Vt: 80S cf3
Proost! BIBLIOTHEEK 0"uwdienst Rijkswaterstaal Poslbus 20.000 3502 LA Utrecht Beste collega's In September van dit jaar hebben verschillende mensen in de Rijkswaterstaatorganisatie een kistje met daarin een flesje wijn ontvangen. Wellicht bent u een van deze mensen of misschien heeft u het kistje bij een collega op het bureau zien liggen. Met deze geste willen wij het product 'Beheer- & onderhoudssystematiek voor kunstwerken' op symbolische wijze onder de aandacht brengen. Deze systematiek is de afgelopen jaren op het Projectbureau Onderhoud Kunstwerken (PBOK) van de Bouwdienst ontwikkeld om in te kunnen spelen op de nieuwe Rijkswaterstaat-werkwijze, waarin outputsturing en het opstellen van beheerplannen belangrijke aandachtspunten zijn. Wij willen u of uw collega laten 'proeven' van de kwaliteit die wij bereikt hebben met de systematiek. Met deze systematiek hebben wij, naar onze bescheiden opvatting, voor dit moment een inhoudelijk kwaliteitsniveau bereikt waarmee wij u goed kunnen adviseren over het beheer en onderhoud van kunstwerken. Om u alvast op de hoogte te brengen, hebben wij de beheer- & onderhoudssystematiek voor kunstwerken voor u samengevat in deze folder. BIBLIOTHEEK BOUWDIENST NR foica^-kcm RIJKSWATERSTAAT Wij toosten op een goede samenwerking! De hoofden inspectie en onderhoud van de Bouwdienst, Jan Boonstra Jan Roozen Cok Leroy Tony Schipper September 1999 Beheer- en onderhoudssystematiek voor kunstwerken 1
Goede wijn behoeft geen krans Wat staat er vandaag op de agenda? Het begeleiden van een werk in uitvoering, het buiten inspecteren van een kunstwerk? Een vergunningaanvraag beantwoorden, een project voorbereiden, of het programmeren van toekomstige maatregelen en personeel plannen voor het komende jaar? Of het afwikkelen van de calamiteit van gisteren, met collega's van het centraal apparaat of met een andere directie overleggen, of verwerken van door derden aangeleverde inspectieresultaten? Elke dienstkring beheert een uniek gebied. Het is dan ook een kunst om overzicht te krijgen van het totale pakket maatregelen dat nodig is om het gebied 'te laten functioneren'. Beheer van kunstwerken en andere voorzieningen in een traject moet zijn afgestemd op dat van de wegen. Dat geldt ook in de natte infrastructuur: afstemming tussen kunstwerken, oevers en bodems, en afstemming en afweging tussen verschillende gebruiksfuncties (scheepvaart, recreatie, afvoer, ecologie en waterkwaliteit) is belangrijk. Het is in het algemeen belang ofwel 'in het belang van elke 'belastingbetaler' zo effectief en efficient mogelijk te beheren. Dit betekent niet eerder ingrijpen dan strikt nodig is, niet meer doen dan strikt nodig is, zo zuinig mogelijk omgaan met financien, beschikken over een goede planning en organisatie en zorgen voor een goede inzet van het juiste personeel. Dienstkringen staan al jaren voor de uitdaging om zo effectief en efficient mogelijk te beheren. Zij staan er echter niet alleen voor. Zo helpt de Bouwdienst graag een handje mee. Deze heeft de laatste jaren, samen met een aantal dienstkringen, zijn schouders gezet onder de ontwikkeling van allerhande hulpmiddelen voor het onderbouwen van het beheer. In deze brochure leest u hierover meer. Lees verder en bepaal zelf aan welke ondersteuning van de Bouwdienst u behoefte hebt. 2 Beheer- en onderhoudssystematiek voor kunstwerken
Beheren is vooruit zien Een van de taken van Rijkswaterstaat is het beheer van de droge en natte infrastructuur. Kunstwerken vormen een essentieel onderdeel binnen deze infrastructuur. Aan de ene kant zijn de kunstwerken bepalend voor het naar behoren functioneren van de infrastructuur. Aan de andere kant zijn ze een grote kostenpost. Instandhoudingsplan Een verzameling van onderbouwde maatregelen (onderhoud & inspectie) in een vooraf vastgestelde periode met bijbehorende kosten. Stappenplan Verdeel het beheergebied in objecten. Formuleer streefbeelden voor elk object. Bepaal de functie-eisen voor elk object. Vergelijk de huidige situatie met het streefbeeld en bepaal de benodigde maatregelen om de streefbeelden te bereiken. Bepaal per functie de kritieke onderdelen. Bepaal het interventieniveau van de kritieke onderdelen. Ga na, uitgaande van bedrijfseconomische overwegingen, wat de invloed is van vast onderhoud op de levensduur. Formuleer de inspectie- en de onderhoudsstrategie voor de onderdelen van het object. Formuleer het onderhouds- en inspectieplan voor het object (inclusief interventiejaren). Het beheer van kunstwerken kan overzichtelijk worden gemaakt met behulp van de Beheer- en Onderhoudssystematiek voor kunstwerken. Dit is een mond vol. Daarom is, zoals binnen de traditie van de Waterstaat gebruikelijk, de afkorting B&O-systematiek bedacht. Het toepassen hiervan kan leiden tot een instandhoudingsplan (bij sommigen ook wel bekend als een onderdeel van een 10-stappenplan). Bij het opstellen van zo'n instandhoudingsplan kan de hulp ingeschakeld worden van het geautomatiseerde informatiesysteem TISBO, waarin alle relevante informatie is opgeslagen. De benodigde inspectie-, onderhouds- en vervangingsmaatregelen van objectonderdelen kunnen in een instandhoudingsplan worden opgenomen. Doel van de B&O-systematiek is een zo efficient mogelijk beheer van kunstwerken. Daarbij wordt uitgegaan van de eisen die aan de gebruiksfuncties (bijvoorbeeld 'hoofdvaarweg' of 'stadsrandweg') zijn gesteld binnen de kaders van BPN en WB2000. Door de B&O-systematiek stap voor stap te doorlopen, kan worden nagegaan of aan deze eisen wordt voldaan, of welke maatregelen eventueel nodig zijn om in de toekomst aan deze eisen te voldoen. Ook kunnen de kosten van deze maatregelen inzichtelijk worden gemaakt. Al deze termen zullen u inmiddels niet meer als abracadabra in de oren klinken. Maar hoe zit die B&O-systematiek voor kunstwerken nu eigenlijk precies in elkaar? Beheer- en onderhoudssystematiek voor kunstwerken B
Instandhoudingsplannen In de B&O-systematiek wordt een kunstwerk opgedeeld in grote onderdelen. Per onderdeel worden de kenmerkende gegevens verzameld: bijvoorbeeld m 2 betonoppervlak, m' voegovergang of noodstroomvoorzieningen voor bewegingswerken. Dit zijn de objectgegevens. Aan deze statische gegevens worden de dynamische instandhoudingsmaatregelen (vervanging, onderhoud en inspecties) gekoppeld. De technische adviesplanning is geboren. Deze bevat de planning van alle benodigde maatregelen (vervanging, onderhoud en inspectie) met de middelen die hiervoor nodig zijn. De beheerder kan dit overzicht gebruiken voor het plannen van zijn maatregelen op korte termijn (een a twee jaar). Voor de lange termijn (perioden van twee jaar en langer) geeft dit overzicht inzicht in de te verwachten kosten. Hierdoor is het bruikbaar voor de begrotingsvoorbereiding*, waarvoor de dienstkringen in het voorjaar gegevens bij de regionale directies moeten aanleveren. Wanneer het op grond van het advies uit het instandhoudingsplan niet mogelijk is om bepaalde maatregelen uit te voeren, kan de beheerder, door de brongegevens er naast te leggen, een inschatting maken van de consequenties bij vervroegen of uitstellen van onderhoudsmaatregelen. Wat nu nog rest is het (jaarlijks) actualiseren van de dynamische gegevens. Op basis van kostenontwikkelingen, uitgevoerde werkzaamheden en resultaten van inspecties moet het gegevensbestand regelmatig worden bijgewerkt. Voorbeeld statische objectgegevens viaduct beton hoofd-draagconstructie steunpunt asfaltconstructie voegovergang oplegging leuning Gebruik van kentallen In de systematiek wordt gebruik gemaakt van kentallen. Zo is er per kunstwerkonderdeel een standaardbedrag voor onderhoud en vervanging, afhankelijk van de grootte van dat onderdeel. Door de standaardisatie in type onderdelen en type maatregelen is het mogelijk om deze kentallen aan de actuele situatie aan te passen, waardoor de reeds geplande maatregelen regelmatig op het huidige kostenniveau worden afgestemd. Deze kentallen zijn terug te vinden in de zogenoemde referentiedocumenten. * De informatie die op het hoofdkantoor nodig is voor het opstellen van de RWS-offerte en de RWS-begrotingsbijdrage komt via de beheerplannen-circuits beschikbaar. 4 Beheer- en onderhoudssystematiek voor kunstwerken
Reeds beschikbare referentiedocumenten beton conservering op beton staalconstructies conservering op staal verkeerskundige draagconstructies geleiderail-constructies stalen damwanden houtconstructies kunststoffen gemetselde constructies verhardingsconstructies op kunstwerken voegovergangen opleggingen energielevering hydraulische aandrijvingen mechanische aandrijvingen Maatregelen op basis van voorspelling De inspecties krijgen in de B&O-systematiek een wezenlijk andere rol. In het verleden was het doel van inspecties het registreren van schades en het formuleren van voorstellen voor reparatie. In de nieuwe situatie zijn inspecties bedoeld om de momenten van vervanging en onderhoud in te schatten en zo de maatregelenplanning bij te stellen: vooruitkijken naast constateren. Voor de planning van het vaste onderhoud worden aparte functioneringsinspecties uitgevoerd. Hierbij komen ook kleine schades aan het licht, zoals een verstopte afvoer. Wat heb ik eraan? Wanneer u als beheerder gebruik maakt van de hierboven beschreven systematiek, of onderdelen ervan, zijn daarvan de voordelen: Coed inzicht in de kosten van het beheer en onderhoud van kunstwerken. Vermindering van kosten, doordat maatregelen beter gepland worden; niets meer en niets eerder doen dan nodig is om de objecten te laten functioneren. Vastlegging van kennis, zodat deze in de toekomst niet telkens opnieuw verzameld moet worden. Kwaliteit en nauwkeurigheid van de onderbouwing van het beheer verbeteren gaandeweg, omdat onderhoudservaringen continu worden teruggekoppeld. Beheer- en onderhoudssystematiek voor kunstwerken 5
Wat in het vat zit... Wanneer u de B&O-systematiek heeft uitgewerkt, dan beschikt u over een vat vol gegevens. U kunt deze gegevens optimaal benutten als u ze ook uit dat vat kunt halen om te gebruiken, te bewerken en op te slaan. Hiervoor zijn hulpmiddelen ontwikkeld. Een voorbeeld is TISBO (Technisch informatiesysteem Beheer en Onderhoud) ontwikkeld. In dit informatiesysteem is de B&Osystematiek ingebouwd. ^ De statische en dynamische \ gegevens kunnen in dit systeem op een uniforme en snel toegankelijke wijze worden ingevuld en opgeslagen. De gegevens kunnen op eenzelfde manier weer worden opgevraagd, zodat u onmiddellijk de beschikking hebt over de gewenste informatie. TISBO bestaat uit vier modules, die elk een gedeelte van het beheeren onderhoud van kunstwerken (en oevers en bodems) ondersteunen. Momenteel zijn dit nog vier losse modules; in de toekomst zullen deze vier met elkaar kunnen communiceren, waardoor de gegevens uitwisselbaar zijn. TISBO Nat ondersteunt de uitwerking van het 10-stappenplan voor kunstwerken, oevers en bodems en vindt aansluiting op het programmeringssysteem BOPPER. TISBO Droog ondersteunt de uitwerking van het instandhoudingsplan voor kunstwerken. Planning & Bewaking (P&B) ondersteunt het planningen bewakingsproces voor kunstwerken en is gebouwd als een toegevoegde functionaliteit van het reeds veelvuldig gebruikte PPS. Inspectie &Onderhoud (l&o) ondersteunt het inspectie- en onderhoudsproces voor kunstwerken. De maatregelenplanning voor kunstwerken uit TISBO kan als sjabloon over de maatregelenplanning voor asfalt uit IVON worden gelegd. Ditzelfde gaat op voor de natte infrastructuur: de maatregelenplanning voor kunstwerken kan worden gelegd over de planning voor oevers en bodems. Hierdoor wordt de lijst maatregelen die voor een beheerplan nat of droog opgesteld moet worden overzichtelijker. Al deze vergelijkbare overzichten helpen de beheerder om alle noodzakelijke maatregelen binnen zijn beheergebied te plannen en op een goede wijze op elkaar af te stemmen. Momenteel wordt TISBO-nat bij de eerste regionale directies gei'mplementeerd. Om toch alvast wat ondersteuning te kunnen bieden aan de B&O-systematiek is MAATPLAN in het leven geroepen. Dit is een eenvoudige op MS-excel gebaseerde toepassing. Zodra TISBO operationeel is, zal MAATPLAN in TISBO opgaan. Deze brochure is te beperkt om uitgebreid in te gaan op de inhoud en stand van zaken van TISBO. Wilt u meer informatie? Neem dan contact op met de projectleider Nienke van den Berg 030-2809 256. Of bel met de helpdesk (030-2809 250). Gedetailleerde informatie kunt u ook vinden op de TISBOsite van V&W-intranet: www.tisbo.venwnet.minvenw.nl. 6 Beheer- en onderhoudssystematiek voor kunstwerken
Klare wijn schenken? De Bouwdienst wil u graag ondersteunen in het opzetten van de B&O-systematiek voor kunstwerken. Dit kan onder andere op de volgende manieren: Advies over instandhouding of beheer van kunstwerken of objecten in het algemeen; Advies over consequenties van uitstel van onderhoud, vervanging etc; Begeleiding bij het opstellen en het werken met instandhoudingsplannen; Opstellen en actualiseren van complete instandhoudingsplannen; Instandhoudingsplannen opstellen die zich richten op enkele kritieke onderdelen; Opieiden van dienstkringmedewerkers voor het werken met instandhoudingsplannen. De Bouwdienst heeft, op basis van inspectie-ervaringen, inmiddels veel kennis en inzicht opgedaan met de beheer en onderhoudssystematiek. De medewerkers van de Bouwdienst staan gereed om u te helpen met raad en daad inzake de B&O-systematiek. Evenals de directies van Rijkswaterstaat is ook de Bouwdienst opgedeeld in regio's, met elk een gebied om te 'beheren'. Deze regio's kunnen snel en effectief uw vragen beantwoorden. De medewerkers van deze regio's weten hoe het er bij u toegaat: welk gebied en welke bijbehorende kunstwerken u in beheer hebt; welke 'taal' u spreekt en welke ontwikkelingen zich in uw regio hebben afgespeeld. Deze regio's zijn uw aanspreekpunt voor allerhande vragen omtrent de implementatie van de B&Osystematiek. In het lijstje op de volgende pagina vindt u uw persoonlijke aanspreekpunt. Wilt u meer weten over de B&O-systematiek en de inpassing ervan binnen uw dienstkring, of loopt u tegen praktische problemen aan? Heeft u andere inhoudelijke vragen? Dan is uw contactpersoon graag bereid u te helpen en te ondersteunen. Beheer- en onderhoudssystematiek voor kunstwerken 7
Uw contactpersonen van de regionale afdelingen van de Bouwdienst Regio Noord-Oost Cok Leroy & Erik van der Laan 0522-268 400 Steunpunt beheer- en onderhoudssystematiek Regio Noord-West ] Jan Boonstra & Teo Monster 020-660 71 00 voor Kunstwerken (KUBOS): Regio Zuid [ Jan Roozen & Bram den Engelsman j 013-464 55 11 Regio Midden-West Tony Schipper & Adriaan Hage 010-459 48 00 030-280 92 80 8 Beheer- en onderhoudssystematiek voor kunstwerken