Handreiking behorende bij Verslag over de Uitvoering WWB 2004 Als bedoeld in artikel 2, tweede lid, van de Regeling WWB. Algemeen De Wet werk en bijstand (WWB) leidt, ten opzichte van de ingetrokken Abw, WIW en Besluit I/D-banen tot wijzigingen in de uitvoering. Onveranderd blijft dat gemeenten zich tegenover de minister van SZW moeten verantwoorden over de uitvoering. Onder invloed van met name de nieuwe wijze van financieren, de daarmee samenhangende deregulering en vereenvoudiging en de rol die de gemeenteraad speelt in het duale stelsel binnen de gemeente, is de verantwoording van de gemeenten aan de minister van SZW naar aard en omvang beperkt. De gemeente verantwoordt zich aan de minister van SZW door middel van een door hem vastgesteld model Verslag over de uitvoering (verder aangeduid als het verslag). De functie van dit verslag heeft primair betrekking op de verantwoording en informatievoorziening aan de minister van Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Het model verslag heeft geen betrekking op de verantwoording van het college van burgemeester en wethouders aan de gemeenteraad; de regeling van die verantwoording is uitsluitend een gemeentelijke aangelegenheid. Het verslag heeft, anders dan bij de ingetrokken Abw e.d., niet uitsluitend betrekking op het toezicht. De bredere functie ervan heeft ook betrekking op informatie die de minister nodig heeft ten behoeve de beleidsvorming, de raming van het macrobudget en de toepassing van verdeelmaatstaven. Conform het beleidsplan als bedoeld in artikel 78, tweede lid, van de WWB, wordt via het verslag alleen informatie uitgevraagd die niet door middel van statistieken en monitoren kan worden verzameld. Het verslag heeft een belangrijke functie met betrekking tot: - verzamelen van informatie om het definitieve werkbudget (t.b.v. reïntegratievoorzieningen) vast te kunnen stellen; - de beoordeling van de rechtmatigheid van de uitvoering en de uitgaven; - de verzameling van aanvullende informatie ten behoeve van het beeld van de effectiviteit van het systeem. De bij het verslag behorende handreiking geeft aan hoe gemeenten zich over welke rechtmatigheidsonderdelen moeten verantwoorden. In het kader van de WWB is de handreiking meer opgezet als een model met aandachtspunten voor de verantwoording en de informatie-uitvraag voor het Verslag. Ook voor de bij de gemeente fungerende accountant is de handreiking van belang. Aangezien de verantwoording en controle m.b.t.het verslag minder gedetailleerd wordt voorgeschreven is het raadzaam dat de gemeente en haar accountant hierover afspraken maken. Het uitgangspunt bij de verantwoording over de rechtmatigheid van de wetsuitvoering in het verslag is, dat alleen nadere informatie moet worden verstrekt als er tekortkomingen worden geconstateerd. In het kader van rechtmatigheid wordt een onderscheid gemaakt naar tekortkomingen die financieel kwantificeerbaar zijn en tekortkomingen die alleen in kwalitatieve zin verantwoord kunnen worden. Bij het financieel relateerbare rechtmatigheidsonderdeel Inkomen en Bijzondere bijstand hoeft de gemeente geen nadere informatie te verstrekken indien het financieel beslag van de tekortkomingen onder de zogeheten 1%-norm blijft; in dat geval kunnen burgemeester en wethouders volstaan met de 1
bestuurlijke mededeling. Over de rechtmatige uitvoering van het Werkdeel (onderdeel 1) moet altijd nadere informatie worden verstrekt, omdat het hierop betrekking hebbende budget een geoormerkte geldstroom is. Het Financieel beeld en het onderdeel Beleid dienen verplicht te worden ingevuld. Het uitgangspunt bij de rechtmatigheid van het Werkdeel en het Inkomensdeel en de Bijzondere bijstand (onderdelen 1, 2 A ) is dat geconstateerde onrechtmatigheden, moeten worden uitgedrukt in het financieel beslag ervan. Daarnaast kunnen er algemene rechtmatigheidsonderdelen worden onderscheiden die uitsluitend kwalitatief verantwoord kunnen worden en niet in geld kan worden uitgedrukt (onderdeel 2 B). De verantwoording over de rechtmatige uitvoering van de Invoeringswet WWB maakt onderdeel uit van de integrale verantwoording over de rechtmatige uitvoering van het Werkdeel, het Inkomensdeel en de Bijzondere bijstand (onderdelen 1, 2A). Bij de Verklaring van Rechtmatige uitvoering door het College van Burgemeester en Wethouders geldt een 1% norm voor de totale uitgaven en ontvangsten van het Werkdeel, Inkomensdeel en de Bijzondere bijstand. Deze som van uitgaven en ontvangsten is opgebouwd uit de volgende onderdelen uit bijlage 3 Financieel beeld van het verslag over de uitvoering: totale uitgaven inkomensdeel, totale uitgaven Werkdeel, totale uitgaven bijzondere bijstand, totale ontvangsten inkomensdeel, totale ontvangsten Werkdeel en totale ontvangsten Bijzondere bijstand. Onder uitgaven en ontvangsten wordt verstaan: alleen die uitgaven en ontvangsten die te maken hebben met de toepassing van bevoegdheden die zijn vastgelegd in voorschriften in de WWB. Bij de bepaling of de ontvangsten rechtmatig zijn zal beoordeeld moeten worden of de hieraan ten grondslag liggende vorderingen volgens de wettelijke bepalingen zijn gesteld. Ondanks deze 1% norm zal voor de verantwoording van het Werkdeel bij geconstateerde tekortkomingen altijd informatie moeten worden verstrekt. Bij het Werkdeel zal tevens alle financiële tekortkomingen meegenomen worden bij de definitieve vaststelling van het budget (dus ook m.b.t. de tekortkomingen die onder de algehele rechtmatigheidsnorm blijven) De financiële omvang van de geconstateerde tekortkoming bij het Werkdeel dient geëxtrapoleerd te worden naar het totaal van de uitgaven en ontvangsten van het Werkdeel. De financiële omvang van de geconstateerde tekortkoming bij het Inkomensdeel dient geëxtrapoleerd te worden naar het totaal van de uitgaven en ontvangsten van het Inkomensdeel. De financiële omvang van de geconstateerde tekortkoming bij de Bijzondere Bijstand dient geëxtrapoleerd te worden naar het totaal van de uitgaven en ontvangsten van de Bijzondere bijstand. Foutencompensatie is niet toegestaan; bijvoorbeeld in situaties waarbij ten onrechte teveel dan wel te weinig aan uitkering is verstrekt. In beide situaties zijn het fouten die gecumuleerd moet worden. 2
Onderdelen 1 en 2: Rechtmatigheid Indien gemeenten uitvoering geven aan een artikel in de wet die betrekking heeft op een bevoegdheid dient alleen verantwoording te worden afgelegd over de rechtmatigheidsaspecten die voortvloeien uit wet- en regelgeving. Onderdeel 1) Rechtmatigheid Werk Reïntegratie - Aanspraak voorziening (WWB artikel: 10* en 17*) - Rechtmatige aanwending middelen (WWB artikel:7 lid 1) - Uitbesteding/Aanbesteding (WWB artikel: 7 lid 4, Besluit SUWI artikel: 4.1., Regeling WWB artikel 6 ) Overgangsrecht Werk/Reïntegratie - Overgang reïntegratie (Invoeringswet WWB artikel:14 en 15) - Meeneemregeling (Invoeringswet WWB artikel: 16) Uitgaven in verband met het uitvoeren van voorzieningen in eigen beheer die binnen de 30% vrij ruimte vallen worden niet aangemerkt als uitvoeringsuitgaven. *Hier is van toepassing artikel 1 Besluit Inwerkingtreding WWB en artikel 2 Regeling gefaseerde invoering WWB Onderdeel Rechtmatigheid van het Werkdeel dient verplicht te worden ingevuld. De financiële omvang van de geconstateerde tekortkoming dient hierbij geëxtrapoleerd te worden naar de financiële tekortkoming over de uitgaven en ontvangsten van het Werkdeel. Bij de bepaling van de financiële tekortkomingen van het onderdeel Rechtmatigheid Werk, zijn de in de bovenstaande tabel beschreven aandachtspunten van belang. Onderdeel 2) Verantwoording van Rechtmatigheid wanneer sprake van tekortkomingen. Verantwoording van rechtmatigheid bij financiële tekortkomingen > 1% Over onderdeel 2A (Rechtmatigheid Inkomen) hoeft alleen verantwoordingsinformatie te worden gegeven als de totale financiële tekortkomingen van onderdeel 1 en 2A in totaal groter zijn dan 1% van de ontvangsten en ontvangsten van het Werkdeel en het Inkomensdeel en Bijzondere bijstand (uitgaven en ontvangsten Werkdeel en Inkomensdeel en Bijzondere bijstand opgeteld). De financiële omvang van de geconstateerde tekortkoming dient hierbij geëxtrapoleerd te worden naar de financiële tekortkoming over de uitgaven en ontvangsten van het Inkomensdeel en Bijzondere bijstand. Bij de bepaling van de financiële tekortkomingen van het onderdeel rechtmatigheid Inkomen en Bijzondere bijstand, zijn de in de onderstaande tabel beschreven aandachtspunten van belang. De verantwoordingsinformatie over de onderdelen 2A) en 2 B) dienen te worden verstrekt volgens de tabellen in bijlage 2) van het model Verslag. 3
Onderdeel 2 A) Rechtmatigheid Inkomen Recht op uitkering - Recht op bijstand ( WWB artikel: 11, 13, 15 en 16 en Regeling WWB artikelen 10 t/m 14) - Niet-noodzakelijke uitgaven (WWB artikel: 14) - Inlichtingenplicht en aanvraag ( WWB artikel: 17*, 18 lid 1en 4, 19 lid 1, 40 en 43) - Vaststelling en betaling (WWB artikel: 45 en 46 lid 1, 3 en 4) - Vorm bijstand (WWB artikel: 48, 50, 52 en 53, 56 lid 1) Hoogte van de bijstand - Toepassing (WWB artikel: 19 t/m 29) - Inkomen en Vermogen ( WWB artikel: 31 t/m 34en regeling WWB artikelen 7, 8 en 9) - Normen en aanpassing normen (WWB artikel: 38, 39 lid 1 en 2) - Ingangsdatum (WWB artikel: 44 lid 1en 3) Plichten en Maatregelen - Verplichtingen (WWB artikel: 9 lid 1 en 3*) - Ontheffing (WWB artikel: 9 lid 2*) - Afstemming/sanctie (WWB artikel: 18 lid 2 en 3) - Opschorten (WWB artikel: 54) - Noodzakelijke betalingen en bijstand in natura (WWB artikel 57) - Terugvordering en Verhaal (WWB artikel: 58t/m 62) Langdurigheidstoeslag - Recht Langdurigheidstoeslag (WWB artikel: 36 lid 1 t/m 4) - Hoogte Langdurigheidstoeslag (WWB artikel: 36 lid 5 ) Overgangsrecht Inkomen - Rechten en Aanvraag (Invoeringswet WWB artikel: 5, 7, 8, 9, 11 en 12) - Omzetting (Invoeringswet WWB artikel: 4) - Verhaal (Invoeringswet WWB artikel: 13) - Bezwaar- en Beroepschriften (Invoeringswet WWB artikel: 21) Bijzondere bijstand Verstrekking Bijzondere bijstand - Recht Bijzondere bijstand (WWB artikel: 11, 12, 13 lid 1, 15, 16 en 35lid 1 t/m 3) - Niet-noodzakelijke uitgaven (WWB artikel:14) - Inlichtingenplicht en aanvraag (WWB artikel:17 lid 3*, 18, 40, 41lid 5, 43) - Hoogte bijzondere bijstand (WWB artikel: 35 lid 4 en 39 lid 2) - Toekenning en beslag (WWB artikel: 44 lid 1 en 3 en 46 lid 1, 2 en 4) - Vorm bijstand (WWB artikel: 49, 50 t/m 53) Overgangsrecht Bijzondere bijstand - Categoriale Bijzondere bijstand (Invoeringswet WWB artikel: 10) De tekortkomingen in het kader van het Overgangsrecht Inkomensdeel dienen volgens de eerste drie onderdelen van tabel 2 A) te worden gerubriceerd: recht op uitkering: hoogte van de bijstand, plichten en maatregelen. *Hier is van toepassing artikel 1 Besluit Inwerkingtreding WWB en artikel 2 regeling gefaseerde invoering WWB 4
Kwalitatieve verantwoording van rechtmatigheid Onderdeel 2 B) Algemene Rechtmatigheidsonderdelen WWB Cliëntenparticipatie: - Is er een verordening cliëntenparticipatie? (WWB artikel: 47*) Voorziening en verplichting Reïntegratie - Geeft de gemeente ondersteuning en biedt het voorzieningen aan in het kader van Arbeidsinschakeling? (WWB artikel: 7.1.a) - Wordt bij een verplichting medische behandeling het advies van een arts in gewonnen? (WWB artikel: 55*) Gemeentelijk Verordening: - Zijn er verordeningen gesteld met betrekking tot reïntegratie, afstemming en het verhogen en verlagen van de norm? (WWB artikel: 8*, 8a*, 30) Samenwerking met CWI/SNO: - Wordt er in het kader van de aanvraag verstrekking van de uitkering samengewerkt met de CWI? (WWB artikel:7 lid 2 en 41) Is er een Service Niveau Overeenkomst gesloten? (Besluit SUWI artikel 2.6) Uitvoering door derden: - Voldoet de gemeente aan de norm dat de uitvoering van de wet door derden kan worden verricht behoudens de vaststelling van de rechten en plichten? (WWB artikel: 7 lid 5) Doorzending en Verrekeningen - Heeft de doorzending en de verrekening met andere actoren plaatsgevonden overeenkomstig de wettelijke eisen (WWB artikel: 42, en 53 lid 2) Beveiliging: - Voldoet de gemeente aan de beveiligingseisen die als SUWInet partij aan hen worden gesteld (Is er een beveiligingsplan)? (Regeling SUWI artikel: 1.1. p en 6.4) *Hier is van toepassing artikel 1 Besluit Inwerkingtreding WWB en artikel 2 regeling gefaseerde invoering WWB Onderdeel 2 B) is een kwalitatief verantwoordingsonderdeel. Aan de hand van de specifieke vragen in bovenstaande tabel kan de gemeente na gaan of er wel of niet aan de rechtmatigheidsnormen wordt voldaan. Indien er bij een rechtmatigheidsonderdeel sprake is van een tekortkoming zal hierover verantwoordingsinformatie moeten worden gegeven. 5
Onderdeel 3: Bestuurlijke mededeling De verklaring door het College van Burgemeester en Wethouders vormt in het kader van de rechtmatigheid de kern van het Verslag WWB. Bij de verklaring van Rechtmatige uitvoering door het College geldt een 1% norm voor de totale uitgaven en ontvangsten Werkdeel, Inkomensdeel en Bijzondere bijstand. Wanneer bij de rechtmatigheidsonderdeel Werk, Inkomen en Bijzondere Bijstand de totale financiële tekortkoming onder de 1% norm blijft hoeft de gemeente geen gedetailleerde verantwoordingsinformatie te geven over het rechtmatigheidsonderdeel Inkomen en Bijzondere Bijstand en volstaat de verklaring in de Bestuurlijke mededeling. Over het onderdeel Rechtmatigheid Werk en Algemene rechtmatigheidsonderdelen dient bij geconstateerde tekortkomingen altijd verantwoordingsinformatie te worden gegeven. Worden bij de laatste twee onderdelen (2A en 2B) geen tekortkomingen geconstateerd dan volstaat de verklaring in de Bestuurlijke mededeling. Het college dient daarnaast te verklaren dat de reïntegratievoorzieningen die gefinancierd worden met WWB gelden niet tevens gefinancierd worden uit gelden die op grond van andere wet- en regelgeving, of uit andere hoofde worden gefinancierd. Een reïntegratievoorziening van 100.000,- mag bijvoorbeeld niet en door de WWB voor 100.000,- en door de agenda van de toekomst voor 100.000,- gefinancierd worden. Het College moet tevens verklaren dat in het financieel beeld alle uitgaven en ontvangsten in het kader van de WWB opgenomen zijn. Bij het overschrijden van de norm van 1% is er in de bestuursverklaring een vrije ruimte waarin het college een toelichting kan geven over de oorzaken en ontstaan van de tekortkomingen. In de bestuurlijke mededeling moet ook verklaart worden dat over het onderdeel Beleid naar waarheid is gerapporteerd. In een vrije ruimte kan het college een algemene toelichting geven over de uitgevraagde beleidsinformatie. Rapportage oordeel gemeenteraad. In de WWB wordt ook een oordeel van de gemeenteraad over de uitvoering van de wet gevraagd. Dit oordeel dient in het kader van het Verslag naar SZW te worden meegezonden. Een rapportage van het oordeel van de gemeenteraad kan bijvoorbeeld worden vormgegeven door notulen van de desbetreffende Raadsvergadering. 6
Toelichting Beleid De informatie die gevraagd wordt in de Bijlage 1 over Beleid dient verplicht te worden ingevuld. Het onderdeel beleid bestaat uit een deel dat in de toekomst ook een structureel onderdeel van het Verslag zal zijn en een tijdelijk deel dat alleen in 2004 in het Verslag wordt uitgevraagd en geen deel zal uitmaken van het Verslag 2005. Deze beleidsinformatie wordt tijdelijk uitgevraagd aangezien er voor de persoonsinformatiestromen een overgangssituatie bestaat, o.a.: voorlopig niet verplicht stellen of het pas later (per 2005) aanpassen van statistieken en monitoren. Gesubsidieerde Arbeid: Iemand die in het kader van een voorziening (artikel 7 van de WWB) een arbeidsovereenkomst heeft waarvoor de werkgever een financiële vergoeding ontvangt die wordt bekostigd uit het Werk-budget. Het gaat hierbij behalve om loonuitgavensubsidies dus ook om werkervaringsplaatsen/dienstbetrekkingen die voorheen onder de WIW werden gesubsidieerd, en om dienstbetrekkingen voorheen gefinancierd via het Besluit In- en Doorstroombanen. Gemeenten kunnen de in 2004 nog doorlopende WIW-monitor en I/D-monitor mede gebruiken als basis voor het leveren van de Vodu-gegevens over gesubsidieerde arbeid. Voor alle duidelijkheid: het gaat bij deze Vodu-gegevens over gesubsidieerde arbeid niet om werkplekken in het kader van de Regeling Schoonmaak Particulieren. Scholing en activering: Van deelname aan deze reïntegratievoorziening is sprake als iemand deelneemt aan reïntegratieactiviteiten die primair gericht zijn op diens deelname aan de arbeidsmarkt. Onder scholing en activering wordt ondermeer verstaan: Arbeidsmarktgericht Beroepskeuzeadvies, assessment, verdere diagnose Educatie LO+ niveau Educatie hoger Oriëntatie- en motivatiegerichte scholing of training Beroepsgerichte scholing of training Arbeidsbemiddeling Flankerend beleid Premies kinderopvang (alleen voor zover ingezet in het kader van reïntegratie) Onkostenvergoedingen, w.o. reis- en verwervingsuitgaven Werkplekaanpassing (extra voorzieningen in het kader van een handicap) Sociale activering Het verrichten van onbeloonde, maatschappelijk zinvolle activiteiten gericht op arbeidsinschakeling of, als arbeidsinschakeling nog niet mogelijk is, op zelfstandige maatschappelijke participatie. Onder sociale activering wordt ondermeer verstaan: Ingezet trajectinstrument Zorg- of hulpverlening Sociale activering: persoonsgerichte activiteiten Sociale activering: maatschappelijk nuttige activiteiten (w.o. vrijwilligerswerk) 7
Totaal aantal personen In de kolom Aantal uitkeringsgerechtigden dat met deze uitgaven is bediend en de kolom Aantal overige personen dat met deze uitgaven is bediend moet het totaal aantal personen worden weergegeven die minimaal van één voorziening gebruik heeft gemaakt. Als er bijvoorbeeld een persoon uitgaven zijn gemaakt voor en scholing en activering en sociale activering dan dient deze persoon één maal meegenomen te worden in de totaaltelling. Aantal Cliënten onder verplicht budgetbeheer artikel 57.a Aantal intrekkingen Besluit Uitkering: cliënt verzuim niet tijdig hersteld artikel 54, lid 4 Aantal verlagingsbesluiten artikel 18, lid 2 Aantal ontheffingen arbeidsverplichting artikel 9, lid 1a artikel 9, lid 2 Aantal ontheffingen verplichting deelname reïntegratievoorziening artikel 9, lid 1b artikel 9 lid 2 Toelichting Financieel beeld De informatie die gevraagd wordt in het Financieel Beeld dient verplicht te worden ingevuld. Voor het Financieel beeld is het kasstelsel van toepassing. In het Financieel Beeld wordt de volgende financiële informatie uitgevraagd: Werkdeel Toegekend WWB budget Werkdeel. Het ingevulde bedrag dient overeen te stemmen met de door het ministerie toegekende budget. Meeneemregeling WIW/WSW 2003. Dit bedrag moet aansluiten bij de bedragen die zijn verantwoord in het verantwoordingsverslag WIW/WSW 2003. Overheveling van 2005 (maximaal 75%) Hier wordt het bedrag verantwoord wat van het budget 2005 voor het Werkdeel is gebruikt in 2004. Beschikbaar budget. Het toegekende budget + Meeneemregeling WIW/WSW 2003 + Overgeveling van 2005. Totale ontvangsten Werkdeel. Hier worden alleen ontvangsten op grond van de WWB en de invoeringswet WWB verantwoord. Totale uitgaven Werkdeel. Hier worden alleen uitgaven op grond van de WWB en de invoeringswet WWB verantwoord. Overschot. (Beschikbaar budget + totale uitgaven Werkdeel totale ontvangsten Werkdeel = positief) Tekort. Beschikbaar budget + totale ontvangsten Werkdeel totale uitgaven Werkdeel = negatief) Overheveling naar 2005( maximaal 75%) Het bedrag wat is berekend bij overschot met dien verstande dat het bedrag niet meer mag zijn dan 75% van het toegekende budget Werkdeel. De grondslag voor de berekening van de vrije ruimte 30% uitbesteding/aanbesteding is het toegekende buget werkdeel vrijstelling uitbesteding artikel 6 van de Regeling WWB (volgens onderstaand staatje). Vrije ruimte gemeenten 100.000,- + 30% van de grondslag. 8
In het kader van de vrije ruimte niet uitbesteed. Hier moet verantwoord worden de uitgaven die de gemeente heeft gedaan voor het uitvoeren van voorzieningen in eigen beheer. Bedrag uitgegeven via uitbesteding. Hier moet verantwoord worden de uitgaven die uitbesteed zijn en moet gelijk zijn aan de totale uitgaven Werkdeel vrijstelling uitbesteding artikel 6 van de Regeling WWB - vrije ruimte niet uitbesteed. Indien werkzaamheden worden uitbesteed, dienen ook de relevante Europese aanbestedingsregels in acht te worden genomen. Zie ook de toelichting op de Regeling WWB. Vrijstelling uitbesteding artikel 6 Regeling WWB De WIW-dienstbetrekkingen en I/D banen (cf artikel 15 invoeringswet) Stimuleringspremies o.b.v. artikel 31, 2 e lid onder j en k + Kinderopvang + Co-financiering ESF-Equal + Extra financiering beëindiging I/D-banen (Regeling WWB artikel 6 lid 2 onderdeel d) + Uitvoering oude overeenkomsten (Regeling WWB + artikel 6 lid 2 onderdeel e) Vast bedrag vrij ruimte 100.000,- + Totaal Inkomensdeel Toegekend WWB budget Inkomensdeel. Het ingevulde bedrag dient overeen te stemmen met de door het ministerie toegekende budget. Totale uitgaven Inkomensdeel. De totale uitgaven dient gesplitst te worden naar cliënten 65 jaar en ouder en naar cliënten jonger dan 65 jaar. Totale ontvangsten Inkomensdeel. De totale ontvangsten dient gesplitst te worden naar cliënten 65 jaar en ouder en naar cliënten jonger dan 65 jaar. Overschot (vrij te besteden). (Toegekende budget Inkomensdeel - het totaal uitgaven inkomensdeel + het totaal ontvangsten Inkomensdeel = positief) Tekort (Toegekende budget Inkomensdeel - het totaal uitgaven inkomen + het totaal ontvangsten Inkomensdeel = negatief) Bijzondere bijstand Uitgaven Bijzondere bijstand. De totale uitgaven Bijzondere bijstand die betrekking hebben op de wettelijke voorschriften in de WWB en de invoeringswet WWB Ontvangsten Bijzondere bijstand. De totale ontvangsten Bijzondere bijstand die betrekking hebben op de wettelijke voorschriften in de WWB en de invoeringswet WWB 9