::::v~rt;n.~$.i.n$ : Vfii.j;NQ.~N : Y.#.N. ::$~44PQfiP ::::::::::::: ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::.. :.:

... : : : : : : : ::::::-:-: :-:-:-:-:-: :- 25............ J...,......"-... R............... '..... -:-:-:.:.:-:-:.:-:-:-:-:.:-:-:. ','... ::::v~rt;n.~$.i.n$ : Vfii.j;NQ.~N : Y.#.N. ::$~44PQfiP ::::::::::::: ::::::::::::::::::::::::::::::::::::::::.. :.:

TRIMSALON {N DIERENSPECIAAIZAAJC J. F. RUYGERS HEEFT AWS VOOR UW HUISDIEREN I o. $ T.l.' 4669591 StadhouderIweg 15 NOBELSTRAAT 112 ATELIER ES I E TELEFOON 4 66 31 80 Berkendaal 157 3075 XD Rotterdam tel.: 010-4324693 ~=8~ TABAK LECTUUR DRUKKERETTE CALANDKOOR zoekt nog enkelétenoren. Wij repeteren iedere woensdagavond in de Paul Krugerschool Hoylèdestraat 25. Rotterdam-N van 20.00-22.15 uur.. Inlichtingen tel. 422 42 69 Gchséneftbe'9 brillen en kontaktlenzen b.v. Walenburgerweg 77 - Tel. 010-465 49 91 3039 AE Rotterdam DE VRIEND VOOR UW OGf.N portretopdrachten - ontwerpen Ferdinand Sikken Joyce Turek SCHILDERIJEN AQUARELLEN GRAFIEK KERAMIEK VRIENDENNIEUWS IS EEN UITGAVE VAN DE VERENIGING VRIENDEN VAN BLIJ DORP EN VERSCHIJNTTENMINSTE VIER MAAL PER JAAR. Oplage: 4.000 NOVEMBER 1988 In dit nummer o.a. pagina 3 Inhoudsopgave pagina 4 Actie "Maak je dik voor de dikhuiden" pagina 5 Burgerlijke stand Diergaarde Blijdorp pagina 6 Lezingen voor de Vrienden pagina 7 Najaarsexcursie naar Artis pagina 8 Voorzitter aan roulettetafel gesignaleerd... pagina 11 Grote gift van Dierenbescherming pagina 11 Tekencursus in Blijdorp pagina 12 Tweede dikhuidenexpositie bij Buningh pagina 14 Fotowedstrijd i.s.m. Kinorama pagina 17 Nu te koop: tinnen beeldje Dwergnijlpaardjes pagina 19 Nieuws uit Blijdorp pagina 20 Nieuws uit andere dierentuinen pagina 21 Albert Heyn let ook op de dikhuiden pagina 22 Uit de promotiehoek pagina 23 Interview met Ir. D. van Dam pagina 32 Dierentuinen van de wereld, deel 9 pagina 42 Adressen en telefoonnummers Aan dit nummer werkten mee: ArieBos fam. Gerritse Daan van Herwijnen Lex Noordermeer BenSwaep Adverteerders in dit nummer: Atelier Esté Bank Mees & Hope NV Basilo Broere Reizen Buningh Interieur CalandKoor De Gier B.v./Giertra B.v. Diergaarde Blijdorp Hilton International Rotterdam Hobbycentrum Mag. Blijdorp J.F. Ruygers pag. 2 LeoVisser 18 MultiMail 21 NMBBank 6 Schoonenberg B.v. 12 Stad Rotterdam Verzekeringen 2 Telemate 43 Ter Meulen 13 Uitvaartverzorging C.M. Bouman 30 Unica Reizen 2 Van Hoorn B.V. 2 Verenigde Spaarbank 2 44 27 2 15 2 16 19 9 24 10

4 ACTIE "MAAK JE DIK VOOR DE DIKHUIDEN" De vorige keer praatten we al enigszins met u bij inzake de actie "Maak je dik voor de dikhuiden". Inmiddels hebben de bestuursleden van de Vereniging Vrienden van Blijdorp uitvoerig over deze zaak gesproken met het bestuur van de Stichting Koninklijke Rotterdamse Diergaarde. Daarbij bleek, dat de mogelijkheid van een verplaatsing van Diergaarde Blijdorp naar een andere locatie in Rotterdam nog altijd bestaat, hoewel de kans op zo'n verplaatsing niet erg groot is. Deze onzekerheid behindert de voortgang van de planuitvoering met betrekking tot het dikhuidencomplex aanzienlijk. Daarom is nu vastgelegd, dat uiterlijk eind van dit jaar de beslissing gevallen moet zijn over het al dan niet verplaatsen van de Rotterdamse Diergaarde. Er van uitgaande dat Blijdorp op de huidige plaats gehandhaafd blijft doemen dan de volgende keuzemogelijkheden op: 1. een grondige renovatie van de bestaande dikhuidenvleugel. 2. sloop van de huidige dikhuidenvleugel en vervangende nieuwbouw op dezelfde plaats. 3. de bouw van een geheel nieuw dikhuidencomplex in het toekomstige Aziëgebied, passend in de Blijdorp Masterplan-gedachte. Keuze 1 betekent, dat de bestaande toestand, zij het in een voor dieren en bezoekers weliswaar verbeterde vorm, gehandhaafd blijft. Moderne ideeën over het houden van dikhuiden kunnen hierbij niet of onvoldoende in de praktijk worden gebracht. Het is qua kosten zonder meer de aantrekkelijkste keuze (al zal ook deze minimale ingreep veel geld kosten), maar betekent in feite niet veel meer dan het wegwerken van achterstallig onderhoud. Keuze 2 geeft meer mogelijkheden voor een moderne onderbrenging van de dikhuiden, al blijven er (o.m. door de directe omgeving) uiteraard beperkingen in de uitvoering. Bij keuze 3 kan men alle inventiviteit in de strijd gooien om het "Blijdorp-van-detoekomst" te voorzien van een interessant Azië-gebied, waarbij aan alle moderne inzichten omtrent het houden van dikhuiden tegemoet kan worden gekomen. Een van de problemen bij zowel keuze 1 als keuze 2 vormt de tijdelijke huisvesting van de dieren (olifanten en neushoorns breng je nu eenmaal niet zo maar even onder in een lege stal); bij keuze 3 kunnen de dieren rustig blijven waar ze zijn tot hun nieuwe onderkomen klaar is. Bovendien blijven de Blijdorp-bezoekers niet gedurende een lange (ver)bouwperiode verstoken van "hun" dikhuiden. Uiteraard zijn de kosten van de drie keuzemogelijkheden zeer verschillend: het staat als een paal boven water, dat keuze 1 de minste financiële offers vraagt. De totale kosten van 2 en 3 zullen elkaar betrekkelijk weinig ontlopen, maar het wordt zeker een projekt van vele miljoenen. Om de achterstand van Blijdorp ten opzichte van andere dierentuinen in binnen- en buitenland om te zetten in een voorsprong, heeft het verenigingsbestuur zijn voorkeur uitgesproken voor keuzemogelijkheid 3, ondanks de realiteit, dat de Vereniging Vrienden van Blijdorp een dergelijk kostbaar projekt nimmer geheel uit eigen middelen zal kunnen financieren. Indien de uiteindelijke keuze op 3 mocht vallen zal er dus een financieringsopzet gemaakt moeten worden, waarbij de Diergaarde zelf een belangrijk deel van de kosten op zich neemt. De huidige dikhuidenvleugel zou dan na een omvangrijke verbouwing een andere bestemming kunnen krijgen (bijvoorbeeld een gigantisch gorillaverblijf). Eén ding is op dit moment in elk geval wèl duidelijk: de actie "Maak je dik voor de dikhuiden" moet onverminderd worden voortgezet. De uiteindelijke keuze tussen de drie opties zal in niet geringe mate bepaald worden door ons banksaldo, dus zullen wij er alles aan doen om zoveel mogelijk geld bijeen te brengen. Uw aller hulp blijft daarbij onontbeerlijk. Elk bedrag, klein of groot, brengt ons dichter bij ons gemeenschappelijke doel: de realisering van een modern dikhuidenverblijf in de Rotterdamse Diergaarde, waarin zowel de dieren als de mensen (dierenverzorgers en bezoekers) zich optimaal zullen thuisvoelen. Zodra er meer licht komt in deze problematiek dan verneemt u dat vanzelfsprekend uit volgende nummers van Vriendennnieuws. Tot dan gaan wij in elk geval actief door met onze actie, die wel eens doorslaggevend zou kunnen blijken te zijn voor de hele toekomst van ons geliefde Blijdorp. BURGERLIJKE STAND DIERGAARDE BLIJDORP. De belangrijkste wijzigingen in het dierenbestand van de Rotterdamse Diergaarde gedurende de maand augustus 1988: Geboren 2 Vetstaartmaki's (waarvan één later dood) - 1 Pinché - 1 Mantelbaviaan - 1 Muismaki - diverse Dwerggeiten - 1 Bizon - 1 Zwarte paardantilope - 2 Delacour fazanten - 1 Hokko - 1 Tinamoe - 1 Manenduif - 1 MuskIJslori - 5 Driekleurglansspreeuwen - 3 Balispreeuwen - 5 Luipaardgekko's - 2 Philippijnse zeilhagedissen -2 Woudschildpadden - 1 Reuzenwaterslang - 1 Haiti boa - 2 Vieroogvissen. Ontvangen 1 Agapornis -1 Blauwvoorhoofdamazone - 1 Grijze roodstaartpapegaai -1 Groenvleugelara - 2 Maleise neushoornvogels - 1 Witte ekster - 1 Boa constrictor - 1 Griekse landschildpad - diverse zoetwatervissen. Verzonden 2 Noordelijke suikereekhoorns - 2 Acouchy's - 1 Mantsjoerijse kraanvogel- 1 Kea- 2 Hooded parkieten - 4 Woudschildpadden. Verloren 1 Vetstaartmaki - 1 Siberische tijger - 1 Caracal - 1 Boommarter - 3 Koklassfazanten -1 Salvadori fazant -1 Wallichfazant -1 Marmertaling -1 Morepork uil-1 Driekleurglansspreeuw - 1 Steenuil - 3 Roodvleugelspreeuwen - 1 Manenduif - 1 Violette schildtoerako - 1 Groene katvogel - 1 Witwangtoerako - 1 Kroonduif - 1 Prachtfazantduif - 1 Terekayschildpad - 2 Berberskinks - 1 Haiti boa - 1 Tokkeh - 1 Luipaardgekko - 1 Koreaanse vuurbuikpad - 1 Japanse vuurbuikpad. 5

LEZINGEN VOOR DE VRIENDEN Zoals we inmiddels al gewend zijn zullen ook dit winterseizoen weer speciaal voor onze leden zondagochtend-lezingen worden gehouden door stafleden van Diergaarde Blijdorp..... De "vaste kern" van liefhebbers voor deze Interessante lezingen bleek vong seizoen regelmatig te groot voor het kleine klaslokaaltjes in de Diergaarde en het is daarom erg plezierig, dat het nieuwe educatieve centrum in Blijdorp (naast het wisentenperk) dit jaar in gebruik kon worden genomen. In dit gebouw kunnen veel meer mensen veel gerieflijker ontvangen worden en we hopen dan ook op een grote opkomst van de leden. De lezingen (meestal geïllustreerd met dia's) vinden plaats op elke tweede zondagmorgen van de wintermaanden, te beginnen op 11 december a.s. Aanvangstijd: 11.00 uur Duur: één à anderhalf uur Toegang: gratis op vertoon van uw lidmaatschapskaart voor het lopende jaar. Noteert u de onderstaande data alvast in uw agenda, zodat u deze interessante lezingen niet hoeft te missen! 11 december 1988... lezing door Han Assink, coördinator van de Levende have van Diergaarde Blijdorp. Waarover deze lezing precies zal gaan was bij hetter perse gaan nog niet duidelijk. 8 januari 1989... Joeke Nijboer vertelt u over de voeding van de dieren in Blijdorp.. 12 februari 1989... de nieuwe directeur van Blijdorp, de heer Dorresteyn, stelt zich aan u voor en zal zijn ideeën m.b.t. dierentuinen in het algemeen en Blijdorp in het bijzonder uiteenzetten. 12 maart 1989 en 9 april 1989... t.z.t. wordt u nader geïnformeerd over de onderwerpen die op deze data aan de orde zullen komen. NAJAARSEXCURSIE NAAR HET JUBILERENDE ARTIS OP 24 SEPTEMBER 1988 De aanleiding om naar de Amsterdamse dierentuin te gaan was duidelijk: Artis viert, zoals bekend, dit jaar haar 150-jarig bestaan. Daarmee is ze na Wenen en Parijs de oudste dierentuin van het Europese continent. Dat ook de Vrienden van Blijdorp nog wat te vieren hadden, werd de 140 excursiedeelnemers al direct bij de "versierde" koffie duidelijk. Het gebak werd hun immers aangeboden door de Stichting Koninklijke Rotterdamse Diergaarde als cadeau ter gelegenheid van het 25-jarig jubileum van onze Vereniging. De groep werd daarna opgesplitst onder de drie aanwezige mederwerkers/rondleiders van de Educ.atieve Dienst van Artis. Ondergetekende heeft onder leiding van één van hen, de heer Wouda, een plezierige en interessante tocht door de dierentuin gemaakt. Deze smeuïg vertellende Amsterdammer had voor de hem toebedeelde groep Rotterdammers (en o.m. 3 enthousiaste Vrienden uit het verre Friese Snits!) de volgende uitgebreide "kijkjes achter de schermen" op het programma staan: Het Kleine zoogdierenhuis. In dit rijk beplante complex is een veelzijdige collectie opmerkelijke dieren te bewonderen, o.a. meerdere soorten Zuidamerikaanse klauwaapjes, lemuren van Madagascar en natuurlijk Kantjils. Artis coördineert met het door haar beheerde stamboek het wereldwijde fokprogramma voor dit dwerghert je. In de keuken van dit mooie gebouw toonde de rondleider ons het rijke en gevarieerde assortiment voedsel voor de bonte verzameling zoogdieren. Het Aquarium. Achter de coulissen van dit monumentale gebouw werd ons, middels het nodige klim- en sluipwerk, een zeer ongewone kijk op en onder de enorme bassins toegestaan. Ondanks de respectabele leeftijd van het aquarium is het buitengewoon vernuftige technische systeem voor de circulatie, temperatuurregeling en filtering van het water verrassend "up-to-date". Na een leuke tocht door de catacomben ("riolen van Parijs") wachtte ons ook buiten veel nattigheid: net regende nog steeds....! De roofdierengalerij. Hoe de grote katten voor een verantwoorde narcoserfng d.m.v. een zogenaamde "squeeze cage", letterlijk "knijpkooi", in het nauw gebracht worden, werd ons getoond in de normaal niet voor bezoekers toegankelijke dienstruimten achter o.a. de leeuwen, tijgers, panters en sneeuwluipaarden. f:)rr ~~ ~~~~~ en dáármee uit ~ WIST U DAT: ~ "" ": {V/i;{'); :'::'X:;"... wij dé dierentuinreis naar Berlijn in 19~6 verzor~den?... wij de jubileumreis 1988 voor U organiseerden.... wij hotelreserveringen over de hele wereld voor U boeken?... wij sterk zijn in stedenreizen?... wij groepsreizen "op maat" leveren?.,... al Uw vakantiewensen vervullen op één van onze 29 relsburo s? Voor Informatie: 01859-17600 's Middags konden de Vrienden naar eigen keuze tot 17.00 uur op ontdek~ing~tocht het altijd weer interessante Artis in gaan. De een woonde een voorstelling In het nieuwe Planetarium bij, terwijl de ander op zijn gemak de reptielen, de vogels of de gemoderniseerde apenverblijven opzocht. Ondanks het slechte weer bleken de deelnemers toch een interessante, leerzame dag achter de rug te hebben, toen de drie bussen omstreeks 19.15 u. iedereen weer veilig afleverden bij Rotterdam C.S. Daan van Herwijnen 7

VOORZITTER AAN ROULETTETAFEL GESIGNALEERD... Onze voorzitter Ben Swaep is op 13 september met een gespannen en zelfs niet geheel ondeskundige blik in de ogen gesignaleerd in de fraaie zaal van het officiële Rotterdamse Casino. Dit is, zoals de meeste lezers wel weten, ondergebracht in het Hilton Hotel. Met vertegenwoordigers van respectievelijk de pameyer Stichting, welke zich inzet voor verstandelijk gehandicapten, en de organisatie Schepen uit Verre Landen, gaf Swaep zich vol hartstocht over aan de Franse roulette. Om het spel te kunnen spelen behoefden de deelnemers bij wijze van uitzondering niet in de beurs te tasten. Evenmin werd er een aanslag gepleegd op de verenigingskas! De fiches werden voor niets en niemendal aan de spelers verstrekt. Om te worden ingezet op rouge ou noir, pair ou impair, manque et passe of op nog andere wijze. De mogelijkheden zijn legio. Het was de bedoeling, dat een ieder van de drie tenslotte plakken en schijfjes ter waarde van bijna f. 3.700,- toegeharkt zou krijgen. Met enig manipuleren slaagde de croupier daarin voortreffelijk, maar uit alles bleek, dat het afwijken van het rechte pad hem grote moeite kostte. Er werd niets aan de kassa uitbetaald: het geld is keurig netjes overgeschreven op de bankrekening van onze vereniging. Uiteraard vormde het een welkome aanvulling voor ons fonds "Maak je dik voor de dikhuiden". Bij het niet-alledaagse roulettegebeuren op die septemberse dinsdagmorgen was een delegatie.van alle Rotterdamse casinomedewerke.rs aanwezig. De employés hadden namelijk tienduizend gulden uit de tronk - fooienpot, pour les employés - bestemd voor de drie goede doelen... Voordat het rouletteballetje ging rollen was er een ontvangst in de directiekamer van het casino. De heer Starrenburg gaf tekst en uitleg ten aanzien van het begrip 'tronk', alsmede over de beweegredenen, die tot de eenmalige gulle gave hebben geleid. Het is niet het eerste contact, dat de "Vrienden" met het casino hebben. Verleden jaar heeft de directie enkele tientallen beeldjes van Irma en Bernhardine gekocht als cadeau voor personeelsleden met de feestdagen. Verder heeft de Stichting Casinospelen de kosten op zich genomen, die het drukken van loten met zich meebracht. Die loten - tweehonderdduizend in totaal -waren bestemd voor de sub-actie, die de Zaalvoetbalvereniging Bergpolder voor "Maak je dik voor de dikhuiden" voert. Winkeliers in de contreien rond de bakermat van de indoor-voetbalclub hebben de loten bij duizenden tegelijk afgenomen om deze ter beschikking van hun klanten te stellen. Uit dit alles blijkt wel de uitstekende band, die er is met het officiële casino. Best mogelijk, dat de medewerkers/sters, die het beeldje van Irma en Bernhardine in hun bezit hebben, thans helemaal in zijn voor het tweede in de serie. Dat van de twee dwergnijlpaardjes... UNICA REIZEN Zonvakanties à la carte voor reizigers met een voorkeur voor betrouwbaarheid en comfort van lijndiensten_ Wandelen en trektochten van hut tot hut in kontrastrijke en fascinerende berglandschappen. Kuren in Duitsland, een brug naar een betere gezondheid. Spanning aan de roulette-tafel 8 Informatie en reserveringen: 010-4678259 Walenburgerplein 174 3039 AP Rotterdam

U zoekt een spaarvorm die goed voor uw geld zorgt. GROTE GIFT VAN DIERENBESCHERMING Aan de vooravond van Werelddierendag 1988 en het 125-jarig jubileum van de Nederlandse Vereniging tot Bescherming van Dieren hield de Afdeling Rotterdam een open dag in en rondom het asiel in het Roei Langerakpark. De dag werd geopend door de acteur Pieter Lutz, die enkele gedichten voordroeg over dieren, waarvan er één gewijd was aan de olifant. Vriendenvoorzitter Ben Swaep presenteerde zijn befaamde "Blokje rond", waarbij hij asielhonden verbaal aan de aanwezigen voorstelde. Tot zijn grote vreugde kon hij vervolgens een cheque van maar liefst f. 5.000,- in ontvangst nemen: de Afdeling Rotterdam van Dierenbescherming is van mening, dat ook de Vrienden van Blijdorp zich inzetten voor de verbetering van het lot van het dier. Niet alleen honden en katten verdienen de aandacht van Dierenbescherming, maar ook de exotische dieren, die op zo natuurlijk mogelijke wijze ondergebracht moeten worden. In dit kader heeft de Afdeling Rotterdam van Dierenbescherming besloten het eerdergenoemde bedrag te bestemmen voor de actie "Maakje dik voor de dikhuiden". De grote animator in dit geheel is de directeur van het Rotterdamse asiel, Drs. H.J.A.J. Heuthorst, die wij vanaf deze plaats nogmaals hartelijk danken voor de zeer gewaardeerde geste van de zijde van Dierenbescherming! TEKENCURSUS IN BLIJDORP Heeft u belangstelling voor tekenen en schilderen? Nu bestaat de mogelijkheid om deze belangstelling te combineren met uw interesse voor Diergaarde Blijdorp. Gedurende dit winterseizoen starten twee professionele beeldend kunstenaars een cursus dier- en planttekenen voor zowel beginners als gevorderden. Het tekenen van dieren en planten vormt een uitstekende basis voor tal van andere onderwerpen. De ervaring en vaardigheid die u gedurende de cursus opdoet zal uw plezier in hettekenen alleen maar doen toenemen. Onze spaarrekeningen laten uw saldo groeien en bloeien. Als u spaart, kiest u natuurlijk de spaarrekening die u het meeste oplevert. Bij ons vindt u spaarvormen die uw spaargeld snel laten groeien: spaarrekeningen waamij uw tegoed altijd opvraagbaar is, spaarrekeningen met vaste looptijd en hoge rente, en verschillende soorten waardepapieren. Geïnteresseerd? Op onze kantoren vertelt men u er graag meer over. De Verenigde Spaarbank doet meer. Ei verenigde spaarbank De cursus bestaat uit 12 lessen die gegeven worden op zaterdagochtend van 10 tot 13 uur. De aanvangsdatum is 5 november 1988. De kosten voor de gehele cursus bedragen f. 180,-. Indien u niet de beschikking heeft over een Blijdorp-jaarkaart komt daar nog een bedrag bij van f. 32,50 voor een winterabonnement, waarmee u van november tot maart vrij entree heeft tot de Rotterdamse Diergaarde. in verband met de verschijningsdatum van dit Vriendennieuws wijzen wij u er op, dat het cursusgeld geldt voor het totale aantal lessen. Als u eventueel later inschrijft hoeft u de gemiste lessen niette betalen. Bent u geïnteresseerd? Voor nadere, vrijblijvende inlichtingen kunt u terecht bij Willem Visser, telefoon 01 0-467 75 26. 11

TWEEDE DIKHUIDEN-EXPOSITIE BIJ BUNINGH. HIPPO-DROOM Na de succesvolle expositie "1001 Olifanten" van verleden jaar staat ditmaal van 25 oktober af het nijlpaard centraal bij Buningh Interieur aan de Nieuwe Binnenweg 190 te Rotterdam. De tentoonstelling krijgt de naam "HIPPO-DROOM" mee met als toevoeging "Ook nijlpaarden zijn dikhuiden". Er is een fraaie collectie nijlpaarden (HIPPOpotamus amphibius) uit particulier bezit te bewonderen. De Rotterdamse kunstenares Janneke Ros, die ons beeldje "lrma en Bernhardine", alsmede tastbeelden in de Diergaarde heeft ontworpen, werkt gedurende de expositie aan een baby-dwergnijlpaard op ware grootte. Het is de bedoeling, dat het wasmodel in brons wordt afgegoten. Het belooft een mooi, zeer natuurgetrouw kunstwerk te worden, dat Janneke Ros ten bate van de Vereniging wil verkopen. Er moet nog een vorm worden gevonden, waarin de verkoop bij de sluiting van de tentoonstelling wordt gegoten. Men kan zich ter plekke, dus bij Buningh, kandidaat stellen voor het bronzen babydwergnijlpaard. De kunstenares zal er tot nader order elke dinsdag, donderdag, vrijdag en zaterdag 's middags van 2 tot 4 uur in de gerenommeerde interieurzaak aan werken. Uiteraard is haar jongste kunstwerkje, de twee Blijdorpse dwergnijlpaarden in tin, bij Buningh te koop. Tijdens de aanwezigheid van Janneke zelfs met een door haar gesigneerd, wat wij hebben genoemd: "certifikaartje". Misschien ten overvloede, maar de opbrengst van de tinnen nijlpaardjes is bestemd voor de actie "Maak je dik voor de dikhuiden". Dus voor de nieuwe huisvesting van olifanten, nijlpaarden enzovoort. Ook de "hippo's" dromen er al van... eer dan 1 00 i~ar N. m.' een gastvn) Zl)n Wl) elke. huls,lwaar elkom IS. be """ker w. h IN" b" Bunlllg U kunt I) d. "bü)'vend ron vnj uw dwalen en n-ideeën eigen woo die toetsen aan van ons.... dt ideeen VUl ~rspreid over maar lieist 3000 m 2 s~owroom. WI) """"g toetsen ~ ""' aan de uwe. Het ideale arrangement voor partijen personeelsfeestjes en gezelschappen Diner met avondrondleiding Voor meer informatie: DIERGAARDE BLIJDORP Van Aerssenlaan 49 3039 KE Rotterdam Telefoon 010-465 43 33

FOTOWEDSTRIJD I.S.M. KINORAMA Een van onze trouwste sponsors is de firma Kinorama. AI jaren is ons promotieteam te gast bij Kinorama gedurende de Hoogstraat-braderie, terwijl een door Kinorama bij al het afgeleverde fotowerk gevoegde bijsluiter over de Vereniging Vrienden van Blijdorp zo'n 45 nieuwe leden opleverde! Ook bij de deze zomer georganiseerde fotowedstrijd hebben de Vereniging en Kinorama nauw samengewerkt. Ruim 225 inzendingen kwamen er binnen, waaruit een deskundige jury tenslotte de tien winnaars in de diverse categorieën aanwees. Blijdorp-directeur Dorresteyn was op 15 september zo welwillend de prijzen aan de winnaars uit te reiken. Een selectie van de ingezonden foto's, waaronder uiteraard de winnende afbeeldingen, werd in de vorm van een kleine expositie in het zelfbedi Vanaf 1990 heeft de meest vernieuwende verzekeraar van Nederland een nieuw kantoor. In 1990 is Assurantieconcem Stad Rotterdam 270 jaar jong. Bij die gelegenheid nemen wij intrek in ons nieuwe gebouw aan het Weena in het hartje van Rotterdam. Een ware aanwinst voor de stad, die dan 650 jaar bestaat. Zo maakt Stad Rotterdam zich op voor een frisse start van de jaren '90. Met verzekeringsprodukten, die toekomstgericht zijn. Stad Rotterdam, waartoe ook Koning & Boeke en Woudsend Verzekeringen behoren, speelt al sinds 1720 aktief in op de marktonrwikkelingen. Als oudste algemene verzekeraar van het Europese kontinent lopen wij voorop met de nieuwste verzekeringsvormen. En met kwaliteit. U kunt voor al uw verzekeringen bij ons terecht via uw verzekeringsadviseur. Die weet er alles van.ja zeker! van de prijswinnaars met Blijdorp-directeur Dorresteyn STEUNT ONZE ADVERTEERDERS Zonder de financiële steun van onze adverteerders/sponsors zou het onmogelijk zijn om Vriendennieuws in de huidige vorm en omvang te laten verschijnen. Om dat zo te houden is het van belang dat u als lezers van Vriendennieuws gebruik maakt van de door de adverteerders aangeboden goederen en diensten en daarbij vooral laat blijken dat u door middel van Vriendennieuws attent bent gemaakt op de desbetreffende adverteerder(s). Voor u een kleine moeite, die voor de Vereniging Vrienden van Blijdorp van grote betekenis kan zijn! 14 I STAD ROllfRDAM~ ZfKERINGEN I SWJ ROITERDAM. KONlNG & BOEKE. \mudsend

NU VERKRIJGBAAR: ONS TWEEDE TINNEN BEELDJE! In de september-uitgave van Vriendennieuws kon u het al lezen: ons tweede tinnen beeldje is er! Na het grote succes van "Irma en Bernhardine" in tin hebben we de Rotterdamse kunstenares Janneke Ros opnieuw aan het werk gezet met als resultaat een schitterend tinnen beeldje van twee Dwergnijlpaardjes. Net als bij het olifantenbeeldje zijn er twee uitvoeringen: geheel tin en met een marmeren voet. De prijzen zijn eveneens gelijk: het geheel tinnen beeldje kost f. 40,-; de uitvoering met marmeren voet vergt een bedrag van f. 45,-. De beeldjes zijn verkrijgbaar in onze eigen kiosk in Diergaarde Blijdorp (dit winterseizoen tijdens de weekends weer tegenover de neushoornbinnenstal) en bij de firma Buningh (zie elders in dit nummer). Indien u het beeldje per post wenst te ontvangen, kunt u gebruik maken van onderstaande bestelbon, waarbij u er wel op moet letten, dat voor verzend- en verpakkingskosten f. 7,50 in rekening wordt gebracht. Wij hopen dat dit nieuwe beeldje bij u allen een even warm onthaal zal krijgen als "Irma en Bernhardine". Het nieuwe Dwergnijlpaardenbeeldje Foto: De Jong & Van Es BESTELBON "DWERGNIJLPAARDJES" termeulen Da'S plezierig winkelen met zoveel voordeel! VERENIGING VRIENDEN VAN BLIJDORP, ROTTERDAM Naam: voorletters: Adres: Postcode: Woonplaats: bestelt hierbij: ex. geheel tinnen beeldje à f. 40,-*) ex. beeldje met marmeren voet à f. 45,-*) en zal er zorg voor dragen, dat het verschuldigde bedrag, vermeerderd met f. 7,50 verzend- en verpakkingskosten d.m.v. de bijgevoegde acceptgirokaart wordt overgeschreven naar girorekening 1357803 t.n.v. Vereniging Vrienden van Blijdorp te Rotterdam. *) s.v.p. doorhalen wat niet verlangd wordt.

Geheel tot dienst. BANKMEES & HOPE NV Vereniging Vrienden van Blijdorp Antwoordnummer 30555 3030 wa ROTTERDAM Postzegel hoeft niet. Mag wel. NIEUWS UIT BLIJDORP In de Victoriakas wordt al enige tijd gewerkt aan de inrichting van een kolibrie-verblijf. De bewoners kwamen echter eerder dan men verwacht had: eind september verblijdde het Ministerie van Landbouw de tuin met 20 in beslag genomen Groenrugvuurkuif kolibries (Sephanoidus sephanoidus), een vrij onbekende soort, die overigens in beperkte aantallen mag worden ingevoerd, mits de benodigde papieren aanwezig zijn. Dit bleek weer eens niet het geval. De Groenrug-vuurkuiven worden gevoed met een suikerwateroplossing, die bestaat uit water, honing, stuifmeel en nutrisoya. Deze oplossing hangt in glazen buisjes in de volière; onderaan het buisje zit een dunne, roodgekleurde opening waaruit de vogels kunnen drinken. Wat rottend fruit op de bodem van het verblijf zorgt voor een constante hoeveelheid fruitvliegjes. Eerder dit jaar kon Blijdorp enkele Slanke lori's (Loris tardigradus) in de collectie opnemen, een in dierentuinen zelden geziene halfaap. Ook in Blijdorp zullen de bezoekers (voorlopig?) geen Slanke lori te zien krijgen, want de dieren zijn bestemd voor (gedrags)onderzoek, dat op een rustige plaats achter de schermen plaats vindt. Een belangrijke stap in het onderzoek is inmiddels al genomen, want onlangs werd het eerste jong geboren. Vrijwel zeker is dit de eerste keer, dat in Rotterdam (en misschien wel in Nederland) een Slanke lori het levenslicht aanschouwde. Omstreeks 20 september j.l. is er in Blijdorp een Zwartvoetpinguin uit het ei gekropen. In Blijdorp zorgen de Zwartvoetpinguins sinds 1985 regelmatig voor jongen. Omdat de ouders de jongen niet altijd zelf grootbrengen, is dit keer besloten om het jong met de hand groot te brengen. Vandaar dat de broedruimte in de Rivièra-hal (een vierkante bak van plexiglas) als "wieg" gebruikt wordt, waar de vogel ook voor het publiek te zien is, totdat hij uit zijn verblijf gegroeid is. Gezien de groeisnelheid van jonge pinguins zal dat laatste waarschijnlijk al het geval zijn wanneer u dit leest! De vissenverzameling van Blijdorp telt enkele interessante nieuwkomers: twee Stierekophaaitjes (Heterodontus franciscus), 10 Juffervissen, 6 Keizersvissen en drie Luipaardhaai-heren als echtgenoten voor de reeds aanwezige Luipaardhaaidames! UITVAARTVERZORGING e.m. Bouwman Noorderhavenkade 27a, 3039 RD Rotterdam, Tel. 010-466 62 77 Stijlvolle uitvoering van begrafenissen en crematies. Informatie over: het O.RV. depositofonds (= verzorgingsfonds) de N.V.V.O. natura (gezins, kinder (tot 20 jaar) en per persoon), aanvullende-, senioren - (tot 83 jaar) en monumentenverzekeringen. Inschrijving wilsbeschikking met vrij lidmaatschap.

NIEUWS UIT ANDERE DIERENTUINEN Bezoekers van de beroemde LONDON Zoo zullen het sinds deze zomer moeten stellen zonder hun grote favoriet: het eenzame Grote panda-mannetjes is definitief verhuisd naar de dierentuin van MEXICO CITY. Zoals u weet werden een aantal jaren geleden diverse Grote panda's door China als staatsgeschenk gestuurd naar o.m. Tokyo, Londen, Madrid, Parijs, West-Berlijn en Washington D.C. Verreweg het meeste panda-succes was weggelegd voor de Mexicaanse dierentuin, waar inmiddels diverse Grote panda's werden geboren en grootgebracht. Ook in Madrid lukte dit éénmaal d.m.v. kunstmatige inseminatie, waarbij het Londense mannetje de biologische vader was. Ditzelfde dier is nu dus naar de hoofdstad van Mexico gestuurd om zijn kunsten te vertonen met de drie daar aanwezige panda-vrouwtjes. Een bewonderenswaardige opstelling van de Londense dierentuin, want het gemis van de grootste publiekstrekker zou wel eens flink kunnen doorwerken in de bezoekcijfers. Het behoud van de soort is hier doorslaggevend geweest! ALBERT HEYN LET OOK OP DE DIKHUIDEN Dat Albert Heyn behalve op de kleintjes ook op de groten let moge blijken uit het feit, dat in v~le filialen van deze grootgrutter flessen wijn met een speciaal etiket worden verkocht. De opbrengst daarvan zal voor een gedeelte naar de actie "Maak je dik voor de dikhuiden" gaan. Op 30 september j.l. werden de eerste flessen Dikhuidenwijn (rode en witte Bordeaux) plechtig aan de directeur van Diergaarde Blijdorp, de voorzitter van de Zaalvoetbalvereniging Bergpolder en onze eigen voorzitter overhandigd. En nu is het woord aan de vele AH-klanten... In de Mesker Park Zoo in EVANSVILLE, Indiana is een capucijneraapje overleden, dat aantoonbaar 53112 jaar oud was! Nog niet zo lang geleden gold de dierentuin van de stad ATLANT A als een van de slechtste van de Verenigde Staten. Van die dubieuze reputatie wil men graag zo snel mogelijk af, waarbij geld blijkbaar geen rol (meer) speelt: voor maar liefst 41/2 miljoen dollar werd hier een groot complex voor Gorilla's in gebruik genomen. Nu we het toch over grote bedragen hebben: de op 6 juni 1988 geopende New INDIANAPOLIS Zoo heeft maar liefst 64 miljoen dollar gekost! Nog in aanbouw bevindt zich het Whale and dolphin Pavilion (kosten 11 miljoen dollar), waarin niet minder dan 4 Orca's, 4 Beluga's en 8 Tuimelaars onderdak z~iien vinden. Een van de meest bedreigde vogelsoorten is de Guam ijsvogel (Halcyon c. cinnamomina). In 1984 ontvingen enkele grote Amerikaanse dierentuinen enige exemplaren van deze soort in een poging, om de soort zich in gevangenschap te laten voortplanten, zodat wellicht te zijner tijd vogels naar Guam teruggebracht kunnen worden. Inmiddels zijn 6 dierentuinen er in geslaagd met Guam ijsvogels te kweken, en nu meldt de dierentuin van SAN ANTONIO het eerste succes met een 2e generatie (waarvan dus de oudervogels al in dierentuinen zijn gefokt), waarmee definitief is bewezen, dat deze vogelsoort in elk geval in gevangenschap behouden kan worden. De allerbelangrijkste dierentuinbaby van 1988 is zonder enige twijfel de kleine Californische condor, die in SAN DIEGO uit het ei kwam! Zoals u weet zijn (in een allerlaatste poging om deze vogelsoort voor uitsterven te behoeden) alle nog resterende vogels gevangen en achter de schermen ondergebracht in de LOS ANGE LES Zoo (13 vogels) en het SAN DIEGO Wild Animal Park (14 condors). De nu uit het ei gekropen Californische condor is de allereerste van zijn of haar soort, die in gevangenschap is verwekt. Tegelijkertijd is de kleine het levende bewijs, dat de Californische condor nog niet definitief als verloren beschouwd hoeft te worden! 20 Basilo 'I~ schoorstenen en schoorsteenkappen, tevens schoorsteenvegen ~ alle (en alles voor) haarden en kachels. en het onderhoud ervan. Bitumineuze dakbedekkingen, met of zonder isolatie. SCHOORSTEENVEGER Alle soorten dakpannen, ook thermisch verzinkt stalen DAKBEDEKKER pannen, met 20 jaar garantie. KACHELSMID Ka-! EENS ~S IN DE SHOOROOM, Schimmelpenninckstr.14 OF VRAAG VRIJBLIJVEND PRIJSOPGAAF. 313S NX Vlnrdingen Telefoon: 010 470 S6 20

UIT DE PROMOTIE-HOEK Het seizoen is voor ons wat de kiosk betreft erg tegenvallend begonnen. Mede door het slechte weer zijn de verkoopcijfers aan de lage kant gebleven. In de loop van de vakantie knapte het weer op en stegen de verkoopresultaten navenant. We hebben op vele braderieën en op kinderboerderijen gestaan; de kinderboerderijen vroegen ons bij de schaapscheerdersdagen en rond 4 oktober, werelddierendag. Verder hadden we zoal: Boulevard-Zuid, twee maal, in Zevenkamp "De Scheg", "Aktiviteiten markt" Oud Beyerland, Aktie markt Overschie, Dorpstuinfeest op de Heyplaat en niet te vergeten met het Diergaarde-orkest de Haring- en Bierfeesten in Vlaardingen. Vooral dat laatste is een geweldig succes geweest. Terwijl ik dit schrijf is de Femina in volle gang; het ziet er allemaal redelijk uit. Op zaterdag 8 oktober gaan we naar de Energie-hal waar een zaalvoetbaltoernooi georganiseerd wordt ten bate van onze actie "Maak je dik voor de dikhuiden". In het kort is dit een opsomming van wat het Promotie-team zoal doet. U kunt daar ook aan meehelpen. Heeft u een dag dat u zegt: ik heb niets te doen, geeft u dan op bij ons en kom in het Promotie-team. Het enige, dat u moet kunnen is de mensen gezellig en beleefd helpen en rekenen. In het begin helpen wij u, en wat ook belangrijk is, u staat nooit alleen! Verder willen wij u nog iets vragen: Als er bij u in de buurt een braderie is of iets van een markt in een wijkgebouw of buiten in een winkelstraat, informeert u dan eens of er een kraam gehuurd kan worden. Vraag eens wie er over gaat en speel ons het adres of het telefoonnummer door, zodat wij ook bij u in de buurt onze vereniging en de diergaarde kunnen promoten. Wij willen ook graag in de regio en buiten Rotterdam aan de slag, bijvoorbeeld in het Westland. Wij hopen, dat wij van u enkele adressen mogen ontvangen. Met vriendelijke groeten, ) b INTERVIEW MET DE SCHEIDENDE DIRECTEUR VAN DIERGAARDE BLIJDORP, IR. D. VAN DAM. Na ongeveer 19 jaar directeur te zijn geweest van Blijdorp, heeft Ir. Van Dam op 1 oktober j.l. de leiding van de tuin overgedragen aan de heer drs. A.H. Dorresteyn. De heer Van Dam werd op 1 maart 1970 de opvolger van de interim-directeur F. Siewertsz van Reesema. De laatste was in de periode 1947 tot 1957 directeur van de Diergaarde en trad gedurende ongeveer zes maanden op als opvolger van dr. A.C.V. van Bemmel. ) '\ ;/ 22

25 Vereniging vrienden van Blijdorp Van Hoorn BYe BOUW EN AANNEMINGSBEDRIJF Groenedijk 12 2903 LZ Capelle aan den IJssel Tel.: 010-4503333 Telefax (010) 450 15 86 Ex-directeur Van Dam zal tot 1 april 1989 de nieuwe directeur met raad en daad ter zijde staan. Hij zal drs. Dorresteyn zeker ook wegwijs maken in de internationale Zoo-gemeenschap, waarin Blijdorp al sinds vele jaren, vooral door toedoen van de vertrekkende directeur, zo'n prominente plaats inneemt. Zoals bekend was de heer Van Dam de laatste jaren, tot zijn aftreden als directeur in Rotterdam, President van de International Union of Directors of Zoological Gardens (IUDZG). Gedurende elf jaar heeft hij deel uitgemaakt van het bestuur van deze belangrijke internationale organisatie van dierentuin-directeuren. De grote verdienste van de heer Van Dam voor Blijdorp en de dierentuinen in het algemeen moet vooral gezocht worden in zijn leidende en stimulerende optreden, namens de Rotterdamse Diergaarde, in het kader van de steeds beter wordende samenwerking tussen alle goede, d.w.z. wetenschappelijk geleide, dierentuinen in de wereld. Dit aspect van zijn bijna 20-jarige directoraat in Rotterdam zal in het gesprek met de heer Van Dam overduidelijk naar voren komen. De scheidende directeur heeft het begrip "internationale samenwerking" altijd hoog in zijn vaandel geschreven en het tot leidraad voor zijn handelen en functioneren als stafleider van en namens Blijdorp in de wereld gemaakt. Meer dan welke andere Nederlandse dierentuin heeft Blijdorp zich in de afgelopen 20 jaar ingezet voor samenwerking tussen de dierentuinen. Met natuurlijk als grote doel: een optimaal en doelmatig beheer over de hun toevertrouwde, vaak zeer zeldzame "natuurschatten". Waarom en op welke manier Blijdorp tot talrijke zaken in dit verband de aanzet heeft gegeven, kunt u lezen in het onderstaande interview. Na lezing zult u de juistheid van de in het verleden nogal 'ns gehoorde verzuchting "die Van Dam, die geeft al z'n dieren zo maar weg...!" sterk in twijfel gaan trekken! Hij gaf wel veel dieren weg, maar nooit zo maar! Over dit alles maakt de heer Van Dam weinig ophef ter meerdere eigen-glorie: is hij erg bescheiden. Op zijn bekende, enigszins onderkoelde, Engels aandoende en "understatement-achtige" manier vertelt hij zijn verhaal aan ondergetekende. Soms is hij bijna "enthousiast" bezorgd over bepaalde ontwikkelingen. Meestal is hij uitermate bondig in zijn antwoorden:... loze hebben eigenlijk nog nooit "nee" gezegd...!" (over de Gemeente Rotterdam) en (op mijn verzoek om iets over de Vereniging Vrienden van Blijdorp te zeggen)... "Geweldig...!, zo'n "cheer-group" heeft bijna geen andere dierentuin...!" " De heer Van Dam is getrouwd; hij heeft vier kinderen en een huiskat (Felis domestica). Hoe belangrijk, eind zestiger jaren, het ouderschap voor het verdere verloop van de carrière van ir. Van Dam en voor Rotterdam is geweest, zult u in het onderstaande kunnen lezen. Mevrouw Van Dam heeft in de afgelopen jaren ten huize Van Dam heel wat exotische dieren grootgebracht en verzorgd. Mijnheer Van Dam, hoe bent u in deze functie van dierentuindirecteur terecht gekomen? U kwam toch uit het bedrijfsleven? Inderdaad, ik heb 20 jaar bij Heineken gewerkt, in het Verre Oosten, in het "verste" Oosten zelfs en laatstelijk in West-Afrika. We dachten dat het beter was voor de

opvoeding van de kinderen als het hele gezin naar Holland terugging. In 1970 was, heel toevallig, de plaats van directeur van Blijdorp vacant. Was dit voor u totaal nieuwe en andersoortige werk geen enorme uitdaging? U was tenslotte geen "dierentuin-man ". Natuurlijk, het was een geweldige uitdaging, maar we hadden altijd wel een affiniteit met wat leeft, groeit en bloeit. Men moet voor het uitoefenen van de functie van dierentuindirecteur manager zijn of specialist (veterin~ir, bioloog, zoöloog)? Kortom, het bekende discussiepunt bij de benoeming van leidinggevende personen. Ik vind deze kwestie niet zo problematisch, de vraag niet zo belangrijk, eigenlijk. Nee, het is zeker niet nodig, in de moderne visie op dit soort werk, om specialist te zijn. Men hoeft geen specifieke kwaliteiten in de genoemde disciplines te bezitten voor het directeurschap van een dierentuin. Dat neemt niet weg, natuurlijk, dat het leiden van een dierentuin een veelzijdig geheel is. Als u terugkijkt, wat heeft u dan het meest boeiende van uw werk gevonden? Het meest boeiende was toch wel het feit, dat er vanaf ongeveer 1970 over de gehele wereld een geweldige mentaliteitsverandering ten opzichte van de ons omringende natuur is opgetreden. In die tijd zijn vooral de dierentuinen zich pijnlijk bewust geworden van het keiharde gegeven dat het bijna een onmogelijke zaak was geworden om, bij het verdwijnen van de eco-systemen, het planten- en dierenrijk in zijn natuurlijke staat te bewaren. Jammer genoeg werd die conclusie toen nog niet gedeeld door de IUCN (International Union for the Conservation of Nature and Natural Resources) en het WWF (World Wildlife Fund). Deze organisaties waren vroeger, laat ik het zo zeggen, niet bepaald "pro-dierentuin". Beide organisaties waren het niet eens met de rol die de dierentuinen zich, noodgedwongen, toeëigenden: dierentuinen moesten en wilden (willen nog steeds) de "last line of defense" zijn voor de wilde dieren en planten. Inmiddels zijn deze organisaties er van overtuigd geraakt dat wij als dierentuinen de laatste strohalmen zijn voor de met uitsterven bedreigde dieren en planten. Kortom, ze hebben ingezien dat wij het toen bij het rechte eind hadden. Hun kijk op de rol van de moderne dierentuinen in het totale natuurbeschermingsprogramma is daarmee ook, ten positieve, veranderd. Het is ontzettend dat wij die dit alles en met name dus onze functie als laatste "verdedigingslinie" gepropageerd hebben, 'n beetje gelijk aan het krijgen zijn! Doodzonde is het dat wij mensen bezig zijn om de aarde, ons huis, zoals het wel eens wordt genoemd, op kolossale schaal "uit te wonen". Men moet hierover nog veel serieuzer worden! Blijdorp staat bekend in de wereld als stimulator van internationale samenwerking t.b. v. het behoud van bedreigde dieren en planten. U was een van de eerste dierentuinen die het commerciële element in de contacten met andere tuinen uitschakelde. Eenvoudiger gezegd: u vroeg en vraagt geen geld voor uw zeldzame/bedreigde dieren als deze naar een andere tuin verhuizen. "Verkopen" is er niet meer bij! Wat is nu de filosofie daarachter? Commercie is toch iets waarop elke culturele instelling, zeker een dierentuin, moet "draaien "? 26 Praat eens ITlet ons onder 'n kopje koffie N~=~BBANK De NMB denkt met u mee.

Ja! Maar laat ik u eerst vertellen hoe wij, als eersten, tot een inventarisatie gekomen zijn van ons bestand aan dieren en planten en daarmee een aanzet hebben gegeven tot internationale samenwerking tussen dierentuinen en andere zoölogische of botanische instellingen. Wij zijn begonnen met een algehele administratie waarbij we van alle dieren, aanwezig in de tuin, de geboorte, aanschaf, vertrek en sterven, elk jaar in een rapport wereldkundig hebben gemaakt. In 1970/1971 is deze nieuwe vorm van registratie (nu bij bijna alle wetenschappelijk bestuurde dierentuinen gebruikelijk) door New Vork, San Diego en Londen overgenomen. Op deze manier krijg je een 100% betrouwbare berichtgeving over je dieren. Wij zijn erg blij dat de Nederlandse regering ons systeem toen ook heeft ingevoerd voor alle Nederlandse dierentuinen. Nog blijer zijn we met de algehele wereldwijde acceptatie van ons initiatief. Voor wat betreft uw vraag over de "prijs" van het bedreigde dierentuin-dier het volgende: Het is erg eenvoudig om een dier zo duur mogelijk te verkopen om, anders gezegd, wat dat betreft, het onderste uit de kan te halen. Het is namelijk zo dat als je dieren gaat verkopen (wat we in het begin wel deden), ze naar de meest biedende dierentuin gaan. Daar kan je weinig aan doen, helaas! Ik vergelijk dit proces altijd met wat we zien in de wereld van de kunst(handel). Daar kunnen grote verzamelaars van schilderijen, die over bepaalde belangrijke fondsen beschikken, kostbare of zeldzame schilderijen aankopen en als het ware "wegzeven" uit de publieke belangstelling. Die schilderijen zijn persoonlijk bezit geworden. Nu ligt het probleem bij schilderijen nog betrekkelijk eenvoudig: schilderijen kunnen honderden jaren mee en in perfekte conditie bewaard worden, als je er maar goed voor zorgt. Ik kan daar dan ook niet veel kritiek op hebben. Wat anders is het of ik het een ideale situatie vind. Eigenlijk is het jammer dat men niet meer op grote schaal van die "verborgen schatten" kan genieten. 't Belangrijkste bij dit alles is dat levend materiaal, in tegenstelling tot schilderijen, niet gedurende eeuwen (goed) geconserveerd kan worden. Wat moet je dus doen als je de Okapi voor je kinds kinderen wilt bewaren? Er voor zorgen dat het nageslacht van de Okapi's uitsluitend gaat naar die dierentuinen waarvan je zeker weet dat ze zich voor 100% inzetten voor de conservatie-strategie ten behoeve van de Okapi en (daarom) meedoen aan het internationale fokprogramma. Door onze Okapi's niet te verkopen, maar ze uit te zetten in "Breeding loan" (fokleen) houden we, wat men noemt, een vinger in de pap. Bij verkoop ben je de zeggenschap over je Okapi's kwijt en niet alleen ben je ze zelf kwijt, maar iedereen is ze voorgoed kwijt! Toch ben ik er, aan het eind van de rit, nog steeds niet van overtuigd, dat het belang van die onbaatzuchtige opstelling als het om het ter beschikking stellen van bedreigde dieren gaat, door alle dierentuinen wordt begrepen. Je hoort nog steeds tuinen zeggen: "Mijn Okapi's zijn de mooiste en ik vraag er het meeste geld voor!" Van die opstelling van dierentuinen word ik erg verdrietig! Ze beseffen niet dat ze de toekomst aan het vergokken zijn! (Een recent voorbeeld van het voor "breeding loan" ter beschikking stellen van een bedreigde diersoort door Blijdorp is de verhuizing van 5 gorilla's naar Dublin Zoo. Volgens de heer Van Dam hebben ze het daar, in een prachtig verblijf, erg goed! DAvH). Er zijn, zoals u weet, nogal wat mensen die nadrukkelijk vraagtekens zetten bij de mondiaal georganiseerde reddingsacties ten behoeve van de bedreigde flora en fauna. Zij betogen, bijna gelaten, dat het in de eigen logica van de evolutie 28 opgesloten ligt dat er planten en dieren van de aardbodem verdwenen zijn en dat er aan dat keiharde gegeven, ook in de toekomst, niet te tornen valt. Tegen het bestaansrecht van dierentuinen gebruiken diezelfde critici in dit verband dan ook nog het argument, dat deze ons slechts onechte, gedegenereerde vertegenwoordigers van bijvoorbeekd de tijger tonen. Wat is uw reactie op dit cynisme, op dit fatalistische denken? Natuurlijk is het waar dat er veel planten- en diersoorten verdwenen zijn, verdwijnen en nog zullen verdwijnen. Maar het verontrustende van deze ontwikkeling nu is de snelheid en omvang waarmee dit gepaard gaat. Het is nooit de bedoeling geweest dat de mens al het hardhout uit de tropen weghakt(e). We mogen van de natuur best oogsten, waarom niet? Dit moet echter wel met overleg gebeuren. Ik heb bijvoorbeeld ook helemaal geen bezwaar tegen de walvisjacht. Wel heb ik grote bezwaren tegen het systematisch uitmoorden van alle walvisen! De zogenaamde degeneratie bij dierentuindieren....? Er is nog weinig bekend over degeneratie bij dieren "in gevangenschap". Ik ben geen bioloog en dus niet in staat hierover een wetenschappelijk verantwoord betoog te houden. Toch herinner ik me een illustratief voorval in dit verband: Jaren geleden hebben we een aantal Przewalskipaarden naar de Beekse Berge:n gestuurd. Ze hadden daar, op die mooie zandgronden, een veel betere gelegenheid om zich natuurlijk te gedragen en om lekker uit te hollen. "Vedran", onze in een dierentuin geboren hengst, gaat met onze merries voor het eerst het buitenperk in... In de confrontatie met de daar ook verblijvende andere dieren, ik dacht dat het Schotse Hooglandrunderen waren, wordt "Vedran" onmiddellijk ontzettend agressief en een heel wild paard. Er was geen land mee te bezeilen! Ik denk dat als er met degeneratie rekening gehouden moet worden, dit zich pas op de hele lange termijn zal voordoen. U moet niet vergeten dat we ons in de dierentuinen, voor wat betreft het nageslacht van bijvoorbeeld de Orang oetan, nog pas in het stadium van de derde generatie bevinden. Met de Chimpansee zijn we al wat verder. Stamboeken (Studbooks) zijn er in de eerste plaats om de raszuiverheid van een bepaalde diersoort voor de toekomst te garanderen.. Verder beperken we in Blijdorp het directe contact tussen mens (verzorger) en dier tot een strikt minimum: we gaan nooit in de kooien! Zijn er dieren geweest die u na aan het hart lagen? Was u geraakt bij vertrek of sterven, of leer je dat als directeur van een dierentuin af? Als je een verzameling hebt van rond de 6.000 dieren, met een gemiddelde leeftijd van tien jaar, dan gaan er elke dag twee dood. Mijn vrouw heeft een heleboel dieren met de fles grootgebracht. Het is altijd moeilijk om afscheid te nemen, maar we zijn er nooit sentimenteel onder geweest. We moeten immers van alles wat leeft afscheid nemen totdat, ja, we zelf afscheid nemen... Noemt u toch eens wat favoriete dieren... Ik ga elke dag bij Ramon en Xara langs. Tijgers zijn natuurlijk prachtige dieren, maar de Mantsjoerijse kraanvogels zijn toch ook ontzettend mooi! En wat dacht u van de Tasmaanse duivels, zo lelijk als de nacht overigens, maar, niettemin heel interessante dieren. Ook van de vissen en de lagere dieren ben ik de schoonheid gaan 29

inzien. Tijdens mijn vele rondgangen door de tuin heb ik kunnen aanschouwen hoe ontzettend mooi die hele natuur is! Welke dieren had u nog graag in de Blijdorp-collectie willen hebben? Ik zou graag een Takin-vrouwtje voor onze bul willen hebben! Van de (nog) niet in Blijdorp aanwezige diersoorten noem ik Koala's en Vogelbekdieren. De komst van deze Australische "rariteiten" vergt wel de nodige voorbereiding! De Grote panda's mogen China pas uit, indien er een uitstekend, internationaal opgezet fokprogramma komt. U heeft in de afgelopen 20 jaar een geweldig aantal dierentuinen bezocht. Zijn er dierentuinen die uw speciale voorkeur hebben? De ''Wilhelma'' in Stuttgart is een van mijn favoriete tuinen. Een schitterende dierentuin, geleid door een ontzettend aimabele en zeer kundige collega! Wat de door dierentuinen verrichte research betreft moet ik natuurlijk de London Zoo noemen. Qua onderzoek steekt de "aartsvader" van alle dierentuinen ver boven iedereen uit. Ze hebben in Londen een geweldig wetenschappelijk apparaat met vele hoogwaardige onderzoekers. De London Zoo doet zo ontzettend veel wat helemaal niet opvalt bij de "normale" dierentuinbezoeker! De bescheiden collega's uit Londen timmeren er echter niet mee aan de weg. De kleine Reuzenpanda in Madrid is er gekomen dankzij "Londen". BRUNCH METOPPAS Elke zondag van 11.30-15.00 uur kunt u op uw gemak genieten van een formidabele brunch voor Uw kinderen ylm 12 jaar doen mee voor f20, -... en wij vermaken ze wel. Reserveer tijdig. Hilton International Rotterdam, Weena 10, Thl. 414.40.44, tst. 900. Hilton~ J.1 R LOOP GEWOON EVEN BINNEN Heeft u een verklaring voor het feit dat er zoveel prachtige, hoog gekwalificeerde dierentuinen in de Bondsrepubliek (West-Duitsland) te vinden zijn? Vaak hoort men als redenen hiervoor: het financiële draagvlak (West-Berlijn, een van de rijkste tuinen ter wereld!), een niet gemakkelijk te definiëren "Fingerspitzengefühl" voor dierentuinen, waarop de Duitsers een patent lijken te hebben, hun "verzameldrift" en hun neiging tot ordelijkheid/systematiek. Naast de genoemde factoren zou ik nog de volgende redenen willen noemen: a. De relatie tussen de dierentuinen en de gemeenschap is erg hecht. Een Duitse dierentuin komt voort uit en/of is verbonden met een zoölogisch genootschap. Ook kent men in de B.R.D. "stadsdierentuinen": het stadsbestuur zwaait er de scepter. b. De Duitse dierentuinen zijn na 1945, bij de herbouw, enorm opgebloeid. c. Duitsers hebben altijd veel onderzoek gedaan in het dier zelf en in de systematiek binnen de flora en fauna. Tot slot zou ik u nog willen vragen welke, naar uw mening, uw belangrijkste "wapenfeiten" zijn gedurende uw directoraat in de Diergaarde? Allereerst toch zeker de op gang gekomen internationale samenwerking tussen de dierentuinen. Onze rol daarin is uitvoerig ter sprake gekomen in het voorafgaande. Minstens zo belangrijk vind ik de totstandkoming van onze wetenschappelijke afdeling; afgezien van die van Londen de belangrijkste van Europa. Ik ben ook erg blij met de uitstekende samenwerking die tot stand gebracht is met de diverse ziekenhuizen en, natuurlijk, met de universiteiten van Rotterdam en Utrecht. Het bestuur van de Vereniging Vrienden van Blijdorp dankt de heer Van Dam voor zijn gewaardeerde medewerking bij de realisering van dit interviewen wenst hem en zijn gezin alle goeds voor de toekomst. Daan van Herwijnen -------KERSTLUNCHIN DIERGAARDE BUJDORp Op 24 en 25 december a.s. vindt in het Blijdorp-restaurant een kerstlunch plaat~. Aanvang tussen 12.00 en 13.30 uur; einde 16.30 uur. Deze kerstlunch bestaat UIt: CONSOMME ROYALE COQUILLE SA INT JACQUES *** AVEC FLEURON *** SPOME *** LA PIN A LA MODE POMMES DUCHESSE POMMES PARISIENNE CHOUX DE BRUXELLES COMPOTE *** SURPRISE DE NOEL *** MOKKA ET BONBON De prijs voor het bovenstaande menu bedraag 1. 49,75 per persoon. U kunt telefonisch ~re~s~en~er~e~n~:0~1~0_-4~6=5~4~3~3=3~,toe~s~te~i~16~8~. ~ 31

HELGOLANO. DOOR A. NOORDERMEER DEEL 9 WEST-DUITSLAND, deel 4 Foto's: F.H.M. Ramack, tenzij anders vermeld De Zoo van (WEST)-BERLIJN is een van de grootste en belangrijkste dierentuinen van de wereld. ~1I~en tijden~ en vlak na de beide wereldoorlogen werd die positie en nu IS In de Berliner Zoo met afstand de grootste diere ter 32 BREMERHAVEN JJmERBERG.NINOORF WLSROOE WEST HOOENHAGEN BERLIJ'e HANNOVER OSNABRUCK BR NSCHWEIG wereld aanwezig. Als we de collectie analyseren blijkt, dat de zoogdierencollectie verreweg de soortenrijkste ter wereld is, terwijl de vogelverzameling in soortenrijkdom slecht door het Vogelpark Walsrode wordt overtroffen. Het enige jaren geleden van top tot teen gerenoveerde en uitgebreide aquarium neemt in de wereld op het gebied van de reptielen, amfibieën, vissen en ongewervelden een toppositie in. Voor taxonomen is West-Berlijn dus de dierentuin om te bezoeken, zoals de deelnemers aan onze vijfdaagse excursie in 1986 zeker kunnen beamen! Op 1 januari van dit jaar bezat de Zoo van West-Berlijn: 1.486 zoogdieren in 281 soorten 2.912 vogels in 645 soorten 333 reptielen in 108 soorten 481 amfibieën in 41 soorten 4.724 vissen in 458 soorten 6.458 ongewervelden in 228 soorten Voorwaar, een gigantische verzameling dieren, die niet alleen kwantitatief, maar zeker ook kwalitatief aan de top staat. Het is ondoenlijk om een opsomming te geven van alle bijzondere diersoorten die in West-Berlijn te bewonderen zijn. Een greep uit de in dierentuinen zelden of nooit getoonde soorten: Zeeolifanten, Reuzenpanda, Witlippecari's, Moerasherten, Pampasherten, Okapi, Japanse serows, Kagu, Brolga, Komodowaraan. De Berliner Zoo is internationaal stamboekhouder voor o.m. de Gaur en de beide Afrikaanse neushoornsoorten, waarbij vooral de ernstig bedreigde Zwarte neushoorn veel aandacht krijgt en hier met succes wordt gefokt. 33

De Zoo "zwemt" in het geld: de Berlijners beschouwen hun Zoo als een dermate dierbare instelling, dat de dierentuin elk jaar weer bedolven wordt onder de schenkingen en legaten. AI dat geld wordt voortdurend gebruikt ter verfraaiïng van de dierentuin zelf en ter verbetering van het aanwezige dierenbestand.ln 1987 werd de Zoo uitgebreid met een 3 ha. groot gebied tot 33 hectare, en onophoudelijk worden dierenverblijven nieuw gebouwd of ingrijpend gerenoveerd. AI met al is het hier gelukt om niet alleen een gigantische dierenverzameling op te bouwen, maar bovendien al die dieren onder te brengen op een manier die varieert van "behoorlijk" tot "zeer goed". Hoewel het natuurlijk altijd ruimer en vooral "natuurlijke~" kan, voldoen alle dierenverblijven tenminste aan de minimum-normen en gezien de omvang van de collectie is dat zeker een hele prestatie. Opvallend is ook de moeite (en de hoeveelheid geld) die men in Berlijn stopt in het (rijke) verleden van de Zoo; veel gebouwen zijn inmidd~ls in hun oude I~ister herste.l? evenals de imposante ingang met het Elefantentor. BIJ de bouw van nieuwe verblijven is de Berlijnse Zoo vaak minder vooruitstrevend dan andere dierentuinen; men gaat hier vooral gedegen te werk en dat zodoende een schitterende dierentuin kan ontstaan wordt in West-Berlijn zeker bewezen. Het Vogelpark WALSRODE is uniek: nergens ter wereld is zo'n grote collectie vogels in zo'n fraai verzorgde omgeving te vinden. Het begon allemaal in 1958 als hobby: op een klein stukje van het huidige park startte een vogelliefhebber hier met het fo~.ken van fazanten. De fok verliep voorspoedig, er kwamen steeds meer vogels bij en steeds meer mensen wilden dat vogelspul wel eens bekijken. In 1962 besloot de eigenaar om zijn verzameling op bepaalde dagen tegen betaling voor het publiek open te stellen en sinds 1964 is het Vogelpark Walsrode van 15 maart tot 1 november dagelijks geopend van 9 uur 's morgens tot 7 uur 's avonds. En. het publiek weet Walsrode te vinden: in de 7112 maand die het Vogel park per Jaar geopend is komen er gemiddeld anderhalf miljoen bezoekers naar de 5.000 vogels in bijna duizend soorten kijken. Thans beslaat het Vogelpark een terrein van 22 ha., dat werkelijk tot in de puntjes verzorgd is en ook als wandelpark een overweldigende indruk maakt. In het voorjaar bloeien hier alleen al 5.000 rhododendrons en azalea's en ook in de andere jaargetijden is het park een lust voor het oog. De Paradieshalle meet 21 00 m 2 en is gereserveerd voor kleinere tropische vogels als kolibries, terwijl de 3200 m 2 grote (en 12 m. hoge) Freiflughalle bestem.d is voor grotere, hardere vogelsoorten als ibissen en lepelaars. Voor de kinderen IS er een grote speeltuin en ouderen kunnen zich laven in meerdere restaurants. Het Deutsche Vogelbauer Museum completeert het geheel. De vogels zelf vormen natuurlijk de kern van het fenomeen Walsrode. V:'~t er aan bijzondere vogelsoorten in gevangenschap überhaupt gehouden wordt IS In Walsrode te zien. Veel uiterst zeldzame soorten worden (vrijwel) alleen hier gehouden en gefokt, waarbij nauw wordt samengewerkt met andere dierentuinen, vogel parken en natuurbeschermingsorganisaties in de hele wereld. De collectie omvat vrijwel alle vogelfamilies, maar vooral de papegaaiachtigen en de watervogels zijn uitermate goed vertegenwoordigd. Voor "soortenjagers" is het Vogelpark Walsrode een waar paradijs: bij elk bezoek vallen er nieuwe (ond~~)soorten te noteren; voor de gemiddelde leek is de overdaad aan veel op elkaar lijkende (onder)soorten soms een tikje vermoeiend, maar tegelijkertijd heel leerzaam. 34 Freiflughalle in Voge/park Wa/srode Het vermelden van bijzondere vogelsoorten die u in Wals~?de kunt be~onderen is een ondoenlijke zaak: u moet het zelf maar eens gaan bekijken, waarblj..dan wel de volgende tip. Uit eigen ervaring weet ik, dat op een dag met redelijk weer de gigantische bezoekersaantallen een rustige wandelin~ door het vogelpa~k na twaalven vrijwel onmogelijk maken. Daarom: zet uw auto ru1m vóór negen uur s morgens op een van de 4.000(!) parkeerplaatsen neer en zorg ervoor, dat u direct na het openen van de toegangshekken uw rondwandeling kunt beginnen. Een aanrader! In de internationale dierentuingeschiedenis neemt de stad HAMBURG een belangrijke plaats in. Van 1863 tot 1931 bezat de stad een Zoologischer Garten, die destijds tot de grootste en belangrijkste van Duitsland (en daarmee van de wereld) behoorde. Tijdens het hoogtepunt van zijn bestaan (1911) bezat de Ham~urgse Z~o. 2.!5 zoogdiersoorten, 506 vogelsoorten plus.~og e~ns 216 soo~en reptl~len, amflbleem, vissen en ongewervelden, in totaal dus bijna duizend versch.lllend~ diersoorten:. Een vergelijkbare verzameling is vandaag de dag alleen nog te vinden In West-Berlijn en SanDiego. Veel extreem zeldzame en zelfs inmiddels uitgestorven diersoorten en -ondersoorten werden hier tentoongesteld, zoals Schomburgk's hert, Carolinaparki.et, Trekduif Sumatraanse neushoorn, Nubische wilde ezel, Kaapse bergzebra, Vingerdier ~n Zwartnekkraanvogels. De beroemde A. Brehm (van de gelijknamige dierenencyclopedie) was enige jaren directeur van deze Zoo. 35

Een heel nieuw dierentuintijdperk werd ingeluid met de opening (in 1907) van Hagenbeck's Tierpark in het plaatsje Stellingen onder de rook van Hamburg. De familie Hagenbeck bezat een vishandel op St. Pauli, die soms door de vissers behalve van vers gevangen vis ook voorzien werden van in de netten terecht gekomen zeehonden. In 1848 begon men die zeehondjes in een wastobbe tentoon te stellen. Geleidelijk ontwikkelde zich hieruit de befaamde dierenhandel Hagenbeck: de door zeelieden meegebrachte exotische dieren werden in de haven opgekocht en verkocht aan geïnteresseerde dierentuinen. Carl Hagenbeck junior was niet alleen handelaar; hij verdiepte zich in de aard van de dieren en langzaam maar zeker ontwikkelde hij zijn ideeën voor een tralieloze dierentuin van de toekomst. In 1896 verkreeg hij patent op zijn uitvinding en zijn sensationele dierentuin kon gebouwd worden. Uit de hele wereld kwam men naar Stellingen om dit "wonder" te aanschouwen: grootse dierpanorama's, waarbij roofdieren en hun prooidieren zonder (zichtbare) afscheiding bijeengebracht waren. Zoals bijna alle Duitse dierentuinen ging ook Hagenbeck's Tierpark in 1943 tenonder in een regen van bommen, maar nu kunt u deze dierentuin weer in al zijn schoonheid bezoeken. Het park is nog altijd familiebezit van de Hagenbecks en ontvangt geen subsidies van de overheid, waardoor de entreeprijzen beduidend hoger liggen dan bij andere grote Duitse dierentuinen. Hagenbeck's Tierpark is een schitterend aangelegd park. Na het passeren van de majestueuze ingangspartij (met versieringen van de hand van Pallenberg) stuit de bezoeker op het bronzen beeld van Carl Hagenbeck met zijn lievelingsleeuw. Vervolgens wandelt men door een lange groenstrook, waarna men plotseling oog in oog staat met het Afrika-panorama. Een grote waterpartij met flamingo's en ibissen op de voorgrond, daarachter een verblijf met zebra's en struisvogels, vervolgens de leeuwen, terwijl een hoge rots met manenschapen het geheel afmaakt. Ingenieus zijn deze vier afzonderlijke verblijven tot een visueel geheel gesmeed. En zo passeert de bezoeker achtereenvolgens een reeks van naar werelddelen ingerichte verblijven. Opvallend is een waterpartij met daarin en -omheen diverse prehistorische dierenbeelden op ware grootte, vervaardigd door Pallenberg. Elders in de tuin treft u culturele aanvullingen aan als een originele totempaal, een Birmaanse tempelruïne en het Japanse eiland, compleet met roodgelakte tempelpoorten, bruggen en bronzen beelden. De dierencollectie is goed, maar niet uitzonderlijk te noemen. Als opvallende diersoorten zijn vermeldenswaard: Walrussen, Veelvraten, Mutsapen, Manenwolven, Pantserneushoorns, Reuzenotters, Mantsjoerijse kraanvogels en de beroemde kudde Onagers, nazaten van de door Hagenbeck in 1954 in Perzië gevangen dieren. Het Troparium werd in 1960 geopend en huisvest naast reptielen, amfibieën, vissen en ongewervelden ook enkele kleine zoogdiersoorten. In het grote, moderne dolfinarium kunt u tenslotte een dolfijnenshow bijwonen. Voor iedereen die zich interesseert voor dierentuinen is een bezoek aan Hagenbeck's Tierpark verplichte kost! Tot de vele Duitse dierentuinen die in de dertiger jaren als Heimattierpark hun oorsprong vonden behoort ook de dierentuin van OSNABRUCK. En ook hier was in 1 945 niet veel meer over van wat er vóór de oorlogsjaren was opgebouwd. Vandaag de dag behoort de Zoo Osnabrück tot de middelgrote Duitse dierentuinen. 36 De fraaie ingang van Hagenbeck's Tierpark in Hamburg....... en de moderne ingang van de Zoo Osnabrück 37

De schitterende ligging van de Zoo op de Schölerberg bepaalt in aanzienlijke mate het belang van de tuin; de kwaliteit van de dierenverblijven variëert aanzienlijk; sommige bouwwerken zijn zonder meer slooprijp, terwijl anderzijds verschillende moderne verblijven verspreid door de tuin liggen, zoals het robbenbassin, het Mehrzweckhaus en het Südamerikahaus. Enkele jaren geleden werd een groots opgezette nieuwe ingangspartij gerealiseerd, gecombineerd met een (afzonderlijk) natuurhistorisch museum, terwijl een nieuw aquarium/reptielengebouw ten dele in gebruik is genomen. De dierenverzameling is van een behoorlijk niveau zonder grote uitschieters. Olifanten, neushoorns, mensapen, beren en grote katachtigen zijn er allemaal vertegenwoordigd, Giraffen en Nijlpaarden ontbreken. De opvallendste diersoorten zijn te vinden in het Zuidamerika-gebouw (o.m. Manenwolven, Keizersnorbaardtamarins en Briluilen) en het Mehrzweckwarmhaus, dat voornamelijk primaten (o.a. Drils en Witkopmaki's) en kleine roofdieren (bijvoorbeeld Zebramongooses en Fenneks) huisvesting biedt. Onder de in Osnabrück gehouden hoefdieren springen Mhorr-gazellen en Laaglandnyala's in het oog. Vanuit educatief oogpunt zijn het Ameisenlehrpfad (Rode bosmieren) en het Archäologischer Lehrpfad (o.m. grafheuvel en grottenwoning) opmerkelijk, terwijl jeugdige bezoekers aanvullende recreatieve voorzieningen aantreffen in de vorm van een speeltuin en vooral de 240 meter lange Sommerrodelbahn. In BREMERHAVEN werd in 1913 in de kelder van de strandhal het Nordsee Aquarium geopend. Naast vissen werden hier in een klein bassin ook zeehonden Entree van de Zoo am Meer in Bremerhaven 38 tentoongesteld. Vijftien jaar later opende de stad op het aangrenzende terrein de Tiergrotten, een kleine dierentuin, waarin voornamelijk door zeelieden meegebrachte dieren werden gehuisvest. Tegenwoordig staan beide instellingen gezamenlijk als Zoo a~ ~eer bekend.. De ligging van deze kleine Zoo (slechts 0,6 hectare) aan het water IS Inderdaad uniek; een nog in gebruik zijnde vuurtoren bepaalt het aanzicht.van de Zoo... Neushoorns, olifanten of giraffen zult u hier uiteraard niet aantreffen. Men specialiseert zich in diersoorten uit koude streken. Zo verwierf Bremerhaven grote faam als ijsberenfokkerij en in dit licht zal het u niet verbazen hier Japanse makaken, Canadese bevers, Poolvossen, Manenrobben (het laatste vrouwtje uit Blijdorp verhuisde naar Bremerhaven), Dwergzeeberen, Zeehonden en meerdere Pinguinsoorten aan te treffen. Maar ook exoten worden hier gehouden en gefokt, zoals Chimpansees, Sumatraanse tijgers, Doodshoofdaapjes en de merkwaardige Barbados-meerkatten. Het aquarium is niet erg groot, maar u kunt er altijd interessante vissen te zien krijgen en het dierentuingedeelte wordt voortdurend gemoderniseerd en aangepast aan de behoeften van de daarin gehouden dieren. Uiteraard is de dierencollectie beperkt: de inventaris omvat 226 diersoorten, waarvan ruim de helft bestaat uit vissen en ongewervelden, maar mocht u eens in de buurt komen, dan is een bezoek aan de Zoo am Meer zeker goed voor enkele interessante uurtjes. Elke dierentuinkenner denkt bij het horen van de naam Zoo HANNOVER onmiddellijk aan antilopen en olifanten. Hoewel deze zoogdieren nog altijd een s~ecialiteit van de Hannoverse dierentuin vormen, zullen we zien dat ook op ander gebied deze Zoo een bezoek altijd waard is (bezitters van een Blijdorp/ Artis-jaarkaart hebber er gratis toegang!). Als zevende Duitse dierentuin werd de.zoo.hannover in 1865 g~opend. De bloeitijd van de dierentuin lag rond de eeuwwisseling, waarna de Zoo In financiële problemen raakte en in 1922 zelfs gesloten moest worden. Twee jaar later werd de Zoo weer heropend, maar de financiële problemen noodzaakten de stad Hannover een overeenkomst aan te gaan met de dierhandelsfirma L. Ruhe, die op dezelfde wijze zoals dat nu nog in Gelsenkirchen gebeurt (zie Vriendennieuws september 1988) de exploitatie van de Zoo overnam. De Tweede Wereldoorlog.deed?e poorten in 1944 opnieuw sluiten en na 1946 begon de herbouw van de dierentuin. Vooral vanaf medio vijftiger jaren werd in een adembenemend tempo de hele dierentuin gemoderniseerd en uitgebouwd. De overeenkomst met de firma Ruhe werd per 1 januari 1972 ontbonden en sindsdien voert de stad Hannover de leiding over de Zoo uit. In dit kader is het opmerkelijk, dat door de moeilijke financiële positie van de stad Hannover onlangs de stedelijke subsidies aan de Zoo opnieuw ter discussie gesteld werden. Het is te hopen, dat het gemeentebestuur van Hannover zal inzien, dat de betrekkelijk geringe jaarlijkse bijdrage aan de dierentuinexploitatie uitstekend besteed geld is en dat bij onthouding van de gemeentelijke subsidie de Zoo zijn huidige niveau zal verliezen. De Zoo Hannover meet 21 hectare en bezit ruim 1200 dieren in 259 soorten, voornamelijk zoogdieren en vogels. Een aquarium/reptielenhuis staat in Hannover al jaren op het verlanglijstje maar zal de eerstkomende jaren zeker niet gerealiseerd worden, en hoewel de Zoo een redelijke vogelcollectie heeft is Hannover toch vooral een (grote) zoogdierentuin..". Hannover is een open dierentuin, d.w.z. hekwerken en tralies komt u er bijna niet 39