RAPPORT PERIODIEK KWALITEITSONDERZOEK C.B.S. DE LICHTBAAK School : c.b.s. De Lichtbaak Plaats : Assen BRIN-nummer : 11KN Onderzoeksnummer : 101765 Datum schoolbezoek : 22 en 23 oktober 2007 Datum vaststelling : 7 januari 2008
INHOUDSOPGAVE 1 INLEIDING...5 2 KWALITEITSPROFIEL...7 3 BESCHOUWING...11 4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT...15 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 3
1 INLEIDING Het periodiek kwaliteitsonderzoek Op 22 en 23 oktober 2007 bezocht de Inspectie van het Onderwijs c.b.s. De Lichtbaak in het kader van een periodiek kwaliteitsonderzoek (PKO). Daarbij heeft een onderzoek plaatsgevonden naar de kernindicatoren van een aantal kwaliteitsaspecten, op grond van het door de inspectie gehanteerde toezichtkader primair onderwijs 2005. Bij dit PKO doet de inspectie onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs door zich te richten op de kern van goed onderwijs op de school. Het gaat hierbij om kernindicatoren die betrekking hebben op het aanbod, de onderwijstijd, het pedagogisch handelen van leraren, het didactisch handelen van leraren, de afstemming op de onderwijsbehoeften van leerlingen, de actieve en zelfstandige rol van leerlingen, het schoolklimaat, de begeleiding, de zorg, de resultaten en de ontwikkeling van leerlingen. In de brochure 'Toezichtkader PO 2005' vindt u achtergrondinformatie over de indicatoren die de inspectie bij haar toezicht in ogenschouw heeft genomen. U kunt deze brochure downloaden van de website van de inspectie: www.onderwijsinspectie.nl. De aanleiding voor het onderzoek komt voort uit een landelijke primaire detectie naar de eindopbrengsten en een risico-analyse op kantoor. Uit de risico-analyse is een onderzoeksplan naar voren gekomen dat besproken is met het bevoegd gezag van de school. De Inspectie van het Onderwijs heeft vervolgens besloten een kwaliteitsonderzoek uit te voeren op De Lichtbaak. Op grond van het kwaliteitsprofiel van de school dat naar aanleiding van een vorig inspectiebezoek is opgemaakt en op basis van risicofactoren die bij de inspectie bekend zijn is besloten alleen de kernindicatoren te onderzoeken. Indien de school in het kader van zelfevaluatie over een bepaalde indicator of over een bepaald kwaliteitsaspect voldoende betrouwbare en valide gegevens heeft verzameld kan in overleg tussen school en inspectie besloten worden om de oordelen uit de zelfevaluatie alleen te verifiëren en deze niet zelf opnieuw te onderzoeken. Zo sluit de inspectie niet alleen aan bij de specifieke situatie van de school, maar wordt de school bovendien niet onnodig belast. De gegevens die uit de op school beschikbare documenten naar voren kwamen, zijn voor de inspectie aanleiding geweest om de door u verkregen oordelen op kernindicator 9.3 alleen te verifiëren. De opzet van het onderzoek Het periodiek kwaliteitsonderzoek bestond uit de volgende activiteiten. Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die betrekking hebben op de schoolontwikkeling en zorg en begeleiding. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 5
Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen Nederlandse taal en rekenen en wiskunde. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1a, 1b, 2a, 3, 4, 6, 8, en beide schakelklassen 4/5 en 6/7/8. Bovendien heeft de inspectie over de kwaliteit van de kernindicatoren gesprekken gevoerd met de directie en de zorgcoördinator en één van de intern begeleiders. Op uw school is verder een gesprek gevoerd met leerlingen en leraren. Aan het eind van het schoolbezoek heeft de inspectie de kwaliteitsoordelen en de conclusies van het schoolbezoek besproken met de directie. De inhoud van het rapport Het onderzoek naar de kwaliteit van het onderwijs levert een kwaliteitsprofiel op van de school (hoofdstuk 2). In hoofdstuk 3 wordt een beschouwing gegeven over de geconstateerde kwaliteit en wordt deze onder andere bezien in relatie tot de context of uitgangssituatie van de school. Indien van toepassing worden in deze beschouwing ook de toegevoegde indicatoren betrokken. In hoofdstuk 4 is het vervolgtoezicht aangegeven en worden, indien noodzakelijk, afspraken vermeld met betrekking tot wettelijke bepalingen waaraan de school niet voldoet. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 6
2 KWALITEITSPROFIEL Het kwaliteitsprofiel geeft een overzicht van de waarderingen die de inspectie heeft toegekend aan kernindicatoren die betrekking hebben op belangrijke kenmerken van goed onderwijs. De nummering in de tabellen verwijst naar het volledige waarderingskader primair onderwijs. In de waardering is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij; 5. niet te beoordelen (alleen bij Resultaten en Ontwikkeling van leerlingen). Deze waardering is gegeven indien de school over bepaalde indicatoren geen betrouwbare en valide gegevens beschikbaar heeft. Het kwaliteitsprofiel van c.b.s. De Lichtbaak Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. Tijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 7
Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 12.2 De sociale vaardigheden van de leerlingen liggen op een niveau dat mag worden verwacht. 5 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 8
Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. 13.3 De leerlingen doorlopen in beginsel de school binnen de verwachte periode van 8 jaar. 5 Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 9
3 BESCHOUWING Dit hoofdstuk beschrijft het oordeel van de inspectie over de kwaliteit van het onderwijs op De Lichtbaak en geeft een toelichting op het kwaliteitsprofiel. Daarbij legt de inspectie zo mogelijk verbanden tussen de verschillende onderzochte indicatoren onderling en - voor zover relevant - tussen de indicatoren en de schoolcontext, de specifieke doelstellingen van de school en eerdere inspectieonderzoeken. Algemeen beeld De inspectie is van oordeel dat de kwaliteit van het onderwijs op De Lichtbaak overwegend van voldoende niveau is. Desondanks maken zowel de school als de inspectie zich enige zorgen over de leerresultaten. De afgelopen twee jaar liggen de eindresultaten namelijk onder het niveau dat verwacht mag worden. Daarnaast zijn de tussentijdse opbrengsten het afgelopen schooljaar net voldoende. Deze zorg is tijdens eerdere inspectieonderzoeken ook uitgesproken. De leerlingpopulatie van De Lichtbaak bestaat uit een groot aantal leerlingen dat met een taalachterstand op school komt. Daarnaast heeft een relatief grote groep leerlingen problemen op sociaal emotioneel gebied, hetgeen mede wordt veroorzaakt door instabiele thuissituaties. Ongeveer 40 procent van de leerlingen heeft een gewicht vanwege potentiële onderwijsachterstanden. Het team besteedt extra aandacht aan het taal- en woordenschatonderwijs, biedt sociale vaardigheidstraining aan, heeft extra onderwijstijd voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde gepland en bezoekt alle leerlingen jaarlijks thuis. Bovendien komt een maatschappelijk werker wekelijks op school. Sterke punten van de school betreffen de afstemming van de onderwijstijd en het pedagogisch handelen van de leraren. Ondanks de grote betrokkenheid van het team met de leerlingen is de inspectie van oordeel dat de school zich op een aantal punten dient te verbeteren. Deze punten betreffen het beredeneerd aanbod in de groepen 1 en 2, de aandacht voor leerstrategieën, de eigen verantwoordelijkheid van leerlingen en de leerlingenzorg. Deze verbeterpunten zijn overigens reeds door de school onderkend en zijn voor het merendeel onderdeel van de huidige verbeterplannen. Hieronder licht de inspectie haar oordelen toe. Toelichting Resultaten De eindresultaten beoordeelt de inspectie positief. Toch waren alleen in 2005 de eindopbrengsten van voldoende niveau. De resultaten gedurende de schoolperiode zijn ook voldoende, omdat deze voor technisch lezen in groep 3 en 4 en rekenen en wiskunde in groep 4 voldoende zijn. De resultaten voor begrijpend lezen en rekenen en wiskunde in groep 6 zijn echter onvoldoende. De inspectie vindt het belangrijk dat de school gericht gaat controleren hoe de leerlingenprestaties zich ontwikkelen en of haar verbeteracties het gewenste effect hebben. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 11
Voor leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften (leerlingen met leerlinggebonden financiering of een eigen leerlijn) beschikt de school niet over leerlijnen met een eindperspectief. Daarom is indicator 13.2 als onvoldoende beoordeeld. De inspectie kan de sociale vaardigheden van leerlingen niet beoordelen, omdat de school deze niet meet. Wel heeft de school structureel aandacht voor de sociaal-emotionele ontwikkeling van haar leerlingen. Het aantal zittenblijvers wijkt niet ongunstig af van het landelijk beeld. Dit geldt niet voor het aantal leerlingen met een verlengde kleuterperiode en het aantal leerlingen dat uitstroomt naar het leerwegondersteunend onderwijs. Deze percentages liggen ruim boven het landelijk gemiddelde. De inspectie is van oordeel dat de school haar beleid ten aanzien van het verlengen van de kleuterperiode meer concreet kan maken en haar beslissingen beter kan vastleggen. Onderwijsleerproces Het aanbod voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde voldoet aan de kerndoelen. Leerinhouden en onderwijstijd worden duidelijk op de onderwijsbehoeften van leerlingen afgestemd. Hierbij maakt de school gebruik van de herhalings- en extra stof die de reguliere methoden bieden. Daarnaast beschikt de school over een ruime hoeveelheid extra materiaal voor woordenschatonderwijs en Nederlands als tweede taal. De computer wordt hierbij veelvuldig ingezet. Taalzwakke leerlingen krijgen een aantal keer per week extra ondersteuning in de zogenaamde schakelklas en de meerbegaafde leerlingen extra uitdaging in de plusklas. Op woensdagmiddag is er een huiswerkklas waar leerlingen van de groepen 6, 7 en 8 naar toe mogen voor extra ondersteuning. Positief is dat een behoorlijk grote groep leerlingen hiervan vrijwillig gebruikmaakt. In de groepen 1 en 2 worden ook onderwijsassistenten ingezet, waardoor in kleine wisselende groepjes gewerkt kan worden. De inspectie beoordeelt het beredeneerd aanbod in de groepen 1 en 2 als onvoldoende, ondanks het feit dat er een jaarplanning is waarin de thema's zijn ingevuld aan de hand van de tussendoelen. Wat ontbreekt is een registratie van het daadwerkelijke aanbod aan de hand van deze tussendoelen. Mogelijk dat hier een relatie gelegd kan worden met het grote aantal kleuterverlengers. In de meeste lessen is de uitleg duidelijk. Belangrijk is dat alle leraren er aan blijven denken het doel en de opbouw van de les expliciet te benoemen en achteraf te reflecteren op het geleerde. In de meeste groepen is er te weinig aandacht voor leerstrategieën. Leraren vragen te weinig door naar strategieën en zijn veel zelf aan het woord. Interactie tussen leerlingen over gevolgde oplossingsstrategieën is niet gebruikelijk. De instructie en verwerking wordt in voldoende mate afgestemd op individuele verschillen. In sommige groepen kan overigens meer afstemming van de instructie plaatsvinden. De ruimte die het GIP-model hiervoor biedt wordt niet door iedereen gebruikt. Leerlingen hebben in het verleden aangegeven niet altijd voldoende te worden uitgedaagd. Hierin is inmiddels verbetering gekomen. In de groepen wordt hier en daar geëxperimenteerd met dag- en weektaken. Van een duidelijk herkenbare structurele aanpak met een doorgaande lijn binnen de school is nog geen sprake. Leerlingen geven ook aan dat zij graag meer met weektaken willen werken. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 12
Pedagogisch handelen en sfeer Uit de met leraren en leerlingen gevoerde gesprekken blijkt dat zij positief zijn over de sfeer op school. Het team werkt op een professionele wijze aan de verbetering van haar onderwijs aan de hand van concrete ambitieuze plannen vastgelegd op zogenaamde kanskaarten. De leraren zijn tevreden over de wijze waarop de directie dit aanstuurt en de onderlinge samenwerking. Zij geven aan dat dit de afgelopen jaren duidelijk verbeterd is. Duidelijk zichtbaar is dat er veel overleg is en dat er afspraken op schoolniveau worden gemaakt. Observaties laten zien dat het team en de leerlingen op respectvolle wijze met elkaar omgaan. Leerlingen gaan graag naar school en vinden dat er weinig wordt gepest. Als er gepest wordt of conflicten zijn reageren de leraren hier volgens hen goed op. De leerlingen geven aan zeer tevreden te zijn over de leraren. Uit de ouderenquête blijkt dat ouders zich in voldoende mate betrokken voelen bij de school. Zorg en begeleiding De inspectie constateert dat de leerlingenzorg de afgelopen twee jaar een sterke verbetering heeft doorgemaakt. De zorgcoördinator en de intern begeleiders van de onder- en midden/bovenbouw hebben hiervoor een heldere structuur opgezet. Er vindt regelmatig zorgoverleg plaats, handelingsplannen worden gemaakt, criteria zijn vastgelegd, leerlingendossiers zijn op orde en volledig geautomatiseerd. Het toetsinstrumentarium is op orde en wordt nog verder verbeterd. Gezocht wordt momenteel naar een goede woordenschattoets voor de groepen 1 en 2. De invoering van een dergelijke toets voor de midden- en bovenbouw kan de school ook overwegen. Toch beoordeelt de inspectie de drie zorgindicatoren nog als onvoldoende. Dit wordt met name veroorzaakt doordat bovenstaande werkwijze nog pril is en nog onvoldoende is geïmplementeerd. De betrokkenen op school herkennen de zwakke punten. Zij geven aan dat de ontwikkelingen trager gaan dan zij zelf graag willen. De leraren maken volop handelingsplannen voor leerlingen met achterstanden, sociaal emotionele problemen en een ruime ontwikkelingsvoorsprong. Van belang is dat er een onderscheid gemaakt wordt tussen individuele leerlijnen en handelingsplannen, waarbij leerlijnen dienen te worden opgezet aan de hand van een eindperspectief. Daarnaast is het noodzakelijk de duur van de handelingsplannen te verkorten tot zes à acht weken. Ook kunnen veel handelingsplannen meer concreet worden geformuleerd. Vooral in de onderbouw is het van belang het aantal gestelde doelen te verminderen en meer meetbaar te omschrijven. Ook de organisatie van de zorg kan in diverse gevallen meer concreet worden uitgewerkt. Dit schooljaar is een start gemaakt met het evalueren van het effect van handelingsplannen. Het is belangrijk dat dit een structurele plaats in het zorgproces gaat innemen en dat de conclusies en het vervolg van handelingsplannen concreet worden beschreven. Tot slot is extra aandacht nodig voor de analyse van het probleem dat aan het doel van een handelingsplan ten grondslag ligt. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 13
4 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Bij dit PKO heeft de inspectie ook een onderzoek gedaan naar de naleving van een aantal wettelijke voorschriften. Dit onderzoek betrof de wettelijke voorschriften over de geplande onderwijstijd en over een door het bevoegd gezag vastgestelde schoolgids en schoolplan. Op basis van dit onderzoek concludeert de inspectie dat de school aan deze wettelijke bepalingen voldoet. De bevindingen van dit PKO leiden tot het volgende arrangement voor het vervolg van het toezicht (toezichtarrangement): De bevindingen van dit PKO bespreekt de inspectie met het bevoegd gezag. Rapport periodiek kwaliteitsonderzoek c.b.s. De Lichtbaak - 22-10-2007 15