Rots in de branding voor medemens in nood Samen lukt t...
Wethouder de Jager (Lelystad) ontvangt Een kan het verschil maken in iemands leven geïnteresseerde collega wethouders, beleidsambtenaren en stadsbank en deelt ervaringen met IDO-SchuldHulp- Maatjes Kerken en christelijke organisaties leggen Locatie: IDO-voedselbank, Lelystad. zich niet neer bij armoede en uitsluiting in onze samenleving. De start van het project s heeft de hulp aan mensen met financiële problemen Deelnemende organisaties: een belangrijke stimulans gegeven. Door de grote hoeveelheid Kerken en organisaties werken er aanmeldingen voor hulp zijn eensgezind in samen. SchuldHulp- Hoe werkt bureaus voor schuldhulp en Maatjes willen een medemens zijn van? Samen lukt t... kredietbanken overbelast. hen die te maken hebben met de harde Dit is het moment voor de werkelijkheid van schulden. Zij staan centraal in deze brochure, samen met hun cliënten die dankzij deze steun nieuw perspectief krijgen. De verhalen zijn meer dan de moeite waard om door te geven. Het is geloof in uitvoering. Carla van der Vlist, Teamleider Kerk in Actie en voorzitter Projectalliantie s zijn getrainde vrijwilligers en ze werken altijd vanuit een lokale diaconale vrijwilligersorganisatie. Zij geven preventief hulp aan mensen die moeite hebben met hun administratie, bieden ondersteuning aan mensen die een traject van schuldhulp doorlopen en geven nazorg wanneer de schuldhulp is afgerond. Hun activiteiten ondersteunen de inzet van lokale professionele instellingen en organisaties en vinden plaats in onderlinge overeenstemming. Zij maken gebruik van de landelijke SchuldHulp- Maatje expertise formule, waardoor certificatie landelijk geborgd blijft. De tussenkomst van een maatje doorbreekt een vicieuze cirkel van onmacht, schaamte, schuld, angst en tenslotte wanhoop. Hij of zij zorgt ervoor dat iemand weer licht ziet aan het eind van de tunnel. Want een maatje veroordeelt en preekt niet, maar helpt weer orde op zaken te stellen. Daardoor kunnen mensen ontdekken dat het in de toekomst anders kan en dat ze er niet alleen voor staan. Dan gloort er weer hoop. Want samen lukt t. ging van start in september 2010, dankzij een subsidie van de Rijksoverheid, de zogenaamde Ortega-regeling. Het is een gezamenlijk project van Kerk in Actie, het Landelijk Katholiek Diaconaal Beraad (LKDB), de Evangelische Alliantie, SKIN-Migrantenkerken de Vincentius Verening Nederland, de Protestants Christelijke Ouderen Bond (PCOB) en vier christelijke Stichtingen voor schuld preventie, schuldhulp en financieel advies: Modus Vivendi, De Budgetteer, Bos Consulting en Crown Financial Ministries. kerk om haar diaconale rol uit te breiden naar de schuldhulpverlening. Op een eigentijdse manier, met maatjes voor mensen in nood. Cynthia Ortega-Martijn 2 3 Ik had net een echtscheiding achter de rug. Toen ik kort erop mijn baan verloor was het snel foute boel. Je kunt echt niet zomaar eigen schuld dikke bult zeggen tegen iemand met schulden. Nelie uit Lelystad Door de last van schulden werd ik letterlijk ziek. Iemand zei tegen mij; hier kom je alleen niet uit, je moet om hulp vragen. Ik ben zo blij dat ik over mijn schaamte ben gestapt en dat tijdig heb gedaan. Na drie jaar was ik van mijn schulden af. Nu geniet ik ervan dat ik weer een cadeautje kan kopen voor de verjaardag van mijn kinderen.
Wie zijn de s en hun cliënten? Waarom maatje worden? Jan en Kenny trokken vijf jaar met elkaar op. Jan noemt zichzelf een cijfertjesfreak die graag met mensen omgaat. Toen ze elkaar leerden kennen was Kenny 17 jaar. Nadat zijn vader overleed bij een ongeluk stond hij er helemaal alleen voor. Op die leeftijd al je zaakjes zelf regelen is niet gering. Zeker niet met de shock die Kenny ook nog eens te verwerken had. Het lukte hem dan ook niet. Gelukkig vroeg hij op tijd om hulp. Jan hielp hem uit de chaos. Kenny werkte al zijn schulden weg en ziet de toekomst weer zonnig in. Henk-Frits heeft een druk eigen bedrijf, maar toen hij een TV-programma zag over dacht hij: Dat is lekker praktisch. Daar wil ik aan meewerken. Hij maakt nu een aantal uren per week vrij om Richard te helpen. Die had slapeloze nachten van zijn schulden en de brieven van deurwaarders. Daarmee kan hij naar eigen zeggen zijn huis behangen. Henk-Frits helpt hem nu om opnieuw bij de rechtbank schuldsanering aan te vragen. Als dat lukt blijft hij maatje voor Richard om hem te steunen. Nu Henk-Frits hem helpt slaapt Richard weer veel beter. Een maatje kan het verschil maken in het leven van een ander. Het begint ermee dat een mens in nood weer hoop krijgt wanneer er iemand is die hem de moeite waard vindt om tijd voor vrij te maken. Hem niet alleen deskundig helpt, maar ook naar zijn verhaal wil luisteren. En hem aanspoort niet op te geven als hij het niet meer ziet zitten. De praktijk wijst uit dat met steun van een maatje veel meer mensen succesvol hun financiële problemen weten op te lossen. Ook op de lange termijn. Geweldig toch als jij dat maatje bent? Ilse kwam Corrie te hulp voordat zij schulden had. Wel waren er betalingsachterstanden. Ze trokken twee jaar met elkaar op. Corrie was de grip op haar leven totaal kwijtgeraakt nadat ze onverwachts in een scheiding belandde, veel minder inkomen had en alleen voor de zorg van vier tieners stond met ADHD en autisme. Ik kon het niet meer aan, blikt ze terug. Toch praatte ik er niet over, alsof het probleem dan niet bestond. Achteraf deed ik mijn gezin en familie daarmee tekort. Corrie was Ilses eerste cliënt. Ilse schreef later het cursusboek voor maatjes en is ook trainer. Er zijn veel redenen waarom iemand maatje wordt. Jan (bedrijfskundige): Vanuit je geloof krijg je ook gevoel voor mensen. Dan gaat je medemenselijkheid spreken vanuit je hart. Van daaruit ga je mensen proberen te helpen. Hij doet het al jaren met veel plezier. Brigitte koos ervoor omdat zij weet wat het is om in de knel te zitten, zonder hulp van anderen. Nelie helpt ook graag als ervaringsdeskundige. Henk-Frits is weer een heel ander type. Als drukke ondernemer geeft het hem voldoening om tijd voor iemand te maken die zijn deskundigheid en Ilse werkte bij een bank en werd gevraagd omdat zij zo goed cijfertjes op een rij kan zetten. Maar zij zoekt vooral graag naar de oorzaak, zodat iemand definitief zijn problemen kan oplossen. Haar motivatie is Bijbelse naastenliefde. s helpen mensen om zelfstandig en met gevoel voor eigenwaarde hun financiële zaken op orde te brengen en te houden. Op die manier geven ze mensen een nieuwe kans en zorgen ze ervoor da de samenleving er socialer uit gaat zien. doorzettingsvermogen nodig heeft. 4 5 Als er een maatje in je leven komt is dat een wereld van verschil. Cliënten verzuchten dat er eindelijk iemand is die tijd voor ze heeft, weet Annemieke Leidekker van STEK in Den Haag. Zij is daar de coördinator van. De morele steun helpt mensen erdoorheen. Nelie bijvoorbeeld had zelf schulden, maar is nu een maatje. Als iemand de moed laat zakken zegt zij: Kijk maar naar mij. Het is mij ook gelukt om eruit te komen. Dan kun jij het ook! Deskundigheid is van groot belang. Maar het grootste geheim zit in de relatie tussen het maatje en zijn cliënt. Jan van Opstal, coördinator van de maatjes bij het ISL (Interkerkelijke Schuldhulpverlening Lelystad): Een maatje biedt een menselijke relatie aan en dat is het belangrijkste wat je kunt geven. Dat doorbreekt de negatieve spiraal. Als ik maatjes selecteer, wil ik dus weten of ze van mensen houden.
Elke cliënt heeft een verhaal Deskundigheid van de maatjes Kenny: Nadat mijn vader overleed, verhuisde ik naar een goedkope flat en moest ik alles zelf doen. Het interesseerde me allemaal niets. Als er een rekening kwam, dacht ik: dat komt volgende maand wel. Toen een huisuitzetting dreigde, besefte ik dat er iets moest gebeuren, ook al schaamde ik me om hulp te vragen. Mensen vertelden me waar ik naar toe kon en toen kwam Jan in mijn leven. Daarna ging alles steeds beter. Nu heb ik geen schulden meer. Voorlopig heb ik nog wel budgetbeheer en leer ik nu hoe ik zelf mijn zaken kan regelen. Corrie: Ik liet de post ongeopend in een la verdwijnen. Dan was het er niet. Toen Ilse kwam vond ik dat heel eng. Nu moest ik met de billen bloot. Ik voelde me een loser die afhankelijk was van de hulp van iemand anders. Toch was Als krijg je te maken met de financiën van iemand anders, en daar kun je niet zorgvuldig genoeg mee omgaan. Hetzelfde geldt voor de cliënt die het moeilijk heeft met zijn situatie. Daarom volgt ieder maatje eerst een driedaagse training. Ook moet het maatje in spe een bewijs van goed gedrag kunnen overleggen. Om het certificaat met uniek maatjesnummer te kunnen blijven behouden bezoekt een maatje jaarlijks terugkomdagen Ook blijft een maatje leren van collega-maatjes en de lokale coördinator. Daarnaast kan een maatje altijd de website of de Helpdesk van het kenniscentrum raadplegen. Annette Mensink, coördinator in Apeldoorn. We merken dat het project serieus wordt genomen. Direct nadat we ermee naar buiten traden in de regionale krant, meldden twintig mensen zich direct aan om maatje te worden. Allemaal heel deskundige mensen. Dat is een heel goede start voor Apeldoorn. Richard leende geld om een leuk leven te hebben, zoals hij zelf zegt. Ik leende ook voor een opknapbeurt van het huis. Daar heb ik nu spijt van. Toen mijn vrouw mij verliet, bleef ik achter met de schulden. Die kon ik niet langer aflossen, want als alleenstaande krijg ik 30 procent minder uitkering. Richard werd wanhopig van de deurwaarders en was kwaad dat het hem maar niet lukte in de schuldsanering te komen. Waarschijnlijk vanwege een misverstand. Hij kan niet echt goed lezen. Gelukkig kreeg ik wel budgetbeheer, zodat de lopende rekeningen wel tijdig werden betaald. Wat leer je in de training? Je leert over persoonlijkheid, veranderen en motiveren, zodat je inzicht krijgt in het gedrag van je cliënt, maar ook van jezelf. Je oefent met zaken als administreren en budgetteren. Maar ook de manier waarop je daarover in gesprek gaat met een cliënt. Je ontdekt wat jouw rol is en waar je grenzen liggen. ik blij als ze kwam, want door mijn burnout kon ik zelf niets meer. Ilse was als een anker waaraan ik me vasthield. Zij zocht alles voor me uit en regelde wat nodig was, ook de pgb s (persoonsgebonden budgets) van de kinderen. Elke stap die ze me hielp te zetten was een overwinning en gaf nieuw zelfvertrouwen. Je maakt een sociale kaart van je woonplaats en ziet hoe de praktijk van schuldhulpverlening in elkaar zit. 6 7 Een maatje moet stevig in zijn schoenen staan en het doel goed voor ogen houden. Gerrit Kadijk, coördinator in Delft bij het ISF (Interkerkelijk Sociaal Fonds): Beschouw iemand met schulden niet als zielig. Dan maak je een loser van hem. Daarmee geef je hem de gelegenheid om de slachtofferrol in te nemen. Zie de hulpvrager als iemand die gevallen is. Je helpt hem overeind en leert hem weer lopen. Dat is de beste oplossing voor de langere termijn. Aan de training voor maatjes is veel aandacht besteed. Jarenlange kennis en ervaring van bureaus voor schuldpreventie, schuldhulp en coachervaring komen erin samen. De reactie van een cursist: Ik was verrast door de geldtypetest. Die maakt je ervan bewust waar je zelf het liefst je geld aan uitgeeft. Daar sta je meestal niet bij stil. Toch is dat nodig om te voorkomen dat je van je cliënt hetzelfde verwacht. Dat is echt een valkuil. Ik besef nu veel beter dat iedereen andere prioriteiten heeft.
Cliënten aan het woord Het verhaal van de maatjes Kenny: Het begin was het moeilijkst, soms zag ik het echt niet zitten. Ik moest van heel weinig rondkomen. Dat ging wel eens fout. Maar ik wist dat ik niet weg kon lopen. Jan bleef me helpen, ook al was ik soms heel dwars. Hij ging overal met me mee naar toe. Ook naar het gemeentehuis voor een aanvullende uitkering omdat ik ondanks mijn leeftijd al zelfstandig woonde. Het maakt voor mij geen verschil dat Jan veel ouder is. Hij is voor mij een vaderfiguur bij wie ik terecht kan voor advies. Corrie: Het deed me zó goed toen Ilse tegen mij zei dat het inderdaad geen vetpot was. Daarmee bevestigde zij dat mijn situatie inderdaad heel moeilijk was. Ik had geen geld meer voor de meest basale dingen. Ilse heeft mij altijd heel respectvol behandeld, maar toch is hulp accepteren een lang proces. Ik rookte bijvoorbeeld, en toen we op de kosten daarvan stuitten, vond ik dat heel bedreigend. Dat was mijn levensstijl. Budgetteren was een goede les. Ilse heeft mij leren sparen en daar heb ik nog steeds plezier van. Jan: Bij Kenny begon ik met het in kaart brengen van de situatie. Daarna maakten we een stappenplan. Natuurlijk moest eerst de huisuitzetting en afsluiting door het energiebedrijf voorkomen worden. Het was zwaar, soms had Kenny er echt geen zin in. Daar moet je mee om kunnen gaan. Als hij niet op een afspraak verscheen, fietste ik naar zijn huis en belde net zolang aan tot hij zijn bed uitkwam. Dat waren irritatiemomenten, voor hem en voor mij. Maar dat hoort er allemaal bij. We kunnen het goed vinden samen. Jan van Opstal, coördinator van de maatjes bij het ISL (Interkerkelijke Schuldhulpverlening Lelystad): Richard: Ik heb iemand nodig die me helpt. In gesprek met schuldeisers of ambtenaren word ik heel nerveus en klap ik helemaal dicht. Dat heb ik sinds een verkeersongeluk van 25 jaar geleden. Tijdens het kennismakingsgesprek met Henk- Frits kreeg ik iemand van budgetbeheer aan de telefoon. Men wilde mij niet langer helpen omdat er niets met mijn schulden gebeurde. Ik wist niets te zeggen, maar Henk-Frits nam de telefoon van me over en nam het voor me op. Ik wist meteen dat ik hem kan vertrouwen en dat het goed kan komen. Maar hij zet mij ook aan het werk hoor. Henk-Frits: Een verzoek van Richard bij de rechtbank voor schuldsanering is misgelopen. De papieren zouden niet zijn aangekomen. Maar hij wil er graag alles aan doen om er vanaf te komen. Ik vind het fijn om hem te helpen dat alsnog te regelen. Het is ook leuk om voor Richard uit te zoeken van welke regelingen hij gebruik kan maken. Henk- Frits zet Richard ook aan het werk, maar vindt het wel eens lastig als hij niet begrijpt dat hij soms snel moet handelen. Hij heeft soms een black-out en laat dingen dan lopen. Ilse: Ik werkte bij een bank en daar leek alles maakbaar. Door Corrie weet ik nu wel beter. Als mens kan je van alles overkomen zonder dat je daar schuldig aan bent. Bij Corrie kwam ik met veel dingen voor het eerst in aanraking, zoals de pgb s (persoonsgebonden budgets) voor de kinderen. Ook door de scheiding was het ingewikkeld. Maar we zetten alles op een rij, maakten potjes voor alle voorzieningen, zodat ze niet verrast kon worden en schuldenvrij zou blijven. Als ze maar één procent zelf kon, liet ik haar dat doen. Zo groeide ze weer. Onze kracht ligt in persoonlijke aandacht en waardering. Wie dat krijgt, legt vaker met succes het traject van schuldsanering af. 8 9 In een aantal plaatsen bestaat al lange tijd een noodfonds. Omdat mensen op langere termijn vaak niet geholpen zijn met een gift kwam daar als natuurlijk gevolg de maatjeshulp uit voort. Delft en Hellendoorn zijn daarvan voorbeelden. Gerrit Kadijk uit Delft: Een Noodfonds kan je vergelijken met pleisters plakken en noodverbandjes leggen. Dat is nodig en waardevol. Om structureel uit de problemen te komen, heb je echter langer hulp nodig. Een maatje kan dat bieden. Vaak beperken de problemen zich niet tot de financiën alleen. Juist daarom kan een maatje zoveel betekenen voor zijn cliënt. Maar je moet daar wel op voorbereid zijn. Gerrit Kadijk: Een coördinator selecteert maatjes of ze goed kunnen omgaan met complexe problemen. Schulden staan namelijk zelden op zichzelf.
De coördinator Anonieme verhalen De coördinator is aanspreekpunt en het gezicht van SchuldHulp- Maatje in zijn woonplaats. Daarbij heeft hij, als het project lokaal verder groeit, absoluut de de steun nodig van werkgroepleden die verschillende taken hebben: Het met elkaar in contact brengen en houden van samenwerkingspartners als: lokale kerken, noodfonds, maatschappelijk werk, inloophuis, voedselbank, woningbouwvereniging, gemeentelijke overheid, maar ook bijvoorbeeld publiciteit en financiën. Onderhouden van contacten en het zoeken naar mogelijk nieuwe partners en sponsors. Werken aan PR. Organiseren van de trainingen en terugkomdagen voor de maatjes. Coaching van de maatjes. Het gaat niet alleen om de cijfertjes of dat je iemand een trucje leert hoe hij goedkoop boodschappen kan doen. Zodra het weer goed gaat, vergeet hij dat weer. Het is belangrijk dat je met iemand gaat zitten en zoekt naar de oorzaak waardoor de problemen ontstaan. Ilse de Lange, trainer èn In verschillende plaatsen heeft men al ervaren dat samenwerken veel mogelijkheden biedt. Neem een woningbouwvereniging. Zodra er huurachterstand wordt gesignaleerd mag een maatje op huisbezoek om te inventariseren of er misschien financiële hulp gewenst is. Door tijdige interventie zijn al veel huisuitzettingen voorkomen. Ook de Voedselbank en inloophuizen blijken belangrijke vindplaatsen te zijn voor mensen die een steuntje in de rug nodig hebben. Coördinatoren met hun werkgroep ervaren dat SchuldHulp- Maatje weerstand tegen vrijwilligershulp bij financiële problemen wegneemt. wekt vertrouwen omdat het een landelijk werkende bij de overheid bekende ondersteuningsorganisatie is. Hetzelfde geldt voor de degelijke training en het certificaat van de maatjes, gecombineerd met het bewijs van goed gedrag dat zij moeten overleggen. Peter Kuijpers, directeur van stichting de Budgetteer: De economische recessie is echt niet de enige reden dat veel mensen in de problemen raken. Er zijn gewoon steeds minder mensen die goed met geld kunnen omgaan. Het is belangrijk dat ze dat van een maatje kunnen leren. Niet elke cliënt durft in de openbaarheid te treden met zijn verhaal. Schaamte speelt daarin een rol. Maar ook vrees voor de reacties van anderen als bekend wordt dat zij financiële problemen hebben. De praktijk wijst helaas uit dat mensen in de omgeving niet altijd barmhartig zijn. Vandaar. Kenny, Richard, Corrie en Nelie zijn dus erg dapper. Hier een kleine greep uit de verhalen van drie anonieme cliënten. Wat te denken van de jonge alleenstaande moeder die veel problemen heeft met de opvoeding van de kinderen? Zij heeft zoveel stress dat ze haar financiële situatie niet goed kan overzien. Haar maatje Brigitte is ervaringsdeskundige; zij weet wat het is om schulden te hebben en alleen voor de opvoeding van de kinderen te staan. En daarnaast ook nog eens geconfronteerd te worden met de bemoeienissen van Jeugdhulp. Het doet Brigitte goed dat ze deze jonge vrouw kan steunen met haar levenservaring en deskundigheid Een Marokkaans gezin in Delft begreep niets van ons systeem van rekeningen en betalingswijzen. In Marokko regel je alles aan de keukendeur. Een financiële ramp dreigde totdat Magali langszij kwam. Deze goed in Nederland geïntegreerde Française maakte de ouders wegwijs en nu kan dit gezin zich prima redden. De vader is er trots op dat hij nu zonder hulp en zelfverzekerd zijn weg weet te vinden in onze toch wel bureaucratische samenleving. In Lelystad was de man die uit de gevangenis werd ontslagen. Zijn financiën waren een puinhoop. Met hulp van een maatje die hem helpt met zijn administratie komt er weer overzicht en structuur in zijn financiën. Hij heeft nu een baan en is aan een opleiding begonnen. 10 11 Brigitte: ervaringsdeskundige, assistent Coördinatrice en maatje in Den Haag Een belangrijke taak van een maatje is om iemand te leren budgetteren. Want het is de kunst om grip op je portemonnee te houden, of daar nu veel of weinig in zit. Daarom probeert een maatje zijn cliënt ook na te laten denken over de rol die geld in zijn leven speelt en hoe hij daarmee omgaat. Dan pas is hij in staat om oude uitgavenpatronen te doorbreken. In Hellendoorn hecht men veel waarde aan armoedebestrijding. Veel organisaties in deze plaats werken daarvoor samen en beseffen daarbij de meerwaarde van een maatje. Riki Dommerholt, coördinator in Hellendoorn: Het maatschappelijk werk waardeert het dat onze maatjes meer tijd kunnen besteden aan de cliënten. Daardoor kunnen zij goed de vinger aan de pols houden.
Toekomst toont aan dat een vruchtbare samenwerking mogelijk is tussen kerken en maatschappelijke organisaties. Dat zij door gezamen lijke inspanning in staat zijn om op te treden tegen het toenemende armoedeprobleem. Vrijwilligers kunnen echt het verschil maken in de samenleving. is succesvol van start gegaan, maar wil graag verder groeien. Het doel is dat de s in 2015 een begrip zullen zijn in ons land. Als u gelooft in dit project, kunt ook u erin investeren. Daar zijn veel mogelijk heden voor: door mee te werken met uw kerk, bedrijf of instelling, maar ook met donaties. Deze zijn nodig om het werk voort te kunnen zetten. Na de eenmalige startsubsidie moeten de kosten voor de training en de organisatiekosten uit eigen middelen worden gedekt. Dus elke euro telt. Willem de Jager, wethouder in Lelystad: Een project als past in een moderne participatiemaatschappij. Dat betekent dat de overheid niet meer alles zelf doet, maar samenwerkt met burgers. www.schuldhulpmaatje.nl info@schuldhulpmaatje.nl Helpdesk : 0900-1 177 771 helpdesk@schuldhulpmaatje.nl 12 Een mens vindt zijn eigenwaarde terug wanneer hij op eigen benen kan staan. De inzet van Schuld- HulpMaatjes biedt kerken en geloofsgemeenschappen een unieke gelegenheid om relevant te zijn voor de samenleving. Peter Rijsdijk, Projectmanager Samen lukt t...