Cursus Boomopbouw en -architectuur Willy Verbeke, 2006 Wat is de architectuur van een boom? Het geheel van de structurele vormen die men kan observeren Het resultaat van het functioneren van de meristemen Evenwicht tussen de interne groeiprocessen en de externe beperkingen van het milieu In deze cursus enkel een theoretische basis Reïteraties Een jonge, onverstoorde boom vertoont de architectuur eigen aan zijn soort het verschijnen van de opeenvolgende vertakkingen is voorspelbaar Elke vertakking vertoont de morfologie en de functies karakteristiek voor de vertakking van deze orde De boom is nog een ondeelbare architecturale eenheid 1
Reïteraties Jonge esdoorn 1 ste orde = stam 2 de orde = belangrijkste takken 3 de orde Kortloten met bloeiwijzen Langloten die blijven leven en de kruin vormen Ondeelbare architecturale eenheid Jonge naaldbomen en jonge populier Reïteraties Sommige assen van hogere orde gaan terug naar het model van de jonge boom De eenheidsboom wordt een collectief van architecturale eenheden 2
Reïteraties Sommige assen van hogere orde gaan terug naar het model van de jonge boom De eenheidsboom wordt een collectief van architecturale eenheden Apicale dominantie Groeivoorkeur voor het topmeristeem Ook controle op de groei van de andere assen, als ze niet te ver van het topmeristeem af liggen Apicale dominantie Sterk in jonge bomen Kan op enkele jaren tijd verdwijnen in de volwassen boom Sterker bij bomen dan bij struiken Wanneer de topscheut is vernietigd zullen één of meerdere takken net onder de top zich oprichten Plantenhormonen : auxines ( cytokinines) 3
Monopodiaal en sympodiaal Monopodiale groei : het topmeristeem van de twijg zet de groei voort (es, esdoorn, den, spar) Sympodiale groei : een van de zijknoppen neemt de functie van topscheut over (Robinia, Sering, viburnum) Apicale dominantie kan in beide gevallen sterk zijn hypotonie De naar onder gerichte knoppen geven stevigere scheuten De kroon kan zo op een evenwichtige manier breder worden Hypotonie en epitonie In oudere takken blijft de hypotonie nabij de top Op het oudere deel komen er reïteraties of epitonie 4
Hypotonie en epitonie Hypotonie : bij jongere bomen en bij oudere bomen nog in het bovenste deel van de kruin De hypotonie wijkt voor de epitonie Enkel zijtakken naar links en naar rechts : amfitonie (Araucaria, Abies) Acrotonie De knoppen aan de basis van een jaarscheut lopen minder uit dan die aan de top Hoe minder zijknoppen uitlopen, hoe sterker de acrotonie Acrotonie is een zelfregelingsmechanisme in de kroon, dat toeneemt met de leeftijd basitonie Knoppen lopen uit onderaan de takken of onderaan de stam Vooral bij struiken Als vb. sterke acrotonie bij es en sterke basitonie bij boerenjasmijn 5
Basitonie is niet het tegengestelde van acrotonie Vuurdoorn met basitonie en acrotonie Centrifugale taksterfte Oudere takken in de schaduw sterven af Van onder naar boven en van binnen naar buiten Sterker en sneller bij lichtboomsoorten Meer in dichte bosbestanden Natuurlijk en gezond verschijnsel Ook reeds bij jonge bomen Centrifugale taksterfte Natuurlijke stamreiniging in dicht fijnsparbestand 6
Centripetale taksterfte Bij oude, aangetaste of verzwakte bomen De top of de uiteinden van de grote takken sterven eerst Eventueel nieuwe reïteraties die het boomleven verlengen Verminderend kroonvolume ontwikkelingsstadia X-as : rekbare tijdsas in jaren Y-as : aantal groeipunten ontwikkelingsstadia Fysiologische leeftijd : afhankelijk van de leeftijd in jaren, de boomsoort en de gezondheidstoestand De volgorde van de stadia ligt vast, de duur niet 7
ontwikkelingsstadia Bomen in verschillende ontwikkelingsstadia kunnen perfect door elkaar heen groeien Robinia Op punt m beginnen de gesteltakken Apicale dominantie is verdwenen Centrifugale taksterfte Beginnende epitonie op de onderste takken Robinia Alle onderste takken zijn verdwenen De epitonie is algemeen 8
Europese lork Ook bij oude naaldbomen verdwijnt de apicale dominantie Robinia Centripetale taksterfte Vele reïteraties Deze boom kan nog een tijd blijven leven, maar gaat in de wilde natuur gewoonlijk snel door concurrentie ten onder New Forest in Zuid-Engeland 9
Rythmische en continue groei Enkele vb. Stengelstructuur schematisch 10
Stengelstructuur realistisch celdelingszone celstrekkingszone celdifferentiatiezone 11