Jaargang 19 nummer 2 juni 2009 Vakblad over arbeidsomstandigheden Stof! Geen voltijd preventiemedewerkers in de bouwnijverheid Machinaal straatwerk: een zaak van de hele bouwkolom Vergrijzing en globalisering centraal tijdens symposium ISSA-C
Inhoud De rotte appels op de weg, je moet realistisch zijn, die heb je altijd RONDJE STAD IN HEERLEN PAGINA 24 Stof! 10 12 In de bouwnijverheid is stof nog altijd een groot probleem. Op tweederde van de bouwplaatsen blijven maatregelen uit om de gezondheid van de werknemers te beschermen, blijkt uit cijfers van de arbeidsinspectie. Arbouw is een campagne begonnen om de bedrijven en hun mensen te wijzen op de risico s en de maatregelen. 21 Symposium ISSA-C VERGRIJZING EN GLOBALISERING CENTRAAL 23 Arbouw Infolijn VOOR AL UW ARBOVRAGEN 28 Herzien A-blad WERK KABEL- EN BUIZENLEGGERS KAN LICHTER Is deze werkwijze arbotechnisch ok? Mail aan: derksen@arbouw.nl Rubrieken 14 Machinaal bestraten ZAAK VAN DE HELE BOUWKOLOM 16 Onderzoek preventiemedewerkers EEN TAAK VOOR ERBIJ 4 BLIKVANGERS 6 KORT 8 OPEN DEUR 24 RONDJE STAD 30 BOEKEN 31 VERZUIMCIJFERS 31 SERVICE journaal ARB 2242 Vakblad over arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid. Arbouw Journaal verschijnt vier keer per jaar in controlled circulation voor werkgevers in de bouwnijverheid, arbodiensten en kaderleden van FNV Bouw, CNV Hout en Bouw en Het Zwarte Corps. Oplage: ongeveer 25.000 exemplaren. Tekst en eindredactie Dennis Derksen Redactiecommissie Cor van Duivenbooden, arts, mr. drs. Jan Golsteijn Edmondt Wijk, ir. Mario Witlox Redactieadres Arbouw Redactie Arbouw Journaal Postbus 213 3840 AE Harderwijk Telefoon: 0341-466291 Fax: 0341-466293 e-mail: derksen@arbouw.nl Arbouw Infolijn Telefoon: 0341-466222 (bereikbaar van ma t/m vrij van 9-17 uur) Foto cover Ton Borsboom Advertenties Misha Gosen, tel. 06-30601093 Illustraties pagina 7, 18 en 22 Mathijs Wansink Arbouw algemeen Postbus 213 3840 AE Harderwijk Telefoon: 0341-466200 Fax: 0341-466293 internet: www.arbouw.nl e-mail: info@arbouw.nl Productie Drukkerij Zuidam & Zonen B.V. Volgend nummer Arbouw Journaal nummer 2 van 2009 verschijnt op maandag 5 oktober. Kopij voor dat nummer kan in principe uiterlijk op maandag 7 september worden ingeleverd bij de redactie. Deadline voor advertenties: eveneens maandag 7 september. Overname van de gehele of gedeeltelijke inhoud van Arbouw Journaal is toegestaan, mits met bronvermelding. Hoewel aan de inhoud van deze publicatie de uiterste zorg is besteed, kunnen er onjuistheden en/ of onvolledigheden in voorkomen. Arbouw aanvaardt daarvoor geen verantwoordelijkheid. Artikelen die onder naam zijn geschreven, bevatten niet noodzakelijkerwijs de mening van Arbouw. Adreswijziging doorgeven? Op het adreslabel staat behalve uw (oude) adres een code; ARB, CDS, A&O, FNV of CNV. Uw wijziging kunt u doorgeven door het telefoonnummer te bellen dat correspondeert met deze code. ARB: 0341-466200 CNV: 030-6597711 FNV: 0348-575600 NAT: 030-2142485 A&O: 070-3366240 Code CDS: schriftelijk aan Cordares, afd. Basis Registratie Werkgevers, Postbus 637, 1000 EE Amsterdam. Het label weggegooid? Het kan zijn dat u het label uit de plastic seal van het blad niet meer heeft. In de meeste gevallen is dan uw CAO bepalend. Valt uw bedrijf onder de CAO voor de Bouwnijverheid, geldt de code CDS. Valt u of uw bedrijf onder de CAO voor de Afbouw, geldt de code A&O. Valt u of uw bedrijf onder de CAO voor het Natuursteenbedrijf, geldt de code NAT. Voor kaderleden van FNV en CNV gelden de gelijknamige codes. Voor relaties van Arbouw geldt de code ARB. Volg na het bepalen van de code de bovenstaande instructies voor het doorgeven van de wijziging. [ 2 ] Arbouw Journaal juni 2009
En schuiven maar In Albrandswaard zorgt Dura Vermeer Ondergrondse Infra voor de gestuurde boring van een 730 meter lange watertransportleiding. In opdracht van waterbedrijf Evides wordt de 350 ton wegende buis met telekranen en rupskranen de grond in geschoven. De werkzaamheden zijn onderdeel van het verleggen van de 4,5 kilometer lange watertransportleiding TL 24, die parallel ligt aan de Betuweroute. De leiding wordt verstoord door de grote hoeveelheid stroom die de spoorleiding afgeeft. FOTO: TON BORSBOOM Arbouw Journaal juni 2009 [ 3 ]
BLIKVANGERS MAART/APRIL/MEI In Amersfoort werken medewerkers van Heijmans aan woningbouwproject Het Meesterwerk. Het project bestaat uit 129 appartementen die in kleur, materialisatie, gevel en vorm een grote veelzijdigheid in architectonische eenheden zullen bieden. Midden op de snelweg van knooppunt Everdingen worden de oude kabels uit de grond gehaald en de geleiderails verwijderd. De werkzaamheden maken deel uit van de verbouwing van het plein door bouwcombinatie BAM/Arcadis. Onder meer worden de snelweg verbreed en nieuwe viaducten gebouwd. [ 4 ] Arbouw Journaal juni 2009
FOTOGRAFIE: TON BORSBOOM Medewerkers van bouwcombinatie Mark bouwen langs het Amsterdam-Rijnkanaal op ambachtelijke wijze enkele zinkmatten op. In opdracht van Rijkswaterstaat worden tot 2018 langs het hele kanaal de slechte stukken oevers vervangen, damwanden vernieuwd en aanlegplaatsen opgeknapt. Ter bescherming van de bodem worden de kunststof matten verstevigd met gevlochten rijshout en met stenen afgezonken. (Advies Arbouw: draag een harnasgordel tijdens het werken in een hoogwerker) Tussen Vinkeveen en Abcoude zijn medewerkers van bouwcombinatie A2 HoMa bezig met de afbouw van de nieuwe snelweg A2. Langs het wegvak zijn in de middenberm door Vialis 650 nieuwe, twintig meter hoge lichtmasten geplaatst. Deze kunnen afhankelijk van het verkeersaanbod en het weer worden gedimd. Arbouw Journaal juni 2009 [ 5 ]
Kort FNV: meer doden door trage registratie gevaarlijke stoffen De FNV en haar Europese koepel ETUC zijn bezorgd over de trage invulling van het Europese beleidprogramma REACH. Dat maakt federatiebestuurder Leo Hartveld bekend bij de onthulling van een gedenkteken bij het FNV-hoofdkantoor ter gelegenheid van Workers Memorial Day. REACH houdt onder andere de registratie van gevaarlijke stoffen in. Van de tweeduizend meest gevaarlijk stoffen zijn er nog maar vijftien aangewezen voor registratie. Registratie is belangrijk, want dit verplicht de producenten ook de gevaren en de maatregelen tijdens het gebruik aan te geven. De trage registratie staat dat in de weg. Hartveld: En al die tijd kan allerlei vuiligheid veel te gemakkelijk worden gebruikt. Met onnodig veel extra doden en geboorteafwijkingen in de nabije toekomst. Hartveld riep het kabinet op haar invloed in Brussel aan te wenden om vaart te zetten achter REACH. Bedrijfsleven investeert in arbobudget Op de uitgaven die bedrijven doen aan de bedrijfsgezondheidszorg blijkt niet te worden bezuinigd. De uitgaven worden niet als een kostenpost gezien, maar als een investering die leidt tot lagere personeelskosten en een hogere productiviteit. Dit blijkt uit de BedrijfsgezondheidszorgMonitor 2009, een jaarlijks onderzoek van MarketConcern Van Spaendonck onder ruim 1800 bedrijven. In 2008 is voor 730 miljoen euro aan externe arbodiensten uitgegeven, ongeveer hetzelfde bedrag als in 2007. Voor 2009 gaat 13% van de bedrijven meer uitgeven aan arbeidsomstandigheden, tegen 7% die hierop wil besparen. Bij de grote bedrijven ligt het voornemen tot hogere investeringen zelfs boven de 20%. Ruim 90% van de bedrijven maakt gebruik van een externe arbodienst, ondanks de liberalisering op dit terrein. Daar waar in de jaren negentig de focus vooral lag op verzuimreductie, is deze bij de grotere bedrijven verschoven naar inzetbaarheid en het voorkomen van uitval op de lange termijn. Inspecties bij steigers FOTO: TON BORSBOOM Een werknemer bevindt zich gevaarlijk tussen twee lasten. Van 1 mei tot 1 november kunnen bedrijven in de bouwnijverheid bezoek krijgen van de arbeidsinspectie. Zij controleert op de constructie, de montage en het gebruik van steigers. Bedrijven die volgens Richtlijn Steigers werken, zullen de controles glansrijk doorstaan, zo luidt de boodschap. Jaarlijks gebeuren 350 ongevallen door vallen van hoogte, waarvan zestig met ernstige gevolgen. [ 6 ] Arbouw Journaal juni 2009
Meldingen, klachten en tips op één adres De arbeidsinspectie heeft vanaf mei één centraal adres voor meldingen, klachten en tips. Voorheen moesten werkgevers en werknemers hiervoor bij de regiokantoren zijn. Werkgevers en werknemers kunnen nu gebruikmaken van een gratis telefoonnummer, een centraal e-mailadres en digitale formulieren op de website van de inspectiedienst. Het is daarmee voor werkgevers, werknemers en burgers makkelijker om contact te leggen. FNV Bouw & Infra roept beste bouwplaats uit De bouwplaatsen van Hendriks Oss in St. Oedenrode en Smeets in Weert zijn de beste bouwplaatsen van het winterseizoen 2008/2009. Tot die conclusie is FNV Bouw & Infra gekomen na inspecties in samenwerking met Bureau Weerverletbestrijding. Op vrijdagmorgen 17 april reikte de bond aan beide bedrijven een oorkonde uit. Voor de werknemers was er een feestelijke traktatie. De afgelopen maanden gaf FNV Bouw & Infra door het hele land voorlichting over het werken onder slechte weersomstandigheden. Overvloedige regenval kan een bouwplaats onbegaanbaar maken. s Zomers bij 35 graden werken in de volle zon is ook geen pretje, aldus FNV Bouw & Infra. Werkgevers moeten daar aandacht aan besteden, vindt de bond, want werken in de bouw is toch al lichamelijk belastend. De bouwplaatsen van Hendriks en Smeets kunnen de elementen weerstaan, zo hebben FNV Bouw & Infra en Bureau Weerverletbestrijding vastgesteld. De afwatering is goed en loop- en rijpaden blijven begaanbaar, ook als de weersomstandigheden minder gunstig zijn. Daardoor blijft het er prettig werken. Werkgevers zijn verplicht om direct de arbeidsinspectie in te lichten als er op het werk een ongeluk gebeurt dat leidt tot ziekenhuisopname, blijvend letsel of overlijden. Werknemers kunnen klachten melden over de arbeidsomstandigheden, arbeidstijden of betalingen onder het minimumloon waar ze met hun werkgever zelf niet uitkomen.werkgevers, werknemers en burgers kunnen de arbeidsinspectie tippen als ze vermoeden dat een bedrijf werkt met illegale werknemers. Dat zijn werknemers van buiten de EU voor wie geen vergunning is aangevraagd. De arbeidsinspectie bestrijdt illegale arbeid, want dit leidt tot oneerlijke concurrentie en vaak ook tot uitbuiting. Tel. 0800-2700000 / e-mail: arbeidsinspectie@minszw.nl www.arbeidsinspectie.nl Nieuwe brochure gevelinstallaties De Vereniging van steiger-, hoogwerk- en betonbekistingbedrijven (VSB) heeft een nieuwe brochure over gevelonderhoudsinstallaties uitgegeven. De brochure is de eerste in een reeks over arbeidsmiddelen voor het veilig werken op hoogte. De brochure behandelt de verschillende onderdelen van gevelonderhoudsinstallaties, waaronder de gondel, dakwagen en railconstructie. Verder wordt ingegaan op het veilig en bedrijfszeker gebruik van de installaties. Een overzicht van de belangrijkste leveranciers van gevelonderhoudsinstallaties is te vinden op de website www.vsbonline.nl. Arbouw Arbouw Journaal Journaal oktober juni 2008 2009 [ 7 ]
Open deur Jack de Moel Het gedrag van de werknemer is van grote invloed op de gezondheid en veiligheid op de bouwplaats. Volgens Jack de Moel, namens de werkgevers de nieuwe bestuursvoorzitter van Arbouw, is alleen bewustmaken niet voldoende. Ook bij ons staan de mensen nog wel eens in het stof te werken, terwijl de afzuigapparatuur er gewoon is. Dat is erg frustrerend. Je kunt gerust stellen dat ik iets met de arbeidsomstandigheden heb. Er is natuurlijk een bedrijfseconomische grondslag om gezond en veilig te werken. Je voorkomt er verzuim en arbeidsongeschiktheid mee. Maar het gaat mij vooral om de ethiek. Ik wil gewoon dat onze werknemers gezond het bedrijf binnenkomen en ook weer gezond met pensioen kunnen gaan. Meer en meer wordt duidelijk dat de mensen tot ver na hun zestigste zullen doorwerken. Als bedrijf moeten we ervoor zorgen dat ze na hun pensioen nog jaren van het leven kunnen genieten. We zijn het ze gewoon verplicht. van de tijd is het een deel van de eigen cultuur geworden. Het werken volgens strakke regels heeft trouwens ook een economisch voordeel. We merken dat de efficiency erdoor is toegenomen. Is het breed genomen in de bouw niet goed geregeld? Dat wil ik nu ook weer niet zeggen. Maar als je heel eerlijk bent, valt er nog veel te verbeteren. Kijk maar eens goed naar de foto s in de media, bijvoorbeeld in Cobouw. Hierin komende schrikbarende situaties voor. Dat zijn dan vaak ook nog trotse foto s ook, maar je ziet de gekste dingen gebeuren. Vooral op kleinschalige projecten is het regelmatig een rommeltje. De mensen lopen er op gympen. Vaak zijn de steigers onveilig omdat ze worden gebouwd door eigen mensen die geen steigerbouwer zijn. Het heeft met de cultuur te maken, maar ook met de opdrachtgever. Zijn rol is belangrijk als het gaat om de arbeidsomstandigheden. Ook bij ons gaat er wel eens wat mis. We doen observatierondes met onze klanten, aangekondigd en onaangekondigd. Dan zie je bijvoorbeeld dat de mensen nog steeds in het stof staan te werken, Het werken volgens strakke regels heeft een economisch voordeel. We merken dat de efficiency erdoor is toegenomen. Voordat ik bij Visser & Smit Hanab kwam, heb ik bij Shell gewerkt. Daar, in de petrochemische industrie, zijn ze een stuk verder. De beleving is er anders. Ook in de petrochemie wordt hier en daar onveilig gewerkt, maar dat wordt niet geaccepteerd. Ze investeren dáár waar ze het idee hebben dat de mensen in een onveilige situatie komen.visser & Smit Hanab heeft veel klanten uit deze hoek. En doordat de petrochemische bedrijven op een andere manier over de arbeidsomstandigheden nadenken, zijn wij dat als opdrachtnemer ook gaan doen. In het begin hebben we ze ongetwijfeld gezien als een lastige klant. Later komt het besef dat het helemaal niet zo slecht is wat er wordt verlangd. Onze mensen leren steeds professioneler met de vastomlijnde procedures omgaan. In de loop ondanks de investeringen die we in de afzuiging hebben gedaan. We hebben onlangs een boete van de arbeidsinspectie gekregen. Een van onze mensen stond zonder stofbeperkende maatregel een betonband door te zagen. Dat is erg frustrerend.we praten er over, [ 8 ] Arbouw Journaal juni 2009
FOTO: JEROEN POORTVLIET maar ik realiseer me ook dat niemand volmaakt is. Mensen hebben snel het gevoel dat ze niets kan gebeuren. Ze zijn wel voorstanders van regels, maar die zijn er vooral voor de jonge jongens die het allemaal nog moeten leren. De ervaren vakmensen, de experts, kan zogenaamd niets gebeuren. Ook bestaat het misverstand dat het goed is voor de baas om even snel iets af te maken, desnoods zonder de veiligheidsvoorzieningen. Ik druk de leidinggevenden op het hart dat ze hun mensen dat juist niét moeten laten doen. De werknemers zelf moeten zich nooit in die situatie laten dwingen. Ik denk dat we in de toekomst nog meer moeten inzetten op het gedrag. Ik geloof niet dat het goed is dat mensen zich alleen maar bewust zijn van het feit dat ze soms onveilig werken. Hier begint het wel mee, maar als je bij bewustwording stopt, gaat het niet lukken om de bouwplaats gezonder en veiliger te maken. Aan de andere kant realiseer ik me ook dat het niet gemakkelijk is om het gedrag van mensen te veranderen. Er is eigenlijk niets moeilijker. Ook wij worstelen ermee. Sommigen in het bedrijf zijn voor sancties. Zelf ben ik daar niet zo n voorstander van. We hebben nog geen sanctiebeleid. Ik benadruk liever het positief gedrag. Opleggen van een sanctie voor het niet dragen van de helm zal vast en zeker helpen, maar ik zou graag zeggen: je krijgt een beloning als je het hele jaar door de helm wél draagt. Ik praat liever nog een keer extra met de mensen dan ze meteen een grove veeg uit de pan te geven. Bij het veranderen van het gedrag speelt de leiding een belangrijke rol. Mensen kunnen jaren lang in een heel veilige omgeving werken. Vervolgens gaan ze elders aan de slag en binnen drie weken zijn ze dat goede gedrag helemaal kwijt. Je hebt dus omgevingsdruk nodig om gezond en veilig te werken. Onze werknemers lopen op het werk met een antichemisch, brandwerend overall aan, een bril en helm op en veiligheidsschoenen aan de voeten. Maar zagen ze thuis een boom om, dan lopen ze op slippers. Gekscherend zeg ik wel eens: kom maar naar je werk, want het is hier veiliger dan thuis. Mijn indruk is wel dat de bouw de laatste jaren vooruit is gegaan. Ik heb een groot aantal bedrijfsfilms in de kast liggen waarop de situatie van jaren geleden is te zien. Ga je vijf of tien jaar terug in de tijd, dan zie je heel grote verschillen met nu.we zijn veel beter geworden in de toepassing van de arbovriendelijke hulpmiddelen, goede gereedschappen en beschermende kleding. Dat is mooi om te zien. Deze aanpak willen de komende jaren nog verder verbeteren. Ik heb ooit eens naar een echtgenote moeten gaan om te vertellen dat haar man dood gebleven was op het werk. Weliswaar niet door een arbeidsongeval, maar toch. Het was vreselijk om te moeten doen. Je kunt je voorstellen hoe het moet zijn als zijn dood ook nog eens de schuld van het bedrijf was geweest. Met ziekte en arbeidsongeschiktheid werkt het eigenlijk net zo. Het kan toch niet zo zijn dat mensen die met heel veel enthousiasme voor ons werken, versleten raken omdat de werkgever ze geen middelen wil verschaffen? Het werk moet gezond en veilig gebeuren. Het maken van winst is belangrijk voor de continuïteit. Maar de manier waaróp die winst wordt behaald, is wat mij betreft net zo belangrijk. Jack de Moel is geboren in Schagen op 27 november 1958. Hij verhuisde in 1985 naar Etten-Leur, waar hij nog steeds woont. Vanaf 1995 is hij in dienst bij Visser & Smit Hanab in Papendrecht. Vanaf 2002 is hij hier algemeen directeur. Daarnaast is hij lid van de vakgroep Ondergrondse Netwerken en Grondwaterbeheer van Bouwend Nederland. Arbouw Journaal juni 2009 [ 9 ]
Bedrijf en mens moeten werken aan stofvrije bouw FOTO: TON BORSBOOM Een werknemer draagt wel ademhalingsbescherming, maar geen veiligheidsbril, waar dat wel zou moeten. Ronduit risicovol voor de werknemer die regelmatig steenachtige materialen bewerkt, is het fijne, vaak onzichtbare kwartsstof dat hierbij vrijkomt. In de nieuwe campagne van Arbouw neemt het stof dan ook een belangrijke plaats in. Kwartsstof: er is géén keuze!, luidt de slogan. Voor de campagne van Arbouw rondom het kwartsstof worden diverse middelen ingezet, waaronder een speciale website, een advertentie, een poster, een dvd-film, een hand-out, brochures en een ludieke briefkaart. Ook worden presentaties voor leerlingen en bijeenkomsten voor specialisten georganiseerd. Arbouw legt de nadruk op het kwartsstof vanwege de mogelijk verstrekkende gevolgen voor de betrokken werknemers. Kwartsstof, ofwel steenstof, bestaat uit heel kleine onoplosbare deeltjes die diep in de longen terecht kunnen komen. Deze deeltjes kunnen moeilijk door het lichaam worden verwijderd. In de longen kan het stof vervolgens bindweefselvorming veroorzaken, waardoor deze minder goed zuurstof opnemen. Dit wordt ook wel longfibrose of stoflong genoemd. Het longweefsel wordt dan minder elastisch waardoor de patiënt bij inspanning kortademig en benauwd wordt. Hoesten en pijn op de borst zijn veelvoorkomende klachten. Hoe meer stof de werknemer inademt, hoe meer schade er ontstaat. Deze schade is onherstelbaar. Kwartsstof staat sinds tien jaar op de lijst van kankerverwekkende stoffen. Het kan naast stoflongen ook longkanker veroorzaken. Lage grenswaarde Omdat kwartsstof zo schadelijk kan zijn, is de grens voor de toegestane concentratie in de lucht heel laag. De blootstelling mag niet hoger zijn dan 0,075 milligram per kubieke meter per 8 uur. Dat betekent dat goede maatregelen noodzakelijk zijn. Extra risicovol is dat kwarts in veel materialen [ 10 ] Arbouw Journaal juni 2009
Opinie CEES VAN VLIET voorkomt en bij allerlei bewerkingen kan vrijkomen. Zoals bij boren, frezen, slijpen en zagen in beton of steen en bij het frezen of slijpen van asfalt, het frezen van leidingsleuven, het uitslijpen van voegen en het slopen van gebouwen. In de meeste natuurlijke gesteenten zit kwarts, dus ook in veel bouwmaterialen, zoals beton, kalkzandsteen, baksteen, natuursteen en tegels. Voorbeelden van materialen met een hoog gehalte zijn zandsteen (50-90%), kalkzandsteen (30-83%), cellenbeton (12-44%) en betonsteen (23-40%). Voor het bewerken en het verwerken van zandsteen geldt een verbod. In de Beleidsregel Kwarts staat dat de werkgever arbovriendelijke hulpmiddelen en werkmethoden ter beschikking moet stellen wanneer zijn mensen aan kwartsstof worden blootgesteld. De werknemer is in elk geval verplicht om een stofmasker te gebruiken als de blootstelling niet tot onder de grenswaarde kan worden teruggedrongen. Voor veel mechanische bewerkingen waarbij kwartsstof vrijkomt, zijn speciale gereedschappen beschikbaar die de stofproductie beperken. Afzuiging en vernevelen met water zijn voorbeeldeoudern van collectieve maatregelen. Hierdoor worden alle aanwezige werknemers beschermd. Een nog betere oplossing is de bronoplossing. Hiervan is bijvoorbeeld sprake als er geen bewer- De oplossingen voor de werkgever De Keuzewijzer Stofvrij Werken van Arbouw (www.stofvrijwerken.nl) is bedoeld om een betere match te maken tussen de gebruikte gereedschappen en de beschikbare stofzuigers. Door de naam van het gereedschap in te voeren, kan snel een passende stofzuiger worden gevonden. Op de website www.arbovriendelijkehulpmiddelen staat een groot aantal gezonde oplossingen voor het werken in de bouwnijverheid, waaronder stofvrij werken. Bij een deel van de gereedschappen zit de stofafzuiging in het apparaat zelf en is er dus geen aparte stofzuiger nodig. Ook is soms de waterverneveling op deze manier geïntegreerd. kingen nodig zijn. Dan ontstaat dus ook geen stof. Te denken valt aan geprefabriceerde materialen, waarin de sleuven of gaten al door de fabrikant zijn aangebracht. Ook het kiezen voor ander materiaal, waarbij geen schadelijk stof vrijkomt, is een bronoplossing. Is deze bronoplossing in de praktijk om wat voor reden niet mogelijk, dan is het scheiden van de mens en de bron nog een mogelijkheid. Daarbij wordt gezorgd dat op de plekken waar het materiaal wordt bewerkt, geen of zo weinig mogelijk mensen zijn. Het dragen van ademhalingsbescherming geldt als laatste redmiddel. De persoonlijke bescherming wordt bij voorkeur pas gebruikt wanneer is gebleken dat de andere oplossingen niet mogelijk zijn. Gebruik waar mogelijk materialen die weinig kwarts bevatten. Laat materialen zo veel mogelijk op maat aanleveren, zodat zo min mogelijk hoeft te worden gezaagd. Kies voor werkmethoden waarbij weinig stof vrijkomt. Bijvoorbeeld knippen in plaats van zagen. Lever apparatuur met afzuiging en/of watertoevoer als werknemers moeten zagen, boren, frezen, hakken, stralen of schuren. Er komt dan veel minder stof vrij. Voorwaarde voor goede afzuiging is dat deze goed aansluit op het werkvlak. Zorg dat de werkplekken schoon blijven. Koelwater en kwartsbevattend gruis moeten direct worden opgeruimd zodat het niet kan opdrogen en opwaaien. Gebruik een stofzuiger bij opruimwerkzaamheden. Zorg voor een industriële stofzuiger en geen bezem of perslucht. Als op geen andere manier het inademen van stof kan worden voorkomen, moeten werknemers bij schadelijke hoeveelheden ademhalingsbescherming dragen. Verstrek voor werkzaamheden waarbij kwartsstof vrijkomt een volgelaatsmasker met P3-filter voorzien van aangeblazen lucht, ook als de mensen buiten werken. Tijdens het werk kunnen stof, splinters en chemicaliën in de ogen en het gezicht komen. Wanneer een bril niet genoeg bescherming geeft omdat ook de gezichtshuid moet worden beschermd, moet gebruik worden gemaakt van gelaatsbescherming. Zie voor meer informatie: www.arbouw.nl (bij PBM). Kies de goede stofzuiger Aanpak stofprobleem Deed stof maar direct pijn, denk ik wel eens. Zoals een splinter in het oog kan komen, tijdens bijvoorbeeld slijpwerkzaamheden. Binnen een mum van tijd heeft de betrokkene dan zijn veiligheidsbril opgedaan. Maar van stof voel je niks, het is hooguit hinderlijk. Dat doet echter niets af aan de schadelijkheid. Zo kunnen werknemers van kwartsstof stoflongen en zelfs longkanker krijgen. Deze gevolgen worden nog op grote schaal onderschat. Er wordt gedacht dat het openzetten van een deur of raam wel zal helpen. Stof wordt gezien als iets dat letterlijk overwaait. Stof waait echter niet over. Volgens het Europees agentschap dat zich met de arbeidsomstandigheden bezighoudt, zijn door de blootstelling aan gevaarlijke stoffen zelfs veel meer dodelijke slachtoffers te betreuren dan door ongevallen. Maatregelen zijn dus meer dan nodig, maar worden zeker niet in alle gevallen genomen. Tijdens de meest recente controles van de arbeidsinspectie rondom het kwartsstof in de bouw, blijkt dat beschermende maatregelen zelfs op tweederde van de bouwplaatsen uitblijven. Hieraan liggen diverse factoren ten grondslag. Naast de onderschatting van het risico, spelen de kosten een belangrijke rol. Investeren in bijvoorbeeld de stofafzuiging kost het bedrijf geld. Een deel van de werknemers ervaart het dragen van de ademhalingsbescherming als hinderlijk, vooral in de zomermaanden. Campagne Deze maand begint Arbouw een bewustwordingscampagne waarin duidelijk wordt dat zowel werkgevers als werknemers verantwoordelijkheid hebben. Het gaat erom gezond te werken. De werkgever moet zorgen voor de middelen om stofvrij te kunnen werken. De werknemers moeten de middelen gebruiken zoals die zijn verstrekt. Gebeurt dat willens en wetens niet, kan het bedrijf de werknemer in kwestie altijd nog een sanctie opleggen, nog voordat de arbeidsinspectie dit doet. Het boetebedrag bij een overtreding op het gebied van kwartsstof is niet mals. Per werknemer betaalt u 4500 euro. Staan tegelijk meer van uw mensen aan het stof bloot, betaalt u de boete pér werknemer. Zo kan de boete veel hoger uitpakken dan de totale kosten van de investering in stofbeperkende maatregelen, zoals naast afzuiging ook het afvangen van het stof met water. Aanbieders van deze stofbeperkende oplossingen worden steeds inventiever. De bedrijven die hiervan gebruik maken, voorkomen niet alleen een boete van de arbeidsinspectie. Zij zorgen er ook voor dat hun mensen plezieriger en gezonder aan het werk blijven. Cees van Vliet is directeur van Arbouw Deze tekst is een samenvatting van een column in Cobouw. Cees van Vliet is vaste columnist voor deze krant. Arbouw Journaal juni 2009 [ 11 ]
Maak werk van stofbeperkende maatregelen In de bouwnijverheid is stof nog altijd een groot probleem. Op tweederde van de bouwplaatsen blijven maatregelen uit, blijkt uit cijfers van de arbeidsinspectie. Tijdens de reguliere inspecties het hele jaar door is het kwartsstof daarom een belangrijk aandachtspunt. Namens de arbeidsinspectie leggen Jan Boer, landelijk projectleider bouw en arbeidshygiënist Con Schliszka uit wat het betekent om een boete te krijgen. FOTOGRAFIE: JAN-WILLEM VAN VLIET Hoe komt het dat de bouw het zo slecht doet? Boer: In de bouwnijverheid is veel gedaan aan de ontwikkeling van de methoden en middelen om het kwartsstof terug te dringen. Toch is bij de meeste bedrijven nog onvoldoende aandacht voor dit stof. De bouwnijverheid is traditioneel sterk gericht op veiligheid. Een risico als valgevaar is direct zichtbaar. Bij stof is het gevaar minder duidelijk. Even een sleufje frezen of een dakpan doorzagen, dat kan best, zo is het gevoel. Maatregelen blijven dus nog wel eens achterwege, maar dat hoeft niet. Er zijn genoeg manieren om het werk gezond te kunnen doen. Schliszka: Steeds vaker wordt voor de bronoplossing gekozen. Dat zien we graag, want in de arbeidshygiënische strategie staat die oplossing bovenaan. In dakkappen zijn bijvoorbeeld steeds vaker de kepers voor de kapellen tijdens de fabricage uitgespaard. Dat voorkomt bewerkingen op de werkplek en dus ook grote hoeveelheden stof. Gaat een bedrijf toch in de fout, hoe hoog is dan de boete? Schliszka: In principe 4500 euro per overtreding. Dat bedrag geldt als er geen enkele maatregel is genomen, zelfs geen persoonlijke bescherming. Ook zelfstandigen kunnen op dezelfde wijze worden beboet. Er kan nog 900 euro bijkomen als de werkgever de persoonlijke bescherming niet eens heeft verstrekt. Die 4500 euro geldt trouwens per overtreding, dus pér werknemer. Staan er tien werknemers onbeschermd in het stof te [ 12 ] Arbouw Journaal juni 2009
werken, wordt het boetebedrag dus met tien vermenigvuldigd. De arbeidsinspectie loopt binnen! Boer: Wel wordt bij de vaststelling van de boete rekening gehouden met de grootte van het bedrijf, gemeten naar het aantal werknemers. Hoe groter het bedrijf, hoe hoger de boete. In de praktijk komt het trouwens nooit voor dat tegelijkertijd tien werknemers aan kwartsstof worden blootgesteld. Wel kan de inspecteur naast het stof verschillende andere zaken constateren, dus bijvoorbeeld ook lawaai en lichamelijke belasting. Een boete kan zo snel boven de tienduizend euro uitkomen. Die boetes komen trouwens niet ten goede aan de arbeidsinspectie, maar aan de schatkist. En liever zouden we helemaal geen boetes uitdelen. Soms zijn ze nodig om bedrijven te dwingen hun mensen gezond te laten werken. Hoe kan een inspecteur ter plekke zien of de blootstelling aan kwartsstof te hoog is? Schliszka: Dat valt nog niet mee. Is er sprake van blootstelling aan zichtbaar waarneembaar kwartshoudend stof en er is geen enkele maatregel genomen, dan wordt het werk stilgelegd en volgt direct een boete. Zijn er wel maatregelen getroffen waarvan de doeltreffendheid niet duidelijk is, dan volgt een waarschuwing. Dat gaat in alle redelijkheid. Bij een grote stofwolk die ontstaat wanneer kwartshoudend materiaal wordt bewerkt, kun je beredeneren dat er gevaar voor de gezondheid kan ontstaan. Er zijn blootstellingrapporten en websites met informatie over goede oplossingen die de inspecteurs meer duidelijkheid verschaffen. Boer: Je kunt stof altijd wel zien, maar de inspecteur kan nooit precies zien hoeveel van dat stof kwartsstof is en of de blootstelling dus wel of niet te hoog is. Een boete moet uiteindelijk op papier van a tot z worden onderbouwd, anders wordt die geseponeerd. Overigens hoeft het bedrijf met een waarschuwing ook niet blij te zijn. Hierbij wordt het werk tijdelijk stilgelegd en de waarschuwing geldt vanaf dat moment voor alle werknemers van het bedrijf, ongeacht waar ze werkzaam zijn. Ook dat kost geld, lijkt me. En vervolgens moeten de maatregelen dus naar behoren worden genomen Schliszka: Daar zijn we in het geval van kwartsstof heel streng in, ja. Kwartsstof is kankerverwekend voor de mens. Voor kankerverwekkende stoffen geldt dat men alles moet doen wat technisch mogelijk is om de blootstelling te minimaliseren. Dit in tegenstelling tot stoffen die niet kankerverwekkend zijn. Hiervoor wordt een afweging gemaakt of de gevraagde maatregel wel van het bedrijf kan worden gevraagd. Het is dan de vraag of een maatregel algemeen gebruik is, of dat deze een bedrijf in een slechte concurrentiepositie brengt. Kan de werknemer ook een boete krijgen? Schliszka: Dat is echt de laatste stap. In eerste instantie zullen we bij een overtreding altijd de werkgever aanspreken. Pas als die aannemelijk kan maken dat de middelen zijn verstrekt en goed toezicht is gehouden op het gebruik, komt de werknemer in beeld. Boer: Dat gebeurt in de praktijk niet vaak. Meestal zie je dat de werkgever te coulant is geweest. Zeker als het gaat om mensen die hun vak goed verstaan, maar het met de regels niet erg nauw nemen. De werkgever die zijn mensen niet aanspreekt op onveilig of ongezond gedrag is natuurlijk fout. Dat gebeurt in de bouw nog heel vaak. Is er ook een rol voor de dragende organisaties in de bouwnijverheid? Boer: Er is een zeker schone taak voor de vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers om in de arbocatalogi goede afspraken over het kwartsstof te maken. Bouwbreed, bedoel ik, want dat biedt meerwaarde. Elke arbocatalogus die wordt opgeleverd, zal eerst door de arbeidsinspectie worden getoetst. Vanaf dat moment wordt deze de norm voor de inspecteurs, zij het dat de minst verregaande arbocatalogus leidend is. Als er dus geen collectieve afspraken worden gemaakt, loop je kans dat je in je eigen sector niets aan de specifieke afspraken over kwartsstof hebt. Is het überhaupt te doen om met al die catalogi in de hand de bouwplaatsen te gaan inspecteren? Boer: Makkelijker wordt het er niet op.we gaan daarom steeds meer werken in projecten, waarin alles tot achter de komma nauwkeurig wordt uitgewerkt. Dat maakt het voor de inspecteurs weer wat gemakkelijker. Daarnaast overwegen we vanaf volgend jaar meer aandacht te geven aan de bedrijven die herhaaldelijk de fout in gaan. We denken ook meer te gaan kijken naar de bouwkolom in zijn totaliteit. Hoofdaannemers worden steeds kleiner en huren steeds vaker onderaannemers in. Het is een beetje de mentaliteit om vervolgens de verantwoordelijkheid voor de arbeidsomstandigheden volledig bij deze bedrijven neer te leggen. Maar wie anders dan de hoofdaannemer zou het proces moeten coördineren? In de eerste plaats zou de hoofdaannemer alleen onderaannemers moeten inhuren die de juiste middelen en methoden toepassen. En hoe zit het met de opdrachtgever? Schliszka: Die is gewoon heel moeilijk aan te pakken. Bij een overtreding komen we in principe bij de direct verantwoordelijke. Volgens de Arbowet is dat de werkgever. Opdrachtgevers zijn maar beperkt verantwoordelijk voor de arbeidsomstandigheden. Ze hebben voornamelijk administratieve verplichtingen. De opdrachtgever moet met de hoofdaannemer naast de kwaliteit ook afspraken maken over gezond en veilig werken. De klant hoeft bijvoorbeeld niet allerlei arbomaatregelen op de werkplek voor te schrijven. Boer: Zorg dus dat je als bedrijf zelf in elk geval de maatregelen neemt. Er zijn veel manieren om het werk gezond uit te voeren. Maar niet alle methoden zijn even efficiënt. Kijk dus goed welke voor jou het beste werken. Maak er gewoon werk van en pas de hulpmiddelen toe, zodat kwartsstof niet in het menselijk lichaam terecht komt. Con Schliszka Jan Boer Arbouw Journaal juni 2009 [ 13 ]
Mach FOTOGRAFIE: TON BORSBOOM Bedrijven moeten machinaal straten als dit redelijkerwijs mogelijk is. Dat is de conclusie van het minisymposium van de Ondernemersvereniging Bestratingsbedrijven Nederland (OBN). Goede samenwerking is hierbij onontbeerlijk. De mechanisatie hangt af van de inzet van zowel de opdrachtgevers als de uitvoerende bedrijven. Beide dragen verantwoordelijkheid voor de arbeidsomstandigheden, vindt Anne Fokke de Vries van de OBN. Toch laat de praktijk nog te wensen over. Nieuw zijn de bestratingsmachines niet. Kijk maar naar het A-blad Bestratingsmaterialen uit de jaren negentig. Wat staat er op de voorkant? Een bestratingsmachine!, zegt OBN-voorzitter Gerrit Visscher in zijn afsluitende praatje tijdens het minisymposium op 7 mei in Harderwijk. De middag, onder leiding van OBN-secretaris De Vries, heeft in het teken gestaan van de verantwoordelijkheden van de partijen in de bouwkolom. De bouwkolom moet in zijn geheel meewerken, wil de inzet van machines mogelijk zijn. Van ontwerp tot oplevering moet alles meezitten, anders komt er van de mechanisatie van het proces niets terecht. De OBN noemt het een arbo-estafette, een race waarin samenwerking en betrokkenheid van doorslaggevend belang zijn. De sprekers op 7 mei krijgen daarom symbolisch een estafettestokje in handen en geven het aan elkaar door. Helemaal vlekkeloos gaat dat niet. De eerste spreker is een slow starter en neemt te veel spreektijd. Bij de tweede spreker zijn de foto s in zijn presentatie niet meegekomen. Wat is typerender voor het moeizame proces rondom de mechanisatie van het straatwerk? Immers, ook in de dagelijkse praktijk komt het stokje in de bouwkolom maar moeizaam van de ene naar de andere partij, of wordt deze in het geheel niet opgepakt. Waar partijen hun verantwoordelijkheid ontlopen, is dat zeer spijtig, vindt Dick Juffermans, landelijk projectleider GWW van de arbeidsinspectie. Aan de regelgeving ligt het niet. De overheid heeft grenzen gesteld aan de lichamelijke belasting. In de Arbowet zijn daarnaast bepa- [ 14 ] Arbouw Journaal juni 2009
inaal straten als het kan lingen opgenomen voor de opdrachtgever, zoals de overdracht van het V&G-plan Ontwerpfase. Juffermans: In elk geval moet al in de voorbereidende fase worden nagedacht over het terugdingen van de lichamelijke belasting. Vervolgens moet de hoofdaannemer zorgen voor een actueel V&G-plan en goed toezicht houden. Met de branche is een norm van 1500 vierkante meter aaneengesloten straatwerk opgenomen. Staat het zo in het bestek, dan moet machinaal worden bestraat. Vooralsnog gebeurt dat in een groot deel van de gevallen niet. Tijdens controles van de arbeidsinspectie rondom het machinaal werken op ruim vijfhonderd locaties, viel op bijna de helft nog iets aan te merken. Veel gehoorde argumenten om niet met machines te werken, zijn de beperkte ruimte, de kosten en kwaliteitsverlies. Binnen de beroepsgroep heerst ook de angst dat machinaal straten het traditionele vakwerk zal gaan verdringen. Daarnaast is soms sprake van onwelwillende opdrachtgevers. Er zijn zelfs gemeenten die eisen dat het werk met de hand gebeurt. Van de gemeenten blijkt de helft te weinig te doen om het werk gezonder te maken, zegt Juffermans. Vaak vinden zij dat arbo niet hun verantwoordelijkheid is. Daarnaast kan de rol van de hoofdaannemer nog beter. Sommige zijn zeer actief bezig met hun coördinerende taken, andere doen vrijwel niets. En dat terwijl de samenwerking tussen de partijen juist heel belangrijk is. Er is tenslotte een wederzijds doel. Iedereen heeft er baat bij als het werk voortvarend gebeurt. Arbocatalogi Dezelfde samenwerking die nodig is bij de ketenaanpak rondom het machinaal straten, loopt ook als rode draad door de ontwikkeling van de arbocatalogus voor de branche. Met deze arbocatalogus wordt invulling gegeven aan de doelen die de overheid in de Arbowet heeft gesteld. Om te komen tot oplossingen op maat, werken de vertegenwoordigers van werkgevers en werknemers innig samen. Hans Crombeen is namens FNV Bouw & Infra betrokken bij de arbocatalogus voor de bestratingsbranche. Deze zal waarschijnlijk nog dit jaar van kracht worden. Volgens Crombeen is dit een mooi moment om actief aan de slag te gaan met het verminderen van de lichamelijke belasting. Verbetering van de arbeidsomstandigheden kan ook het imago van de branche oppoetsen. Het vak van straatmaker staat bekend als zwaar. Door machinaal te straten, kun je gezond oud worden en het vak wordt er aantrekkelijker door. Veel hangt volgens Crombeen af van de welwillendheid van de bedrijven en hun opdrachtgevers. Zaligmakend is de arbocatalogus niet. Zie het als een handvat, maar niet meer dan dat. Het gaat om de beleving in de branche. De bond reikt eind dit jaar de Gouden straatsteen uit aan het bedrijf of de instelling die zich het meest actief met het machinaal werken heeft beziggehouden. Crombeen: Ik daag iedereen uit naar de prijs mee te dingen. Dus gemeenten en bedrijven, doe je best. Machinaal straten is verplicht vanaf oppervlakten van 1500 vierkante meter aaneengesloten nieuw werk. Het werken met machines ontziet de rug en ledematen van de betrokken werknemers. Dat is nodig; meer dan de helft van de straatmakers heeft last van pijn en stijfheid in de rug. Het werken met machines is nog niet het summum. De machinist heeft beduidend lichter werk dan de straatmakers die rond de machine werken. Zij moeten nog steeds veel handwerk doen. Toch is de algemene opvatting dat lichamelijke overbelasting wordt voorkomen door met machines te werken, ook omdat de werkzaamheden kunnen worden afgewisseld. Arbouw Journaal juni 2009 [ 15 ]
Geen full prof preventiem De bouw kent nauwelijks voltijd preventiemedewerkers. In de meeste bedrijven doet een van de werknemers d Om het hen gemakkelijk te maken, biedt Arbouw informatie op maat. Preventiemedewerker en nog meer te d vandaag nog aan voor de gratis digitale nieuwsbrief. [ 16 ] Arbouw Journaal juni 2009
FOTO: ARBOUW edewerkers e preventietaken erbij. oen? Meldt u dan Arbouw Journaal juni 2009 [ 17 ]
In het stadion van Heracles Almelo hebben zo n veertig preventiemedewerkers zich verzameld voor een arbomiddag van FNV Bouw & Infra en Bouwend Nederland. Het centrale onderwerp: hoe om te gaan met de ouderen in het bedrijf. Er is namelijk nog geen adequaat antwoord op het almaar groeiende aantal werkende 55-plussers in de bouw, waarvan bekend is dat ze vaker kampen met lichamelijke klachten en langer verzuimen. Happig op bijeenkomsten over arbeidsomstandigheden zijn arboprofs doorgaans niet. Dat blijkt uit onderzoek van Arbouw naar de wensen en taken van de preventiemedewerkers in de bouwnijverheid. Slechts een klein deel blijkt naar bijeenkomsten te gaan; 30% gaat nooit, 59% een tot drie keer per jaar. Voor het onderzoek FOTO: ARBOUW werden ruim zevenduizend preventiemedewerkers benaderd. 1515 van hen vulden de online enquête in. Het onderzoek geeft daarnaast uitsluitsel over de uren die in de preventietaken worden gestoken. Slechts 10% van de respondenten besteed meer dan 75% van de werktijd aan de arbeidsomstandigheden in het bedrijf. Nog lang niet alle respondenten zijn betrokken bij de belangrijkste taken. 62% is (deels) verantwoordelijk voor de risico-inventarisatie en -evaluatie, 56% voor de aanschaf van persoonlijke beschermingsmiddelen, 48% voor de toolboxmeeting en 48% voor de inspecties van de bouwplaats. Het functieniveau van de respondenten is zeer divers; ongeveer een derde heeft een leidinggevende functie, een kwart een functie op uitvoerend niveau en nog eens een kwart een staffunctie. Tijdsdruk Piet Bouwmeester vormt geen uitzondering op het algemene profiel van de preventiemedewerker. De calculator/werkvoorbereider van Van Tongeren in Apeldoorn is een van de deelnemers aan de arbomiddag in Almelo. Jij kan dat wel doen, zegt hij, terwijl hij wijst naar zijn denkbeeldige ik tegenover hem. Op die manier heb ik de functie van preventiemedewerker er zomaar bij gekregen. Ik denk dat het in veel bedrijven zo is gegaan. Wettelijk moet elk bedrijf een preventiemedewerker hebben. Bouwmeester onderkent het grote belang ervan, hoewel de tijd soms ontbreekt om deze functie goed uit te voeren. Preventie is belangrijk. Je hebt er niets aan als de mensen thuis komen te zitten. Aan de andere kant is er altijd de tijdsdruk. Er is gewoon niet veel tijd om het allemaal alleen te doen. Het dagelijkse werk is er ook nog. Voor Bouwmeester en collega Jan Harmsen, controller van het bedrijf, is het zelfs de eerste keer dat ze naar een bijeenkomst gaan. Een groepje preventiemedewerkers maakt zich op voor de arbomiddag van FNV Bouw & Infra en Bouwend Nederland in het stadion van Heracles Almelo. Informatiebehoefte Met regelmaat verstuurd Arbouw per e-mail een nieuwsbrief aan de preventiemedewerkers in de bouwnijverheid. De digitale RI&E bepaalt kennisniveau preventiemedewerker Wat moet de preventiemedewerker precies weten en kunnen? Het antwoord is vrij simpel: zijn kennisniveau moet aansluiten bij de risico s in het bedrijf. Deze vindt u in de risico-inventarisatie en -evaluatie. Volgens de Arbowet moet de werkgever een preventiemedewerker aanstellen. Dat kan een werknemer zijn, maar bijvoorbeeld ook de arbocoördinator. De preventiemedewerker helpt mee aan het opstellen van de risicoinventarisatie en -evaluatie (RI&E) en het bijbehorende plan van aanpak, het uitvoeren van de maatregelen op arbogebied, het algemene arbobeleid in het bedrijf en het adviseren van de ondernemingsraad of personeelsvertegenwoordiging. Hij onderhoudt contacten met de arbodienst en de arbeidsinspectie en fungeert als vraagbaak in het bedrijf voor allerlei zaken die te maken hebben met veiligheid, gezondheid en welzijn. De medewerker houdt daarnaast de eventuele ongevallen bij en levert een bijdrage aan de voorlichting op arbogebied. Wanneer de werkgever minder dan vijftien mensen in dienst heeft, mag de werkgever ook zelf de rol van preventiemedewerker vervullen. In grote organisaties kan het nodig zijn meer dan één medewerker aan te stellen. In kleine bedrijven kan men het werk wellicht af met een paar manuren per dag. Uit de RI&E moet naar voren komen hoeveel preventiemedewerkers nodig zijn. Over wat de preventiemedewerker precies moet weten en kunnen, geeft de wet alleen uitleg in algemene termen. Volgens de wet is de deskundigheid afhankelijk van de risico s op de werkvloer. Deze zijn per bedrijf verschillend en dus verschilt ook de vereiste kennis. In het schildersbedrijf zal in elk geval kennis nodig zijn van valgevaar en schadelijke producten. In de 48% van de preventiemedewerkers verzorgt de toolboxmeeting. wegenbouw is bijvoorbeeld specifieke kennis van het afzetten van wegen van belang. Een overzicht van de risico s staat in de RI&E. Deze is maatgevend voor het vereiste kennisniveau van de preventiemedewerker. De arbeidsinspectie controleert indirect of de kennis van de preventiemedewerker voldoende is. Als de arbeidsinspectie op de werkplek overtredingen ziet die mogelijk komen door een tekort aan deskundigheid, kan ze eisen dat de preventiemedewerker wordt bijgeschoold. Ook kan de arbeidsinspectie eisen dat er meer dan één preventiemedewerker wordt aangewezen. [ 18 ] Arbouw Journaal juni 2009
nieuwsbrief blijkt in de praktijk een van de kanalen die zij veel gebruiken om de benodigde arbo-informatie te verkrijgen. Niet alle respondenten hebben overigens behoefte aan deze informatie. 69% zegt graag op de hoogte te blijven van de risico s in de bouw (31% dus niet). 68% heeft behoefte aan informatie over wet- en regelgeving en 58% wil informatie over CAO s. Zeer veel behoefte is er aan de op handen zijnde arbocatalogi voor de bouwnijverheid, waarin per risico uiteenlopende maatregelen worden aangegeven. Dit jaar zullen per sector de eerste arbocatalogi verschijnen. De meeste kennis haalt de preventiemedewerker behalve uit de nieuwsbrief van Arbouw uit de bladen. Ook zoeken en vinden op internet is een veel gebruikte methode. Deze aanpak is favoriet bij Bouwmeester. Zo vind ik op internet altijd de informatie voor de toolboxmeeting, zegt hij. Het is gewoon een prachtig medium om snel te vinden wat je zoekt. Gratis digitale nieuwsbrief Preventiemedewerkers die periodiek op de hoogte willen blijven van de ontwikkelingen op het gebied van de arbeidsomstandigheden in de bouwnijverheid, kunnen zich aanmelden voor de digitale nieuwsbrief van Arbouw. Dat kan op www.arbouw.nl (bij Nieuwsbrief). Onderwerpen van de nieuwsbrief zijn onder andere de wet- en regelgeving, arbovriendelijke hulpmiddelen en de producten van Arbouw. Düsseldorf, Duitsland 3 t/m 6 november Beslist inplannen:» Belangrijkste afspraak van de branche! Met het invullen van de online enquête van Arbouw maakten de deelnemers kans op het winnen van een ipod. De winnaars zijn: dhr. A.P. Scheltinga van Kuipers Funderingstechnieken, mevr. G. Beekmans van Mulder-Hop Schilders en dhr. H.W. Beelen van Beelen Sloopwerken. Ondersteuning Arbouw ondersteunt de preventiemedewerker op diverse fronten. Naast de digitale nieuwsbrief (zie het artikel op deze pagina) biedt Arbouw een groot aantal instrumenten waarmee het gemakkelijker wordt om de arborisico s te inventariseren en maatregelen concreet te maken. Hiervoor is speciaal voor het midden- en kleinbedrijf de RI&E MKB Bouwnijverheid ontwikkeld. Met dit instrument kan op eenvoudige wijze een risico-inventariatie en -evaluatie met bijbehorend plan van aanpak worden gemaakt. De Keuzewijzer Stofvrij Werken vindt op eenvoudig wijze de passende stofzuigers bij handgereedschap. De keuzewijzer zorgt ervoor dat beter aan de verplichtingen van de Beleidsregel Kwarts kan worden voldaan. (www.stofvrijwerken.nl) Op de website Arbovriendelijke hulpmiddelen staat een schat aan informatie over arbovriendelijke hulpmiddelen voor de bouwnijverheid. Zoals hulpmiddelen die het zware werk verlichten of zorgen voor minder blootstelling aan gevaarlijke stoffen, schadelijk geluid of trillingen. Het digitale Handboek Arbeidsmiddelen van Arbouw helpt de bedrijven bij het onderhouden van de arbeidsmiddelen in het bedrijf. Met behulp van het handboek en de bijgevoegde checklijsten kan het bedrijf de arbeidsmiddelen uit de klassen 0, 1 en 2 zelf inspecteren. De publicatie is gratis te downloaden van de website van Arbouw: www.arbouw.nl/handboekarbeidsmiddelen. Voor alle vragen over arbeidsomstandigheden is de Arbouw Infolijn op werkdagen tussen 9.00 en 17.00 uur beschikbaar via telefoonnummer 0341-466222. U kunt ook vragen per mail stellen: info@arbouw.nl (zie ook het artikel op pagina 23 van dit blad) Persoonlijke bescherming, bedrijfsveiligheid en gezondheid op het werk Internationale vakbeurs met congres en speciale tentoonstellingen www.aplusa-online.de Informatie: Fairwise bv Verlengde Tolweg 2a 2517 JV Den Haag 0031-(0)70-3501100 0031-(0)70-3584061 www.fairwise.nl Arbouw Journaal juni 2009 [ 19 ]
Bedrijfstak zegt Ja tegen Veiligheidsindex Bouw Met de Veiligheidsindex Bouw van Arbouw brengen de bedrijven in de bouwnijverheid zelfstandig de veiligheid op hun bouwplaatsen in kaart. Na een succesvolle pilot werd in 2008 door het bestuur van Arbouw de belangrijke beslissing genomen om de Veiligheidsindex Bouw landelijk te introduceren. Op 9 juni is de aftrap met een presentatie voor de preventiemedewerkers van de bij Bouwend Nederland aangesloten bedrijven. De organisatie van de Veiligheidsindex Bouw is op verzoek van werkgevers- en werknemersorganisaties in handen van Arbouw. Het instrument is bedoeld voor de burgerlijke- en utiliteitsbouw (B&U) en de infra. De organisaties in deze sectoren willen dat er meer gebeurt om het aantal ongevallen terug te dringen. Met de Veiligheidsindex Bouw kunnen de bedrijven en hun werknemers actief aan de slag om de veiligheid op hun bouwplaatsen te verbeteren. Wekelijks doen werknemers bij toerbeurt een ronde over de bouwplaats. Zij brengen met een checklist de goede en minder goede uitvoeringen van de arbomaatregelen in kaart. Elke goede en elke ontbrekende maatregel wordt geturfd. De checklist is zeer uitgebreid en bevat de belangrijkste aandachtsgebieden, zoals valgevaar en persoonlijke beschermingsmiddelen. Zo wordt het mogelijk om de veiligheid in een objectieve score weer te geven. Beter scoren Doordat de feitelijke veiligheid inzichtelijk wordt gemaakt, kunnen gerichte maatregelen worden genomen. Het doel is het verbeteren van de veiligheid en het voorkomen van ongevallen. Door het bedrijf kan daarnaast aan benchmarken worden gedaan. De scores op basis van de bevindingen op de bouwplaats kunnen online worden ingevoerd, waarna een vergelijking met andere (eigen) bouwplaatsen mogelijk is. Het is tevens mogelijk om de scores af te zetten tegen de gemiddelden van de sector en de branches. Dit kan de bedrijven stimuleren maatregelen te nemen om beter te scoren. Om de effectiviteit van de Veiligheidsindex Bouw in de praktijk te testen, is in 64 bouwbedrijven gedurende enkele maanden met het Door de bouwplaats goed te scannen op veiligheidsaspecten, kunnen gevaarlijke situaties als deze worden voorkomen. instrument gewerkt. Mede door de positieve uitslag van de evaluatie van deze proef zal de Veiligheidsindex Bouw na de bouwvakantie breed worden ingevoerd. De organisaties vertegenwoordigd in het bestuur van Arbouw zijn ervan overtuigd dat de Veiligheidsindex Bouw de veiligheid verhoogt en het aantal ongevallen daadwerkelijk zal terugdringen. In de toekomst zal actief en in samenwerking met de brancheorganisaties bekendheid aan de vele aantrekkelijke mogelijkheden worden gegeven. FOTO: TON BORSBOOM Download nu! Jaarverslag Arbouw Jaarlijks brengt Arbouw verslag uit van haar werkzaamheden. Op de website van Arbouw vindt u het jaarverslag 2008. U kunt het hier gratis downloaden. Twee onderwerpen worden in het jaarverslag nader belicht.ten eerste de arbocatalogi. Arbouw biedt hiervoor de inhoudelijke inbreng en zorgt voor de bouw van de websites. Online moeten de bouwbedrijven en hun mensen heel makkelijk de maatregelen voor een gegeven arborisico kunnen vinden. Ten tweede is er de Veiligheidsindex Bouw. In het verslagjaar heeft het bestuur van Arbouw besloten tot de landelijk introductie. Met het instrument kunnen de bedrijven en hun mensen heel gericht het niveau van de veiligheid in kaart brengen (zie ook het artikel hierboven). Naast deze onderwerpen vindt u het totaal aan activiteiten van Arbouw. Ook is opgenomen het overzicht van de uitgevoerde activiteiten in het kader van het CAO-pakket Preventiezorg, waaronder de medische keuringen bij de arbodienst. www.arbouw.nl [ 20 ] Arbouw Journaal juni 2009