Hulpmiddelen voor bad, douche en toilet. Verkenning van oplossingen

Hulpmiddelen voor bad, douche en toilet Verkenning van oplossingen

Inhoud 1. Inleiding / woord vooraf 3 1.1. Wat biedt deze brochure u? 3 2. Bad- en wastafel voorzieningen 5 2.1. Situatieschets Mevrouw Kuijper 5 2.2. Aanpassingen voor in bad 5 2.3. De wastafel 7 2.4. Aanpassingen aan de wastafel 8 2.5. Aanvullende informatie 9 3. Douchevoorzieningen 11 3.1. Situatieschets de heer Noortvliet 11 3.2. Aanpassingen aan en in de douche 11 3.3. Zittend douchen 13 3.4. Aanpassingen om zittend te kunnen douchen 14 3.5. Toegang en vloer van de sanitaire ruimte 16 4. Toiletvoorzieningen 18 4.1. Situatieschets de heer Nassir 18 4.2. Aanpassingen aan en in het toilet 18 4.3. Aanvullende informatie 20 5. Advies en begeleiding 21 5.1. Hoe verder? 21 6. Vergoeding en verstrekking 22 6.1. Wet voorzieningen gehandicapten 22 6.2. Regeling Hulpmiddelen 1996 24 6.3. Speciale fondsen 24 6.4. Zelfstandige aanschaf hulpmiddelen / aanpassingen 25 7. Adressen 26 1

2

1. Inleiding U heeft het vast wel eens gezien: een wandbeugel in toilet of douche, een verhoogde toiletpot of een onderrijdbare wastafel. Misschien heeft u een familielid met een set wandbeugels in het toilet of de douche of kent u deze voorzieningen uit het aangepaste toilet in een warenhuis. Veel mensen ondervinden problemen bij baden, douchen en naar het toilet gaan. Hieraan kunnen verschillende oorzaken ten grondslag liggen. U kunt bijvoorbeeld denken aan het niet of moeilijk kunnen lopen ten gevolge van een ongeluk of chronische ziekte. Maar ook ouderdomsverschijnselen als stijfheid en een verminderd evenwicht zijn redenen om u te gaan oriënteren op bad-, douche- en toilethulpmiddelen. Wist u dat jaarlijks 120.000 ouderen naar een ziekenhuis moeten als gevolg van een val in en om het huis?! Sanitaire aanpassingen als een wandbeugel, een verhoogd toilet en een antislipmat, kunnen uw huis een stuk veiliger maken en de kans om te vallen aanzienlijk verminderen. Kortom, er zijn meerdere beweegreden op te noemen om op zoek te gaan naar douche, bad en toilethulpmiddelen. Maar wat voor mogelijkheden wat betreft sanitaire aanpassingen zijn er dan allemaal? En welke oplossingen zijn er te bedenken voor de meest voorkomende problemen in de badkamer, douche en het toilet? 1.1. Wat biedt deze brochure u? Deze brochure helpt u om inzicht te krijgen in veel voorkomende sanitaire aanpassingen. Ondervindt uzelf of iemand in uw naaste omgeving problemen bij het baden, douchen of naar het toilet gaan? Aan de hand van probleemschetsen (situatieschetsen) worden in hoofdstuk 2, 3 en 4 aanpassingen beschreven voor bad, douche en toilet. Zo kunt u voor uzelf nagaan waar u behoefte aan hebt in uw eigen woonsituatie en krijgt u een duidelijk beeld van mogelijke oplossingen voor uw problemen. Wanneer u meer wilt dan alleen een oriëntatie op sanitaire aanpassingen, kunt u overgaan tot de aanschaf van de aanpassingen of kiezen voor advies en begeleiding gedurende het keuze- en aanschaf- / verstrekkingentraject. In hoofdstuk 5 en 6 leest u over de mogelijkheden van advies op maat, vergoeding en verstrekking van hulpmiddelen. Tenslotte staat in hoofdstuk 7 een aantal belangrijke organisaties en webadressen benoemd. Hier kunt u terecht met vragen die te maken hebben met het onderwerp bad-, douche- en toilethulpmiddelen. 3

4 Let op: Het voert te ver om in deze brochure álle voorkomende problemen en oplossingen te beschrijven. Daarom komen alleen de meest voorkomende problemen en oplossingen aan de orde. Als uw probleem hier niet voorkomt of de beschreven oplossingen niet voor u geschikt zijn, betekent dit niet dat er geen oplossing voor u zou zijn. Productontwikkelingen leiden namelijk steeds weer tot nieuwe producten of verbeteringen van bestaande. Bij het uiteindelijk kiezen van een product zult u merken dat er verschillende typen en variaties van een product bestaan. Ook voor specifieke problemen zijn meestal hulpmiddelen en aanpassingen beschikbaar.

2. Bad- en wastafel voorzieningen Dit hoofdstuk gaat in op veel voorkomende sanitaire aanpassingen op het gebied van het baden en het wassen aan de wastafel. Om een idee te geven welke problemen denkbaar zijn bij het gebruik van het bad en de wastafel, is er een situatieschets in dit hoofdstuk opgenomen. Vervolgens wordt een reeks van veel voorkomende en geadviseerde oplossingen beschreven. 2.1. Situatieschets Mevrouw Kuijper Ans Kuijper is 39 jaar en woont in een eengezinswoning te Utrecht. Ans heeft sinds enkele jaren last van reuma. In tegenstelling tot voorheen, nemen haar klachten de laatste tijd behoorlijk toe. Verminderde kracht in haar armen en met name haar benen, begint problemen te geven bij het uitvoeren van allerlei dagelijkse activiteiten. Het traplopen, strijken en koken gaan bijvoorbeeld zo makkelijk niet meer. Maar afgezien daarvan, ervaart Ans de meeste problemen bij het baden (de eengezinswoning is voorzien van een standaard bad). Doordat ik minder kracht heb, heb ik moeite met het veranderen van houding, het nemen van opstapjes en het langdurig staan. Het kost me moeite om zonder te vallen over de rand van het bad te stappen. Ook het overeind komen uit bad kost veel energie. Meestal trek ik me op aan de kraan die boven de badrand bevestigd zit, maar eigenlijk vind ik dat niet zo n veilig idee. Hoewel ik erg van baden houd, was ik me sinds kort aan de wastafel. Zonder verantwoorde steunpunten om vast te kunnen grijpen, zit een val in een klein hoekje. Maar hoe kan Ans Kuijper wel weer gebruik maken van haar bad? Welke aanpassingen en oplossingen zijn er in bad denkbaar? 2.2. Aanpassingen voor in bad Badlift-zitje De meest geadviseerde oplossing is het aanbrengen van een badlift-zitje, vaak in combinatie met een steunpunt aan de muur. Om een badlift-zitje te kunnen gebruiken, moet u in staat zijn om op de badrand te gaan zitten en uw benen over de badrand te tillen. 5

Badlift-zitjes zakken niet helemaal tot de badbodem; het bad wordt dus minder diep. Een badlift-zitje werkt op elektriciteit (accu) of op waterdruk (van de badkraan). Een badlift-zitje kan uit het bad worden gehaald. Tip: heeft u huisgenoten die zonder badlift-zitje willen baden? Probeer dan voordat u tot aanschaf overgaat of het badlift-zitje gemakkelijk uit het bad is te tillen. Badlift Naast het badlift-zitje zijn andere uitvoeringen van de badlift verkrijgbaar. Hierbij kunt u denken aan de badlift die naast het bad vast opgesteld staat. Veel van deze badliften zijn niet zonder hulp te bedienen. Wanneer u uw benen niet meer over de rand van het bad kunt tillen zult u vaak geen badlift geadviseerd krijgen. De meest geadviseerde oplossing is dan om het bad te verwijderen en een douchebak met douchezitje te installeren. In hoofdstuk 3.2. vindt u een uitgebreide beschrijving van deze oplossing. Bad met deur Het bad met deur is een geschikte oplossing wanneer u moeite heeft om uw benen over de rand van het bad te tillen, maar desondanks toch graag wilt blijven baden. Er zijn verschillende uitvoeringen van het bad met deur verkrijgbaar. Deze baden zijn veelal uitgevoerd met handgrepen en een zitje. Het bad met deur wordt soms gedeeltelijk vergoed door de Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg) (hoofdstuk 6). Tip: probeert u eerst een aantal baden uit voordat u tot aanschaf overgaat. Stel uzelf daarbij vragen als: kan ik gemakkelijk in en uit het bad stappen? En kan ik me goed vastgrijpen in het bad? 2.2.1. Andere mogelijke oplossingen bij het baden 6 Wandbeugel Om steun te hebben bij het in en uit bad stappen, kunt u soms al volstaan met het aanbrengen van één of twee wandbeugels. Wel moet u dan uw handen goed kunnen gebruiken. Antislipbadmat Een badmat voorkomt dat u onderuitglijdt in het gladde bad. Een badmat wordt niet vergoed door de Wet voorzieningen gehandicapten.

Badplank Een badplank ligt boven op de badrand, waardoor u zittend kunt douchen. Daarnaast vergemakkelijkt een badplank het in en uit bad stappen. De meeste badplanken zijn in lengte instelbaar en zijn dus op verschillende maten baden te gebruiken. Bij gebruik van een badplank worden vaak ook steunpunten op de muur aangebracht. Let op: zorg ervoor dat de badplank bij gebruik goed steunt op beide randen van het bad. Badverkorter Een badverkorter is een hulpmiddel voor vermindering van de lengte of diepte van het bad. Hierdoor heeft u minder kans weg te glijden in het bad en niet meer omhoog te kunnen komen. De badverkorter voor vermindering van de lengte van het bad maakt het bad daadwerkelijk korter, waardoor u zich met uw benen makkelijk kan afzetten tegen de achterrand. Een nadeel hiervan is dat u minder goed in het bad kunt liggen. In het geval van de badverkorter voor vermindering van de diepte van het bad, ligt de verkorter onder uw knieholtes. Hierdoor kunt u niet wegglijden, maar komt u tegelijkertijd wel minder diep in het water te liggen. Badverkorters zijn los verkrijgbaar en zitten vast met zuignappen. 2.3. De wastafel Ans Kuijper is inmiddels op zoek naar een oplossing voor haar probleem met baden. Ze heeft besloten zichzelf aan de wastafel te wassen, zolang er nog geen aanpassing gerealiseerd is. Ze doet dit zittend, omdat langdurig staan niet gaat. Geen prettige bezigheid geeft Ans aan. Met pijn en moeite kan ik de kraan open en dichtdraaien en daarnaast kan ik mijn benen niet goed kwijt, vanwege het kastje onder mijn wastafel. Bovendien heb ik last van ochtendstijfheid en dan gaat het opstaan na het wassen moeilijk. Daarom steun ik altijd op de wastafel, dan gaat het een stuk beter. Volgens mijn buurvrouw is dat niet voldoende stevig en heb ik wandbeugels nodig. Ik vraag me sterk af wat ik zou moeten aanpassen als ik me altijd zittend aan een wastafel moet wassen. 7

Hoewel het steunen op de wastafel misschien voor de hand ligt, is de wastafel daar doorgaans niet tegen bestand. Ans Kuijper kan als tijdelijke oplossing beter kiezen zichzelf zittend te wassen op bijvoorbeeld een douchestoel die ze kan lenen bij de thuiszorg (zie hoofdstuk 6). Ze kan dan steun zoeken bij de armleuningen van de stoel. In de volgende paragraaf worden aanpassingen en oplossingen beschreven voor het gebruik van de wastafel wanneer u problemen ondervindt bij het staan, het veranderen van houding, het nemen van opstapjes en het lopen. 2.4. Aanpassingen aan de wastafel Onderrijdbare wastafel De meest geadviseerde oplossing is het plaatsen van een onderrijdbare wastafel. Deze wastafel kunt u gebruiken vanuit een rolstoel, maar ook zittend op een douchekruk of douchestoel. De onderrijdbare wastafel is minder diep dan een standaard wastafel. Daarnaast is de sifon (afvoerbuis met zwanenhals) verder naar achteren geplaatst, zodat er voldoende beenruimte is om te zitten. Omdat de sifon heet kan zijn, is het raadzaam de sifon te isoleren of er een beugel omheen te plaatsen. Als u een model kiest met uitsparing in de rand voor het bovenlijf (romp), kunt u de onderrijdbare wastafel optimaal gebruiken. Verstelbare wastafel Naast de onderrijdbare wastafel bestaan er ook wastafels die in hoogte verstelbaar zijn. De meeste modellen zijn elektrisch te bedienen. Het voordeel van de verstelbare wastafel is, dat meerdere mensen er gebruik van kunnen maken op een voor ieder werkbare en prettige hoogte. Daarnaast zijn er wastafelsystemen op de markt, bestaande uit een wastafel en een spiegel. Verstelt u de wastafel in hoogte, dan gaat de spiegel tegelijkertijd mee omhoog of omlaag. 8

2.4.1 Andere mogelijke oplossingen bij de wastafel Kantelspiegel Als u gaat zitten bij de wastafel, kunt u meestal niet meer in de spiegel kijken. Om dit probleem te verhelpen, kunt u een kantelbare spiegel gebruiken. Deze spiegel kan worden gericht en is daardoor geschikt voor staand en zittend gebruik aan de wastafel. Verlengde spiegel Een eenvoudiger oplossing is het ophangen van een lange spiegel (of een tweede onder de bestaande) die bijna tot op de wastafel komt, waardoor de spiegel geschikt is voor zittend én staand gebruik. Een nadeel is dat er geen aflegplankje onder de spiegel kan worden geplaatst; dit kunt u dan aan een zijmuur bij de wastafel aanbrengen. Beugel rond wastafel Heeft u problemen bij het opstaan van een stoel en trekt u zich daarom op aan de wastafel? Dan is het raadzaam een beugel rond de wastafel aan te brengen, omdat u anders het risico loopt dat u de wastafel uit de muur trekt. Wandbeugel Om steun te hebben bij het gebruik van de wastafel, kunt u soms volstaan met het aanbrengen van een of twee wandbeugels. Wel moet u dan uw handen goed kunnen gebruiken en moet u kunnen staan. U kunt een wandbeugel ook plaatsen om gemakkelijk te kunnen opstaan uit een stoel. 2.5. Aanvullende informatie In de situatieschets (paragraaf 2.3) vertelt Ans Kuijper dat ze moeite heeft met het open en dichtdraaien van de kraan. Waarschijnlijk een herkenbaar probleem wanneer u een verminderde handfunctie heeft. Er zijn verschillende oplossingen denkbaar. Meestal worden deze oplossingen niet vergoed, omdat ze algemeen gebruikelijk zijn. Bad- en douche-thermostatische mengkraan De thermostatische mengkraan is vaak eenvoudig open en dicht te draaien. Bovendien heeft de kraan als voordeel dat deze op een bepaalde temperatuur ingesteld kan worden. 9

Tip: check voordat u de thermostatische mengkraan aanschaft of deze eenvoudig voor u open- en dicht te draaien is. Er bestaan namelijk verschillende uitvoeringen van deze mengkraan. Wastafelmengkraan De wastafelmengkraan is eenvoudig te bedienen vanwege de hendel. U hoeft nauwelijks kracht te zetten. Met een kleine slag naar links of naar rechts krijgt u warm of koud water. Kraanopener De kraanopener is een klein beweegbaar handvat dat op de kraan geplaatst kan worden. Hierdoor is er minder kracht vereist voor het openen en dichtdraaien van de kraan. De kraanopener kan in bruikleen of in eigendom worden berkregen via de Regeling Hulpmiddelen. Neem voor meer informatie contact op met uw zorgverzekeraar. 10

3. Douchevoorzieningen Er zijn meer sanitaire aanpassingen te benoemen dan alleen die op het gebied van het baden en het wassen aan de wastafel. In dit hoofdstuk wordt ingegaan op douchevoorzieningen. Evenals in het vorige hoofdstuk, wordt aan de hand van een situatieschets een probleem beschreven. 3.1. Situatieschets de heer Noortvliet De heer Albert Noortvliet (75 jaar) woont reeds 50 jaar in een rustige wijk in Amsterdam. Hij bewoont daar een ruime bovenwoning, die met een smalle lift te bereiken is. Hoewel de wijk niet meer is zoals vroeger, wil de heer Noortvliet voor geen goud verhuizen. Hij koestert de tijd dat zijn vrouw nog leefde. Ze is vijf jaar geleden overleden, maar in de woning is haar invloed nog zichtbaar aanwezig. De laatste tijd voelt de heer Noortvliet zich minder vitaal. Ik kwam twee weken geleden te vallen. Geluk bij een ongeluk, want ik heb niets gebroken. Nu moet ik bekennen dat ik bang ben om opnieuw te vallen. Het evenwicht is niet meer zoals het vroeger was, weet u. De heer Noortvliet vertelt dat hij met name het douchen gevaarlijk vindt. Het eenvoudig in en uit de doucheruimte stappen wordt belemmerd door een hoge douchebak. Anders dan aan de kraan heeft de heer Noortvliet geen mogelijkheid om te steunen tijdens het douchen. De heer Noortvliet wil graag weten of er mogelijkheden bestaan om de bestaande situatie aan te passen zodat hij zich weer veilig voelt. Wanneer u minder vitaal bent of anderszins uw douche niet of nauwelijks veilig kunt gebruiken, is het verstandig opzoek te gaan naar oplossingen die de bestaande situatie veiliger maken. In de hierop volgende paragrafen kunt u hierover van alles lezen. 3.2. Aanpassing aan en in de douche Vlakke douchevloer of douchebak Problemen met het lopen, veranderen van houding en het nemen van opstapjes kunnen ertoe leiden dat het douchen u moeite kost en de kans om te vallen groot wordt. Het vervangen van een standaard douchebak door een vlakke douchevloer of douchebak is dan een goede oplossing. Hierbij loopt de (tegel)vloer door tot onder de douche; de vloer loopt 11

schuin af naar een afvoerputje. Op deze manier hoeft u niet te struikelen over een opstaande doucherand. Bovendien loopt het water makkelijker weg, wat de kans om te vallen ook verminderd. Overigens is het raadzaam om altijd te kiezen voor een antislipuitvoering, zodat u niet uitglijdt als de vloer nat is. Tip: er zijn ook vlakke douchevloeren verkrijgbaar die geschikt zijn om te plaatsen op een houten ondervloer. Oudere huizen beschikken vaak over dergelijke ondervloeren. Let op: informeer voor aanschaf altijd of de douchevloer door bouwconstructies niet omhoog komt. Bijvoorbeeld wanneer er een sifon onder de vloer moet worden geplaatst kan er alsnog een opstaande doucherand ontstaan. 3.2.1. Andere mogelijke oplossingen voor in de douche Wandbeugel Om steun te hebben bij het in en uit de douchebak stappen, kunt u soms volstaan met het aanbrengen van een of twee wandbeugels. Wel moet u dan uw handen goed kunnen gebruiken. Wandbeugels kunt u eventueel ook plaatsen om gemakkelijker te kunnen opstaan van een douchezitje. Let op: er zijn ook douchezitjes verkrijgbaar met armleuningen. In dat geval kunt u op de armleuningen steunen als u gaat zitten en staan. Antisliplaag in bestaande douchebak Is niet de hoogte van de douchebak, maar het gladde oppervlak ervan problematisch voor u bij het in en uit de douchebak stappen, dan kunt u een antislipcoating laten aanbrengen in de douchebak en op de vloertegels. 12

Antislipbadmat Een badmat voorkomt dat u onderuitglijdt in een gladde douchebak. Een badmat wordt niet vergoed door de Wet voorzieningen gehandicapten. 3.2.2. Aanvullende informatie Zittend douchen Een aanpassing aan de douchebak wordt vaak gerealiseerd in combinatie met een zitmogelijkheid in de douche. Wilt u zittend douchen? Kies dan een douchebak van minimaal 90 x 90 cm en zorg ervoor dat de douchezit niet meer dan 49 cm naar voren komt. Op die manier houdt u voldoende beenruimte. Tip: probeer de situatie voor aanschaf eens uit en check of u daadwerkelijk voldoende ruimte heeft. Doucheafscheiding Als u een doucheafscheiding aanbrengt, mag deze geen extra hoogteverschil veroorzaken. Kies dus geen douchewand die in een rail loopt, maar een douchegordijn. Let er bij het bevestigen van een douchegordijn op dat u deze niet te hoog ophangt. Het water moet niet de kans krijgen onder het gordijn door te lopen. Doucheafscheidingen worden niet vergoed door de Wet voorzieningen gehandicapten. 3.3. Zittend douchen De heer Albert Noortvliet heeft contact gezocht met de huisarts en zijn probleem met douchen voorgelegd. Ik heb een verwijzing naar een ergotherapeut gekregen. Volgende week komt er iemand bij me thuis kijken. Ik ben benieuwd hoor. De huisarts vertelde dat een ergotherapeut mij een persoonlijk advies kan geven. Mijn dochter denkt dat ik misschien ook wel in aanmerking kom voor een douchezitje. Ik laat mij volgende week door de ergotherapeut goed informeren. 13

Wanneer u moeite heeft om staand te douchen, dan kan zittend douchen een oplossing zijn. In de volgende paragraaf (3.4) kunt u daarover alles lezen. In hoofdstuk 5 leest u meer over advies en begeleiding, zoals in de situatie bij de heer Noortvliet. 3.4. Aanpassing om zittend te kunnen douchen Opklapbaar douchezitje De meest geadviseerde oplossing is het plaatsen van een opklapbaar douchezitje. Een douchezitje kan tevens een rugleuning en / of armleuningen hebben. Een douchezitje met een rugleuning is prettig in gebruik: de rugleuning voelt minder koud aan dan een tegelwand. Het douchezitje wordt bevestigd tegen de wand. Als het aan een niet-dragende muur wordt bevestigd, is een steunpoot noodzakelijk. Meestal wordt het douchezitje haaks op de muur van de kraan bevestigd. Daar is doorgaans voldoende ruimte. Bovendien kunt u zo de kraan goed bedienen. Let er op dat u goed met uw voetzolen de grond raakt als u zit. Tip: doe uw schoenen uit wanneer het douchezitje wordt aangemeten. 3.4.1. Andere mogelijke oplossingen voor zittend douchen Douchestoel of douchekruk Een douchestoel kunt u zowel in de douche als bij de wastafel gebruiken. Een douchestoel heeft armleuningen en een rugleuning, waardoor deze u goede ondersteuning biedt tijdens het douchen en bij het gaan zitten en opstaan. Er zijn ook douchekrukken verkrijgbaar. Deze hebben geen rug- of armleuningen. Let op: de douchekruk kan vrij gemakkelijk onder u wegschieten als u opstaat. Dit maakt de douchekruk minder veilig in gebruik. 14 Verrijdbare douche-toiletstoel De douche-toiletstoel is geschikt wanneer u geheel rolstoelafhankelijk bent. Met een douche-toiletstoel kunt u zich verplaatsen naar het toilet en

de badkamer, en voorkomt u dat u steeds een transfer (overstap) moet maken naar uw rolstoel. Een douche-toiletstoel is niet alleen te gebruiken onder de douche, maar ook op het toilet: de stoel, die een gat in de zitting heeft, kan over het toilet worden gereden. Tip: er bestaan douche-toiletstoelen met grote wielen die u zelfstandig kunt bedienen als u voldoende armkracht bezit. Wandbeugel Om steun te hebben tijdens het douchen, kunt u soms volstaan met het aanbrengen van één of twee wandbeugels. Wel moet u dan uw handen goed kunnen gebruiken. Wandbeugels kunt u ook plaatsen om gemakkelijker te kunnen opstaan van een douchezitje. Let op: er zijn ook douchezitjes verkrijgbaar met armleuningen. In dat geval kunt u op de armleuningen steunen als u gaat zitten en staan. 3.4.2. Aanvullende informatie Verlaagde thermostaatkraan Vaak is het nodig om de douchekraan lager te plaatsen, zodat deze ook vanuit een zittende positie kan worden gebruikt. Het is aan te bevelen te kiezen voor een thermostatische mengkraan: deze zorgt ervoor dat het water niet warmer is dan een vooraf ingestelde temperatuur. Dit is veiliger en comfortabeler dan een normale mengkraan. Langere glijstang Als u zich zittend douchet en uw huisgeno(o)t(en) douchen staand, heeft u een langere glijstang nodig. Zo kan de douchekop op elke gewenste hoogte worden gebracht. Let op: een glijstang is niet geschikt om als steunpunt te gebruiken! 15

3.5. Toegang en vloer van de sanitaire ruimte Het is een week later en de heer Noortvliet heeft inmiddels bezoek gehad van een ergotherapeut. Een aardige dame hoor. Naast de doucheruimte had ze ook oog voor de drempel van de hal naar mijn badkamer. Die is inderdaad wat hoog. Ik had daar helemaal niet bij stilgestaan. Ook sprak ze over een antislipvloer. Vroeger hadden we wel zo n antislipmat, maar dat was een onding. Veel te lastig om schoon te maken. U moet weten, mijn vrouw was daar erg op hoor. Alles moest blinken en glimmen. De ergotherapeut heeft me overtuigd van het belang van een antislipmat of antislipvloer. Ik wil tenslotte thuis blijven wonen en niet mijn heup breken. 16 Naast aanpassingen in de douche als een douchezitje of een wandbeugel, kan ook de toegang tot de sanitaire ruimte en de vloer aangepast worden. Drempel Kunt u de drempel naar de badkamer, de douche of het toilet niet gemakkelijk nemen of levert de drempel voor u een gevaarlijke situatie op? Dan kunt u een wigvormige drempelhulp (of een wigvormige houten lat) plaatsen aan beide zijden van de drempel. Zo n drempelhulp zorgt ervoor dat u niet met uw voet achter de rand van de drempel blijft hangen. Let er op dat deze wel vast zit. Kunt u een drempel met schuine randen ook niet nemen, dan kan de drempel worden verwijderd. In dat geval is het raadzaam tochtstrippen plaatsen aan de onderzijde van de deur(en) om een tochtstroom te voorkomen. Ruimtegebrek Soms is de deur te smal voor een rolstoel of douchestoel. Dan zit er niets anders op dan een breder kozijn te plaatsen (van bij voorkeur één meter breed). Zorg er hierbij wel voor dat de deur naar buiten opengaat, dat beperkt de ruimte in de badkamer niet. Is de ruimte in uw badkamer of toilet te klein om er met een rolstoel, douchestoel of po-stoel (zie paragraaf 4.2.1) te manoeuvreren of er door iemand te worden geholpen, dan kunt u denken aan het vergroten van de ruimte. Houd daarbij goed rekening met de benodigde manoeuvreerruimte. Zo vereist een rolstoel in een aparte toiletruimte bijvoorbeeld een manoeuvreerruimte van minimaal 1.65 x 2.20 m. U kunt ook overwegen om een andere kamer in te richten als sanitaire

ruimte. Dit is echter een kostbare zaak en komt doorgaans niet overeen met de goedkoopst adequate oplossing (zie voor meer informatie Wvg hoofdstuk 6). Daarnaast zijn de mogelijkheden hiervoor afhankelijk van het waterleidingsysteem in uw woning. Hierbij moet u niet alleen denken aan de wateraanvoer (warm en koud), maar ook aan de waterafvoer. Deze is vaak moeilijker te realiseren, met name wanneer u in een betonnen vloer op zoek moet naar de afvoerleiding. Tenslotte kunt u kiezen voor een tijdelijke douchecabine in een andere ruimte. Deze oplossing is vaak eenvoudig te realiseren. Bovendien zijn er ook douchecabines die u kunt huren. Antislipcoating Het is aan te bevelen om de vloer in de badkamer te voorzien van antisliptegels. Het is echter goedkoper en minder ingrijpend om de bestaande tegels te voorzien van een antislipcoating (een soort pasta). Deze coating, waardoor een korrelstructuur op de vloer ontstaat, maakt de vloer stroef. De coating is in verschillende kleuren verkrijgbaar, evenals in een kleurloze variant. Tip: een antislipvloer is door het stroeve oppervlak moeilijk schoon te houden. Zorg er daarom voor dat u de ruimte zoveel mogelijk droog houdt. Bijvoorbeeld door het ophangen van een douchegordijn (dat laag hangt) of het plaatsen van douchewanden. 17

4. Toiletvoorzieningen Naast voorzieningen voor het baden en het douchen, zijn er aanpassingen denkbaar aan en in het toilet. In dit hoofdstuk wordt daar aan de hand van het verhaal van Abdel Nassir dieper op ingegaan. 4.1. Situatieschets de heer Nassir De heer Abdel Nassir (46 jaar) heeft al jaren rug- en knieklachten, maar weet pas sinds kort dat deze klachten veroorzaakt worden door een aangeboren afwijking aan zijn rug. Abdel werd voor een moeilijke keuze gesteld: een risicovolle operatie ondergaan of het leren omgaan met de rug- en knieklachten en werken aan een goede zit- en stahouding. Na wikken en wegen koos Abdel voor de laatste optie. Om bepaalde activiteiten wat eenvoudiger te maken, wil Abdel onderzoeken of er naast het trainen van houding ook enkele aanpassingen in huis mogelijk zijn. Ik vind het een enigszins gênant onderwerp, maar ik heb door mijn rug- en knieklachten vooral moeite met het gaan zitten en omhoog komen van de toiletpot. Met name het omhoog komen is ontzettend lastig. Nu heb ik wel wat handigheden aangeleerd, maar ik heb laatst gemerkt dat het nog eenvoudiger kan. Min of meer bij toeval gebruikte ik in een warenhuis het invalidentoilet. Daar bracht een verhoogde toiletpot de uitkomst voor mijn probleem met opstaan. Nu weet ik: dit wil ik thuis ook! 18 Abdel heeft ervaren dat de verhoogde toiletpot een uitkomst is voor zijn probleem. Wanneer u ook moeite heeft met het gaan zitten op en omhoog komen van de toiletpot, dan zijn daarvoor verschillende oplossingen te bedenken. In de volgende paragraaf kunt u lezen welke toiletvoorzieningen er mogelijk zijn. 4.2. Aanpassingen aan en in het toilet Verhoogde toiletpot De meest geadviseerde oplossing is het vervangen van de toiletpot door een verhoogde toiletpot. Zo n verhoogd toilet is verkrijgbaar in verschillende hoogtes zoals 43, 45, 46 en 50 cm (exclusief toiletbril). Een gemiddelde toiletpot is 40 cm hoog. Een verhoogde toiletpot is alleen een geschikte oplossing als u lang bent

of niet diep genoeg door de knieën kan gaan. Anders is een wandcloset aan te bevelen; dit kan op iedere gewenste hoogte worden geplaatst. Een toiletpot heeft de juiste hoogte als u erop kunt zitten met uw voetzolen op de grond. Wanneer de pot te hoog is, gaat het ontlasten moeilijker. Let op: check voordat u tot aanschaf overgaat of eventuele huisgenoten goed van een verhoogd toilet gebruik kunnen maken. Wanneer dat niet het geval is dan is mogelijk een losse toiletverhoger geschikter. 4.2.1. Andere mogelijke oplossingen Losse toiletverhoger Een losse toiletverhoger is een dikke toiletbril die het toilet met 4 tot 12 cm verhoogt. Let er op dat u goed met uw voetzolen de grond raakt als u zit. Een toiletverhoger is met klemmen of schroeven op de toiletpot te bevestigen. Er zijn toiletverhogers met armleuningen verkrijgbaar, zodat wandbeugels niet meer nodig zijn. Het voordeel van een losse toiletverhoger, eventueel met klemmen, is dat de verhoger snel te verwijderen is en het toilet ook goed bruikbaar blijft voor kleine(re) huisgenoten. Po-stoel Een po-stoel is een houten of metalen stoel met een uitsparing in de zitting. Onder dit gat hangt een po. Het gat kan worden afgedekt met een afdekblad. Een po-stoel is een oplossing als u de toiletruimte niet (op tijd) kunt bereiken. Bidet (onderdouche en föhn) Wanneer u door bijvoorbeeld een verminderde arm- en handfunctie na de toiletgang niet gebruik kunt maken van toiletpapier, dan biedt de toiletbidet mogelijk de oplossing. Met behulp van de toilet-bidet kunt u ná de toiletgang uzelf met een warme of koude straal schoonspoelen. Ook biedt een bidet de mogelijkheid om u door warme lucht te drogen. De toilet-bidet kan doorgaans op iedere toiletpot gemonteerd worden en is in verschillende uitvoeringen verkrijgbaar. Laat u daarom goed informeren. Wandbeugel Als u steun nodig heeft bij het opstaan van het toilet, kunt u soms volstaan met het aanbrengen van één of twee muurbeugels. Wel moet u 19

dan uw handen goed kunnen gebruiken. Wandbeugels bieden u twee mogelijkheden: opduwen of optrekken. Heeft u de voorkeur voor optrekken, dan moet de wandbeugel horizontaal worden bevestigd aan de muur tegenover de toiletpot (dit is de meest geadviseerde oplossing). Als dit niet mogelijk is, kan de wandbeugel (of: wandbeugels) verticaal op de muur (muren) naast de toiletpot worden bevestigd. De optrek -steun wordt bevestigd op schouderhoogte (in zittende positie). De wandbeugel moet zo ver van u af staan dat u moet reiken om op te staan, anders loopt u het risico om bij het opstaan achterover te vallen. Duw -steunen worden meestal op ellebooghoogte (in zittende positie) geplaatst. Opklapbare beugel Als het toilet vrij in de ruimte staat en er dus geen wanden zijn om wandbeugels te bevestigen, is een opklapbare beugel een goede oplossing. Met opklapbare beugels kunt u zich opdrukken. Er zijn ook opklapbare beugels met toiletrolhouder verkrijgbaar. 4.3. Aanvullende informatie Ruimte creëren Heeft uw woning een kleine toiletruimte? Als u het fonteintje verwijdert of een laaghangend waterreservoir vervangt door een hooghangend reservoir, creëert u extra ruimte. Let op: het realiseren van een hooghangend resevoir heeft vrijwel alleen zin wanneer er sprake is van een wandafvoer. In andere gevallen kan de pot vanwege de grote afvoerpijp niet verplaatst worden en creëert u geen extra ruimte. 20 Urinaal Een hulpmiddel om s nachts de gang naar het toilet te voorkomen, is een urinaal (ook wel de fles genoemd). Er zijn urinalen voor mannen en voor vrouwen. Een urinaal wordt niet vergoed door de Wet voorzieningen gehandicapten, maar in sommige gevallen wél door de ziektekostenverzekeraar.

5. Advies en begeleiding Voordat u daadwerkelijk een bad-, douche- of toiletvoorziening in huis heeft, hebt u al over een heleboel dingen moeten nadenken. Soms kan dat als een zware verantwoordelijkheid op uw schouder rusten. Dan is het prettig als er een deskundige over uw schouder meekijkt. U kunt bijvoorbeeld onafhankelijk advies vragen aan een ergotherapeut. Een ergotherapeut is een paramedicus, net als een fysiotherapeut. Door lichamelijke of geestelijke klachten kunnen in het dagelijks leven allerlei praktische belemmeringen ontstaan. De ergotherapeut richt zich samen met u, in de vertrouwde thuisomgeving, op het oplossen van die belemmeringen. U kunt uw huisarts om een verwijzing voor ergotherapie vragen. Voor adressen van vrijgevestigde ergotherapeuten bij u in de buurt kunt u kijken op www.ergotherapie.nl. Tip: Heeft u een progressieve aandoening en verwacht u dat uw klachten in de toekomst toenemen? Dan is het verstandig advies in te winnen alvorens u een aanvraag doet bij de gemeente voor een bad-, douche- of toiletvoorziening. U kunt ook MEE (Vereniging voor ondersteuning bij leven met een beperking) inschakelen voor advies en begeleiding. MEE werkt voor iedereen met een functiebeperking en informeert, biedt ondersteuning en wijst de weg naar verschillende instanties. Om gebruik te maken van de diensten van MEE is geen verwijzing of indicatie nodig. Wilt u het adres van MEE bij u in de buurt? Dat kunt u vinden op www.mee.nl. 5.1. Hoe verder? Wanneer u weet welke voorziening voor u geschikt is, kunt u deze aanschaffen en laten aanbrengen in uw woning. In veel gevallen kunt u aanpassingen echter ook vergoed krijgen door de Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg). U kunt dan een verstrekkingsaanvraag doen bij de gemeente. Een Wvg-consulent bepaalt onder andere op basis van uw mogelijkheden en beperkingen of u in aanmerking komt voor de voorziening. Uiteindelijk zal de goedkoopst adequate oplossing verstrekt worden. In hoofdstuk 6 kunt u meer lezen over verstrekking en vergoeding van bad-, douche- en toiletvoorzieningen. Let op: algemeen gebruikelijke voorzieningen zoals een douchegordijn worden niet vergoed. Alleen in zeer bijzondere gevallen kan een beroep op de Bijstandswet worden gedaan. 21

6. Vergoeding en verstrekking 22 Voor de verstrekking en vergoeding van bad-, douche- en toiletvoorzieningen bestaan in Nederland twee verschillende mogelijkheden: 1. De meest gebruikte regeling is de Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg). Deze is bedoeld voor een tegemoetkoming in de kosten voor noodzakelijke hulpmiddelen en onder andere woningaanpassingen in verband met een functiebeperking. 2. In de Regeling Hulpmiddelen 1996 is de aanspraak op hulpmiddelen vastgelegd. De hulpmiddelen kunnen in eigendom of bruikleen worden verschaft. De Regeling Hulpmiddelen wordt uitgevoerd door de zorgverzekeraar; dit geldt zowel voor ziekenfonds als particulier. 3. Er bestaan speciale fondsen waarop u eventueel een beroep kunt doen als de Wvg de gewenste voorziening niet (geheel) vergoedt. Ook kunt u soms een beroep doen op de Bijstandswet. Uiteraard kunt u ook besluiten geen gebruik te maken van deze regelingen en de bad-, douche- of toiletvoorziening voor eigen rekening aanschaffen. 6.1. Wet voorzieningen gehandicapten (Wvg) Het is wenselijk dat mensen met een functiebeperking zo lang en zelfstandig mogelijk kunnen deelnemen aan het sociale en maatschappelijke leven. Daarom kunt u voor de aanschaf van een bad-, douche of toiletvoorziening een beroep doen op de Wet voorzieningen gehandicapten / woonvoorziening. De Wvg is een raamwet. Dit betekent dat gemeenten, binnen wettelijk gestelde grenzen, zelf mogen bepalen hoe (woon)voorzieningen worden georganiseerd en welke regels daarbij gelden. De gemeente moet deze regels vastleggen in een verordening. De verstrekkingen en vergoedingen in het kader van de Wvg kunnen dus per gemeente verschillen. Met andere woorden: wat de ene gemeente wel vergoedt, valt in de andere gemeente misschien buiten de regeling. Daarnaast zoekt de gemeente bij het verstrekken van een (woon)voorziening naar de goedkoopst adequate (=passende) oplossing. Als u in aanmerking wilt komen voor een financiële tegemoetkoming in de kosten van een hulpmiddel of voorziening dan moet u hiervoor een aanvraag indienen bij de Wvg-afdeling (zorgloket) van uw gemeente. De

gemeente kan uw aanvraag alleen inwilligen als deze voldoet aan de volgende eisen: de voorziening moet gericht zijn op persoonlijk gebruik en bedoeld zijn voor degene die de voorziening aanvraagt. Gemeenschappelijke (collectieve) voorzieningen vallen niet onder de Wvg; de voorziening moet bedoeld zijn voor gebruik gedurende een langere periode; er moet een medische noodzaak zijn voor de voorziening; de voorziening mag niet algemeen gebruikelijk zijn. Vervolgens formuleert de Wvg-consulent van de gemeente samen met u de probleemstelling en geeft advies over de aanpassing van de sanitaire ruimte of het te kiezen hulpmiddel. Vaak vraagt de Wvg-consulent advies aan een extern adviesorgaan, bijvoorbeeld aan het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ), voorheen het Regionaal Indicatie Orgaan (RIO). Op basis van het advies van de Wvg-consulent beslist de gemeente of zij uw voorziening wel of niet vergoedt. Zo lang u niet weet of u voor vergoeding in aanmerking komt, is het raadzaam te wachten met het realiseren van de aanpassing. Reeds gemaakte kosten worden achteraf vrijwel nooit vergoed. Als de gemeente inderdaad een financiële tegemoetkoming voor woningaanpassing toekent, gaat deze naar de eigenaar van de woning. Woont u in een huurwoning? Dan ontvangt de verhuurder de vergoeding. Die moet ervoor zorgen dat de betreffende voorzieningen worden aangebracht. Let op: dit geldt niet voor losse hulpmiddelen! 6.1.2. Minimum en maximum vergoedingsbedragen Sommige gemeenten hanteren een minimum vergoedingsbedrag. Als de prijs van de door u gevraagde aanpassing niet boven dit bedrag uitkomt, ontvangt u geen vergoeding (omdat de administratie- en advieskosten in dergelijke gevallen hoger zijn dan de kosten van de aanpassing). Als een woningaanpassing meer dan het maximum vergoedingsbedrag (informeer voor dit bedrag bij uw gemeente) kost, wordt deze alleen uitgevoerd als daarmee een nog duurdere voorziening wordt voorkomen (bijvoorbeeld opname in een verpleeginstelling). Bij aanvragen boven dit bedrag is de gemeente bovendien verplicht om vooraf advies te vragen aan het Centrum Indicatiestelling Zorg (CIZ). 23

6.2. Regeling Hulpmiddelen 1996 U kunt hierbij denken aan hulpmiddelen als allerlei prothesen, gezichtshulpmiddelen en eenvoudige hulpmiddelen voor de mobiliteit van personen. De hulpmiddelen kunnen in eigendom of bruikleen worden verschaft. De Regeling Hulpmiddelen wordt uitgevoerd door de zorgverzekeraars; dit geldt zowel voor ziekenfonds als particulier verzekerden. Let op: per 1-1-2003 is de Regeling hulpmiddelen 1996 op enkele punten aangepast. Expliciet wordt vermeld dat de bruikleenverplichting niet meer van toepassing is. De desbetreffende hulpmiddelen worden geleverd door de revalidatievakhandel, thuiszorgwinkels, apotheken of speciaalzaken. U kunt alleen bij hen terecht als ze een contract hebben met uw zorgverzekeraar. U moet dan wel voldoen aan de gestelde criteria die gelden voor de aangevraagde voorziening. Voor de aanvraag van een hulpmiddel kunt u contact opnemen met uw zorgverzekeraar. Let op: heeft u slechts voor een korte duur (maximaal 6 maanden) verpleegartikelen of hulpmiddelen nodig dan kunt u die lenen bij de thuiszorg. Dit is een voorziening op basis van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ). Iedereen die in Nederland woont of werkt is verzekerd in het kader van de AWBZ en kan van deze uitleenvoorziening kosteloos gebruik maken. Denk hierbij bijvoorbeeld aan een douche-toiletstoel, een badplank, een po-stoel en een losse toiletverhoger. Op de website van de thuiszorg (www.thuiszorg.nl) staat een lijst van alle verpleegartikelen en hulpmiddelen die u in het kader van de AWBZ kunt lenen. Ook vindt u er adressen van de thuiszorg(winkel) bij u in de regio. 6.3. Speciale fondsen Kunt u geen beroep doen op de Wvg, dan kunt u proberen financiele ondersteuning te krijgen van de Bijstandswet of van specifieke fondsen, bijvoorbeeld het ANGO-fonds (www.ango.nl). Welke mogelijkheden er zijn om voor een vergoeding in aanmerking te komen, is afhankelijk van de toekenningsregels van het betreffende fonds. 24

6.4. Zelfstandige aanschaf hulpmiddelen / aanpassingen Komt u niet in aanmerking voor vergoeding of wilt u om een andere reden zelf het hulpmiddel aanschaffen, dan kunt u terecht bij de medisch speciaalzaak. Voor adressen zie: www.thuiszorg.nl, www.welzorg.nl. Ook kunt u contact zoeken met verschillende leveranciers van revalidatieproducten. Adressen van deze leveranciers vindt u op www.revaned.nl. 25

7. Adressen IRV Kenniscentrum voor Revalidatie en Handicap. Zandbergsweg 111 6432 CC Hoensbroek Telefoon 045 523 75 37 Fax 045 523 15 50 E-mail general@irv.nl Website www.irv.nl KBOH Kwaliteits- en bruikbaarheidsonderzoek van Hulpmiddelen voor gehandicapten en ouderen. Helsinkilaan 4 3446 AH Woerden Telefoon 0348 436 700 Fax 0348 433 257 E-mail info@kboh.nl Website www.kboh.nl KITTZ KwaliteitsInstituut voor Toegepaste ThuisZorgvernieuwing. Gorechtkade 8 Postbus 4050 9701 EB Groningen Telefoon 050 368 62 57 Fax 050 313 84 04 E-mail info@kittz.nl Website www.kittz.nl LVT Landelijke Vereniging voor Thuiszorg. Postbus 100 39080 CC Bunnik Telefoon 030 659 62 11 Website www.lvt.nl Ga voor informatie over de uitleen van verpleegartikelen en hulpmiddelen naar www.thuiszorg.nl. MEE Voor iedereen met een beperking. MEE Nederland (landelijk bureau) Maliebaan 71F Postbus 85271 3508 AG Utrecht Telefoon 030 236 37 07 Fax 030 234 07 72 Website www.meenederland.nl Ga naar www.mee.nl voor een overzicht van alle MEE organisaties. Nederlandse Vereniging voor Ergotherapie Beroepsvereniging voor ergotherapeuten. Kaap Hoorndreef 56B 3563 AV Utrecht Telefoon 030 262 83 56 Fax 030 261 59 67 E-mail nve@ergotherapie.nl Website www.ergotherapie.nl 26

Revaned Branchevereniging voor revalidatiedetailhandel in Nederland. postbus 190 2700 AD Zoetermeer E-mail info@revaned.nl Vereniging Spierziekten Nederland (VSN) Vereniging voor mensen met een spierziekte. Welzorg Gespecialiseerd in revalidatietechniek. Website www.welzorg.nl Webadressen www.grootveld.net/handicap.nl www.handicap.nl www.handy-wijzer.nl www.leefwijzer.nl www.zetweb.nl Lt. gen. van Heutszlaan 6 3743 JN Baarn Telelefoon 035 548 04 80 Spierziekten Infolijn 0900 548 04 80 E-mail vsn@vsn.nl Website www.vsn.nl KBOH dankt alle personen die zich hebben ingezet voor de totstandkoming van deze brochure! 27

28

Colofon Deze versie van de brochure is verschenen onder verantwoordelijkheid van KBOH, Stichting voor Kwaliteit en Bruikbaarheidsonderzoek van Hulpmiddelen voor gehandicapten en ouderen. De oorspronkelijke brochure uit 2003 is tot stand gekomen in samenwerking tussen KBOH en het irv. Redactie: Fotomateriaal: Illustraties: Vormgeving en druk: KBOH E. Hagedoren, irv E. Dijk Double Design, Ridderkerk KBOH, Woerden, 2004 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd bestand, of openbaar gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, digitaal of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van KBOH.

Helsinkilaan 4 - Postbus 2072-3440 DB Woerden Tel.: (0348) 43 67 00 - Fax (0348) 43 32 57 E-mail: info@kboh.nl - www.kboh.nl