarvan zijn 429 trainees geslaagd. Het slagingspercentage lag in 2016 dus op 94%, bijna 5%, lager dan in 2015. Het grootste aantal gezakte kandidaten betreft de kandidaten die het examen nieuwe stijl hebben afgelegd. Bij het examen nieuwe stijl is niet - als voorheen - de scriptiebegeleider ook een van de examinatoren, maar nemen twee andere examinatoren het examen af. Uit de examenprotocollen komt onder meer naar voren dat tijdens de examens minder accent is komen te liggen op de verdediging van de afstudeerscriptie. Er zijn in 2016 drie vrijstellingsverzoeken ingediend, alle op grond van een afgeronde AA praktijkopleiding. Hiervan is er één gehonoreerd en zijn er nog twee in behandeling. De trainees die in 2016 zijn geslaagd, hebben gemiddeld 5,2 jaar over de praktijkopleiding- RA gedaan. Jaartal Aantal RA-trainees einde jaar Aanmeldingen Vrijstellingsverzoeken Geslaagden 2014 3750 666 2 438 2015 3658 697 2 517 2016 3610 1001 3 429 13
Actief in 2016 Eindtotaal Tot 1 jaar ingeschreven 1001 1 tot 2 jaar ingeschreven 643 2 tot 3 jaar ingeschreven 587 3 tot 4 jaar ingeschreven 498 4 jaar en langer ingeschreven 881 Eindtotaal 3610 11. Samenstelling Raad Het bestuur van de NBA heeft het (doen) verzorgen van de praktijkopleidingen en het afnemen van de praktijkexamens aan de Raad gemandateerd; de uitvoering van de praktijkopleidingen is in belangrijke mate (door)gemandateerd aan stagebureaus. De leden van de Raad worden benoemd door het bestuur van de NBA voor maximaal 2 termijnen van 4 jaren. Zij vormen een afspiegeling van het pluriforme beroep en zijn gezamenlijk verantwoordelijk voor het totaal van de activiteiten van de Raad. Mede ter voorbereiding van besluitvorming wordt een portefeuillehouderverdeling gehanteerd voor de verschillende aandachtsgebieden met betrekking tot de praktijkopleidingen. De Raad legt onder meer met zijn jaarverslag verantwoording af aan het Bestuur van de NBA. De CEA ziet er op toe dat de eindtermen van de praktijkopleidingen worden gerealiseerd. De CEA steunt hierbij mede op het toezicht dat door de Raad wordt uitgeoefend op de uitvoering van de praktijkopleidingen en op de praktijkexamens. De Raad bestond in het verslagjaar uit de volgende personen: - drs. L.F.G. Tuinsma RA (voorzitter) - mw. Mr. G.W. Vlot AA RB (vice-voorzitter) - drs. G.M. Essers RA RC - mw. C.M.M van der Heide- Ruigrok RA - dhr. H.B.M. Hollegien AA - mw. E.M. van der Velden AA De 2 e termijn van dhr. Snippe liep af per 1 januari 2016. Hij is opgevolgd door mw. C. van der Heide-Ruigrok RA. De heren Hollegien en Essers beëindigden hun lidmaatschap van de Raad per 1 januari 2017. De Raad is hen beide veel dank verschuldigd vanwege hun langdurige en waardevolle inzet voor de praktijkopleidingen. Twee NBA Young Profs, te weten mw. A. Boer en mw. M. Sarris zijn als studentenvertegenwoordiger betrokken bij de Raad. Zij wonen de vergaderingen van de Raad bij als waarnemers en dragen als zodanig bij aan de discussies binnen de Raad. Mw. Boer heeft zich in november teruggetrokken vanwege tijdelijke detachering in het buitenland. De hierdoor ontstane vacature zal in het voorjaar van 2017 worden vervuld. 14
Uitvoerende functies in het kader van de praktijkopleiding zijn voor leden van de Raad zijn niet meer toegestaan. Voor de huidige en de toekomstige leden van de Raad betekent dit dat zij niet kunnen optreden als toezichthouder, beoordelaar, praktijkbegeleider, afstudeerscriptiebegeleider of examinator. Leden van de Raad kunnen wel verbonden zijn aan een (bestuur van een) stagebureau. De Raad wordt ondersteund door de afdeling Educatie en Praktijkopleidingen van de NBA. Eerste aanspreekpunt is het afdelingshoofd dhr. J. Buchel. De vergaderingen van de Raad worden tevens voorbereid en bijgewoond door de beleidsmedewerkers mw. I.Tichelaar en drs. A. Bonestroo. ********** 15