09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 1

Afhandeling van schade n.a.v.... 2 Boorddocumenten: alle kleuren van de regenboog... 2 Gelijkvormigheidsattest... 2 Inschrijvingsbewijs... 3 De groene kaart... 3 Schadeafhandeling bij ongeval met een buitenlands voertuig... 3 Wat wordt precies bedoeld met de term autoverzekering... 4 Verplichte aansprakelijkheidsverzekering... 4 Eigenaar is verzekeringsplichtige... 4 Het begrip motorrijtuig... 4 Verzekeringsplicht: deelneming aan het verkeer... 5 Verzekeringsplicht: openbare weg en openbare plaats... 5 Dekking burgerrechtelijke aansprakelijkheid... 6 Aard van de (burgerrechtelijke) aansprakelijkheid... 6 Onderscheid met andere verzekeringen... 6 Verzekerde personen... 8 Geen dekking bij diefstal, geweldpleging en heling... 9 Het gemeenschappelijk motorwaarborgfonds... 10 Omvang gedekte schade... 10 Rechtstreekse vordering... 12 Schadeafhandeling van een ongeval veroorzaakt in dronken toestand... 12 Niet-tegenstelbaarheid verweermiddelen... 12 Verhaalsrecht op eigen verzekerde... 13 Bijzonder vergoedingsstelsel voor zwakke weggebruikers... 13 Zwakke weggebruikers... 13 WAM-verzekeraar hoofdelijk... 13 Betrokken motorrijtuig... 13 Verhaalsrecht 29bis WAM... 14 Gemeen aansprakelijkheidsrecht blijft... 14 Bijzonder vergoedingsstelsel voor kettingbotsingen... 14 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 1

AFHANDELING VAN SCHADE N.A.V. HET GEBRUIK VAN MOTORRIJTUIGEN Velen onder ons gebruiken dagelijks de wagen. Weinigen zijn op de hoogte hoe het nu allemaal precies in elkaar zit met de boorddocumenten, de verschillende soorten verzekering en de schadevergoeding bij ongeval. Is het echt zo dat we als zwakke weggebruiker aanspraak kunnen maken op een ruimere vergoeding? Smelten onze kansen op schadevergoeding als sneeuw voor de zon bij een ongeval met een buitenlands voertuig? Kunnen we alle hoop laten varen bij een aanrijding met een nietverzekerd voertuig of erger nog na vluchtmisdrijf of wanneer een bestuurder om reden van een toevallig feit niet langer aansprakelijk kan gesteld worden voor het ongeval? Hoe raken we concreet aan onze centen bij de verzekeraar van de aansprakelijke bestuurder? Valt de schaderegeling te ontwarren bij een kettingbotsing? Betaalt mijn autoverzekering de schade veroorzaakt door zoon- of dochterlief na een kort ritje met papa s auto of belt die best zijn familiale verzekering? Kan een autoverzekeraar weigeren de schade te vergoeden indien de aansprakelijke bestuurder zijn verzekeringspremie niet heeft betaald? Komt mijn autoverzekeraar tussen ook wanneer ik in dronken toestand een ongeval veroorzaak? Dit zijn slechts enkele aspecten, die verband houden met het gebruik van onze metalen heilige koe, waarop hierna beknopt een antwoord wordt gegeven. Enkel de hoofdlijnen komen aan bod, waarbij de juridische complexiteit achterwege wordt gelaten voor een goed begrip. Dit brengt met zich mee dat de zaken soms juridisch ongenuanceerd zijn vermeld. BOORDDOCUMENTEN: ALLE KLEUREN VAN DE REGENBOOG In een modaal handschoenkastje zijn naast de zonnenbril en snoepjes minstens een witte, een groene en een roze kaart te vinden. Dit zijn de meest kleurrijke onder de boorddocumenten. Om volledig in orde te zijn bij een (politie)controle kan een bestuurder best in staat zijn om naast zijn identiteitskaart en rijbewijs ook het bewijs van technische keuring voor te leggen. Dit bewijs van technische keuring is vereist van zodra de wagen vier jaar of ouder is. Vanaf dan is een jaarlijkse keuring, waarvoor de eigenaar van het voertuig een uitnodiging ontvangt, verplicht. Om toegelaten te zijn tot het verkeer is een groen keuringsattest vereist. Een rood keuringsattest is in de regel slechts voor een zeer beperkte periode geldig en legt in bepaalde gevallen een verbod tot het verkeer op. Eens de redenen voor het afleveren van het rode keuringsattest zijn hersteld, kan na herkeuring een groen keuringsbewijs bekomen worden. Gelijkvormigheidsattest De witte kaart is het gelijkvormigheidsattest. Dit attest vergezelt het voertuig tot het onder de spreekwoordelijke sloophamer gaat, ook al wisselt het voertuig van eigenaar. Het gelijkvormigheidsattest wordt afgeleverd door de distributeur van het automerk en garandeert de eigenaar dat het voertuig voldoet aan de reglementering inzake goedkeuring van voertuigen. Vanaf 1.12.06 moet een professionele verkoper u ook een Car-Pass bezorgen. Dit is een officieel document dat u garandeert dat de kilometerstand van het voertuig correct is. 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 2

Inschrijvingsbewijs De roze kaart is het inschrijvingsbewijs van de wagen. Dit is als het ware de identiteitskaart van de wagen. De Dienst voor Inschrijving van Voertuigen (kortweg DIV) houdt een register waarin alle motorvoertuigen en motorfietsen zijn geregistreerd. Nadat de wagen is ingeschreven, ontvangt de eigenaar een inschrijvingsbewijs samen met een nummerplaat. Hierbij mag niet uit het oog worden verloren dat ook aanhangwagens in bepaalde gevallen afzonderlijk moeten worden ingeschreven en verzekerd. Vanaf een maximale toegelaten massa (kortweg MTM) van 500 kg wordt een aanhangwagen juridisch immers gezien als een motorrijtuig en geldt de verzekeringsplicht 1. In de regel is een aanhangwagen tot MTM 750 kg mee verzekerd onder polis van het trekkend voertuig. Vanaf een MTM hoger dan 750 kg moet de aanhangwagen apart worden ingeschreven en verzekerd (en gekeurd uiteraard). De inschrijving van een voertuig is pas mogelijk nadat voorafgaand een WAM-verzekering is gesloten. Op die manier houdt men controle op de naleving van de verzekeringsplicht. De groene kaart De groene kaart geldt als bewijs dat het voertuig geldig is verzekerd door een verplichte motorrijtuigenverzekering. Het wordt afgeleverd door de verzekeringsonderneming waarbij het voertuig is verzekerd in burgerrechtelijke aansprakelijkheid 2. Dit geldt zelfs als internationaal verzekeringsbewijs voor de landen aangesloten bij het zogenaamde groene kaartstelsel. Dit zijn intussen meer dan 45 landen, waaronder minimaal landen van de Europese Unie, plus Noorwegen, Ijsland en Liechtenstein (zogenaamde EERlanden). Het formaat, de kleur, de taal en de vermeldingen moeten in overeenstemming zijn met het model zoals neergelegd bij de Economische Commissie voor Europa van de Verenigde Naties. De groene kaart is pas geldig, nadat ze is ondertekend door de verzekeraar van het voertuig. SCHADEAFHANDELING BIJ ONGEVAL MET EEN BUITENLANDS VOERTUIG Boven werd al vermeld dat de groene kaart geldt als internationaal verzekeringsbewijs. Wanneer zich nu in België een ongeval voordoet tussen een Belgisch voertuig en een buitenlands voertuig (van een van de lidstaten van het groene kaartstelsel) kan de benadeelde zich richten tot het Belgisch Bureau voor Autoverzekeraars te Brussel. Zij betalen de benadeelde en zorgen er dan voor dat het schadegeval verder wordt afgehandeld met de verzekeraar van het aansprakelijke buitenlandse voertuig. Voor de benadeelde wordt het ongeval m.a.w. afgehandeld volgens Belgisch recht zoals het geval zou zijn bij een ongeval met een Belgisch voertuig. Men wil op die manier benadeelden beschermen tegen de risico s verbonden aan reizende voertuigen. Er gelden bijzondere wettelijke bepalingen voor de afhandeling van ongevallen die zich voordoen in het buitenland waarbij een Belgisch voertuig betrokken raakt. Om het zogenaamde reizend slachtoffer maximaal tegemoet te komen bij de schadeafhandeling, 1 Zie pagina 4 (verplichte aansprakelijkheidsverzekering BA voor motorvoertuigen incl aanhangwagens) 2 Zie pagina 4 (verplichte aansprakelijkheidsverzekering BA) 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 3

bestaat ook hier de mogelijkheid in België een schaderegelaar aan te spreken die optreedt in naam en voor rekening van de verzekeraar van het buitenlandse voertuig. Het schadegeval kan via bijzondere wettelijke bepalingen buitengerechtelijk worden geregeld. Wanneer een minnelijke regeling op die manier niet mogelijk zou zijn en een gerechtsprocedure moeten worden opgestart, laten bijzondere wettelijke bepalingen toe om de verzekeraar van het buitenlandse voertuig in België voor de rechtbank te brengen. De regelen van het internationaal privaatrecht zullen dan het toepasselijke recht aanduiden op basis waarvan het dossier moet worden beoordeeld door de rechtbank. WAT WORDT PRECIES BEDOELD MET DE TERM AUTOVERZEKERING Het is niet altijd duidelijk wat wordt bedoeld met de term autoverzekering. Wat wordt nu precies gedekt door welke verzekering en welke verzekering is nu verplicht af te sluiten en welke niet. Verplichte aansprakelijkheidsverzekering In België is het (zoals in de andere landen van de Europese Unie) verplicht om een aansprakelijkheidsverzekering voor motorrijtuigen af te sluiten. Dit is de zogenaamde BA-Motorrijtuigen. De bepalingen zijn omschreven in de Wet Aansprakelijkheid Motorrijtuigen van 21 november 1989 (kortweg WAM). Eigenaar is verzekeringsplichtige De eigenaar van het motorrijtuig is verplicht deze verzekering af te sluiten. Dit belet uiteraard niet dat een andere persoon dan de eigenaar (verzekeringsplichtige) de verzekering zou afsluiten. De verzekeringsplicht van de eigenaar is in dat geval geschorst tot zolang de overeenkomst gesloten door de andere persoon van kracht blijft. Het begrip motorrijtuig Onder motorrijtuig wordt verstaan: de rij- of voertuigen, bestemd om zich over de grond te bewegen en die door een mechanische kracht kunnen worden gedreven, zonder aan spoorstaven te zijn gebonden. Tuigen om zich over het water (bv motorboot) of in de lucht (bv vliegtuig of helicopter) voort te bewegen zijn m.a.w. uitgesloten. Een auto, een motorfiets, bepaalde soorten bromfietsen, een pocketbike, een quad, een trike, een segway en een elektrische step zijn dan weer voorbeelden van motorrijtuigen die aan de verzekeringsplicht van de WAM zijn onderworpen. Gezien een kraan, een betonmolen of een autowrak in de regel niet bedoeld zijn om zich ermee voort te bewegen over de grond, kunnen zijn in principe niet aanzien worden als motorrijtuig bedoeld onder de WAM. Zoals al aangegeven zijn sommige aanhangwagens te aanzien als motorrijtuig en bijgevolg onderworpen zijn aan de verzekeringsplicht. In de regel wordt evenwel alles wat aan het rij- of voertuig is gekoppeld aanzien als één rijtuig ten overstaan van de WAM-verzekeraar van het trekkend voertuig. Dit betekent concreet dat aanhangwagens, opleggers, caravans, gesleepte motorrijtuigen in de regel gedekt zijn onder de WAMverzekering van het trekkend voertuig. 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 4

Motorrijtuigen van bepaalde overheden en publiekrechtelijke rechtspersonen (bv De Lijn) zijn vrijgesteld van deze verzekeringsplicht. Zij moeten zelf instaan voor de schadeafhandeling als gevolg van het gebruik van deze motorvoertuigen en als het ware zelf optreden als verzekeraar. Verzekeringsplicht: deelneming aan het verkeer De verzekeringsplicht geldt voor deelneming van een voertuig aan het verkeer op de openbare weg of een openbare plaats. De verzekeringsplicht geldt dus niet voor priveterreinen, alhoewel ook voor deze terreinen in bepaalde omstandigheden dekking zal worden verleend door de verzekeraar van een geldig verzekerd voertuig. De verzekeringsplicht verschilt m.a.w. van de verzkeringsdekking. Voor werktuigen (vb vrachtwagen met kraan) moet een onderscheid worden gemaakt tussen (1) het gebruik van het werktuig in het verkeer (verkeersrisico) en (2) als werktuig in de strikte zin (bedrijfsrisico). Enkel indien het werktuig op een openbare weg of een openbare plaats schade veroorzaakt op een wijze die karakteristiek is voor schadeveroorzaking in het verkeer zal de WAM-verzekering tot dekking gehouden zijn. Dit is ondermeer het geval voor schade veroorzaakt tijdens het laden en lossen van een vrachtwagen, wanneer deze een maneuver uitvoert met het oog op het lossen of zelfs wanneer de laadbak kantelt en schade veroorzaakt. Verzekeringsplicht: openbare weg en openbare plaats Art. 28 Wegverkeerwet definieert openbare plaats als volgt: de openbare weg, de terreinen toegankelijk voor het publiek en de niet-openbare terreinen die voor een zeker aantal personen toegankelijk zijn. Het begrip openbare plaats is dus veel breder dan het begrip openbare weg. Onder terreinen worden ook plaatsen verstaan die geen wegen of straten zijn. Hierbij kan bijvoorbeeld gedacht worden aan (ondergrondse) parkings, voor publiek toegankelijk parkeergarages of parkeerterreinen van grootwarenhuizen. Met niet-openbare terreinen die voor een zeker aantal personen toegankelijk zijn worden plaatsen bedoeld die niet voor het algemeen publiek opengesteld zijn, maar slechts voor bepaalde categorieën van personen toegankelijk zijn. Specifiek voor het verkeer kan hierbij bijvoorbeeld gedacht worden aan volgende categorieën: voetgangers, fietsers, ruiters, vrachtwagens, enz. Een beperkt openbaar karakter blijft hierbij wel vereist. In ieder geval heeft openbare weg (voie publique) een ruimere betekenis dan weg (route) waarbij het niet alleen doelt op de voor het voertuigenverkeer ingerichte wegen, maar ook op alle wegen, straten, paden, aardewegen,wegels en domeinen die voor het (publiek) verkeer openstaan. Aan het begrip openbare weg moet bijgevolg zijn letterlijke of normale betekenis worden gegeven. Het is evenwel bijzonder onduidelijk welke criteria in rekening moeten gebracht worden om te kunnen spreken van een normale begripsinvulling. Hoewel geen van hierna opgenoemde elementen op zich geldt als voldoende criterium, kunnen volgende factoren meespelen in de vrije feitelijke appreciatie van de rechter: bestemming van de weg 3, effectieve algemene toegankelijkheid 4, ondubbelzinnig openbaar uitzicht 5, 3 Denk aan wegen bestemd voor verkeer, zodat een bos of akker uitgesloten zijn. Bovendien moet het gebruik van deze wegen ertoe strekken om zich te verplaatsen. 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 5

onafhankelijk van het eigendomsrecht of toegangscontrole 6 Een weg in privaat bezit kan dus een openbare weg zijn, omdat deze met uitdrukkelijke of stilzwijgende toestemming van de eigenaar ondubbelzinnig openstaat voor het algemeen publiek. Het gebruik door het publiek tegen het verbod van de eigenaar in (vb. door het negeren van hek, omheining, slagboom, opschrift ) maakt de weg daarentegen niet tot een openbare weg. De klemtoon mag evenmin worden gelegd op de af-/aanwezigheid van enige signalisatie of afsluiting om hieruit het privé-karakter af te leiden. Zoniet zouden alle wegen behoudens tegenbewijs als openbare weg worden aanzien. Het feit dat een weg slechts leidt naar één woning, zelfs doodlopend is, uitmondt op privaat terrein of geen officiële benaming heeft, is evenmin doorslaggevend om het al dan niet openbaar karakter van de weg te bepalen. Specifiek voor parkings is toegangscontrole, het al dan niet betalend karakter noch het feit dat deze is voorbehouden voor cliënteel doorslaggevend. De openbare bestemming van een weg is een feitenkwestie, waarover de rechter autonoom oordeelt. Samenvattend zou een openbare weg kunnen worden omschreven als iedere weg, opengesteld voor het verkeer (te land), onafhankelijk van de officiële benaming, het uitzicht en het eigendomsrecht, waarop het publiek in het algemeen toegelaten is om er te komen of er minstens geduld wordt om zich te verplaatsen. Dekking burgerrechtelijke aansprakelijkheid Aard van de (burgerrechtelijke) aansprakelijkheid De WAM-verzekering dekt de burgerrechtelijke aansprakelijkheid voor de schade die het motorrijtuig heeft veroorzaakt. De aansprakelijkheid van de verzekerde kan zowel contractueel, quasi-delictueel als buitencontractueel zijn. Zo is de buitencontractuele aansprakelijkheid gedekt van de verzekerde voor eigen daad (vb. Eigenaar/verzekerde begaat als bestuurder zelf een fout en veroorzaakt een ongeval), voor andermans daad (bv. werkgever wegens de fout van zijn werknemer, bestuurder van een motorrijtuig) of voor zaken die men onder zijn bewaring heeft (vb. Eigenaar/bewaker van de wagen die door een gebrek een ongeval veroorzaakt). Ook wanneer ouders op grond van art. 1384,2 B.W. aansprakelijk worden gesteld voor de door hun minderjarig kind veroorzaakte schade, is dit in de regel gedekt onder de WAM-verzekering. (bv. kind in de auto zet de handrem uit waardoor de auto een ongeval veroorzaakt). Onderscheid met andere verzekeringen De verplichte aansprakelijkheidverzekering WAM moet duidelijk worden onderscheiden van de verschillende andere verzekeringen die verband kunnen houden met het gebruik van de wagen. 4 Zelfs als zouden bepaalde categorieën van weggebruikers uitgesloten worden van het gebruik vb. geen fietsers op autosnelweg. 5 Bv. een geasfalteerde weg die de indruk gaf een oprit te zijn naar een appartementsgebouw en garageboxen zonder dat enig verkeersbord is aangebracht, behoudt het openbaar karakter. 6 Bv. een winkel-wandelstraat met voor inwoners privé-toelatingskaart voor in- en uitrijden is een openbare weg. 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 6

Private eigen schadeverzekering omnium - bestuurdersverzekering De WAM-verzekering dekt in essentie de aantasting van het vermogen van de verzekerde door het risico dat deze omwille van zijn aansprakelijkheid ertoe gehouden is de schade opgelopen door de benadeelde derde te vergoeden. Zij verschilt hiermee essentieel met de private eigen schadeverzekering (zogenaamde omnium - of casco -verzekering). Deze vergoedt immers de eigen schade opgelopen door de verzekerde door diens eigen fout. Er is m.a.w. geen aansprakelijke derde partij in het spel. (bv. een bestuurder rijdt wegens eigen onvoorzichtigheid tegen een paaltje de omniumverzekering zal overeenkomstig polisvoorwaarden, eventueel onder aftrek van een vrijstelling of franchise, de schade aan het verzekerde voertuig vergoeden. Voor eventuele schade aan het paaltje, aangenomen in eigendom van een derde schadelijder, zal dan weer de BA-verzekering WAM tussenkomen.). Voor het opgelopen lichamelijk letsel, ook bij eigen fout van de verzekerde bestuurder, is het mogelijk een zogenaamde bestuurdersverzekering af te sluiten. Dit zou dan ongenuanceerd de omnium voor het lichamelijk letsel van de bestuurder kunnen genoemd worden. Hierbij wordt dan bijvoorbeeld (ruimer dan de tussenkomst van de mutualiteit) dekking verleend voor ziekenhuis-, invaliditeit- en revalidatiekosten of de economische schade wegens (tijdelijke) arbeidsongeschiktheid. Rechtsbijstandsverzekering De rechtsbijstandvezekering is een niet verplichte schadeverzekering. Ongenuanceerd omschreven, verzekert zij de verzekerde tegen de aantasting van zijn vermogen doordat deze kosten zou moeten maken voor het voeren van een gerechtelijke procedure of expertise al dan niet met bijstand van een advocaat. Hierbij kan bijvoorbeeld worden gedacht aan de kosten voor strafrechtelijke verdeding n.a.v. inbreuken op de verkeersregels (vb. snelheidsovertreding waarvoor de bestuurder gedagvaard werd voor de politierechtbank) of kosten om burgerlijk verhaal in te stellen tegen de aansprakelijke van een ongeval waarbij de verzekerde (lichamelijke of materiële) schade heeft geleden. Deze verzekering vergoedt m.a.w. onder geen enkel beding schade aan een derde. Verzekering voor pechverhelping Een verzekering voor pechverhelping (bv. Touring, VAB) biedt de verzekerde extra waarborgen na ongeval of panne. Dit heeft niets te maken met aansprakelijkheid, maar koppelt terug naar de contractueel omschreven diensten/verbintenissen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan herstelling van het voertuig, takelen naar dichtsbijzijnde garage, thuisbrengen van bestuurder en passagier, terbeschikkingstelling van een vervangwagen... Familiale verzekering De WAM-verzekering moet ook duidelijk onderscheiden worden van de familiale verzekering. Een eerste essentieel verschilpunt is het niet-verplichte karakter van deze gezinsaansprakelijkheidsverzekering. De gezinsaansprakelijkheidsverzekering dekt daarnaast in de regel de buitencontractuele burgerrechtelijke aansprakelijkheid. De familiale verzekeraar is evenwel niet gehouden dekking te verlenen voor aansprakelijkheden die gedekt zijn door een verplichte aansprakelijkheidsverzekering zoals bijvoorbeeld de WAM-verzekering. 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 7

Verzekerde personen Enigszins ongenuanceerd kan worden gezegd dat de WAM-verzekering de burgerrechtelijke aansprakelijkheid dekt van de verzekeringsnemer, de eigenaar, de houder en de bestuurder van het verzekerde voertuig alsmede van degene die in het motorrijtuig worden vervoerd. De verzekeringsnemer De verzekeringsnemer is degene die zich bij de verzekeringsovereenkomst verbindt ten aanzien van de verzekeringsmaatschappij. Zoals gezegd is dit niet noodzakelijk de eigenaar van het voertuig. De eigenaar De eigenaar is diegene die het voertuig bezit op grond van een wettige titel. De bestuurder Als bestuurder moet worden aanzien al wie een voertuig bestuurt, of trek-, last- en rijdieren of vee geleidt of bewaakt. Niet alleen diegene die het stuurwiel bedient, maar ook diegene die het voertuig (al dan niet gewild) in beweging brengt moet als bestuurder aanzien worden. De houder De houder van het verzekerde voertuig is diegene die de feitelijke heerschappij over de zaak uitoefent. Hierbij kan worden gedacht aan iemand die van zijn vriend, verwant of werkgever het gebruik van een wagen heeft ontvangen dienstig voor privé-gebruik. De vaststelling van bedoelde materiële heerschappij is een feitenkwestie. De in het voertuig vervoerde personen Ook de aansprakelijkheid van de in het voertuig vervoerde personen is verzekerd. Dit geldt uiteraard slechts voor zover door hun handelen het ongeval met het voertuig is gebeurd. De werkgever Op grond van bijzondere wettelijke bepalingen kan een werknemer slechts in geval van opzet, zware fout of gebruikelijke lichte fout aansprakelijk worden gesteld. In alle andere gevallen is de werknemer niet persoonlijk aansprakelijk. Slachtoffers zouden dan bij gebrek aan aansprakelijkheid geen vergoeding bekomen van de WAM-verzekeraar. De werkgever blijft evenwel aansprakelijk voor de fouten van zijn werknemer. Wanneer de werkgever aansprakelijkheid oploopt door de fouten van zijn werknemer bij het besturen van een voertuig gedekt onder de WAM-verzekering en de werknemer vrijuit gaat o.g.v. voormelde wettelijke bepaling, blijft de aansprakelijkheid van de werkgever gedekt onder de WAM-verzekering. De benadeelde zal dus vergoed worden door de WAM-verzekeraar. 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 8

De vrijwilligersorganisatie Hierbij mag nog worden opgemerkt dat de vrijwilligersorganisatie als verzekerde zal worden aanzien, gezien de vrijwilliger op grond van bijzondere wettelijke bepalingen vrijgesteld is van aansprakelijkheid. Op die manier krijgt het slachtoffer toch vergoeding van de WAM-verzekeraar van het voertuig dat het ongeval heeft veroorzaakt door toedoen van de vrijwilliger. Leverancier van ketting, tros, touw, stang of andere benodigheid voor het slepen Tenslotte mag nog worden vermeld dat wanneer het verzekerde rijtuig om het even welk motorrijtuig met pech sleept, de dekking wordt uitgebreid tot de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van diegene die in dat geval de ketting, de tros, het touw, de stang of enige andere benodigheid voor het slepen heeft geleverd. De dekking strekt zich in dit specifieke geval zelfs uit tot de schade veroorzaakt aan het gesleepte voertuig. Geen dekking bij diefstal, geweldpleging en heling Algemeen De WAM-verzekering is niet gehouden om de burgerrechtelijke aansprakelijkheid te dekken van hen die zich door diefstal, geweldpleging of heling de macht over het motorrijtuig hebben verschaft. Ook gebruiksdiefstal valt onder de uitsluiting van de dekking onder de WAM-verzekering. Joyriding In dit geval mag worden gewezen op een bijzonder aspect m.b.t. de aansprakelijkheid van de ouder voor de door hun minderjarige kinderen veroorzaakte schade. Eerder werd al verduidelijkt dat de familiale verzekeraar in de regel niet tot tussenkomst kan gehouden zijn indien de aansprakelijkheid dient gedekt te zijn door een verplichte aansprakelijkheidsverzekering. Er werd eveneens al toegelicht dat in de regel de WAMverzekering de aansprakelijkheid dekt van de ouders voor de door hun minderjarige kinderen veroorzaakte schade. Wanneer nu evenwel (de minderjarige) zoon- of dochterlief buiten medeweten van hun ouders een motorrijtuig besturen vooraleer zij hiervoor de wettelijk vereiste leeftijd hebben bereikt zou dit kunnen gezien worden als gebruiksdiefstal (of zogenaamde joyriding). Dit betekent m.a.w. uitgesloten van dekking onder de WAM-verzekering. In de regel zou de familiale verzekeraar niet tot tussenkomst gehouden zijn, gezien de aansprakelijkheid moest gedekt zijn door een verplichte aansprakelijkheidsverzekering. Opdat de benadeelde toch vergoed zou worden, is voorzien dat deze uitsluiting in dit bijzonder geval van joyriding niet kan worden ingeroepen. De schadegevallen ingevolge joyriding, diefstal of geweldpleging door de bedoelde verzekerden zullen bijgevolg gedekt worden door de gezinsaansprakelijkheidsverzekeraar. De familiale verzekering is dan in deze bijzondere hypothese als het ware een aanvulling op de WAM-verzekering, zonder hierdoor zelf te kunnen beschouwd worden als een WAM-verzekering. De familiale verzekering dekt immers in de regel geen aansprakelijkheid waartoe een bepaald motorrijtuig aanleiding kan geven. 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 9

Het gemeenschappelijk motorwaarborgfonds Zoals gezegd vergoed de WAM-verzekering in de regel enkel n.a.v. vastgestelde aansprakelijkheid van de verzekerde. In bepaalde gevallen zou het slachtoffer evenwel zonder vergoeding blijven. Denk bijvoorbeeld aan de toestand waarin voor het motorrijtuig geen verzekering is afgesloten (verzekeringsplicht werd niet nageleefd), het ongeval werd veroorzaakt door een dief met een gestolen motorrijtuig, de identiteit van het motorrijtuig dat het ongeval heeft veroorzaakt is onbekend gebleven (bv. omwille van vluchtmisdrijf) of wanneer de bestuurder van het ongeval vrijuit gaat omwille van een toevallig feit in zijn hoofde waardoor zijn aansprakelijkheid komt te vervallen (bv. plots bewustzijnsverlies achter het stuur, ijzel of olie op het wegdek waardoor de auto slipt). Opdat het slachtoffer van een dergelijk verkeersongeval niet zonder vergoeding zou blijven, kan onder bepaalde wettelijk omschreven voorwaarden schadevergoeding worden bekomen via het gemeenschappelijk motorwaarborgfond (kortweg GMWF). Ondermeer in voormelde gevallen (en in nog andere wettelijk omschreven gevallen) zal het fonds het slachtoffer schadeloos stellen. Je zou het GMWF kunnen omschrijven als een soort spaarpot, opgebouwd door iedereen die een WAM-verzekering heeft afgesloten. De WAM-verzekeraar stort immers een deeltje van de verzekeringspremie in dit schade- /waarborgfonds. Het GMWF vergoed in de regel alle door het slachtoffer geleden schade, zowel materieel als lichamelijk. In geval van een niet-geïdentificeerd voertuig wordt in de regel enkel lichamelijk letsel vergoed. Indien evenwel het GWMF gehouden is tot vergoeding van aanzienlijk lichamelijk letsel kan ook materiële schade onder bijzondere voorwaarden vergoed worden. Nadat het GMWF is tussengekomen, betekent dit niet noodzakelijk dat de niet-verzekerde of de bestuurder van het ongekende motorrijtuig er zondermeer vanaf komt. Het GMWF heeft immers een verhaalsrecht en zal zijn kosten/uitgaven trachten te recuperen op de aansprakelijken. Omvang gedekte schade Materieel, moreel en lichamelijk In de regel wordt zowel materiële, morele als lichamelijke schade vergoed door de WAMverzekering. Hierin is begrepen de schade toegebracht aan personen die, onder welke titel ook, worden vervoerd door het verzekerde voertuig. In de regel is de dekking voor schade uit lichamelijk letsel onbeperkt 7. De dekking voor stoffelijke schade kan beperkt worden tot minimum 100 miljoen EUR. Bestuurder verzekerde voertuig in de regel uitgesloten Enkel de bestuurder van het verzekerde voertuig kan van vergoeding worden uitgesloten wanneer deze geen lichamelijk letsel heeft opgelopen, m.a.w. enkel stoffelijk schade heeft geleden. De uitsluiting van de bestuurder moet uitdrukkelijk in de verzekeringspolis voorzien zijn. Indien de bestuurder lichamelijk letsel heeft geleden, moet ook de door hem geleden materiële schade vergoed worden. De bestuurder van een derde (ander dan het verzekerde) schadelijdend voertuig is steeds vergoedingsgerechtigde. 7 De Koning zou evenwel, bij een besluit vastgelegd in de Ministerraad, deze waarborg kunnen beperken tot een minimumbedrag van 100 miljoen EUR per schadegeval 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 10

Geografisch: EER Enigszins ongenuanceerd kan gesteld worden dat geografisch dekking wordt verleend voor ongevallen die zich hebben voorgedaan in de landen van de EER. Verzekerd voertuig uitgesloten De schade veroorzaakt aan het verzekerde voertuig zelf is uitgesloten van dekking onder de WAM-verzekering afgesloten voor dat (verzekerde) voertuig. Zoals al eerder opgemerkt, geldt de uitsluiting niet voor schade aan het (verzekerde) gesleepte rijtuig. Ritten en wedstrijden uitgesloten De schade voortvloeiend uit de deelneming van het verzekerde voertuig aan snelheids-, regelmatigheids- of behendigheidsritten of wedstrijden, waartoe van overheidswege verlof is verleend zijn van dekking uitgesloten. De uitsluiting heeft dus enkel betrekking op ritten en wedstrijden waarvoor een vergunning is verleend. Bedoelde ritten of wedstrijden vereisen een competitie-element en een minimum aan organisatie. Verzekerde goederen in de regel uitgesloten De schade aan het door het verzekerde voertuig vervoerde goederen kan in de regel uitgesloten worden van de dekking. Deze uitsluiting geldt niet voor de persoonlijke kleding en bagage van de vervoerde personen in het verzekerde voertuig. Zij kunnen hiervoor aanspraak maken op een vergoeding van ongeveer 2.500,00 EUR per persoon. Schade veroorzaakt door vervoerde goederen uitgesloten De schade die uitsluitend is toe te schrijven aan de vervoerde goederen (bv. goederen zijn gebrekkig) of aan de handelingen die voor dit vervoer vereist zijn (bv. laden en lossen) is van de dekking uitgesloten. Zij is immers niet veroorzaakt door het gebruik van het verzekerde rijtuig. Schade veroorzaakt door een aanhangwagen Tenslotte mag nog worden gewezen op een bijzonder geval waarbij schade wordt veroorzaakt door een aanhangwagen die met een motorrijtuig wordt gelijkgesteld 8. In dat geval is er immers dubbele dekking: enerzijds omwille van de WAM-verzekering van de aanhangwagen en anderzijds omwille van de WAM-verzekering van het trekkend voertuig waaraan de aanhangwagen is gekoppeld. In dat bijzonder geval is enkel de WAM-verzekering van het trekkend voertuig tot dekking gehouden. De WAM-verzekering van de aanhangwagen is slechts tot dekking gehouden voor schade veroorzaakt door de niet-gekoppelde aanhangwagen. 8 Zie pagina 4 (Het begrip motorrijtuig) (aanhangwagen MTM meer 500 verzekeringsplicht) 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 11

Rechtstreekse vordering De benadeelde heeft een eigen recht t.a.v. de WAM-verzekeraar van de voor het ongeval aansprakelijk bestuurder. Op die manier kan de benadeelde rechtstreeks van de verzekaar vergoeding vorderen en komt de vergoeding rechtstreeks bij de benadeelde, met uitsluiting van eventuele andere schuldeisers van de verzekerde. Dit is een uitzondering op de relatieve werking van een verzekeringsovereenkomst. De benadeelde is immers een zuivere derde t.a.v. de verzekeringsovereenkomst zoals afgesloten tussen de WAM-verzekeraar en de verzekerde aansprakelijke bestuurder. Toch kan de benadeelde hier rechten op schadevergoeding uit putten en zelfs de medecontractant (m.n. WAM-verzekeraar) van de aansprakelijke bestuurder rechtstreeks aanspreken in schadevergoeding. Schadeafhandeling van een ongeval veroorzaakt in dronken toestand De WAM-verzekering dekt in de regel de burgerrechtelijk aansprakelijkheid voor schade veroorzaakt door (het gebruik) van het motorrijtuig. In bepaalde omstandigheden zou dit verzekerde risico evenwel dermate kunnen verzwaard worden dat de verzekeraar niet langer tot dekking bereid zou zijn. Denk bijvoorbeeld aan de toestand waarbij de verzekerde bij afsluiten van de polis valse verklaring heeft afgelegd of informatie heeft verzwegen, de premie niet (tijdig) betaalt, de schade is veroorzaakt door een grove fout van de verzekerde, de verzekerde het voertuig gebruikt in strijd met de bepalingen van de verzekeringsovereenkomst... Sturen in dronken toestand vormt hiervan het meest kenmerkende voorbeeld. De verzekeraar zou in dergelijk geval aan de verzekerde de dronkenschap als verweermiddel kunnen inroepen om op die manier zijn tussenkomst uit te sluiten. Het slachtoffer zou dan niet vergoed worden door de WAM-verzekeraar. Niet-tegenstelbaarheid verweermiddelen In het kader van de verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen, zoals de WAMverzekering, is evenwel voorzien in een stelsel van niet-tegenstelbaarheid van deze verweermiddelen. De excepties, vrijstellingen, de nietigheid en het verval van rechte zijn in principe niet tegenstelbaar aan de benadeelde. Enkel de nietigverklaring, de opzegging, de beëindiging of de schorsing van de overeenkomst (te onderscheiden van schorsing van dekking, dewelke niet tegenstelbaar is) zijn aan de benadeelde tegenwerpelijk, op voorwaarde dat deze tot stand zijn gekomen voordat het schadegeval zich heeft voorgedaan. Bij de niet-verplichte aansprakelijkheidsverzekeringen, zoals de familiale verzekering, zijn de verweermiddelen die aan het schadegeval voorafgaan wel tegenwerpelijk aan de benadeelde. Concreet betekent dit dat de WAM-verzekeraar ondanks de dronkenschap, niet-betaling van de premie, niet-aangifte van het ongeval door zijn verzekerde... toch ertoe gehouden is om de benadeelde te vergoeden. 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 12

Verhaalsrecht op eigen verzekerde In afwijking van het algemeen verzekeringsprincipe, kan de WAM-verzekeraar in limitatief wettelijk omschreven gevallen verhaal instellen tegen zijn eigen verzekerde, nadat hij de benadeelde heeft vergoed. Hiermee komt m.a.w. het nut van een verzekering voor de verzekerde te vervallen. De verzekeraar kan zich een verhaal voorbehouden voor zover hij volgens de wet of de verzekeringsovereenkomst de prestaties had kunnen weigeren of verminderen (maar wegens het eigen recht en de niet-tegenstelbaarheid de benadeelde toch heeft moeten vergoeden). De meest voorkomende toepassing is het regresrecht van de WAM-verzekeraar in het kader van een ongeval veroorzaakt door een dronken bestuurder. In dat geval zal de WAMverzekeraar de benadeelde vergoeden en vervolgens alle uitgaven recupereren op zijn eigen verzekerde. Dit verhaalsrecht is gebonden aan bijzondere wettelijke voorwaarden. De verzekerde betaalt m.a.w. zelf de veroorzaakte schade, zoals hij ook had moeten doen indien hij niet zou verzekerd geweest zijn... De benadeelde heeft wel het voordeel rechtstreeks de WAM-verzekeraar te kunnen aanspreken, zonder risico op insolvabiliteit, om zo rechtstreeks vergoeding te bekomen. Bijzonder vergoedingsstelsel voor zwakke weggebruikers Sedert 1 januari 1995 genieten zogenaamde zwakke weggebruikers van een bijzondere bescherming op grond van art. 29bis WAM. Onder de WAM-wet is een bijzondere vergoedingsregeling uitgewerkt voor bepaalde slachtoffers van verkeersongevallen. Zwakke weggebruikers Het gaat meer bepaald over alle niet bestuurders van motorrijtuigen (en hun rechthebbenden) die slachtoffer zijn van een verkeersongeval waarbij een motorrijtuig is betrokken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan voetgangers, fietsers, passagiers, rollerbladers, skateboarders,... Enkel (1) bestuuders van motorrijtuigen en (2) slachtoffers ouder dan 14 jaar die het ongeval en de gevolgen hebben gewild zijn van vergoeding uitgesloten. WAM-verzekeraar hoofdelijk Zij kunnen t.a.v. de WAM-verzekeraars van alle bij het ongeval betrokken motorrijtuigen hoofdelijk aanspraak maken op alle schade voortvloeiend uit hun lichamelijk letsel (of overlijden), met inbegrip van schade aan functionele prothesen (vb. bril of hoorapparaat). Materiële schade is in de regel uitgesloten, met uitzondering van de gedragen kledijschade. De schadevergoeding kan worden bekomen, los van enig aansprakelijkheidsrecht, maar louter op basis van het bewijs van de toepassingsvoorwaarden van art. 29bis WAM. Betrokken motorrijtuig De meest kenmerkende toepassingsvoorwaarde is het vereiste van betrokkenheid van een motorrijtuig. Als uitgangspunt kan ongenuanceerd worden gezegd dat hiermee niets anders wordt bedoeld dan dat het motorrijtuig een aanknopingspunt voor vergoeding van de schade is. Een motorrijtuig is betrokken zodra fysiek contact tussen het motorrijtuig in beweging en het slachtoffer vaststaat, ook al is dit louter toevallig (vb. fietser valt tegen 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 13

een toevallig net voorbijrijdende wagen) Het volstaat dat het voertuig materieel is tussengekomen in de totstandkoming van de schade, zelfs al reed dit voertuig perfect reglementair. Ook wanneer een fietser ten val komt tegen een geparkeerd voertuig of passagiers schade oplopen bij het in-of uitstappen wordt betrokkenheid weerhouden. Zelfs bij afwezigheid van fysiek contact, maar bewezen verband bij de totstandkoming van de schade, wordt betrokkenheid weerhouden. (bv. door luchtverplaatsing van voorbijrijdende vrachtwagen valt fietser). Verhaalsrecht 29bis WAM Nadat de benadeelde is vergoed, heeft de WAM-verzekeraar die heeft betaald op grond van art. 29bis WAM, een verhaalsrecht t.a.v. de aansprakelijke derde of zijn aansprakelijkheidsverzekeraar. Gemeen aansprakelijkheidsrecht blijft Voor de schade die de benadeelde nog niet heeft vergoed gekregen op basis van dit bijzonder vergoedingsstelsel, kan nog steeds via gemeen aansprakelijkheidrecht vergoeding van de aansprakelijke (of zijn aansprakelijkheidsverzekeraar) gevorderd worden. Bijzonder vergoedingsstelsel voor kettingbotsingen Wanneer verscheidenen voertuigen bij een ongeval betrokken zijn en het niet mogelijk is vast te stellen welk voertuig het ongeval heeft veroorzaakt, wordt de schadevergoeding van de benadeelde persoon in gelijke delen verdeeld onder de verzekeraars die de burgerrechtelijke aansprakelijkheid van de bestuurders van deze voertuigen dekken. De verzekeraars van degenen wiens aansprakelijkheid ongetwijfeld niet in het geding komt, zijn vrijgesteld van tussenkomst. Hierbij mag worden opgemerkt dat deze toestand duidelijk moet worden onderscheiden van het ongeval waarbij de identiteit van het motorvoertuig onbekend is gebleven. In dergelijk geval is tussenkomst van het GMWF mogelijk. De aansprakelijkheid van het onbekend gebleven voertuig staat evenwel vast. In deze bijzondere vergoedingsregeling voor kettingsbotsingen zijn alle betrokken voertuig wel degelijk geïdentificeerd, maar kan de aansprakelijkheid niet vastgesteld worden. 09/03/2009 Knops Publishing www.advocatennet.be 14