Maart 2016 Q&A s dijkverbetering Gorinchem Waardenburg Wat is de planning van deze dijkverbetering? De dijk moet eind 2022 veilig zijn en gereed om zijn taak uit te voeren. De afwerking zal doorlopen tot in 2023. Het dijkverbeteringsproject bestaat uit drie fasen: verkenningsfase, planuitwerkingsfase en realisatiefase (zie de vragen en antwoorden hieronder). De verkenningsfase wordt eind 2017 afgerond. Het resultaat van deze fase is een Voorkeursalternatief. Dit is een zo concreet mogelijke oplossing, die verder uitgewerkt gaat worden. Wat gaan jullie precies doen in de verkenningsfase? In de verkenningsfase wordt allereerst vastgesteld welke delen van de dijk verbeterd moeten worden en welke niet. Dit is de scope van het project. Nederland toetst eens per zes jaar of de rivierdijken aan de veiligheidsnormen voldoen. De resultaten van de laatste toetsronde zijn de basis voor het bepalen van wat er moet gebeuren, maar er komen ook nieuw regels en normen aan. Met deze nieuwe normering voor de dijken en nieuwe technische inzichten houdt het waterschap al rekening voor het project Gorinchem Waardenburg. Dit zal tot strengere eisen aan de dijk leiden. Dat betekent meer stukken te verbeteren dijk dan eerder uit de laatste toetsronde is gebleken. Na het vaststellen van de scope van de dijkverbetering worden de verschillende oplossingen voor het probleem uitgewerkt. Dit is maatwerk en hangt sterk af van de lokale situatie. Daarom worden veel gegevens verzameld over de omgeving, zoals natuurwaarden, cultuurhistorie, archeologie, bebouwing, bodem etc. Bij het ontwikkelen van oplossingen betrekken we ook de omgeving (bewoners, bedrijven, etc.). Uiteindelijk worden verschillende kansrijke oplossingen tegen elkaar afgewogen om te bepalen welke oplossing de voorkeur heeft. Het eindproduct van deze fase is het Voorkeursalternatief (VKA). 1
Wat gaan jullie precies doen in de planuitwerkingsfase? In de planuitwerkingsfase wordt het Voorkeursalternatief verder uitgewerkt tot een definitief ontwerp. In deze fase wordt ook als het nodig is grond aangekocht. Dit gebeurt in goed overleg met betrokkenen. In de regel komen betrokken partijen hier goed uit. In uitzonderlijke gevallen moet een onteigeningsprocedure worden gestart. In de planuitwerkingsfase worden allerlei procedures doorlopen, zoals de Projectplanprocedure (Waterwet), een m.e.r.-procedure, een bestemmingsplanprocedure en waar nodig onteigeningsprocedures. Omdat deze procedures gecoördineerd worden door de provincie, vormt dit tezamen één moment waarop betrokkenen formeel kunnen inspreken. Hierover volgt later meer informatie. Wat gaan jullie precies doen in de realisatiefase? In de realisatiefase wordt het ontwerp uitgevoerd. Dit is de fase waarin de werkzaamheden buiten in volle gang zijn, vrachtwagens met grond rijden, damwanden worden aangebracht en er veel bedrijvigheid heerst op en rond de dijk. Hoe verhouden deze verbeteringen zich met de rivier verruimende maatregelen in het kader van het programma Ruimte voor de Rivier, zoals de Noordwaard e.d. Bij de laatste toetsing waren de effecten van de Ruimte voor de Rivier maatregelen nog niet verwerkt. Inmiddels zijn diverse maatregelen uitgevoerd en tegen de tijd dat het project Gorinchem-Waardenburg uitgevoerd zal worden, zullen de Ruimte voor de Rivier maatregelen afgerond zijn. De Ruimte voor de Rivier maatregelen zorgen ervoor dat de waterstand lager wordt. Waterschap Rivierenland neemt deze inzichten en ontwikkelingen mee bij de bepaling van de verbeteringsopgave (zie vraag Is het bekend welke gedeelten van de dijk zijn afgekeurd? ). Welke rivier verruimende maatregelen zijn meegenomen? Voor dit project zijn de effecten van de ontpoldering van de Noordwaard in de Biesbosch bij Werkendam van belang. Waarom worden niet nog meer hoger gelegen delen van de uiterwaarden afgegraven? Dit is uit oogpunt van ruimtelijke kwaliteit, het rivierlandschap en de natuur niet altijd acceptabel. Ook is dit een afweging van kosten versus de baten van de mogelijke locaties. Het effect op de dijkhoogte is vaak gering en het voorkomt niet dat de dijk alsnog moet worden versterkt. Deze kan dan weliswaar hoog genoeg zijn, maar nog niet stabiel genoeg, of er is sprake van piping (meevoeren van zand met kwel). Tot slot kan het afgraven van uiterwaarden ook voor nieuwe problemen zorgen of de problemen verergeren (piping bijvoorbeeld). De dijk is op sommige trajecten afgekeurd op hoogte. Dat kan toch niet waar zijn? Het water staat nooit zo hoog en de scheepvaart klaagt al jaren over een te lage waterstand. De dijken die in de jaren 80 vorige eeuw zijn versterkt, hebben een hoogte die een afvoer van 16.000 m3/s moet kunnen keren. In de jaren 90 was dit inzicht gewijzigd en werd rekening gehouden met een afvoer van 15.000 m3/s. Inmiddels wordt verwacht dat in de toekomst de Rijn meer en vaker water gaat afvoeren. Vooralsnog hielden we rekening met een maximale afvoer van 16.000 m3/s. Wij gaan voor deze dijkverbetering rekening houden met een verdere toename van afvoeren in de 2
toekomst. Deze hogere waterafvoeren worden veroorzaakt door klimaatverandering en de mate van toename is gebaseerd op klimaatmodellen van het KNMI.. Is het bekend welke gedeelten van de dijk zijn afgekeurd? Uit de laatste toetsronde (2011) weten we welke gedeelten zijn afgekeurd onder de huidige toetsnormen. Omdat per 2017 de normen wijzigen, hebben we ook de delen die in 2011 niet zijn afgekeurd, in 2014 en 2015 meegenomen in ons onderzoek. Daarna hebben we de hele dijk opnieuw getoetst aan de toekomstige normen. Hieruit volgt wat er in de toekomst om welke reden moet worden verbeterd. In maart/april 2016 worden de concept-resultaten bekend; in juni 2016 zijn deze resultaten definitief. Hoe de verbetering gaat gebeuren, is nog niet bekend. We verwachten nú dat nagenoeg de gehele dijk op het traject Gorinchem-Waardenburg moet worden verbeterd. Op welke plekken gaat er precies verbeterd worden? Dit is nog niet precies bekend. Vanaf eind 2016 worden de verschillende oplossingen voor het probleem onderzocht en wordt bepaald welke oplossing de voorkeur heeft. Wanneer gaat de uitvoering van start? We hebben verkennende onderzoeken al gedaan, waarbij we de hulp hebben ingeschakeld van deskundige adviesbureaus. Om dit verder te brengen naar een ontwerp en uiteindelijk realisatie hebben wij verschillende partners nodig., zoals adviesbureaus en aannemers. Als overheidsinstelling hebben wij te maken met de Aanbestedingswet, zodat de keuze voor een geschikte partner zorgvuldig verloopt. De voorbereiding en uitwerking van een aanbesteding vergt daarom veel tijd. Voor dit project hebben we ervoor gekozen om één keer een aanbesteding te doen voor alle werkzaamheden in plaats van twee aanbestedingen (eerst een adviesbureau voor het plan en later een aannemer voor de uitvoering). De periode tussen zomer en eind 2016 gebruiken we om een goede partner (private partij) te vinden om samen in 2017 en 2018 het ontwerptraject en de realisatie mee te doorlopen. We verwachten dat we in 2020 dan met de uitvoering kunnen beginnen. Hoe gaat het waterschap de dijk verbeteren? Dat is nu nog niet bekend. Er zijn verschillende mogelijkheden die afhankelijk zijn van het probleem dat moet worden opgelost. Bijvoorbeeld: als de dijk niet hoog genoeg is, kunnen er maatregelen worden getroffen om de dijk hoger te maken. Is de dijk niet stabiel genoeg, dan zal de dijk steviger gemaakt worden. Dit kan door het aanbrengen van extra grondbermen of met constructies. De keuze is afhankelijk van zaken als beschikbare ruimte en kosten. Moeten er bomen worden gekapt? Dat is nu nog niet bekend. Moeten er huizen worden gesloopt? Dat is nu nog niet bekend. Hoe zit het met de bereikbaarheid? In de verkenningsfase worden er alleen onderzoeken uitgevoerd. Hierdoor wordt de bereikbaarheid niet beïnvloed. 3
Blijven de Dalemse Overlaten in stand? Ja, de functie blijft in stand. Bij het ontwerp van de Diefdijk, dat nu uitgevoerd wordt, is rekening gehouden met de aanwezigheid van de Dalemse Overlaten. Deze drie overlaten bestaan uit een onderdrempel en wanden die nu in de dijk zijn weggewerkt. In tijden van watersnood, veroorzaakt door dijkdoorbraak in de Betuwe, kunnen deze overlaten worden open gegraven waardoor het water weg kan stromen. Door de aanwezigheid van de drempel en wanden, blijft de rest van de dijk intact en verloopt het uitstromen van water op een gecontroleerde wijze. Vanaf de startbijeenkomst t/m de realisatie gaat het om een periode van ongeveer 8 jaar. Op welke wijze kan er over een dergelijk lange periode rekening worden gehouden met allerlei initiatieven? Door nu alvast na te denken over het project, het proces te volgen en Waterschap Rivierenland te blijven informeren over eventuele initiatieven. Waterschap Rivierenland koppelt afwegingen in het project terug naar de belanghebbenden. Als het gaat om meekoppelkansen en in te dienen plannen kan de kleine initiatiefnemer zonder plan (particulier initiatief) ook meekoppelen? In de verkenningsfase worden alle initiatieven, ook particuliere, geïnventariseerd. Afhankelijk van het raakvlak met de dijkverbetering zal dan nader worden uitgewerkt met welke initiatieven rekening gehouden kan worden. Het is mogelijk dat meekoppelkansen onder de bevoegdheden van bijvoorbeeld de gemeente vallen. In dat geval is de gemeente dan aan zet. Bij de vorige dijkverbetering was er een commissie Boertien die als bemiddelaar op kon treden tussen de gemaakte keuzen en belangen vanuit de omgeving. Is er nu weer een dergelijke commissie? Niet op dezelfde wijze, maar er is sprake van een kritische opdrachtgever (het Hoogwaterbeschermingsprogramma van Rijkswaterstaat), een kritische beoordeling van collega-waterschappen en een commissie MER (die adviseert over de inhoud en kwaliteit van informatie in milieueffectrapporten). Daarnaast vindt er formele besluitvorming plaats op grond van de Waterwet. Daardoor staat de formele inspraak open voor overheidsbesluiten. Het waterschap wil ook graag zo veel als mogelijk rekening houden met de belangen van de omgeving. Daarvoor worden er o.a. informatieavonden georganiseerd en willen we bewoners en belanghebbenden intensief betrekken bij het opstellen van kansrijke oplossingsrichtingen, bepalen wat haalbaar is en uiteindelijk bij het opstellen van het Voorkeursalternatief. Natuurlijk is er aan het eind ook nog de formele inspraakprocedure. Het Projectplan dijkverbetering zal ter inzage worden gelegd, waarop bewoners en belanghebbenden hun commentaar (zienswijzen) kunnen indienen. Pas na het verwerken van de zienswijzen zal het Projectplan door het bestuur van het waterschap worden vastgesteld. Het vastgestelde Projectplan wordt gepubliceerd. Mocht men het alsnog niet eens zijn, dan kunnen belanghebbenden beroep doen bij de Raad van State. 4
Waarom is er een knip in het project bij Waardenburg en moeten onderzoeken straks twee keer (ten oosten en westen) achter elkaar worden uitgezet? Het project bestond eerst uit drie deelprojecten die gelijk liepen qua urgentie en planning. Door samenvoeging beogen we een efficiëntieslag te maken. Het samenvoegen met het deel ten oosten van Waardenburg draagt daar vanwege de ontstane omvang niet meer aan bij en loopt niet in de pas met de prioritering. Daarbij is er nu een onderzoek (MIRT-verkenning) gestart voor de aanleg van een eventuele hoogwatergeul Varik Heesselt. Dat betekent dat het Rijk en provincie onderzoeken of deze geul aangelegd moet worden en daar ook geld voor over hebben. Wat de beste oplossing is, wordt onderzocht in de MIRT-verkenning. De dijkverbetering is onlosmakelijk met dit onderzoek verbonden. Er is bij mij voor de deur al geotechnisch onderzoek uitgevoerd en het was volgens de betrokken onderzoekers mooie klei en zag er goed uit. Betekent dit dat ik mij geen zorgen hoef te maken en er bij mij geen maatregel nodig is? Het onderzoek omvat veel meer dan de waarnemingen in het veld. In het laboratorium zijn nog allerlei onderzoeken gedaan om de sterkte van de grond te bepalen. Op basis van de veldwaarneming kan geen uitspraak worden gedaan over de uitkomst van het onderzoek en de toetsen. Als een groep zich heeft ingespannen om voor een ensemble mee te doen met het ontwerp, hoe zeker zijn ze er dan van dat hun idee wordt overgenomen? De groep werkt op eigen wijze aan eigen ideeën. Dit bepaalt de groep zelf. Het is immers hun eigen gebied. Wij bieden ondersteuning. Denk hierbij aan zorgen voor koffie, papier, kaartmateriaal, achtergrondinfo en excursies. Wij zorgen ervoor dat de resultaten via de Klankbordgroep worden ingepast in de plannen voor de gehele dijk en daarna worden ingebracht bij de besluitvorming door het bestuur. Uiteindelijk besluit het bestuur van het waterschap over de dijkversterking en wat daarin wordt meegenomen. 5