Kinderbescherming en nieuwe rol gemeenten Verantwoord verder
Van harte Zorg en bescherming gaan vaak hand in hand. Voor jeugdigen kiest de regering hierbij een nieuwe koers. Gemeenten krijgen de verantwoordelijkheid. Voor de preventie, de zorg en de uitvoering van de bescherming. Ze maken daarbij gebruik van allerlei deskundigheden en diensten. Ook de Raad voor de Kinderbescherming heeft een rol; specifiek, bescheiden, maar onmisbaar. Als onafhankelijk onderzoeker van bedreigende situaties voor het kind, als aanreiker van oplossingen, als eiser van maatregelen. Niet als hulpverlener. Het gaat over preventie, zorg, straf en bescherming. Over ingrijpen voordat het te laat is. Zo nodig over het inperken van ouderlijke rechten of de ruimte van kinderen. Maar ook over de vrijheid om invulling te geven aan eigen leven, gezin en ontwikkeling. Samenwerking van alle betrokken partners is nodig. De belangen van kinderen en ouders vragen daarom. Vanuit onze rol zoeken wij dat samenspel. Onze inzet, ervaring en expertise zijn voor alle betrokkenen in de jeugdzorg beschikbaar. Van harte. Marie-Louise van Kleef Peter Siebers Landelijke directie Raad voor de Kinderbescherming
De Raad voor de Kinderbescherming komt jaarlijks bij meer dan 75.000 zaken in actie. In heel Nederland, in vrijwel elke gemeente. Bij grotere gemeenten is dat per 10.000 inwoners gemiddeld vaker dan bij kleine. Bij strafzaken is dat verband extra opvallend. Aantal Raadsbemoeienissen per 10.000 inwoners Beschermingsonderzoek Gezag- en omgangsonderzoek Adoptie gerelateerde activiteiten Basis strafonderzoek Uitgebreid strafonderzoek Coördinatie Taakstraffen Kleine gemeenten (tot 20.000 inw) 7,2 2,3 1,3 11,1 0,7 6,2 Middelgrote gemeenten (20.000-90.000 inw) 10,4 2,9 1,3 15,4 1,6 8,0 Grote gemeenten (vanaf 90.000 inw) 13,9 3,0 1,6 24,3 2,5 12,0 Beschermingsonderzoek: vermoeden van ernstig bedreigde ontwikkeling ontbreken van gezag meestal advies tot maatregel. Gezag- en omgangsonderzoek: bij scheiding op verzoek van rechter advies over gezag, verblijfplaats en omgang. Adoptie gerelateerd: advies over geschiktheid adoptie- of pleeggezin informatie over afstamming advies bij afstandszaken. Basis strafonderzoek: advies over straf en hulpverlening voor officier van justitie en rechter pedagogische invalshoek. Uitgebreid strafonderzoek: complexe zaken veel onduidelijkheid verdiepend onderzoek. Coördinatie taakstraffen: werk- of leerstraffen voorbereiding, plaatsing, begeleiding aan de officier van justitie rapporteren over het verloop. > Rollen in nieuwe stelsel jeugdzorg Gemeenten De opvoeding van een kind kan problemen opleveren. Door wat het kind verlangt of nodig heeft. Door wat ouders willen of kunnen. Gemeenten zijn verantwoordelijk voor het treffen van voorzieningen om deze problemen te voorkomen of te helpen oplossen. Ze zijn regisseur, financier, organisator en bewaker. Raad voor de Kinderbescherming Opvoeden brengt spanningen met zich mee. De keuzes van ouders en hun opvoedend vermogen kunnen conflicteren met de behoefte van kinderen. Bij ernstige bedreiging voor de ontwikkeling van een kind komt de Raad in beeld. Als onafhankelijke beoordelaar van de vraag of inschakeling van de rechter nodig is. Deze kan de Raad ook om advies vragen. Uiteindelijk beslist de rechter over noodzakelijke dwang, over inperking van rechten.
1 > Nieuwe verhoudingen Het is een zoektocht. Voor gemeenten, voor hulpverleners, voor onderzoekers en adviseurs, voor rechtsprekers. Zij moeten invulling geven aan de nieuwe aanpak van zorg en bescherming van de jeugd. De gemeentelijke verantwoordelijkheid is het uitgangspunt. De belangen van het kind staan voorop. De uitvoering moet hierbij aansluiten. Vroegsignalering is en blijft belangrijk. Ontdekken De doelstellingen en bijbehorende voordelen zijn helder: samenhang in aanbod van zorg en hulp terugdringen wachtlijsten rem op alsmaar stijgende kosten snelle actie met lichte vormen van zorg minder noodzaak tot kinderbeschermingsmaatregelen door passende hulp minder uithuisplaatsingen minder slachtoffers van mishandeling of verwaarlozing Gemeenten krijgen nieuwe verantwoordelijkheden. De Raad voor de Kinderbescherming houdt de wettelijke opdracht om te onderzoeken, te adviseren en de rechter om een oordeel te vragen. De invulling, de uitvoering en de taakafbakening vragen om nadere uitwerking. Om tijdig en goed overleg. 5
2 > De rechten van het kind Het belang is helder. Het moet goed gaan met de kinderen. Nieuwe verantwoordelijkheden, spelregels en zorgtrajecten zijn daarop gericht. Zo hoort dat. Zo wil de samenleving dat. Toch is het makkelijker gezegd dan gedaan. Het belang van het kind is geen vastomlijnd begrip. Het Internationale Verdrag inzake de Rechten van het Kind biedt als wegwijzer houvast. Een greep uit vastgelegde rechten van het kind: gezonde ontwikkeling en persoonlijke ontplooiing een passende en toereikende levensstandaard gezondheidszorg, onderwijs, ontspanning en spel een familieleven en contact met ouders of verzorgers gehoord en geïnformeerd worden over maatregelen geen onnodig zware beschermingsmaatregelen gelijke behandeling en tijdige bescherming Perspectief Gemeenten zullen deze rechten willen garanderen. Door vroegtijdige signalering, preventieve maatregelen en beschermende zorg. Waar nodig of gewenst is de Raad er voor advies, overleg en samenwerking. 7
Bescherming 3 > Goed om te weten Onbekend maakt onbemind. Maar al te vaak is dat het geval. De regering bestempelt een landelijk werkende Raad voor de Kinderbescherming als een belangrijke schakel in de keten van jeugdrecht en -bescherming. Tegelijkertijd belegt ze grote verantwoordelijkheden bij het lokale bestuur. Alle aanleiding voor een nadere kennismaking. De Raad in kort bestek: optreden als vrijwillige hulp niet baat of niet welkom is niet hulpverlenen, maar monitoren en stimuleren verzoeken aan rechters tot jeugdbeschermingsmaatregelen advies over gezag en omgang na scheiding advies over straffen voor ontspoorde jongeren casusregie en coördinatie van taakstraffen voor jeugdigen screening en advies bij pleegzorg, adoptie en afstamming De Raad is onafhankelijk in zijn onderzoeken en adviezen. Tevens toetst de Raad of de uitvoering van beschermings- en strafmaatregelen effect sorteert. Voor zijn beleid en maatregelen kan het lokaal bestuur zich hierdoor geruggensteund voelen. Het kan verwijzen naar een onafhankelijk en professioneel oordeel. 9
4 > Deskundigheid delen De gemeente heeft het voortouw. Zij moet problemen van jeugdigen voorkomen en oplossingen organiseren. Ouders ondersteunen als ze opvoedkundig dreigen te falen. Als vrijwillige hulp niet welkom is of onvoldoende werkt, kan de rechter uitkomst bieden. De wetgever heeft de Raad voor de Kinderbescherming daarbij aangewezen als onafhankelijk onderzoeker, adviseur en eiser van maatregelen. Samenwerking en tijdige informatie-uitwisseling met gemeenten zijn wenselijk en nodig. Graag deelt de Raad op meerdere gebieden kennis en expertise: risico s in opvoedings- en samenlevingssituaties omgaan met acute crises mogelijke misstanden en spanningen in gezinnen methodisch verantwoord onderzoek verrichten manieren om de veiligheid van kinderen te vergroten afwegen van strafrechtelijke en zorgmaatregelen spelregels en waarborgen in de rechtsgang Spanningen Samenwerking vraagt om erkenning van rollen en posities. Om wederkerigheid bovendien. Gezien het belang van kinderen beschermen zal dat niet zo moeilijk zijn. Het gaat om vastgelegde taken en een gedeeld doel. Plaatselijk goede afspraken maken het plaatje compleet. 11
5 > Goede afspraken maken Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt zeker bij de zorg voor jeugdigen en hun bescherming. Tijdige signalering van mogelijke misstanden is de sleutel. Een goede organisatie van alle meldingen een belangrijke voorwaarde. Ook hier leidt constructief samenspel tot het beste resultaat. Mogelijke aanpak van de samenwerking: gemeente staat garant voor proces en kwaliteit meldingen werken met in kaart gebrachte risico s en praktijk, tot op wijkniveau heldere afspraken over informatieoverdracht en werkproces forse misstanden altijd snel naar Raad en rechter goede terugkoppeling vanuit straftrajecten naar de zorg wederkerig gebruik van langjarige expertise Signalen De samenwerking omvat jeugdzorg, -bescherming en -strafrecht. De bijbehorende trajecten hebben veel vanzelfsprekende raakvlakken. Ook tussen straf en zorg zijn er verbanden. De spelers in het juridische en strafcircuit hechten sterk aan rechtsgelijkheid en eenduidige advisering. 13
6 > Gegarandeerd zorgvuldig Het kind staat voorop. Bij verwaarlozing, bedreiging of mishandeling zet de overheid de ouders zo nodig op afstand. Nooit lichtvaardig, altijd na grondig en methodisch onderzoek. De rechter hakt de knoop door. Alle partijen kunnen rekenen op zorgvuldigheid en rechtsgelijkheid. Spelregels Landelijke waarborgen van de Raad tijdens de rechtsgang: inzet spoort met internationale rechten van het kind professioneel en deskundig in aanpak en afweging onafhankelijk van beleidsmatig of financieel belang onderzoek en advies zijn wetenschappelijk geschraagd transparante risicotaxatie en onderzoeksmethodiek eventuele ingrepen stoelen op wetgeving en jurisprudentie overal in Nederland een eenduidige en gelijke afweging De onderzoeks- en adviestaken van de Raad voor de Kinderbescherming liggen vast in de wetgeving. De resultaten kunnen een bron van inspiratie zijn voor lokale beleidsmakers. De opgedane deskundigheid is voor hen beschikbaar. 15
Kleine groep met complexe problemen Nederland telt bijna vier miljoen kinderen. Met tachtig procent gaat het heel goed. Vijftien procent kent moeilijkheden, maar die zijn niet erg ingrijpend. Vijf procent kampt echter met complexe en zware problemen. De situatie in het gezin speelt hierbij vaak een rol. Deze groep vormt het werkterrein van de Raad en leidt jaarlijks tot meer dan 75.000 zaken. Voor gemeenten en ketenpartners staan de regiodirecteuren graag klaar voor overleg en nadere informatie: www.kinderbescherming.nl/contact. In behandeling genomen zaken 2011 Beschermingsonderzoek 9.518 Gezag- en omgangsonderzoek 4.908 Adoptie gerelateerde activiteiten.572 Basisonderzoek 0.580 Uitgebreid strafonderzoek.135 Coördinatie taakstraffen 5.501 Complexe problematiek Bij tachtig procent van de zaken is sprake van meervoudige problematiek. In ronde getallen is de verdeling van de vier hoofdcategorieën: Psychiatrische problemen 50% Huiselijk geweld 40% Verslavingsproblemen 0% Verstandelijke beperking 5% Dit is een uitgave van Raad voor de Kinderbescherming Landelijk Bureau Postbus 19202 3501 DE Utrecht www.kinderbescherming.nl April 2012 Aan de informatie in deze brochure kunnen geen rechten worden ontleend. 16