Inventarisatie van het hulpaanbod rond Scheiding en Omgang

Inventarisatie van het hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Floor ten Holder Juni 2009 Rapport 07-0004 l FloHo-av l versie 01

Inhoudsopgave 1. Inleiding 1 2. Over scheiding en omgang..3 3. Aanbod per regio...5 1. Arnhem...5 2. Nijmegen...8 3. Oost Veluwe / Midden IJssel 10 4. Achterhoek.. 13 5. Rivierenland 15 6. Noord Veluwe. 16 7. De Vallei. 18 Bijlage Regio indeling provincie Gelderland...21

1. Inleiding Ouders en kinderen die hulp zoeken voor, tijdens en na de scheiding, kunnen informatie en advies krijgen en gebruik maken van verschillende mogelijkheden zoals bemiddeling, cursussen en individuele hulp. Omgangsbegeleiding is primair een taak van het gemeentelijk jeugdbeleid; de provinciale jeugdzorg komt in beeld bij ernstige bedreigingen van de ontwikkeling van het kind. Vanuit de provincie is een werkgroep Scheiding & Omgang in het leven geroepen. Hierin zitten vertegenwoordigers van jeugdzorginstellingen, gemeenten, Bureau Jeugdzorg, Algemeen Maatschappelijk Werk, de Raad voor de kinderbescherming, kinderrechters in Gelderland en de provincie Gelderland. Het doel van deze werkgroep is de bestaande initiatieven in de Gelderse regio s te bundelen en te kijken waar en hoe deze versterkt of aangejaagd kunnen worden. Gebleken is dat er in de Gelderse regio s wel wat gebeurt rond dit thema, maar de ondersteuning en zorg wordt versnipperd aangeboden en is willekeurig. Dat wil zeggen dat, zowel aan de preventieve- als aan de jeugdzorgkant, niet overal een dekkend aanbod is gericht op hulp en ondersteuning in de verschillende fasen van een scheiding of aansluitend bij de zwaarte van de problematiek. Het is belangrijk dat het aanbod inzichtelijk wordt, zodat duidelijk is waar er hulpaanbod ontbreekt en nog ontwikkeld dient te worden. Daarbij kan door het hulpaanbod expliciet en herkenbaar te maken, er ook beter naar verwezen worden door advocaten, huisartsen en kinderrechters. Spectrum heeft daarom per regio geïnventariseerd wat het bestaande aanbod is. Deze inventarisatie is bedoeld om in de Gelderse regio s te dienen als basis voor een gesprek over het aanbod van hulp bij Scheiding en Omgang en per regio te kijken hoe het hulpaanbod sluitend en dekkend kan worden. In de meeste Gelderse regio s wordt het onderwerp opgenomen in de nieuw af te sluiten convenanten Jeugd tussen provincie en gemeenten en staat op de agenda van de regioplatforms en de ambtelijke en bestuurlijke overleggen. Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 1

Leeswijzer: Toelichting op inventarisatie van het hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Het inventarisatie verslag is als volgt opgezet: 1) De rol/taak van instellingen die voor alle regio s vergelijkbaar is, wordt eerst beschreven. Het betreft Bureau Jeugdzorg, de Raad voor de Kinderbescherming en MEE. 2) Overzicht van het aanbod per regio: Eerst wordt een schema weergegeven: aangegeven staat wie wat doet en een kruisje geeft aan dat zich daar een witte vlek bevindt. In het schema is niet terug te vinden of er aanbod in ontwikkeling is, er staat alleen in welk officieel aanbod er is, of anders een kruisje. Vervolgens volgt een uitleg van het huidige aanbod, wordt aangegeven waar geen aanbod is en afsluitend welk aanbod er in ontwikkeling is. Bij dit laatste kopje kunnen instellingen voor de tweede keer genoemd worden omdat ondanks het huidige aanbod er nog meer in ontwikkeling is, of dat er op het moment geen aanbod is maar dit er wel zal komen. 3) In de bijlage is een plattegrond te vinden met de aangehouden regio indeling voor deze inventarisatie. 2 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

2. Over Scheiding en Omgang Raad voor de Kinderbescherming De kerntaak van de Raad voor de Kinderbescherming is onafhankelijk onderzoek doen en advies geven aan de rechtbank. De rechtbank vraagt de Raad om een onderzoek wanneer bemiddeling in het voorliggende veld geen resultaat heeft opgeleverd. De Raad onderzoekt dan welke regeling, ook op langere termijn, het beste is voor de kinderen. Het kind staat hierbij dus centraal. De Raad rondt zijn onderzoek af met een rapport waarin een onderbouwd advies aan de rechter wordt gegeven. De rechter beslist en kijkt bij zijn/haar beslissing naar het advies van de Raad. Indien tijdens het onderzoek blijkt dat de ontwikkeling van het kind wordt bedreigd, dan zal de Raad op eigen initiatief binnen het lopende onderzoek zich tevens richten op de noodzaak van een kinderbeschermingsmaatregel. Voorheen begon het onderzoek rond scheiding en omgang met (een poging tot) bemiddeling, maar sinds mei 2008 is dit geen taak meer voor de Raad. Bureau Jeugdzorg a) Aanbod Bureau Jeugdzorg in het algemeen Verwijzen naar voorliggende voorzieningen als de hulpvraag licht is. Dit houdt in: gezinssystemen waarin ouders onderling conflicten hebben over de omgang, maar wel (redelijk) coöperatief zijn; daarnaast hebben de kinderen geen ernstige gedrags- en ontwikkelingsproblemen. Indicatiestelling Bureau Jeugdzorg Gelderland: BJzG stelt indicatiebesluiten vast als de hulpvraag zwaarder is en het gaat om: problematische omgangssituaties, problemen in de ouder-kind interacties, gedrags- en ontwikkelingsproblemen van kinderen, (observatie-)vragen over opvoedings- en communicatievaardigheden van ouders, (observatie-) vragen (over veiligheid) in de omgang tussen ouder en kind, ouders die niet goed kunnen samenwerken, ouders die niet willen samenwerken en aan wie omgang door de rechter is opgelegd en/of ouders die niet in staat zijn voldoende draagkracht te verwerven door lichte opvoedingsondersteuning. In het indicatiebesluit is de aard van de problematiek bij het kind en/of ouder(s) en opvoeding beschreven. In de doelen is geformuleerd op wie en waarop de zorg gericht moet zijn. De doelen kunnen betrekking hebben op problemen in het kader van scheiding en omgang. Ambulante zorg kan bijvoorbeeld gericht zijn op verbetering van de omgang tussen ouder en kind, op de vraag of omgang tussen ouder en kind onbegeleid zou kunnen gaan plaatsvinden, op gedragsproblemen van kinderen in samenhang met echtscheidingssituaties of op versterking van opvoedingsvaardigheden van ouders in de (nieuwe) echtscheidingssituatie. b) Begeleiding bij omgangsproblematiek door gezinsvoogden Wettelijk ligt niet duidelijk vast wat de taak en verantwoordelijkheid van Bureau Jeugdzorg is in deze situaties. Formeel bestaat een omgangs-ots niet; in de praktijk komen wel situaties voor waarin onder meer (of voornamelijk) problemen met Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 3

betrekking tot een omgangsregeling aanleiding zijn geweest tot het uitspreken van de ondertoezichtstelling. Ouders zijn in de eerste plaats zelf verantwoordelijk om te zorgen dat hun minderjarige kind contact kan hebben met beide ouders. De gezinsvoogd heeft daarbij een faciliterende en bemiddelende rol. De gezinsvoogd moet aan ouders hulp en steun bieden om bedreigende situaties, voor het kind waarvoor de ondertoezichtstelling is opgelegd, te voorkomen. De uiteindelijke verantwoordelijkheid voor het welslagen van een door de rechter opgelegde omgang ligt bij de ouders; zij moeten er vorm en inhoud geven. De gezagsouder bij wie het kind verblijft is daarbij in het bijzonder verantwoordelijk. Dit betekent niet dat de gezinsvoogd zelf de begeleiding van de ouders in omgangssituaties uitvoert, zoals ook blijkt uit jurisprudentie. Deze kan worden opgedragen en uitgevoerd door een derde. Bij situaties die conflictrijk zijn en waarin ouders moeite hebben met of niet bereid zijn tot samenwerken, is geïndiceerde zorg van toepassing. MEE Gelderland Alle MEE s in Gelderland (MEE Gelderse Poort, MEE Veluwe) blijken vergelijkbaar te handelen in een situatie van scheiding. Voor alle MEE s geldt dat er geen specifiek aanbod is voor Scheiding en Omgang. Wel wordt er in het reguliere aanbod aandacht aan besteed of advies en begeleiding geboden waar nodig. 4 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

3. Aanbod per regio 1. Arnhem Arnhem Voorliggende Voorzieningen Geïndiceerde zorg JHV GGZ MEE Aanbod op het vlak van bemiddeling en omgang Informatie en advies Bemiddeling Omgangs-begeleiding Rijnstad Rijnstad Bemiddeling Lindenhout Omgangsbegeleiding Lindenhout Informatie en advies voor kinderen Rijnstad voor kinderen Lindenhout Hulpverlening voor ouders voor ouders Hulp bij veranderende Praktische hulp Rijnstad Rijnstad Hulp bij veranderende Uitleg huidig aanbod Rijnstad - Project Scheiden en Verder (AMW) Toegang: voor het algemeen maatschappelijk werk kan men zich vrijwillig aanmelden of doorverwezen worden. Voor het project Scheiden en Verder kunnen ouders zich vrijwillig (of met klem geadviseerd) aanmelden of ze worden doorverwezen (door bijv BJz, Kinderrechters, AMK, of door andere trajecten binnen Rijnstad). Aanbod op vlak van bemiddeling en omgang AMW biedt informatie en advies door middel van welzijnstelefoon, inloopspreekuren in verschillende wijken in Arnhem of via de website, Biedt bemiddeling bij een omgangsregeling (dit valt onder het project Scheiden en Verder) Bieden geen omgangsbegeleiding; hiervoor verwijzen ze door naar Humanitas waar dat momenteel opgezet wordt. Aanbod hulpverlening bieden ouders informatie en advies gaan in sommige gevallen individuele gesprekken met kinderen aan (meestal vanaf 7 jaar). Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 5

wanneer kinderen meer hulp nodig hebben worden ze verwezen naar het jeugdteam (schoolgericht maatschappelijk werk)van Rijnstad. Ook wordt er afhankelijk van de situatie doorverwezen naar BJz. Voor praktische hulp over bijvoorbeeld wonen en financiën kunnen ouders terecht bij spreekuren of de welzijnstelefoon. Op moment dat ouder hulp bij veranderende nodig heeft kunnen ze bij een maatschappelijk werker terecht of wordt dit met schoolgericht maatschappelijk werk besproken. Lindenhout Arnhem Toegang Indicatie Aanbod op vlak van S&O Sinds zomer 2008 is in de regio de module Omgangsbegeleiding van start gegaan. Hulpverleningsaanbod De omgangsbegeleiding is er op gericht voorwaarden te creëren voor een duidelijke omgangsregeling voor alle partijen waarin het belang van het kind centraal staat. Dit gebeurt binnen een veilige en kindvriendelijke omgeving voor ontmoeting zonder strijd tussen ouders. Het aanbod is drieledig: 1. Omgangscontacten De omgangscontacten die plaatsvinden tussen het kind en de niet-verzorgende ouder worden begeleid door een ambulant hulpverlener. De begeleide omgang vindt plaats op een voor cliënten neutrale en constante plek. De ondersteuning richt zich zowel op het kind en de niet-verzorgende ouder als op de verzorgende ouder. 2. Bemiddelingscontacten Bemiddelingscontacten zijn contacten met en tussen beide ouders begeleid door één of twee ambulant hulpverleners. Dit kan zowel individueel (tweegesprek met ieder een eigen ambulant hulpverlener) als gezamenlijk (viergesprek). In de tweegesprekken staat centraal de uitleg van de werkwijze, inventarisatie van problemen en knelpunten, verwerken van emoties en het opbouwen van vertrouwen. In de viergesprekken wordt vervolgens aandacht besteed aan herstel van communicatie, doorlopen en oplossen van knelpunten en het leren zien en benoemen van belang van het kind. 3. Kindcontacten Er kunnen kindgesprekken gevoerd worden onder meer om meer zicht te krijgen op het perspectief van het kind. Deze informatie wordt vervolgens weer gebruikt in de bemiddelingsgesprekken en de begeleide omgangscontacten. Omvang aanbod In 2008 kwamen er 62 aanvragen en zijn 33 aanvragen gestart waarvan inmiddels 14 zijn afgerond (in plaats van de ingeschatte 14 trajecten in totaal). 6 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

Geen specifiek aanbod Stichting Thuiszorg Midden Gelderland (JGZ) Hebben geen specifiek aanbod, maar werken wel met project Samen Starten binnen de JGZ (het vroeg signaleren van risico s). Bij meerdere risicofactoren (waaronder een echtscheiding) verlenen ze licht pedagogische ondersteuning en als er een specifieke hulpvraag blijkt te zijn wordt er intensief samengewerkt met AMW en BJz. Hulpverlening Gelderland Midden (JGZ) Pactum Gelderse Roos In ontwikkeling Humanitas Is bezig het project Begeleide Omgangsregeling op te starten. Er wordt gewerkt met vrijwilligers (ervaringsdeskundigen) en zoals bleek in Twente, is er veel vraag naar het project en draagt het bij aan het voorkomen dat gezinnen onnodig in de geïndiceerde hulp terecht komen. De provincie subsidieert het project als gemeenten willen meewerken. Arnhem (heeft toegezegd), Ede, Wageningen en Renkum zijn benaderd. Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 7

2. Nijmegen Nijmegen Voorliggende Voorzieningen Geïndiceerde zorg JHV GGZ MEE Aanbod op het vlak van bemiddeling en omgang Informatie en advies Bemiddeling Omgangs-begeleiding GGD Nijmegen NIM NIM NIM Bemiddeling Omgangsbegeleiding Informatie en advies Individuele/ groepshulp voor kinderen NIM NIM voor kinderen Hulpverlening Individuele/ groepshulp voor ouders NIM voor ouders Hulp bij veranderende Praktische hulp NIM NIM Hulp bij veranderende Uitleg huidig aanbod GGD Nijmegen (JGZ) Toegang: vrijwillig Aanbod: Informatie verstrekking door middel van folders Raad voor de Kinderbescherming en NIM Aan de hand van zorgplan (is met de ouders overeengekomen doel) kan een verpleegkundige een drietal begeleidingsbezoeken brengen. Behandelen zelf niet: verwijzen hiervoor door naar AMW. NIM (AMW) Toegang: vrijwillig Aanbod: informatie en advies bemiddelingsgesprekken bij omgangsregeling begeleide omgangsregeling spel- en praatgroep kinderen van gescheiden ouders praatgroep voor pubers over (echt)scheiding gespreksgroep voor moeders na een verbroken relatie cursus voor gescheiden vaders individuele begeleiding/ gesprekken handreiking gescheiden ouders 8 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

Ketensamenwerking NIM, Bureau Jeugdzorg en Entréa De hulpvragen rond scheiding en omgang komen terecht bij het NIM. Wanneer het lokale niet aanbod afdoende is, worden Entréa en/of de betrokken voogd vanuit BJz ingeschakeld ter ondersteuning. Vanuit Entréa en BJz is dus geen sprake van een officieel aanbod, maar ze worden in overleg met NIM ingezet als nodig. Entréa kan bijvoorbeeld begeleiden in de omgang (bij conflicten tussen ouders, bij ouder-kind interacties en observatiediagnostiek; het gaat hierbij dus niet om begeleide omgang). Omgangshuis: Entréa heeft huisvesting aan het NIM in de weekenden ter beschikking gesteld waar begeleide omgang plaats kan vinden. Aanbod aanvullend op de keten Project ouderschap blijft teamwerk vanuit NIM. Hierbij wordt er voortdurende samenwerking met partners in het veld gezocht. Doel is realiseren van een sluitend arrangement op gebied van S&O dat toegankelijk is voor alle mensen met alle vragen op elk moment van een (echt)scheiding in Nederland. Geen aanbod GGZ Nijmegen Entréa (op deelname aan de ketensamenwerking met NIM en BJz na) In ontwikkeling NIM zorgaanbod (met name begeleide omgang) in alle gemeenten van het werkgebied van het NIM individueel aanbod kinderen meer richten op kinderen in echtscheidingssituaties; specifieker aanbod. Langdurige begeleiding van echtscheidingssituaties is op moment moeilijk te realiseren (in verband met aanbod en financiering) Om de ingezette ontwikkelingen af te ronden is nog ongeveer een jaar nodig. Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 9

3. Oost Veluwe / Midden IJssel Oost Veluwe/ Midden IJssel Aanbod op het vlak van bemiddeling en omgang Voorliggende Voorzieningen Geïndiceerde zorg JHV GGZ MEE Informatie en advies Bemiddeling GGD Gelre IJssel MDVeluwe Bemiddeling Lindenhout MDVeluwe Omgangsbegeleiding Omgangsbegeleiding Lindenhout Hulpverlening Informatie en advies Individuele/ groepshulp voor kinderen Individuele/ groepshulp voor ouders Hulp bij veranderende Praktische hulp MDVeluwe MDVeluwe MDVeluwe MDVeluwe MDVeluwe (Sociaal Raadslieden) Individuele/ groepshulp voor kinderen Individuele/ groepshulp voor ouders Hulp bij veranderende Lindenhout GGNet Zutphen GGNet Zutphen Uitleg huidig aanbod GGD Gelre IJssel (JGZ 4-19) dekt de hele regio Verstrekken folders met tips en handige websites. Ook bestaat er een lespakket over echtscheiding die scholen kunnen gebruiken. (AMW) - Lochem, Zutphen, Voorst Toegang: Vrijwillig Aanbod: Informatie en advies (voorbereiding op echtscheiding, voorkomen van echtscheiding) Hulp en advies bij praktische zaken. Bemiddeling bij tot stand brengen omgangsregeling en bemiddeling bij problemen rond uitvoering ervan. Hulp bij opvoedingsproblemen tijdens en na echtscheiding, bij verwerking echtscheiding, bij vormen nieuwe gezinssituatie. Groepshulp voor kinderen van 10 tot 12 jaar. Groepshulp voor alleenstaand ouderschap. Omgangsbegeleiding hoort niet bij officieel aanbod, maar wordt incidenteel opgepakt door 10 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

Aanvullende opmerkingen vanuit Er is veel behoefte aan een omgangshuis en een partij die de omgangsbegeleiding oppakt. Hulpverlening rond S&O kan goed in de eerste lijn worden opgepakt. AMW is op veel plekken aanwezig en is laagdrempelig; met deze organisaties moet het aanbod worden neergezet, hoeven geen extra s te komen. Problematiek moet altijd in de context bekeken worden: jongerenproblematiek moet niet geïsoleerd worden maar heeft vaak alles te maken met de gezinssituatie. Maatschappelijke Dienstverlening Veluwe (AMW) - Apeldoorn Toegang: Vrijwillig: zelf aanmelden of door middel van doorverwijzingen Aanbod: Volwassenengroep (starten er ongeveer twee per jaar, afhankelijk van vraag): Verwerking Scheiding, als doel heeft het uitwisselen van ervaringen. Kindgroepen Alles is anders voor leeftijden 7-9 en 10-12 jaar. Worden nu geschoold in een nieuwe methode voor deze groepen: KIES. (ongeveer vier groepen per jaar van acht kinderen) Individuele hulp bij het verwerken van echtscheiding, soms gaat het alleen over echtscheiding maar komt ook veel voor dat er verschillende thema s spelen. Bemiddeling bij omgangsregeling waar nodig, hier is geen vastgestelde methodiek voor. Praktische hulp via de Sociaal Raadslieden Informatie: er liggen folders over hun aanbod bij verschillende relevante instanties en er is informatie op de website te vinden. Lindenhout De module Omgangsbegeleiding wordt momenteel opgestart (zie Arnhem voor uitleg) GGnet Zutphen Project Het Kind Centraal van partners naar opvoeders Dit is een groepsgericht behandelaanbod voor complexe echtscheidingszaken. Centraal staat: hoe loods je als ouder(s) je kind goed door de scheiding heen. Bestaat uit twee oudergroepen en één kindgroep (van 6-12 jaar). Ex-partners worden verdeeld over de twee groepen. In totaal komen de groepen zes maal bij elkaar. Geen aanbod Vérian (JGZ- Epe, Heerde, Hattem) Vérian (AMW- Epe, Heerde, Hattem) Geen specifiek hulpaanbod, wel informatie en advies tijdens individuele gesprekken. Verder wordt er heel zelden een bemiddelingsgesprek gevoerd met ouders. Meestal wordt er in zo n situatie doorverwezen naar een mediator. Yunio (Midden-IJssel) Stichting Welzijn Brummen Geen specifiek aanbod, maar maatschappelijk werkers doen wel aan conflicthantering en bemiddeling. Wordt tot op heden gezien als onderdeel van het reguliere werk. Lijn5 Nové Pactum Apeldoorn GGnet Apeldoorn Karakter Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 11

Aanvullende opmerking: Het voorliggend veld in Brummen, Epe en Heerde heeft geen aanbod op het vlak van S&O. In ontwikkeling Vérian JGZ Vanaf mei worden er, in het kader van het CJG, vanuit het AMW, Verian en het Opvoedsteunpunt professionals opgeleid tot KIES coach. Onderdeel van de opleiding is het train de trainers principe, zodat de informatie intern doorgegeven kan worden. Na het afronden van deze opleiding (augustus 2009) zal er zowel groepshulp als individuele hulp op het vlak van S&O gaan plaatsvinden. Vérian AMW Naar aanleiding van de grote vraag (met name vanuit schoolmaatschappelijk werk) is er een training opgezet in gemeente Heerde rond het omgaan met echtscheiding voor kinderen en hun ouders (twee groepen: 4-12 jr en 12-18 jr). In afwachting van de laatste bevestiging vanuit de Raad kan er vanaf mei 2009 van start worden gegaan met de groepen. Stichting Welzijn Brummen Overwogen wordt om mediation als specifiek aanbod te gaan benoemen. 12 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

4. Achterhoek Achterhoek Voorliggende Voorzieningen Geïndiceerde zorg JHV GGZ MEE Aanbod op het vlak van bemiddeling en omgang Informatie en advies Bemiddeling Omgangs-begeleiding AMW IJsselkring AMW IJsselkring Bemiddeling Lindenhout Omgangsbegeleiding Lindenhout Informatie en advies voor kinderen AMW IJsselkring AMW IJsselkring voor kinderen Lindenhout Hulpverlening voor ouders AMW IJsselkring voor ouders Hulp bij veranderende Praktische hulp AMW IJsselkring AMW IJsselkring Hulp bij veranderende Uitleg huidig aanbod Achterhoek Voorzitter werkgroep Scheiding en Omgang in regioplatform Achterhoek Afdeling Thuisbegeleiding aanbod: Informatie en advies in de thuissituatie Observeren en signaleren van knelpunten in de opvoedingsondersteuning Omgangsbegeleiding Afdeling AMW aanbod: Informatie en advies (voorbereiding op echtscheiding, voorkomen van echtscheiding) Hulp en advies bij praktische zaken Bemiddeling bij tot stand brengen omgangsregeling en bemiddeling bij problemen rond uitvoering ervan Hulp bij opvoedingsproblemen tijdens en na echtscheiding, bij verwerking echtscheiding, bij vormen nieuwe gezinssituatie. Groepshulp voor alleenstaand ouderschap. AMW IJsselkring Aanbod: Informatie en advies; Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 13

Begeleiding van ouders om tot een afweging te komen en na het besluit van scheiding samen afscheid nemen en samen of individueel de balans opmaken. Ook hoort hierbij: de omgang met de kinderen voor de toekomst vormgeven. Hulp en bemiddeling bij praktische zaken. Bemiddelingstraject bij vastgelopen omgangsregelingen; Werkwijze: één hulpverlener voor beide ouders onderzoekt of de basis aanwezig is om over een omgangsregeling te praten. Hierbij wordt eerst de naar de kinderen in beeld gebracht (los van de (ex)partnerrol). Vaak vraagt een onverwerkte scheiding (rancune, verbittering)begeleiding in een individueel traject voor een of beide betrokkenen. Hulp bij opvoedingsproblemen door AMW en door opvoedingsondersteuning in vier achterstandswijken in Doetinchem. Begeleiding van samengestelde gezinnen (stiefgezinnen); vaak ook op opvoeding gericht. Individuele begeleiding van kinderen en jongeren die klem zitten, of vastlopen met zichzelf als gevolg van scheiding van ouders. (8 23 jaar). Liefst ingebed in een systeemgericht aanbod. Aanvullende opmerkingen: Aanbod is vraaggericht; dus maatwerk. Zo is er elke dag een inloopspreekuur (8.30-10.00 uur). Er is aandacht voor alle leefgebieden van mensen. Lindenhout Sinds oktober is de module Omgangsbegeleiding van start gegaan (voor uitleg zie regio Arnhem, pagina 4). Geen aanbod Yunio (JGZ 0-4) GGD Gelre IJssel (JGZ 4-19) Geen specifiek aanbod, wel leskist voor scholen rond thema scheiding: 'Met wie woon jij?' Pactum GGNet Zevenaar/ Doetinchem/ Winterswijk In ontwikkeling ; afd. AMW Praatgroepen voor kinderen naar leeftijd (van 8-12 jaar, 12-14 jaar en voor pubers). In de 10 gemeenten gaat jaarlijks één groep van elke categorie van start. Voor 6-8 deelnemers en acht bijeenkomsten. Gespreksgroep voor jongeren van 18-23 jaar op drie plaatsen in het werkgebied. Gespreksgroep voor gescheiden vaders op drie plaatsen in het werkgebied. Gespreksgroep voor gescheiden moeders op drie plaatsen in het werkgebied. Brochure ontwikkelen over aanbod welke verspreid zal worden over alle relevante instellingen. 14 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

5. Rivierenland Rivierenland Voorliggende Voorzieningen Geïndiceerde zorg JHV GGZ MEE Aanbod op het vlak van bemiddeling en omgang Informatie en advies Bemiddeling Omgangs-begeleiding Bemiddeling Omgangs-begeleiding Informatie en advies voor kinderen voor kinderen Hulpverlening voor ouders voor ouders Hulp bij veranderende Praktische hulp Hulp bij veranderende Uitleg huidig aanbod Niet van toepassing. Geen aanbod GGD Rivierenland Mozaïek Welzijn STMR Geen specifiek aanbod, maar: in één op één trajecten wordt er hulp bij omgangsregelingen geboden. groepsaanbod voor gescheiden ouders: bestaat uit zeven bijeenkomsten (doel: ervaringen delen en informatie voorziening) wordt momenteel onderzocht of er belangstelling is voor een groepsaanbod bij pubers. Entréa (op deelname aan de ketensamenwerking met STMR en BJz na; dus geïntegreerd in zorgaanbod) Gelderse Roos Karakter In ontwikkeling Niet van toepassing. Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 15

6. Noord Veluwe Noord Veluwe Voorliggende Voorzieningen Geïndiceerde zorg JHV GGZ MEE Aanbod op het vlak van bemiddeling en omgang Informatie en advies Bemiddeling GGD Gelre IJssel MDVeluwe* Bemiddeling Omgangsbegeleiding Omgangsbegeleiding BJz Informatie en advies voor kinderen MDVeluwe Individuele/groeps -hulp voor kinderen Hulpverlening voor ouders Individuele/groeps -hulp voor ouders Hulp bij veranderende Praktische hulp Hulp bij veranderende Project Kindvriendelijk Scheiden Doel van het project is binnen twee jaar (vanaf december 2008) het percentage kindonvriendelijke scheidingen in de Noord Veluwe verlagen door het realiseren van een sluitend aanbod op het gebied van echtscheiding. Deelnemers projectgroep zijn: MD Veluwe, Icare, GGD Gelre IJssel Pactum Jeugdzorg&Educatie, Bredervoort LSG, Raad voor de Kinderbescherming Zutphen, BJz Gelderland en regio NW Veluwe. Opdrachtgever is regio Noord Veluwe en projectleider komt vanuit BJz Gelderland. Onderstaande geeft net als bij andere regio s weer wat het huidige aanbod is, waar geen aanbod is en wat in ontwikkeling is. De instellingen die aanbod (in ontwikkeling) hebben doen dit ook in het kader van het project. Uitleg huidig aanbod GGD Gelre IJssel Aanbod: informatie, hebben folders over echtscheiding. Maatschappelijke Dienstverlening Veluwe Aanbod: vier groepen voor kinderen (één groep voor 12-16 + drie groepen 6-12). Groepen komen acht keer samen. Doel is ervaringen uitwisselen. 16 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

Groepshulp voor pubers Groepswerk voor ouders Echtscheidingsspreekuur in samenwerking met advocaten. *Omgangsbemiddeling, maar niet onder die officiële naam. BJz Gezinsvoogden nemen nu nog voornamelijk de taak van omgangsbegeleider op zich. Dit wordt overgenomen door zorgaanbieders. Geen aanbod Pactum Bredervoort GGZ Meerkant In ontwikkeling Maatschappelijke Dienstverlening Veluwe Streven is om in alle 6 de gemeenten elk jaar één kindergroep te starten. Programma s en methodieken van NIM inzetten waaronder gekwalificeerde vrijwilligers in kader van begeleide omgang. Pactum en Bredervoort werken samen aan een aanbod rond omgangsbegeleiding: Bredervoort: richt zich op het ontwikkelen van de module omgangsbegeleiding. Pactum: richt zich op het starten van een omgangshuis in najaar van 2009. In het kader van CJG: er wordt momenteel een groep van twaalf hulpverleners vanuit BJz, AMW, Bredervoort en Pactum geschoold om adequate te hulp te kunnen bieden bij opstellen van ouderschapsplan, mediation en hulpverlening gericht op echtscheidingssituaties. Rond september 2009 kunnen de hulpverleners hiermee officieel aan de slag. Informatievoorziening vanuit project Kindvriendelijk Scheiden (door Icare en de GGD) Er is nauwelijks informatie over het project: momenteel (april 2009) wordt een website en foldermateriaal ontwikkeld die kunnen worden verspreid over relevante instellingen. Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 17

7. De Vallei De Vallei Voorliggende Voorzieningen Geïndiceerde zorg JHV GGZ MEE Aanbod op het vlak van bemiddeling en omgang Informatie en advies Bemiddeling MD Veluwe HdS Barneveld Bemiddeling Lindenhout MD Veluwe Omgangsbegeleiding Omgangsbegeleiding Lindenhout Hulpverlening Informatie en advies voor kinderen voor ouders MD Veluwe MD Veluwe Eleos HdS Barneveld HdS Barneveld Individuele/groeps -hulp voor kinderen Individuele/groeps -hulp voor ouders Lindenhout Hulp bij veranderende Praktische hulp Hulp bij veranderende Uitleg huidig aanbod Maatschappelijke Dienstverlening Veluwe (AMW) Aanbod: Spreekuur echtscheiding in samenwerking met advocatenkantoor in Nijkerk en Barneveld: informatie en advies over scheiding op juridisch en psychosociaal vlak. Omgangsbemiddeling: hulp bij het opstellen van ouderschapsplan. Wordt in Ede, Barneveld en Nijkerk aangeboden, maar er wordt nog niet in alle gemeenten veel gebruik van gemaakt. Bij vraag kunnen ze van start gaan. Groepshulp voor kinderen van 7-9 jaar: verwerking van echtscheiding. Er gaat ongeveer twee keer per jaar een groep van 10 kinderen van start. HdS Barneveld (Christelijke organisatie voor zorg en welzijn) Aanbod: Informatieavond: voor ouders. Informatie en advies rond (echt)scheiding: vier keer per jaar. Groepshulp kinderen: voor kinderen van 10-12 jaar. 8-10 kinderen per groep. Momenteel gaan er ongeveer een of twee groepen per jaar van start, maar dit is afhankelijk van de vraag. Het gaat om ervaringen uitwisselen en contact met lotgenoten. 18 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

Groepshulp ouders, ook wel Verder na Echtscheiding. Groep bestaat uit 8-10 mensen en er gaan ongeveer twee groepen per jaar van start. Het gaat om ervaringen uitwisselen en lotgenotencontact. Lindenhout De module Omgangsbegeleiding wordt momenteel opgestart (zie Arnhem voor uitleg). Eleos Aanbod: In Amersfoort wordt cursus JES! gestart (kan worden gevolgd zonder indicatie). Midden en Zuid Gelderland kunnen hiervoor in Amersfoort terecht en Noord Gelderland kan in Zwolle terecht. Bestaat uit: kindgroepen en ouderbijeenkomsten, eventueel kunnen grootouders zich ook intekenen voor bijeenkomsten. In mei gaat er in Amersfoort één groep van start met acht kinderen en een daarbij horende oudergroep. Op moment dat er veel aanvragen vanuit regio Vallei specifiek komen kan daar ook zo n groep worden gestart, anders blijft het Amersfoort. Werken vraaggericht; naarmate er meer vraag is, meer groepen van start. Geen aanbod Yunio (JGZ 0-4) Hulpverlening Gelderland Midden (JGZ 4 19) GGD Gelre IJssel (JGZ 4 19) Pactum Karakter In ontwikkeling MD Veluwe: Humanitas: Bezig met het opzetten van groepshulp voor pubers, naar aanleiding van succesvolle pilot in de Noord Veluwe. Is bezig het project Begeleide Omgangsregeling op te starten, voor uitleg: zie regio Arnhem. Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 19

20 Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang Spectrum, CMO Gelderland

Bijlage Regio indeling provincie Gelderland Spectrum, CMO Gelderland Inventarisatie hulpaanbod rond Scheiding en Omgang 21