Jaarbrief 2015 Uit het bestuur door Maaike de Haardt voorzitter CHF Op het moment dat ik deze intro op onze Jaarbrief 2015 schrijf is de zomer officieel begonnen maar merken we daar nog weinig van. Het is koud en nat. Hopelijk leest u deze jaarbrief in volle zomerse glorie. In oktober 2014 traden de nieuwe bestuursleden Anne- Claire Mulder en Anne- Mareike Wetter aan. Ook Trees Versteegen, als adviseur vanuit het IWFT kwam het bestuur versterken. Met deze nieuwe leden zijn we weer op volle kracht. Van het werk van Anne- Mareike als nieuwe webmaster heeft u hopelijk al kunnen genieten. Zij wijzigde onze website www.halkesfonds.nl zeer ingrijpend en maakte het geheel daarmee niet alleen fraaier maar ook toegankelijker. Afgelopen bestuursperiode heeft het bestuur, naast de bespreking van de ingediende subsidieaanvragen en het toekennen van subsidies, vooral aandacht gegeven aan de bijstelling van het beleidsplan voor de komende 5 jaar. We voerden een aantal grotere en kleinere wijzigingen door. We hebben bijvoorbeeld besloten geen maximale hoogte voor projectsubsidies meer op te nemen. Dat wil niet zeggen dat we nu ineens veel meer kunnen gaan uitgeven, maar we willen de mogelijkheid open houden incidenteel meer te kunnen toekennen dan de eerder vastgestelde 1500,-. Daarnaast willen we in de komende beleidsperiode de toekenningscriteria voor subsidies evalueren en heroverwegen. We merken steeds vaker dat we bij het beoordelen van aanvragen tegen de eerder vastgestelde grenzen aanlopen, temeer daar voor velen van onze aanvragers de situatie anders is dan bij het opstellen van de huidige criteria het geval was. De tijden en daarmee de feitelijke omstandigheden waaronder mensen onderzoek doen op het gebied van gender en religie veranderen, en dat vraagt om aanpassingen in het subsidiebeleid. We vragen ook informatie aan andere fondsen die eveneens met dergelijke vragen te maken hebben over hun werkwijze in deze. Via deze nieuwsbrief en de website houden we u hiervan op de hoogte.
We streven ernaar eind 2015 of voorjaar 2016 de volgende Halkes lezing te kunnen houden. Ook daarover zullen we u tijdig informeren. Houdt u ook onze website in de gaten. In het afgelopen jaar konden we opnieuw, dankzij uw steun, een aantal mooie projecten subsidiëren. Als altijd staat hierbij de ondersteuning van het IWFT Expertise Netwerk als eerste genoemd. Maar daarnaast waren er nog een aantal interessante projecten die we mochten ondersteunen. Ik noem er hier een paar. Verderop in deze nieuwsbrief krijgt u zoals gewoonlijk een kort verslag van de projecten en ook op onze website vindt u de hele lijst. Een interessant project is het POP- UP Monastery, een internationaal project van en voor jonge vrouwen en religie. We subsidieerden het promotie onderzoek van Trees van Montfoort naar ecotheologie. We gaven twee maal een reissubsidie, droegen bij aan de Oecumenische Vrouwensynode, steunden de Nederlandse bijdrage van Sylvia Grevel aan een internationaal kunst- en theologieproject rond vrouwelijke Godsbeelden. Van dit laatste project zal ook in Nederland middels een workshop verslag worden gedaan. Daarnaast dragen we bij aan het verschijnen van twee academische bundels op het gebied van Genderstudies, bundels waarin ook religie een belangrijk thema is. We vinden het belangrijk om in de volle breedte van het onderzoek en onderwijs op het gebied een bijdrage te kunnen leveren. Met uw donaties en een gezond financieel beleid blijft dat ook in de komende jaren mogelijk. Dat laat onverlet dat het een van onze belangrijkste beleidsdoelen van de komende tijd zal zijn om meer werk te maken van het aantrekken van nieuwe en jongere donateurs, onder meer door meer bekendheid te geven aan het Catharina Halkes Fonds en haar doelstellingen en mogelijkheden. Samenwerking met andere, soortgelijke fondsen sluiten we hierbij niet bij voorbaat uit. Ook zoeken we naar mogelijkheden om de relatie met onze donateurs op meer verscheiden wijze vorm te geven. Tegelijkertijd moeten we realistisch zijn: we zijn een klein fonds en al het werk dat wordt gedaan om het fonds te laten functioneren wordt verricht door een klein groepje enthousiaste, vrijwillige bestuursleden. We hopen dat u met plezier deze Jaarbrief zult lezen en kunt genieten van de projecten die we met u steun mee mochten realiseren. We danken u daarom hartelijk en hopen u voor de volgende Jaarbrief op de Halkeslezing te mogen begroeten. Met vriendelijke groet, Maaike de Haardt, voorzitter
Van de Secretaris door Anne- Claire Mulder In het bericht van de voorzitter hebt u kunnen lezen waar het bestuur van het Catharina Halkes Fonds het afgelopen studiejaar mee bezig is geweest. De penningmeester zal u hieronder op de hoogte brengen van de financiën. Op 14 februari 2015 werd feestelijk afscheid genomen van dr. Margriet Gosker, dr. Charlotte van der Leest en dr. Adriaan van Klinken, die in de jaren daarvoor bestuurslid van het Catharina Halkes Fonds waren geweest. In de bijdrage van mij als secretaris aan deze Jaarbrief krijgt u een kort Jaarverslag van het Catharina Halkes Fonds. In 2014-2015 bestond het bestuur van het Catharina Halkes Fonds uit professor dr. Maaike de Haardt, voorzitter, dr. Anne- Claire Mulder, secretaris, drs. Marian Papavoine, penningmeester, dr. Catrien Notermans, algemeen bestuurslid, dr. Anne- Mareike Wetter, algemeen bestuurslid en webmaster. Het bestuur vergaderde in deze periode tweemaal, op 27 oktober 2014 en op 31 maart 2015. In deze vergaderingen werd besloten de volgende subsidieaanvragen te honoreren: Het onderzoeksproject van drs. Trees van Montfoort naar ecofeministische theologie. Verderop in deze nieuwsbrief vindt u een verslag De subsidieaanvraag van de Oecumenische VrouwenSynode voor een webmistress Het project Pop- Up Monastery, een Europees project dat een retraite aanbiedt aan jonge vrouwen, gericht op ontmoeting, uitwisseling en verdieping van vragen rondom vrouwen en spiritualiteit. Een aanvraag voor financiering van een conferentiebezoek door Mariecke van den Berg. Een verslag van dat bezoek vindt u eerdaags op de website en volgend jaar in de Jaarbrief. Een aanvraag voor de vergoeding van reiskosten van een langer studieverblijf in Duitsland van Karin Neutel. Ook daarvan krijgt u in een volgende nieuwsbrief een verslag. Een aanvraag voor het produceren van schilderijen voor de tentoonstelling Celebrating Images of God van de Universiteit van Winchester en het leveren van een bijdrage aan het programma rondom deze tentoonstelling. Verderop in de Nieuwsbrief vindt u een verslag van dit project. Een aanvraag voor de eindredactie van de herziene en uitgebreide uitgave van het studieboek Gender in media, kunst en cultuur onder de redactie van Rosemarie Buikema en Iris van der Tuin (red). Zodra dit boek verschenen is zult u daarover informatie vinden op de website. Een aanvraag voor de subsidie van een feestbundel. Ook daarover volgt later meer informatie.
In deze bestuursperiode is bovendien besloten om de financiën van het fonds enerzijds op een spaarrekening van de ASN bank te zetten en anderzijds te laten beheren door een vermogensbeheerder. In het verslag van de penningmeester leest u hier meer over. De website van het Catharina Halkes Fonds is dit voorjaar opnieuw vormgegeven door het bestuurslid dr. Anne- Mareike Wetter. Het ligt in de bedoeling van het bestuur om verslagen van gesubsidieerde projecten op de website te publiceren. Deze verslagen worden eveneens gepubliceerd in de Jaarbrief. Zoals hierboven is aangekondigd zal het bestuur in het komende bestuursjaar de Catharina Halkeslezing organiseren. Wij brengen u daar tijdig van op de hoogte. Van de penningmeester Door Marian Papavoine Allereerst veel dank aan onze donateurs, klein en groot. U maakt het mogelijk dat we projecten kunnen ondersteunen op het gebied van gender en religie en daarmee het erfgoed van Catharina Halkes verder kunnen brengen. U kunt ons ook steunen met een periodieke gift (minimaal 5 jaar) die u dan 100 procent mag aftrekken van de belasting. Vanaf 2014 hoeft dat niet meer via de notaris, maar kan dat geregeld worden door een schriftelijke overeenkomst met het Halkesfonds. Wie daar meer over wil weten kan contact met me opnemen via penningmeester@halkesfonds.nl. Een groot deel van ons vermogen staat op een spaarrekening bij de ASN Bank. In 2014 hadden we overwogen een deel van ons vermogen duurzaam te beleggen. Door de huidige rentestand is een spaarrekening weliswaar veilig, maar levert nauwelijks genoeg op om projecten te blijven subsidiëren. We hebben samen met Balans Vermogensbeheer bij BinckBank een portefeuille met enkel duurzame index- beleggingen ingericht, met een defensief profiel. We zijn bij Balans terechtgekomen omdat ze een andere visie op beleggen uitdragen, en als provisie geen percentage van het belegd vermogen rekenen, maar een vast bedrag per jaar. We hebben een paar mooie projecten gefinancierd. Daarover leest u meer elders in deze nieuwsbrief. Ons vermogen is in 2014 toegenomen met 10,1% naar 455.692 euro. We hadden in 2014 een flinke stijging in donaties: 10.688 euro. Een financieel jaarverslag 2014 vindt u conform de ANBI- eisen bij de Kennisbank Filantropie: http://www.kennisbankfilantropie.nl/anbi/catharina- halkes- fonds Bij deze Jaarbrief treft u een acceptgiro aan ten behoeve van uw donatie. Mocht u wijzigingen willen doorgeven, dan kunt u dit doen per post (zie het adres onderaan deze Jaarbrief) of per e- mail: secretariaat@halkesfonds.nl. Ook in 2015 zijn we weer heel blij met uw donatie, die het ons mogelijk maakt projecten op het gebied van onderwijs en onderzoek in gender en religie te ondersteunen! Graag vraag ik om uw e- mailadres door te geven aan penningmeester@halkesfonds.nl, zodat we u ook op die manier kunnen bereiken.
Het Catharina Halkes Fonds subsidieerde in 2014-2015 onder andere de volgende instellingen en projecten: Het netwerk IWFT door Trees Versteegen, (scheidend voorzitter) Het jaar 2014 was een jaar waarin het netwerk IWFT vrijwel niet voor de buitenwacht zichtbaar was, omdat er letterlijk achter de schermen gewerkt werd aan een hele nieuwe website. We deden dat in eigen beheer. Omdat degene die er verantwoordelijk voor was door persoonlijke omstandigheden een tijd lang minder tijd kon investeren, duurde het even. Een website laten bouwen en opnieuw indelen is een technische kwestie. Het bestuur hield zich bezig met de inhoudelijke kant ervan. Een netwerk zoals het IWFT kenmerkt zich in deze tijd niet meer door bijeenkomsten, maar ontmoet elkaar via de website en social media. Willen we kunnen discussiëren via de website? Moeten we ons verbinden met internet? Via een website wil je mededelingen kunnen doen, maar leden zouden zich ook moeten kunnen engageren door berichten te (laten) plaatsen. In mei van dit jaar ging de website de lucht in (www.iwft.nl). Het oordeel is aan de lezer/es. We verbinden ons met onderzoek, nationaal en internationaal. Een belangrijk onzichtbaar deel van de website bestaat uit de zogenaamde matching': leden die deskundigheden zoeken bij elkaar, kunnen die via een matchingssysteem vinden. We zijn tenslotte een netwerk, dat afhankelijk is en wil zijn van elkaars deskundigheden. De gegevensverzameling werd gedaan door Kim de Wildt en Nienke Pruiksma. Toen we afscheid namen van Nienke, die voor werk bij kerk in actie (www.kerkinactie.nl) naar Brazilië vertrok, nam Eleonora Hof, een nieuw bestuurslid, de taak van de matching van haar over. Op de jaarvergadering in oktober was het zoals gewoonlijk niet zo druk (15 vrouwen). We hadden geprobeerd de bijeenkomst aantrekkelijk te maken, door er een discussie aan te verbinden: willen we als IWFT er alleen voor vrouwen zijn, nu gender' geen thema meer is dat alleen door vrouwen wordt geproblematiseerd. Aurica Nutt, van de universiteit van Keulen, had een bijdrage toegezegd, raakte geblesseerd en stuurde ons een paper. Zij presenteerde ons de diverse netwerken en organisaties die in Duitsland actief zijn op het gebied van religie en gender. In deze 'spiegel' konden wij discussiëren, over vragen als: kunnen mannen lid worden van het IWFT, en zo ja, mogen mannen dan ook participeren in de studieweek van het OPP, waar onderzoeksters, jong en oud, studeren en nieuwe inzichten delen en opdoen. We zijn er nog niet uit. De discussie wordt zeker voortgezet in de komende periode. De OPP- week in januari was weer goed bezocht, en levendig. Het IWFT is financieel gezond. Omdat we geen personeel in dienst hadden, gaven we minder uit dan
de jaren ervoor (en hoefden dus ook minder geld te vragen aan het Catharina Halkes Fonds). Voor de komende periode zijn er plannen genoeg: we gaan een nauwere samenwerking aan met de Oecumenische Vrouwensynode en kijken wat we in samenwerking kunnen ondernemen op het gebied van andere netwerken. We onderzoeken de mogelijkheden om onderzoek meer beschikbaar te maken voor een bredere doelgroep. Onder verantwoordelijkheid van Monirah Schep bereiden we, samen met onze betaalde webbeheerder, Wietske de Nachtegaal, de functies van de website uit. Ondergetekende gaat weg als voorzitter en lid van het bestuur, en Kim de Wildt, nu vicevoorzitter, neemt deze taak over, als dat door de jaarvergadering van 2015 bekrachtigd gaat worden. Met een verjongd bestuur en met nieuwe media gaat het IWFT energiek verder. De webmistress van de Oecumenische Vrouwensynode We zijn trots op onze aantrekkelijke en informatieve website www.vrouwensynode.nl. Het is een belangrijk hulpmiddel om onze doelstellingen te realiseren. De site biedt actuele informatie over vrouw- en- geloof, emancipatie van vrouwen en andere achtergestelde groepen binnen religies en kerkelijke instituten, feministische theologie, oecumene en vrouwen in de interreligieuze dialoog. In de agenda is een ruim aanbod te vinden van studiedagen, cursussen, lezingen en tentoonstellingen op die gebieden. We bieden met de website een platform voor netwerken, organisaties, groepen en personen, die betrokken zijn bij de brede oecumenische vrouw- en- geloofbeweging. Zij kunnen nieuwsartikelen aanleveren en zich op onze netwerkpagina voorstellen. Verder is er een boekenpagina met bijvoorbeeld werken op gebied van feministische theologie, die voor een breed publiek toegankelijk zijn. Wanneer beschikbaar voegen we daar recensies aan toe.
Tenslotte gebruiken we de website voor aankondigingen en verslag van onze activiteiten zoals synodes en synodedagen, waar vrouwen geïnspireerd en gesteund worden om vanuit haar eigen ervaringen en feministisch theologische inzichten haar plaats in kerk en samenleving in te nemen en waar de onderlinge band binnen de vrouw- en- geloofbeweging wordt versterkt. Met een bijdrage van het Catharina Halkes Fonds hebben wij een webmistress bereid gevonden de website up- to- date te houden, waardoor we de continuïteit gewaarborgd zien. Zie www.vrouwensynode.nl Prof. Dr. Esther Mombo, Kenia s bekendste feministisch theologie. door Martha Frederiks Van september tot november 2014 was Prof. Dr. Esther Mombo (1957) gedurende drie maanden te gast bij het Departement Filosofie en Religiewetenschap van de faculteit Geesteswetenschappen, Universiteit Utrecht. Mombo bezocht Utrecht in het kader van haar sabbatical. Mombo is hoogleraar feministische theologie en is sinds 1985 werkzaam aan St. Paul s University, Limuru te Kenia. Gedurende de dertig jaar die Mombo nu betrokken is bij het theologisch onderwijs in Kenia, heeft ze een indrukwekkende staat van dienst ontwikkeld. Tussen 1999 en 2007 was Mombo de academic dean van St. Paul s Theological College; daarnaast doceerde ze kerk- geschiedenis, feministische theologie en interreligieuze relaties. Generaties vrouwelijke studenten zien in Mombo een rolmodel: haar colleges over de positie van vrouwen in maatschappij en kerk in Kenia zijn populair, want Mombo neemt nooit een blad voor haar mond. Dankzij haar lobbywerk en internationale netwerken genereerde ze beurzen voor vrouwelijke studenten en stimuleerde hen verder te studeren en te participeren in wetenschappelijke of kerkelijke conferenties. Mombo was niet voor niets vanaf het prille begin betrokken bij de Circle of Concerned African Women Theologians; feministische theologie en vrouwenrechten staan hoog op haar agenda. Ook het feit dat Mombo zich in de mannenwereld van kerk en universiteit uitstekend heeft weten te handhaven, spreekt vrouwelijke studenten aan: Mombo stond aan de wieg van de oprichting van St. Paul s University en was van 2007 tot 2014 vice- rector met een onderwijsportefeuille. Ook nam zij het initiatief om aan St. Paul s een specifieke masteropleiding interreligieuze relaties te starten.
Mombo s onderzoek is met name gericht op de rol van vrouwen in de geschiedenis van het Christendom (her- story in history). Daarnaast publiceerde ze over vrouwenrechten, traditional harmful practices en over HIV als een gendered disease. Mombo heeft haar sabbatical in Utrecht gebruikt om na jaren bestuur zich weer op onderzoek te oriënteren. Tijdens haar sabbatical redigeerde ze een boek over 50 jaar vrouwen in het ambt in Kenia en schreef de opzet voor een nieuw boek over de positie van vrouwen in de Quakertraditie. Ook gaf ze gastcolleges binnen de opleidingen Religiewetenschap en Gender Studies. Verder sprak Esther Mombo op een aantal studiedagen, waaronder een bijeenkomst over Kruispunt denken van het Anne Zernike Fonds en een studieochtend Christianity, Gender and Sexuality bij het Ministerie van Buitenlandse Zaken. Het sabbatical van Prof. Mombo werd mogelijk gemaakt door de steun van een aantal fondsen (waaronder het Catharina Halkes Fonds), de PKN en de Universiteit Utrecht. Eco- feministisch onderzoek, door Trees van Montfoort Het CHF subsidieerde de eerste fase van mijn systematisch- theologisch onderzoek: Christus als redder van de wereld? Naar een soteriologie vanuit ecofeministisch perspectief in de Nederlandse context. Een eerste resultaat daarvan is de lezing Verlossing van de schepping (te downloaden op www.vanmontfoortcommunicatie.nl), gehouden op een studiedag op 12 juni 2015 georganiseerd door het netwerk theologie en duurzaamheid met leden vanuit universiteiten en maatschappelijke organisaties - waar ik vanuit de oecumenische vrouwensynode aan deelneem. (zie: http://www.stichtingoikos.nl/actueel/duurzaamheid- hoger- op- de- agenda. De activiteiten in Nederland rond geloof en milieu hebben een zwakke en eenzijdige theologische onderbouwing. Het beeld van de rentmeester is dominant, een beeld van (mannelijke) overheersing. Er is wereldwijd veel ecotheologisch onderzoek, opvallend vaak vanuit genderperspectief, maar er is nauwelijks eco(feministisch) theologisch onderzoek vanuit en gericht op de Nederlandse context (m.u.v. Halkes 1989, Verstappen 2000, Biezeveld 2008). Zowel vanuit ecologisch als vanuit feministisch perspectief wordt de christelijke traditie vaak beschouwd als een van de oorzaken van respectievelijk de achterstelling en onderdrukking van vrouwen en de ecologische crisis. Tegelijk is de christelijke traditie divers en voortdurend in verandering (Tanner 1997) en is er dus binnen die traditie correctie van androcentrisme/seksisme en antropocentrisme mogelijk. Het gebrek aan ecotheologie in de Nederlandse kerkelijke context kan verholpen worden door ecofeministische theologie vanuit andere contexten hiervoor bruikbaar te maken.
Dit onderzoek is relevant om de praktische reden dat theologische onderbouwing van bestaande activiteiten op de raakvlakken van kerk/geloof, milieubeweging en vrouwenbeweging te kort schiet en om de theoretische reden dat de theologie in Nederland te antropocentrisch is geworden om relevant te kunnen zijn in ecologische kwesties. Bovendien verwacht ik dat er vanuit christelijke bronnen een fundamentele bijdrage geleverd kan worden aan het maatschappelijk debat over ecologische kwesties Enkele voorlopige conclusies, gepresenteerd in genoemde lezing zijn: voor een verantwoorde ecologische theologie is een breder beroep op de Bijbel nodig dan alleen op Genesis 1 en 2; zolang God een God van mensen blijft, blijft ecologie marginaal in de theologie; de grote afstand tussen God en de schepping in veel reformatorische theologie is niet Bijbels, maar een erfenis van de moderniteit; de term rentmeesterschap is gevaarlijk omdat hij te goed past in een wereldbeeld dat juist een oorzaak is van de economische crisis; dat wereldbeeld is gevormd door een ideologie van overheersing en exploitatie van de aarde, vrouwen en armen; om recht te doen aan de God van de Bijbel, aan de aarde, aan vrouwen en aan armen is een perspectiefverandering nodig; daarvoor vind ik in de ecofeministische theologie aanzetten bij met name McFague (naastenliefde voor de hele schepping), Gebara, (het dagelijks leven van arme vrouwen en hun strijd voor schoon water en goed voedsel), Theokritoff (de schepping als de gave van Gods eigen leven aan ons en ascese, vrijwillige zelfbeperking, als oefening in liefhebben zonder bezitsdrang). Aanvankelijk was mijn onderzoek gericht op een proefschrift, inmiddels heb ik besloten tot een boek voor een iets breder publiek. Celebrating Female Images of Christ/A, door Sylvia Grevel kunstenares, dichter en onderzoeker esthetiek, creatieve werkvormen en innovatie in de geestelijke verzorging in het Radboudumc in Nijmegen Het Institute for Theological Partnerships (ITP) van de University of Winchester heeft een zomerprogramma ontwikkeld. Het is een expositie met lezingen onder de titel Celebrating Female Images of Christ/A. Het programma loopt van 10 juli tot 6 augustus 2015. Acht kunstenaressen, die in de meeste gevallen ook feministisch theologe zijn, hebben de uitdaging gekregen een vrouwelijke verbeelding van Christus te maken.
Daarbij hebben zij in het weekend van de opening van de expositie een workshop gedaan door gezamenlijk met de bezoekers van de expositie een vrouwelijke boom van Jesse in de Cosmic Garden op het universiteitscomplex te maken. Er is ook een catalogus bij de expositie uitgegeven. Het doel van het zomerprogramma is om naast de daadwerkelijke realisatie van een expositie en een serie lezingen met betrekking tot het thema van de expositie een nieuwe input aan de academische feministische theologie te geven. De expositie heeft inmiddels de pers bereikt en de kritieken zijn veelal positief. Er is ook interesse getoond uit de Verenigde Staten (St John the Divine in New York in het kader van een review van Edwina Sandys Christa, en de University of Chicago). Het Catharina Halkes Fonds heeft het mij mogelijk gemaakt schilderijen voor de expositie te maken en de tekst voor de catalogus te schrijven. Meer informatie en kritieken zijn te zien op Facebook (Sylvia Grevel en Institute for Theological Partnership). Ik zal me er voor inspannen de expositie ook naar Nederland te halen. Met een uitnodiging aan Nederlandse kunstenaressen. Door het succes van dit huidige programma hebben prof Lisa Isherwood en Dr Megan Clay van het ITP de kunstenaressen uitgenodigd volgend jaar weer een bijdrage te leveren. Het thema is: Maria / Mirjam. De uitdaging heb ik al aangenomen. Stichting Catharina Halkes Fonds, rekeningnummer NL16 INGB 0000 202462, Tilburg, penningmeester@halkesfonds.nl Secretariaat: Dr. Anne- Claire Mulder, Molenbeekstraat 15, 3521 ET Utrecht Wilt u uw e- mailadres doorgeven aan secretaris@halkesfonds.nl, zodat we u kunnen berichten bijvoorbeeld wanneer we verslagen op de website zetten?