JAARVERSLAG 2014 Het Firmament vzw Het Firmament vzw +32 (0)15 34 94 36 contact@hetfirmament.be www.hetfirmament.be Maatschappelijke zetel Hoogstraat 83 2800 Mechelen Dagelijkse werking Brusselpoort - Hoogstraat 83 2800 Mechelen Het Firmament wordt gesteund door de Vlaamse overheid
INHOUDSTAFEL 1. Inleiding p. 3 2. Missie p. 5 3. Inhoudelijk werkverslag 2014 p. 6 4. Financieel verslag 2014 - p. 54 5. Medewerkers p. 55 Bijlagen - - - Financiële bijlagen Verslag erkend accountant Goedkeuring Algemene vergadering jaarrekening 2014 van Het Firmament vzw - Analyse dienstverlening Het Firmament 2014 - Stappenplan herbestemmingstraject figurentheaterarchief, -collectie en bibliotheek - Flyer nieuwe website Het Firmament - Brochure schimmenspelproject Life s but a walking shadow - Gebruikersstatistieken website - Gepubliceerde artikels 2014 - Verstuurde nieuwsbrieven 2014 - Gepubliceerde berichten Facebook - Persknipsels 2014 - Sfeerbeelden activiteiten - Overzicht overlegmomenten 2014 - Overzicht deelname vormingen en studiedagen 2
3
1. INLEIDING Het jaar 2014 luidde het midden van de lopende beleidsperiode in van Het Firmament. Een jaarverslag is dan het uitgelezen instrument om de balans op te maken sinds de verruiming van de werking in 2012 van de omgang met figurentheatererfgoed, naar de omgang met theater- en danserfgoed. In het kader van deze verbreding was het belangrijk om in de eerste helft van de beleidsperiode in te zetten op het in kaart brengen van de noden die er bij verschillende doelgroepen leven. Dit met het oog op de ontwikkeling van een gefundeerde visie en een dienstverlening. Aan de hand van ontmoetingsmomenten, diepte-interviews, een online survey, discussies op de Algemene vergadering en netwerkstructuren is Het Firmament er in 2014 verder in geslaagd om bij verschillende doelgroepen een goed zicht te krijgen op de noden met betrekking tot het erfgoed van de podiumkunsten en de verschillende visies die er leven over de omgang met dit erfgoed. Naast het in kaart brengen van de noden, is het voor een expertisecentrum met een verruimde opdracht in een eerste fase essentieel om kennis te verwerven en de expertise uit te bouwen. Dit met het oog op een performante dienstverlening ter ondersteuning van het veld. Door in te zetten op verschillende methoden, hebben we in 2014 de kennis en expertise binnen de eigen organisatie enorm kunnen uitbreiden en dit over de vier werkdomeinen heen: Werkdomein 1: Archief- en collectiezorg Werkdomein 2: Lokalisatie en registratie Werkdomein 3: Documenteren en doorgeven van de immaterie le aspecten van podiumkunstenerfgoed Werkdomein 4: Publieksgericht re-activeren en valoriseren Deze fase van kennisopbouw heeft pas zin als dit ook gedeeld wordt met het veld, bijvoorbeeld door middel van communicaties. Op 15 mei 2014 werd de nieuwe website, huisstijl en logo van Het Firmament gelanceerd. Een belangrijk moment omdat we eindelijk via die weg op een heldere en hedendaagse manier de uitgetekende strategie over een duurzame omgang met podiumkunstenerfgoed zichtbaar konden maken en de opgebouwde kennis en expertise konden delen. Meer en meer individuen en organisaties vonden in 2014 hun weg naar Het Firmament omwille van de aanwezige expertise en contacten. Een aanzienlijk deel van de dienstverlening van Het Firmament ging in 2014 naar het op maat behandelen van binnenkomende vragen, vanuit verschillende doelgroepen en over diverse thema s. Daarnaast participeerde Het Firmament aan tal van stuurgroepen, commissies en trajecten, organiseerden we ontmoetingsmomenten, publiceerden we artikels en gaven we presentaties over thema s gerelateerd aan podiumerfgoed. Alle noden die in kaart werden gebracht, alle verzamelde informatie en alle behandelde dienstverleningsvragen worden sinds 2014 op een systematisch verzameld en duurzaam beheerd in een gemeenschappelijke boomstructuur, gekoppeld aan duidelijke afspraken met alle medewerkers over het beheer 4
ervan. Dit is een fundamentele basis voor de dienstverlening en communicatie van de organisatie, maar ook voor een (interne) optimale informatie- en kennisdeling en voor een goede overdracht in het geval van een personeelswissel. In 2014 bleef Het Firmament inzetten op de connecties tussen erfgoedactoren, tussen beleidsdomeinen en niveaus en tussen professionele actoren en vrijwilligers en amateurs. Naar aanleiding van de actualiteit fungeerde Het Firmament bovendien als echte bemiddelaar en makelaar, een rol die het Cultureel-erfgoeddecreet heeft toebedeeld aan de expertisecentra. Specifiek naar aanleiding van het overlijden van dansicoon Jeanne Brabants en naar aanleiding van de polemiek in de media over de toekomst van de theatermachinerie van de Bourlaschouwburg, nam Het Firmament deze rol consciëntieus op. Een verruiming van de werking betekent tot slot ook een verduurzaming van wat vroeger tot de figurentheaterwerking van Het Firmament behoorde en dat niet geïntegreerd kan worden in de huidige werking. Ook dit traject doorloopt Het Firmament op een gefundeerde manier, met bijzondere aandacht voor de figurentheatercollectie, -bibliotheek en het archief. Al deze doelstellingen en hoe deze in 2014 concreet in de praktijk werden gerealiseerd worden in dit jaarverslag uitvoerig toegelicht. 1 april 2015 Patrick Allegaert Voorzitter Veerle Wallebroek Algemene leiding Het Firmament werkte in 2014 via eigen projecten en samenwerkingsverbanden samen met de volgende partners: AMVB, Archiefbank Vlaanderen, BAM, Beursschouwburg, BRONKS, CAG, Centre de la Marionnette, Circus Ronaldo, Circuscentrum, CVAa, Danspunt, DE MAAN, De Munt, De Spiegel, Erfgoedcel Brussel (VGC), Erfgoedcel Leuven, Erfgoedcel Mechelen, Erfgoedcel Pajottenland, Erfgoeddag, ETWIE, Europeana, Kantuta vzw, FARO, Forum voor Amateurkunsten, Het Theaterfestival, Karel de Grotehogeschool, Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen, Koninklijk Conservatorium Antwerpen, LECA, Leporello, Letterenhuis, Merce Cunningham Trust (US), Mu.ZEE, Museum dr. Guislain, NTGent, oko, OPENDOEK, PACKED, Peeping Tom, Poppentheatermuseum Tienen, Provincie Antwerpen, Radboud Universiteit Nijmegen (NL), Resonant, Rosas, SIBMAS, Sjarabang vzw, Stad Mechelen, Stad Tienen, Stedelijke Musea Mechelen, STUK, t,arsenaal, tapis plein vzw, Theater aan Zee, TheatreEurope, Toneelhuis, Tristero, Ugo Dehaes, Ultima Vez, UNESCO, UNIMA, Universiteit Antwerpen, Vrije Universiteit Brussel, Universiteit Gent, Universiteitsarchief Leuven, Universiteit Budapest (HU), VIAA, Vlaamse overheid, VTi, Walpurgis, York University Toronto (Canada). 5
2. MISSIE Het Firmament is het landelijk expertisecentrum voor het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Het inspireert groepen, gemeenschappen en individuen om op een actuele, reflectieve en zorgzame manier om te gaan met dit erfgoed. De opgebouwde expertise inzake het cultureel erfgoed van het figurentheater geldt daarbij als een belangrijk vertrekpunt. In dialoog met het veld ontwikkelt Het Firmament nieuwe kennis en expertise over behoud en beheer, onderzoek, transmissie, ontsluiting en publiekswerking. Het doet dit vanuit een internationaal perspectief en speelt in op maatschappelijke tendensen en behoeften. Het Firmament vervult een stimulerende makelaarsrol in het expertisenetwerk van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Het bouwt aan een platform om relevante kennis en expertise verder te ontwikkelen en uit te wisselen inzake het koesteren en borgen van het roerend en immaterieel erfgoed van de podiumkunsten in Vlaanderen. www.hetfirmament.be 6
3. INHOUDELIJK WERKVERSLAG 2014 Op basis van de strategische (SD) en operationele (OD) doelstellingen zoals vastgelegd in de beheersovereenkomst met de Vlaamse overheid (2012-2016) worden hieronder de resultaten van de geplande acties in 2014 weergegeven zoals bepaald in het Actieplan 2014. SD 1 Het Firmament heeft uiterlijk tegen het einde van de beleidsperiode een methode ontwikkeld om, en is gestart met, het veld van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten op een uniforme wijze in kaart te brengen, inclusief de noden en behoeften. GEPLANDE ACTIES 2014 OD 1.1 Hiertoe heeft Het Firmament het cultureel erfgoed van de podiumkunsten benoemd en geïdentificeerd in een thesaurus van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Zie OD 2.1 OD 1.2 Hiertoe heeft Het Firmament in dialoog met het veld een solide en onderbouwde gemeenschappelijke visie omtrent de omgang met het cultureel erfgoed van de podiumkunsten ontwikkeld. Actie 1 Het Firmament start met een veldtekening van de verschillende type actoren die podiumkunstenerfgoed vormen of beheren (gezelschappen, verenigingen, festivals, kunst- en cultuurcentra, musea, archiefinstellingen, heemkundige kringen, etc.). Dit om zoveel mogelijk erfgoedvormers en beheerders in kaart te brengen en de lokalisatie en registratie van podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen uit te voeren die op termijn online beschikbaar gemaakt zal worden. Actie 2 Op tal van manieren zet Het Firmament de visie- en nodenbevraging over de omgang met het erfgoed van de podiumkunsten verder: - tal van individuele gesprekken met erfgoedvormers en -beheerders uit het podiumkunsten- en erfgoedveld en met organisaties uit het netwerk, - minstens 2 bijeenkomsten met de stuurgroep van het onderzoek over De omgang met het podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen 1, - minstens 2 bijeenkomsten met de Algemene vergadering, - minstens één ontmoetingsmoment in het professionele of het amateurkunstenveld, in samenwerking met de relevante steunpunten (VTi, Forum voor Amateurkunsten, OPENDOEK, Danspunt, etc.) en in het kader van bestaande evenementen (bv. Het Theaterfestival, Landjuweelfestival, Week van de Amateurkunsten, etc.) - minstens 1 diepte-interview per doelgroep (professioneel podiumkunsten- en erfgoedveld, amateurkunstenveld, vrijwilligersorganisaties uit erfgoedveld) dat gefilmd en getranscribeerd wordt met het oog op ontsluiting via communicatiekanalen 1 De stuurgroep bestaat uit Johan Wambacq (Kaaitheater), Rony Vissers (PACKED), Kathleen De Blauwe (AMVB), Klaas Jaap van der Meijden (Resonant), Alexander Vanderstichele (FARO), Sigrid Bosmans (Erfgoedcel Mechelen), Bart Ooghe (Erfgoedcel Waasland), Bart Magnus (VTi), Bernard Soenens (OPENDOEK) en Ton Schipper (Danspunt). 7
Actie 3 Het Firmament verzamelt de gedetecteerde noden en visies op een gestructureerde manier en zet de analyse ervan actief in in de werking van de organisatie. Actie 4 Het Firmament voert in samenwerking met de richting Marketing van de Karel de Grote-Hogeschool een bevraging uit bij de professionele bewaarinstellingen in het kader van herbestemmingen van archieven en collecties uit het podiumkunstenveld bij bewaarinstellingen. In de bevraging wordt gepeild naar de noden van de bewaarinstellingen hieromtrent, ter voorbereiding van de dienstverlening die Het Firmament hierover zal ontwikkelen. Het Firmament waakt over de inhoud van de bevraging. Actie 5 In 2013 werkte Het Firmament een communicatieplan uit om deze bevraging op verschillende gecentraliseerde overlegmomenten van deelsectoren en via gerichte communicatiekanalen aan te kondigen om te respons zo hoog mogelijk te maken. Dit communicatieplan wordt opnieuw aangewend in 2014 in het nazorgtraject van deze bevraging om de resultaten te communiceren en de acties die we eraan zullen koppelen. Actie 6 De noden die gedetecteerd worden bij de collectiebeherende instellingen m.b.t. podiumkunstenerfgoed worden gestructureerd opgelijst en actief ingezet in de werking. Actie 7 De stuurgroep van het onderzoek over De omgang met het podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen opgericht in 2012 komt minstens twee keer samen in 2014. In dialoog met de stuurgroep en op basis van de gedetecteerde noden verfijnt Het Firmament telkens de strategie van dit onderzoeksproject. Zo ontwikkelen we in deze beleidsperiode een methode over een duurzame omgang met het podiumkunstenerfgoed. De stuurgroep fungeert als klankbordgroep en als draagvlak in het erfgoed- en podiumkunstenveld. Actie 8 Op basis van de bevindingen van dit onderzoeksproject verfijnt Het Firmament zijn visie over de omgang met het cultureel erfgoed van de podiumkunsten (voor de huidige visie, zie http://www.hetfirmament.be/content/view/425/344/). Gerelateerde thema s worden voorgelegd op de Algemene vergadering van Het Firmament. Dit orgaan werd in 2012 uitgebreid met tal van experts uit het podiumkunsten- en erfgoedveld om het in te zetten als denktank en draagvlak, eerder dan een louter formeel orgaan. De Algemene vergadering komt in 2014 minstens 2 keer samen. Actie 9 Het Firmament organiseert een ontmoetingsmoment in het professionele of amateurkunstenveld om in dialoog de ontwikkelde visie af te toetsen en verder te verfijnen. Indicatoren: - de veldtekening ter voorbereiding van de lokalisatie - de verfijning van de dienstverlening op basis van geanalyseerde noden - de verfijning van de visie op basis van de visiebevraging en dialoog met het veld OD 1.3 Hiertoe heeft Het Firmament aan de hand van casussen bepaalde problematieken onderzocht. Zie OD3.1 RESULTATEN 2104 Sinds 2012 is de opdracht van Het Firmament verruimd van de omgang met figurentheatererfgoed, naar de omgang met theater- en danserfgoed. Daarom was het essentieel om in de eerste helft van de beleidsperiode in te zetten op het in kaart brengen van de noden die er bij verschillende doelgroepen leven. Dit met het oog op de ontwikkeling van een gefundeerde visie en een dienstverlening. Aan de hand van verschillende methoden is Het Firmament er in 8
2014 verder in geslaagd om een goed zicht te krijgen op de noden met betrekking tot het erfgoed van de podiumkunsten en de verschillende visies die er leven over de omgang met dit erfgoed: - In samenwerking met de richting Marketing van de Karel de Grote- Hogeschool lanceerde Het Firmament op 19 december 2013 een bevraging bij alle professionele bewaarinstellingen (musea, erfgoedbibliotheken, archiefinstellingen en diensten) om te peilen naar hun huidige omgang met podiumerfgoed, hun noden hieromtrent en of ze hierin een rol wensen te vervullen in het kader van herbestemmingen van archieven en collecties uit het podiumkunstenveld actie 3. Op basis hiervan kan Het Firmament zijn dienstverlening verder verfijnen en krijgt het bovendien een zicht op herbestemmingsmogelijkheden bij precaire vragen uit het podiumkunstenveld. De resultaten werden in 2014 verwerkt en zullen in de eerste helft van 2015 worden gecommuniceerd. Via gerichte kanalen werden de bevraagde instellingen geïnformeerd over deze survey en op maat aangesproken. Deze kanalen zullen opnieuw ingezet worden voor de verspreiding van de resultaten actie 5 - Op 18 juni 2014 werd de (professionele) kunsten- en cultureelerfgoedsector uitgenodigd in de Brusselse Beursschouwburg voor de officiële lancering van TRACKS - Toolbox en Richtlijnen voor Archief- en Collectiezorg in de Kunstensector, georganiseerd door PACKED i.s.m. Het Firmament (zie OD 2.1 Werklijn 1). Meer dan 100 geïnteresseerden kwamen bijeen in de Beursschouwburg voor een inspirerend ontmoetingsmoment over het erfgoed van de kunstensector actie 2, 9. - Tijdens het Landjuweelfestival georganiseerd door OPENDOEK, op 26 november 2014, organiseerde Het Firmament i.s.m. het Forum voor Amateurkunsten en PACKED in NTGent een rondetafelgesprek over theatererfgoed voor beoefenaars van amateurtheater. Er werd besproken wat erfgoed van (amateur)theater kan zijn, wat ermee gedaan kan worden en hoe men er zorg voor kan dragen. Op basis van problemen die de deelnemers aanhaalden werd de website TRACKS voorgesteld. Daarnaast werd een netwerkkaart meegegeven van alle organisaties uit het kunstenen erfgoedveld waar amateurtheaterbeoefenaars terecht kunnen met vragen. De kostuumverantwoordelijke van NTGent verzorgde tot slot een rondleiding door de kostuumstock en gaf de deelnemers enkele praktische tips over de omgang met theaterkostuums actie 2, 9. - In 2014 werden verschillende diepte-interviews afgenomen actie 2: o met representatieve amateurkunstenorganisaties (theater, dans), afgenomen en getranscribeerd door een stagiaire Kunst- en Theaterwetenschappen (UGent) o met mensen die meester zijn in hun vak of kunst, of een voortrekker zijn in een bijzondere traditie (bv. pruikenmaker, dramaturg, balletdanseres, poppenspeler, theatertechnicus, kostuumontwerpster ). Via vraaggesprekken werden de noden en behoeften van deze dragers van immaterieel erfgoed in kaart gebracht. Dit in het kader van het samenwerkingsverband voor het project Schatten van*in Mensen (zie SD2) 9
o met jonge acteurs van diverse afkomst over hoe zij het aanleren van een specifieke techniek uit de podiumkunsten, zijnde het schimmenspel, hebben ervaren. Dit in het kader van het project Life s but a walking shadow, o.l.v. Mokhallad Rasem (zie SD2) - In 2014 startte Het Firmament een netwerk op rond decordoeken extra actie. Het brengt beheerders uit het erfgoedveld en experts uit onderzoeksinstellingen samen. Het eerste doel van dit netwerk is de nog resterende decordoeken in kaart te brengen met het oog op een internationaal restauratieproject. Het Firmament zal in 2015 de verzamelde gegevens via Archiefbank Vlaanderen ontsluiten. - De Algemene Vergadering van Het Firmament kwam in 2014 twee keer samen (24/3/2014 en 24/11/2014) actie 2 en debatteerde, naast het vervullen van de formaliteiten, over de volgende thema s: o Hoe kunnen we de zichtbaarheid van het podiumkunstenerfgoed vergroten? o Documenteren van de theater- en danspraktijk, van creatieproces tot voorstelling o Op zoek naar een nieuwe bestemming voor poppen, kostuums, decors, rekwisieten, enz.: naar een museum of depot in het erfgoedveld of naar gezelschappen in het podiumkunstenveld? De gedetecteerde noden werden steeds systematisch verzameld en in 2014 actief en retro-actief verwerkt actie 3. Om geen doelgroepen over het hoofd te zien werd op de website bovendien een algemeen overzicht opgenomen van de verschillende types actoren die podiumkunstenerfgoed beheren. In functie van bepaalde acties over de noden, werden enkele sectoren specifieker in kaart gebracht actie 1. De overige acties werden uitgevoerd zoals vermeld. Wat betreft het in kaart brengen van het podiumkunstenerfgoed zelf, verwijzen we naar SD 2 waar we alle acties hieromtrent hebben opgenomen. Deze nodenbevragingen zijn noodzakelijk met het oog op de ontwikkeling van een gefundeerde visie en een dienstverlening. Zo kunnen we dankzij bovenstaande acties, gerealiseerd in 2014, voortaan veel gerichter begeleiden bij herbestemmingsvragen (survey collectiebeherende instellingen), weten we hoe deze instellingen ondersteund willen worden en voor welke thema s, weten we welk ondersteuningskader er dringend nodig is voor beoefenaars van eerder kwetsbare deeldisciplines, willen we dat hun kennis en kunde verder leeft in volgende generaties (onderzoekstraject Schatten van*in mensen ), weten we dat de grootste noden m.b.t. decordoeken een overzicht is én restauratie (opgestart netwerk decordoeken ) en hebben we een beter zicht op de omgang van amateurtheaters met hun verleden en welke begeleiding zie hierbij wensen (rondetafelgesprek Landjuweelfestival en diepte-interviews). Dit aanvullend op de resultaten van de eerdere nodenbevragingen in 2012 en 2013. 10
SD 2 Het Firmament heeft in samenwerking met de cultureelerfgoedgemeenschap van de podiumkunsten nieuwe expertise, kennis en onderzoek omtrent het cultureel erfgoed van de podiumkunsten ontwikkeld. De opbouw van kennis en expertise gebeurt volgens vier werkdomeinen vooropgesteld in het eigen onderzoek over De omgang met het cultureel erfgoed van de podiumkunsten, begeleid door een stuurgroep van experts: Werkdomein 1: Archief- en collectiezorg Werkdomein 2: Lokalisatie en registratie Werkdomein 3: Documenteren en doorgeven van de immaterie le aspecten van podiumkunstenerfgoed Werkdomein 4: Publieksgericht re-activeren en valoriseren Per werkdomein doorlopen we telkens hetzelfde proces: Stap 1: Kennis- en expertiseopbouw d.m.v. analyse (internationale) praktijkvoorbeelden, reflectieve themadossiers en praktijkgerichte és (SD2) Stap 2: Aanbod dienstverlening d.m.v. communicatie, advies, begeleiding, publieksmomenten, vorming, etc. (SD3) OD 2.1 Hiertoe heeft Het Firmament verder gewerkt aan een voortdurende uitbreiding van kennis en expertise binnen de eigen organisatie. Indicatoren: - - ALGEMENE GEPLANDE ACTIES 2014 Actie 1 Aan de hand van relevante literatuur, nieuwsbrieven, opvolging van de actualiteit, enzovoort, breiden de medewerkers van Het Firmament hun kennis en expertise over het cultureel erfgoed van de podiumkunsten uit en zijn ze op de hoogte van actuele trends en evoluties. Actie 2 Aan de hand van studiedagen, congressen, deelname aan werkgroepen en overlegorganen, opleidingen, bijwonen van voorstellingen, lidmaatschap van organisaties, enzovoort, breiden de medewerkers van Het Firmament hun kennis en expertise over het cultureel erfgoed van de podiumkunsten uit en zijn ze op de hoogte van actuele trends en evoluties. Actie 3 Het Firmament zet haar eigen netwerk in om expertise van anderen actief in te zetten in de werking en onderlinge contacten te stimuleren. Actie 4 Het Firmament behandelt binnenkomende vragen en adviseert en verwijst door waar mogelijk. Dit is niet enkel een vorm van dienstverlening ( advies op maat ). Door dergelijke vragen te behandelen breidt Het Firmament zijn expertise uit en houdt het de vinger aan de pols over wat er leeft in het veld. Actie 5 Het Firmament documenteert systematisch dergelijke vragen en het gegeven advies. Actie 6 Het Firmament installeert instrumenten om intern tot een optimale uitwisseling van informatie en kennis te komen (interne kwaliteitszorg) op het vlak van ICT. Actie 7 Het Firmament onderzoekt de aanwezige en ontbrekende expertises in de Raad van bestuur en Algemene vergadering en onderneemt acties om de lacunes in te vullen. het gebruik van tools om systematisch kennis en informatie te beheren en intern te delen (IKZ-traject) de systematische doorstroming van de verzamelde kennis en informatie naar de doelgroepen via website, nieuwsbrief, Facebook, ontmoetingsdagen, publicaties, etc. en de bevoorrechte partners uit het netwerk rond podiumerfgoed (VTi, OPENDOEK, Danspunt, Forum voor Amateurkunsten, Resonant) (zie SD3) RESULTATEN 11
Naast het in kaart brengen van de noden (SD1), is het voor een expertisecentrum met een verruimde opdracht in een eerste beleidsperiode essentieel om in te zetten op het verwerven van nieuwe expertise met het oog op een performante dienstverlening ter ondersteuning van het veld. Door in te zetten op verschillende methoden, breiden we in 2014 de kennis en expertise binnen de eigen organisatie uit: - opvolgen van de actualiteit in binnen- en buitenland via de media (kranten, tijdschriften, sociale media) actie 1 - bijwonen van studiedagen, (internationale) congressen, vormingen, voorstellingen, tentoonstellingen (zie bijlage) actie 2 - actief participeren aan overlegplatformen, werkgroepen en adviesraden (zie 4.3 voor een overzicht) actie 2 - behandelen van binnenkomende vragen actie 4 Deze twee laatste aspecten zijn vooral een vorm van kennisdeling, maar minstens ook van expertise-opbouw: door opzoekingswerk of door deelname breid je evenzeer je kennis uit. Alle informatie werd bovendien systematisch verzameld en duurzaam beheerd om als basis te kunnen dienen voor communicatie en dienstverlening (SD3). Na advisering door PACKED, installeerde Het Firmament in maart 2014 de opslag- en synchronisatiedienst van Google, Google Drive. In februari en maart 2014 werden alle documenten overgezet naar deze ene centrale plaats en geordend in een gemeenschappelijke boomstructuur, voor iedereen altijd en overal toegankelijk. Ook de binnenkomende vragen worden systematisch intern geregistreerd. Daarbij werd telkens opgenomen wie en via welk kanaal de vraag stelde, het onderwerp, wat Het Firmament adviseerde en wie het binnen Het Firmament opvolgde actie 5, 6. Tot slot werd de Raad van bestuur (RvB) en de Algemene vergadering (AV) uitgebreid met ontbrekende expertises om de werking te ondersteunen. In 2014 mochten we de volgende nieuwe leden opnemen actie 7: - Patrick Allegaert (voorzitter RvB artistiek adviseur Museum Dr. Guislain) - Yvonne Peiren (archivaris NTGent) - AV - Mokhallad Rasem (acteur, regisseur) - AV - Ton Schipper (directeur Danspunt) - AV GEPLANDE ACTIES 2014: WERKLIJN 1 ARCHIEF- EN COLLECTIEZORG Actie 1 Het Firmament blijft als eerste focus inzetten op het verzamelen van kennis en expertise op het vlak van archief- en collectiezorg. De verzamelde expertise wordt geëvalueerd op kwaliteit en op inzetbaarheid in de Vlaamse context. De generieke informatie wordt vertaald naar de verschillende doelgroepen. Het Firmament ontwikkelt waar nodig bijkomende expertise. Dit steeds vanuit een internationaal perspectief en in samenwerking met relevante partners uit het erfgoed- en podiumkunstenveld in Vlaanderen. 12
Actie 2 Op basis van de verzamelde expertise over archief- en collectiezorg, ontwikkelt Het Firmament stappenplannen over de volgende modules en specifiek gericht op podiumerfgoed: Waarom zorg dragen voor archief of objecten? Hoe obstakels overbruggen? Beschrijven: registratie op object- en collectieniveau Ordenen Waardering en selectie Materiële zorg Overdracht van archief of collectie Auteursrecht en intellectueel eigendomsrecht Digitale bestanden Digitalisering Actie 3 Gelijktijdig met de lancering van de website voor erfgoedzorg in het volledige kunstenveld als resultaat van het project Erfgoedzorg in de kunstensector, gecoördineerd door PACKED, lanceert Het Firmament op eenzelfde evenement een online toolbox over archief- en collectiezorg specifiek voor podiumerfgoed. Actie 4 Het Firmament doet deze acties in het algemeen complementair aan lopende trajecten van bv. PACKED ( Erfgoedzorg in de kunstensector ) en van de Vlaamse Gemeenschapscommissie, i.s.m. het Archief en Museum van het Vlaamse leven te Brussel ( Archiefzorg voor kunstinstellingen ). Actie 5 Het Firmament participeert als partner actief in het project Erfgoedzorg in de kunstensector, gecoördineerd door PACKED vzw, wat zal resulteren in een website voor het volledige kunstenveld over de zorg voor archieven en collecties. Het Firmament is enerzijds lid van de stuurgroep die fungeert als klankbord om het project op te volgen, bij te sturen en te bewaken. Anderzijds levert Het Firmament via de werkgroep onder meer generieke kennis en expertise aan over archief- en collectiezorg, behalve over de digitale aspecten. Actie 6 Het Firmament ontwikkelt een methode over selectie en waardering van podiumkunstenerfgoed, in samenwerking met de steunpunten uit het podiumkunstenveld (VTi, Forum voor Amateurkunsten, OPENDOEK, Danspunt) en partners uit het erfgoedveld met ervaring in deze materie (CRKC, FARO, etc.). Indicatoren: - de uitgewerkte stappenplannen met tips over archief- en collectiezorg op maat van het podiumkunstenveld - de methode over selectie en waardering van podiumerfgoed - de aangeleverde kennis en expertise voor het project Erfgoedzorg in de kunstensector en Archiefzorg voor kunstinstellingen - de verslagen van de overlegmomenten en gerealiseerde afstemmingen RESULTATEN In 2013-2014 zette Het Firmament in op de zorg voor podiumkunstenarchieven en collecties, als eerste inhoudelijke focus. Dit gebeurde complementair aan het project Erfgoedzorg in de kunstensector, gecoo rdineerd door PACKED vzw en met de medewerking van tal van partners uit het erfgoed- en kunstenveld actie 4 Begin 2014 besloten Het Firmament en PACKED om de krachten te bundelen en de initie le plannen van Het Firmament voor een online toolbox, specifiek voor het podiumkunstenveld, in te zetten voor het volledige kunstenveld, met de inbreng van alle projectpartners. De samenwerking resulteerde in een online toolbox TRACKS (Toolbox en Richtlijnen voor Archief-en Collectiezorg in de KunstenSector, www.projecttracks.be). Zo werd de opgebouwde expertise over podiumkunstenerfgoed ontsloten en ingezet voor de hele kunstensector. Op 18 juni 2014 werd TRACKS officieel gelanceerd in de Brusselse Beursschouwburg 13
(zie OD 1.2) door PACKED i.s.m. Het Firmament actie 3. Dankzij deze website worden amateur- en professionele kunstenaars en kunstenorganisaties voortaan concreet ondersteund met tal van tips en richtlijnen in de zorg voor hun archieven en collecties. Aan de hand van verschillende praktijkvoorbeelden krijgen ze bovendien een blik achter de schermen van andere organisaties, hoe zij bepaalde aspecten in de praktijk hebben aangepakt. Voor wie subsidies aanvraagt in het kader van het vernieuwde Kunstendecreet zal TRACKS tot slot een belangrijk instrument worden in de beoordeling. Hierbij zal het 'comply or explain'-principe gevolgd worden: afwijken van een richtlijn die behoort tot de basiszorg is mogelijk wanneer dit gemotiveerd wordt. Om dit alles goed te kunnen opvolgen participeerde Het Firmament actief aan de stuurgroep (6 bijeenkomsten) en de werkgroep (5 bijeenkomsten) van dit project actie 5. In 2014 werden enerzijds de stappenplannen die Het Firmament ontwikkelde nog voor de krachtenbundeling met PACKED na evaluatie door de werkgroep opgenomen op TRACKS. Anderzijds zette Het Firmament verder in op het ontwikkelen van nieuwe stappenplannen om de website verder uit te bouwen. Dit door (internationaal) kennis en expertise te verzamelen en te evalueren op kwaliteit en inzetbaarheid in de Vlaamse context, en door zelf nieuwe expertise te ontwikkelen daar waar lacunes zijn actie 1,2. Het Firmament was in 2014 als auteur of co-auteur (mee) verantwoordelijk voor de publicatie van: - 8 van de 17 richtlijnen 2-8 van de 20 prioritaire tools of stappenplannen - 6 van de 14 praktijkvoorbeelden, wat getuigt van de inzet en betrokkenheid van Het Firmament in dit project. Om te komen tot een optimale kennisdeling, deelde Het Firmament de opgebouwde expertise over archief- en collectiezorg met alle partners van het project op het Kennisplatform dat schuilgaat achter TRACKS. Dit kennisplatform is meteen ook de plaats bij uitstek om kennis en expertise van andere partners uit het erfgoedveld op te pikken. Gezien de complexiteit van het thema waardering en selectie van (podiumkunsten)erfgoed werd de ontwikkeling van een methode hieromtrent uitgesteld naar 2015, ook om samen met het erfgoedveld na te kunnen denken over selectie en waardering en op de hoogte te blijven van initiatieven rond deze thematiek actie 6. Hiervoor nam Het Firmament o.m. actief deel aan verschillende werkgroepen: - Werkgroep Privaatrechtelijk Archief met subwerkgroep Selectie (VVBAD) (3 bijeenkomsten) 2 Een richtlijn vertelt je wat je kan doen om op een goede manier zorg te dragen voor je eigen archief en collectie(s). Bij elke richtlijn hoort een eerste tool of stappenplan dat je op weg helpt om de richtlijn te realiseren. Een tool is een praktische uitwerking van een richtlijn of een onderdeel van een richtlijn. Er zijn verschillende soorten tools, gecreëerd voor gebruikers die niet gespecialiseerd zijn in archief-en collectiezorg. Een praktijkvoorbeeld is het verslag van een concreet project dat een kunstenaar of kunstenorganisatie uitvoerde op het vlak van de zorg voor het eigen archief of collectie(s). In een praktijkvoorbeeld wordt uitgelegd wat het doel was van het project, welke richtlijnen en tools ze daarbij gebruikt hebben, welke problemen ze daarbij tegenkwamen en welke keuzes ze hebben moeten maken. Het is een voorbeeld van hoe een kunstenaar of kunstenorganisatie richtlijnen en tools in de praktijk hebben toegepast. 14
- Werkgroep selectie en waardering van de provincies (1 bijeenkomst) Het Firmament begeleidde de stagiair Luc Notelteirs (Master na master: Archivistiek: erfgoedbeheer en hedendaags documentbeheer - VUB) bij zijn thesisonderzoek naar selectie en documenteren in de podiumkunsten. De verhandeling werd nog niet ingediend. Het Firmament zal de stagiair dan ook in 2015 verder begeleiden en de resultaten inzetten in de eigen werking. Er werden wel al een aantal aspecten van waardering en selectie uitgetest op de poppencollectie van Het Firmament, in functie van het herbestemmingstraject dat Het Firmament aflegt (zie OD 5.1). Tot slot werd Het Firmament betrokken bij het vormingstraject Archiefzorg voor kunstinstellingen van AMVB actie 4. Via dit traject volgden Brusselse kunstorganisaties een vorming waarin stapsgewijs archiefzorg en beheer werden aangebracht. Het traject bestond uit een zestal sessies van een halve dag, verspreid over 2013 en 2014, gekoppeld aan een plaatsbezoek bij de deelnemende organisaties. Concreet begeleidde Het Firmament de plaatsbezoeken bij de deelnemende Brusselse podiumkunstenactoren (Tristero, Ultima Vez, Peeping Tom, Leporello en BRONKS). De archiefwerking van Tristero en BRONKS werd op vraag van de organisaties verder begeleid. Voor BRONKS gingen Het Firmament en PACKED samen ter plaatse om een archive assessment uit te voeren. Op basis van de aanbevelingen zal BRONKS zijn archiefwerking kunnen optimaliseren. GEPLANDE ACTIES 2014: WERKLIJN 2 REGISTRATIE EN LOKALISATIE Actie 1 Het Firmament onderzoekt de toepasbaarheid van de podiumkunstenthesaurus uit Nederland op het podiumkunstenerfgoed in Vlaanderen in samenwerking met de steunpunten uit het podiumkunstenveld (VTi, Forum voor Amateurkunsten, OPENDOEK, Danspunt). In 2014 werken we een methode uit om dit in dialoog te doen met zowel erfgoedvormers als beheerders van podiumkunstenerfgoed. Dit met het oog op de registratie op collectieniveau van podiumarchieven en -collecties in Vlaanderen. Actie 2 Het Firmament werkt een strategie uit over hoe de lokalisatie en registratie van podiumarchieven en collecties zal gebeuren. Actie 3 Het Firmament maakt in samenspraak met de stuurgroep en de raad van bestuur een keuze bij welke databankstructuur aangesloten wordt om de gelokaliseerde en geregistreerde archieven en collecties op termijn toegankelijk zal maken. Actie 4 In afwachting van de keuze voor een databankstructuur maakt Het Firmament de gegevens over theaterarchieven die in 2005 door het Vlaams Theater Instituut (VTi) verzameld werden opnieuw zichtbaar via de nieuwe website. Indicatoren: - de methode om de toepasbaarheid van de podiumthesaurus uit Nederland af te toetsen in Vlaanderen - de registratie- en lokalisatiestrategie die gehanteerd zal worden voor het in kaart brengen van het podiumkunstenerfgoed - de keuze van de databank om de verzamelde gegevens online te ontsluiten - de zichtbaar gemaakte gegevens van het lokalisatieproject van VTi 15
RESULTATEN Om een gefundeerd beleid te ontwikkelen over het beheer van podiumkunstenerfgoed start Het Firmament deze beleidsperiode met het in kaart brengen van archieven en collecties en de immaterie le aspecten die eraan verbonden zijn. Dit bij al wie in Vlaanderen en Brussel podiumkunstenerfgoed creeërt of beheert en in samenwerking met partners op verschillende niveaus. Op de stuurgroepvergaderingen van het onderzoek over De omgang met podiumkunstenerfgoed (2/7/2014 en 12/12/2014) werd hiervoor een strategie bepaald met als doelstellingen: de gegevens m.b.t. podiumkunstenerfgoed vindbaar, zichtbaar, analyseerbaar en herbruikbaar te maken. Dit ter ondersteuning van onderzoekers, tentoonstellingsmakers, kunstenaars, critici, docenten, studenten, kunsteducatieve projecten, etc. actie 2 In samenspraak met de stuurgroep werd gekozen om de aanwezigheid, vindbaarheid en zichtbaarheid van podiumkunstenerfgoed in Archiefbank Vlaanderen zowel als in provinciale en lokale erfgoed- of beeldbanken te maximaliseren (en hiervoor dus geen eigen online databank op te zetten) actie 3. Daarnaast werden de relevante archief- en collectiegegevens intern in een offline databank verzameld en geanalyseerd op een diepgaandere manier dan in Archiefbank Vlaanderen mogelijk is. Zo kan Het Firmament makkelijk specifieke vragen vanuit doelgroepen of het beleid beantwoorden. Gerichte en aantrekkelijke communicatie in een rubriek Podiumkunstenerfgoed in de kijker moet doelgroepen vervolgens helpen om zelf de registraties van het podiumkunstenerfgoed in de genoemde online databanken te ontdekken. In 2014 werden verder de reeds beschikbare versnipperde gegevens over podiumkunstenarchieven en -collecties in Vlaanderen bij elkaar gebracht, geanalyseerd en enkele nieuwe ISAD(G)-registraties toegevoegd n.a.v. plaatsbezoeken in het kader van onze dienstverlening. Op de nieuwe website van Het Firmament wordt doorverwezen naar Archiefbank Vlaanderen, waarin de ISAD(G)-gegevens van het onderzoek naar theaterarchieven door VTi (2005) volledig werden opgenomen actie 4. Het Firmament nam ook het statuut van beheerder van deze fiches in Archiefbank over van het VTi. De samenwerking met Archiefbank Vlaanderen werd geïntensifieerd en binnen de stuurgroep werd een samenwerkingsverband opgezet met PACKED vzw en VTi (nu Kunstenpunt) om het bedreigde audiovisuele materiaal bij podiumkunstenorganisaties te inventariseren in functie met het oog op digitalisering bij VIAA extra actie. De gekozen strategie zal verder worden geïmplementeerd in 2015. In overleg met de stuurgroep van het onderzoek over De omgang met podiumkunstenerfgoed werd in 2014 beslist dat de uitwerking van een uitgebreide, in heel Vlaanderen (of het Nederlandse taalgebied) gedragen thesaurus voor podiumkunsten(erfgoed)terminologie niet prioritair is actie 1. Een strikte eenvormigheid qua gehanteerde terminologie is wenselijk maar niet noodzakelijk, zolang het maar duidelijk is welke overeenkomstige begrippen kunnen gematcht worden bij eventuele toekomstige koppeling van databanken. Wel kunnen, in samenspraak met een kleine werkgroep, alvast enkele 16
weloverwogen reeksen begrippen worden geadviseerd die rekening houden met de bestaande thesauri of catalogi. GEPLANDE ACTIES 2014: WERKLIJN 3 DOCUMENTEREN EN TRANSMISSIE VAN IMMATERIEEL CULTUREEL ERFGOED Actie 1 Het Firmament blijft als partner investeren in het project Schatten van*in mensen, een initiatief van tapis plein, i.s.m. Erfgoedcel Brussel, Het Firmament, Circuscentrum, ETWIE en FARO. De focus ligt op individueel meesterschap binnen podiumkunsten en ambachten ( Living Human Treasures ). Via vraaggesprekken met sleutelfiguren worden de noden en behoeften van dragers van erfgoed binnen deze beroepsgroepen in kaart gebracht. Tegelijk wordt er gezocht naar inspirerende voorbeelden in binnen- en buitenland om deze personen en hun praktijken optimaal te omkaderen en te borgen. De resultaten van dit onderzoek zullen worden gepresenteerd op een internationaal colloquium (2014). Actie 2 Het Firmament organiseert samen met Resonant en onder begeleiding van tapis plein een interne brainstorm over hoe de ICE-begrippen toegepast kunnen worden op het podiumkunstenveld, inclusief muziek. Dit ter voorbereiding van een meer systematische kennis- en expertiseopbouw binnen deze werklijn die op termijn zal resulteren in een uitbreiding van de dienstverlening. Actie 3 Op basis van een eigen project Schimmenspel aan de Brusselpoort i.s.m. GEN2020 ( t Arsenaal) dat plaatsvindt in december 2013, ontwikkelt Het Firmament een methodiek over het documenteren en de overdracht van podiumtechnieken. In het kader van Erfgoeddag organiseert Het Firmament een activiteit om de resultaten van dit traject te communiceren. Actie 4 Net zoals bij de werklijn archief- en collectiezorg bepaalt Het Firmament voor deze werklijn op basis van de gedetecteerde noden de thema s waarrond systematisch expertise verzameld dient te worden en waar nodig bijkomend ontwikkeld moet worden voor lacunes. Dit ter voorbereiding van een meer systematische kennis- en expertiseopbouw binnen deze werklijn die op termijn zal resulteren in een uitbreiding van de dienstverlening. Actie 5 Voor een aantal thema s werkt Het Firmament themadossiers uit bestemd voor de nieuwe website. Deze dossiers dienen om bepaalde thematieken te verdiepen en reflectie en discussie aan te zwengelen door ze via communicatiekanalen in de kijker te plaatsen. Op basis van de reeds gedetecteerde noden, zijn mogelijke thema s voor dossiers re-enactment, hoe en waarom voorstellingen capteren?, documenteren van creatieve processen, oral history als materiaal voor de theatermaker. Indicatoren: - de resultaten van het onderzoeksproject Schatten van*in mensen en hoe deze gedeeld worden met het veld (zie SD3) - het verslag van de brainstorm - de ontwikkelde methodiek over het documenteren en de transmissie van podiumtechnieken - de themakeuzes en de gepubliceerde themadossiers op de website RESULTATEN Erfgoed gaat over veel meer dan enkel het materie le archief of de objectencollectie. Want is daarin wel de essentie vertegenwoordigd van wat dans en theater (maken) betekent voor bedenkers, performers, technici en toeschouwers? Net als voor het werkdomein archief- en collectiezorg startten we in 2014 met het systematisch verzamelen en evalueren van (internationale) kennis en expertise en het monitoren van organisaties en initiatieven om de dienstverlening 17
rond immaterieel erfgoed (ICE) te kunnen uitbouwen tegen 2015 actie 4. Een brainstorm met Resonant (i.s.m. tapis plein) over de immaterie le aspecten van podiumkunstenerfgoed en muzikaal erfgoed (21/2/2014), verfijnde de visie, wat zal resulteren in een gezamenlijke nota in 2015 actie 2. Het Firmament zette bovendien mee haar schouders onder het ICE-netwerk van expertisecentra en de verdere uitbouw van het platform www.immaterieelerfgoed.be (zie OD 3.3). Aan de hand van projecten als Schatten van*in mensen, gei nitieerd door tapis plein vzw met Het Firmament als een van de actieve partners, hebben we in 2014 een breder zicht gekregen op ' worden, bijvoorbeeld in bepaalde deeldisciplines binnen de podiumkunsten, waar de knelpunten liggen en wat er nodig is om het vakmanschap in de podiumkunsten veilig te stellen voor de toekomst actie 1. Een twintigtal meesters, waaronder een schimmenspeler, een folklore- en balletdanseres, een theatertechnicus, een pruikenmaker, etc. werd geïnterviewd over hun passie, naast gesprekken met experts, een literatuuronderzoek en een screening van internationale ondersteuningsprogramma s. Een beleidsnota gee nt op de UNESCO-visie over Living Human Treasures met een concreet ondersteuningskader voor deze meesters of schatten, werd overhandigd aan Minister Sven Gatz op de internationale conferentie Virtuoos Vlaanderen (21/11/2014). Dit in de hoop dat het verder opgepikt wordt door de beleidsmakers. Bijzondere gast op deze conferentie - aangedragen door Het Firmament - was Trevor Carlson van de Merce Cunningham Trust (US). Hij stelde ter inspiratie het educatieve erfgoedproject 'Dance Capsules' voor. In het kader van het project verscheen ook een boek waarin de 20 meesters geportretteerd werden door topfotograaf Titus Simoens. Op 20 december 2013 werd de schimmenspelvoorstelling Life s but a walking shadow, opgevoerd tussen de torens van de Brusselpoort in Mechelen. Dit onder leiding van de Iraaks-Belgische regisseur Mokhallad Rasem (Toneelhuis) en i.s.m. t,arsenaal (GEN2020). Met dit project onderzocht Het Firmament hoe we de (immateriële) technieken van het schimmenspel, als casus, kunnen versterken, in een actuele context kunnen gebruiken en aan een nieuwe generatie kunstenaars kunnen doorgeven. We gebruikten participerende observatie en methodes uit de visuele antropologie om te peilen naar de ervaringen van regisseur en acteurs tijdens de masterclass. In 2014 namen we van alle deelnemers interviews af, die we verwerkten in een documentaire en een brochure. De documentaire werd vertoond op Erfgoeddag in Mechelen (27 april 2014) en is ook online te bekijken op www.hetfirmament.be/schimmenspelproject. De gehanteerde technieken van het schimmenspel werden gefilmd tijdens de repetities. Doorheen het proces bleek vooral de rol van de schimmenspelexpert van onschatbare waarde. Om technieken echt onder de knie te krijgen is doorlopende en intensieve begeleiding noodzakelijk. Met dit project kaartten we net zoals in het project Schatten van*in mensen (zie boven) de nood aan structurele ondersteuning van deze 'meesters' of levende erfgoeddragers aan. En dit geldt voor schatten uit alle kwetsbare deeldisciplines als figurentheater, mime, verteltheater, enzovoort actie 3. In 2014 publiceerde Het Firmament uiteindelijk geen themadossier over documenteren en transmissie van ICE actie 5, maar over het publieksgericht 18
valoriseren van podiumkunstenerfgoed in tentoonstellingen en musea (zie onder, werklijn 4). GEPLANDE ACTIES: WERKLIJN 4 PUBLIEKSGERICHT RE-ACTIVEREN EN VALORISEREN Actie 1 Net zoals bij de werklijn archief- en collectiezorg bepaalt Het Firmament voor deze werklijn de thema s waarrond expertise ontwikkeld dient te worden. Actie 2 Voor een aantal thema s werkt Het Firmament themadossiers uit bestemd voor de nieuwe website. Indicatoren: - de themakeuzes en de gepubliceerde themadossiers op de nieuwe website RESULTATEN Cultureel erfgoed kan fungeren als aanjager voor kritische bevraging, als inspiratiebron voor artistiek experiment, als basismateriaal voor een herneming, een publicatie of een tentoonstelling, etc. Het gaat enerzijds om valorisatie van archieven en collecties, anderzijds over de mogelijke re-activering van wat moeilijk kan worden vastgelegd, maar des te dynamischer kan voortleven in een bloeiende cultuursector. Aan de hand van inspirerende praktijkvoorbeelden, reflectieve themadossiers en praktijkgerichte testcases wil Het Firmament erfgoedvormers en beheerders hierover laten reflecteren, inspireren en aanzetten tot dergelijke acties. Net als voor het werkdomein archief- en collectiezorg startten we in 2014 met het systematisch verzamelen en evalueren van (internationale) kennis en expertise en het monitoren van organisaties en initiatieven actie 1. Dit in functie van communicatie over dit thema en als basis voor een dienstverlening ter ondersteuning van het veld. Daarnaast werkten we een themadossier uit met als titel Podiumkunsten tentoongesteld, over de uitdagende en fascinerende verbindingen tussen podiumkunsten en musea en tentoonstellingen actie 2. Het dossier bevat een essay, een typologie van verschillende tentoonstellingsconcepten met podiumkunstenerfgoed, inspirerende praktijkvoorbeelden uit binnen- en buitenland, een overzicht van (internationale en Vlaamse) theater- en dansmusea en tentoonstellingen en bibliografische referenties over dit thema. 19
OD 2.2 Hiertoe heeft Het Firmament meer aandacht gegenereerd voor het cultureel erfgoed van de podiumkunsten op het gebied van onderwijs, vorming en academisch onderzoek. Het heeft de noden en behoeften blootgelegd en in wisselwerking met betrokken instellingen initiatieven gelanceerd voor onderzoek en experiment met het oog op kruisbestuiving en de uitwisseling van ideeën en praktijken. GEPLANDE ACTIES 2014 Actie 1 Het Firmament zet de structurele samenwerking met de Vrije Universiteit Brussel Master na Master Archivistiek: Erfgoedbeheer en Hedendaags Documentbeheer (Prof. dr. Scheelings) verder en begeleidt studenten tijdens hun stage. Actie 2 Het Firmament faciliteert als partner van het Research Centre for Visual Poetics (Universiteit Antwerpen) en ArchiVolt (Koninklijke Academie voor Schone Kunsten Antwerpen) een nieuwe boekenreeks De coulissen van het geheugen, in samenwerking met VTi. De voornaamste doelstelling van de reeks is om documenten, beeldmateriaal en getuigenissen uit de Vlaamse podiumarchieven ter beschikking stellen van een breed publiek. Deze nieuwe publicatiereeks wordt uitgegeven bij LannooCampus. Indicatoren: - de begeleide stage Archivistiek - de lancering van het eerste boek in een nieuwe reeks over theaterarchieven RESULTATEN Het Firmament onderhield in 2014 het contact met prof. dr. Scheelings (VUB: Master na Master Archivistiek: Erfgoedbeheer en Hedendaags Documentbeheer). Dit resulteerde in de begeleiding van een stagiair, Luc Notelteirs, in het kader van zijn thesisonderzoek naar selectie en documenteren in de podiumkunsten actie 1. In 2014 verschenen de eerste 2 publicaties in de reeks Coulissen van het geheugen, een publicatiereeks over Vlaams podiumkunstenerfgoed (UA en Academie Antwerpen i.s.m. Het Firmament en VTi) actie 2: Arm theater in een gouden tijd (april 2014), Thomas Crombez, LannooCampus Parisiana. Etherisch Strijkersensemble (december 2014), Thomas Crombez, LannooCampus De reeks Coulissen van het geheugen komt tot stand in samenwerking met Het Firmament, het Vlaams Theater Instituut (VTi), de Universiteit Antwerpen en de Koninklijke Academie voor Schone Kunsten van Antwerpen. In de redactieraad zetelen Thomas Crombez (UA/KASKA), Staf Vos (Het Firmament), Bart Magnus (VTi) en Luk Van den Dries (UA). Gezien zijn bestuurdersfunctie bij Het Firmament, onderhouden de medewerkers geregeld contacten met Thomas Crombez. Verder onderhield Het Firmament geregeld contacten met: - Bruno Forment (VUB/UGent) in het kader van kennisdeling over historische decordoeken en de conferentie over historische theatermachinerie - Bruno Forment (VUB/UGent) en Maarten De Pourcq (Radboud Universiteit Nijmegen, NL) ter voorbereiding van het artikel 20
- - Beyond the archive. Safeguarding (in)tangible cultural heritage: a strategy for empowerment of artistic communities (Maarten De Pourcq en Staf Vos). Dit wordt in het voorjaar 2015 gepubliceerd in navolging van de conferentie Revaluing Theatrical Heritage in Kortrijk op 22 en 23 januari 2013, georganiseerd door de universiteiten van Gent en Brussel Frank Peeters (UA) naar aanleiding van zijn deelname aan het slotpanel van de internationale conferentie over historische theatermachinerie en de discussie over de Antwerpse Bourlaschouwburg (zie OD 4.5 en 4.6) Timmy De Laet (UA) in functie van zijn mogelijke medewerking aan een themadossier over de mogelijkheden en eventuele risico's van re-enactment in de podiumkunsten Tot slot is Staf Vos, medewerker onderzoek bij Het Firmament, sinds het academiejaar 2014-2015 als docent verbonden aan het Koninklijk Conservatorium Antwerpen (Artesis/Plantijn Hogeschool Antwerpen), voor het vak Dansgeschiedenis 1 - tot 1914 (BA1 - professionele Bachelor Dans). Vanuit die functie nam hij ook deel aan twee adviesvergaderingen over de plaats van dansgeschiedenis in nieuwe academische Bachelor en Master (18/11 en 5/12/2014). OD 2.3 Hiertoe is Het Firmament op zoek gegaan naar good practices in de sector van podiumkunsten op vlak van behoud en beheer, onderzoek, transmissie, digitalisering, ontsluiting en publiekswerking. GEPLANDE ACTIES 2014 Actie 1 Het Firmament blijft over alle werklijnen systematisch interessante praktijkvoorbeelden verzamelen met het oog op de inspiratiedatabank die aangeboden wordt op de nieuwe website. Door de tonen hoe je podiumerfgoed kan inzetten voor een publiek of in de eigen werking van een gezelschap, kan je beheerders motiveren om de starten met de eerste noodzakelijke stap: de zorg voor de archieven en collecties. Indicatoren: - de verzamelde inspirerende praktijken - de ontsluiting van deze inspirerende praktijken op de nieuwe website RESULTATEN Een belangrijk onderdeel van de nieuwe website van Het Firmament (zie OD 3.1), gelanceerd in april 2014, is het luik Laat je inspireren. We publiceren er uitgebreide infofiches over interessante publieksprojecten, opgezet door liefhebbers of professionals uit binnen- en buitenland, die op een vernieuwende manier omgaan met het erfgoed van de podiumkunsten actie 1. Met de lancering van de website en de maanden erna publiceerden we in 2014 26 van dergelijke praktijkvoorbeelden (waarvan 10 internationale), zoals bv. over - hoe Circus Ronaldo zijn oude decordoeken opnieuw gebruikt in voorstellingen - hoe choreograaf William Forsythe een digitale dansschool maakt 21