Het stakingsrecht FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 37-41 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E info@forumadvocaten.be W www.forumadvocaten.be
INLEIDING Actueel thema Aankondiging 24-urenstaking spoorvakbond ACOD (10 oktober 2017). GwH 26 juli 2017, nr. 101/2017: recht op collectief onderhandelen dient ook voor kleinere vakbonden gewaarborgd te blijven (cfr. Sociale verkiezingen). Stakingsrecht in functie van het recht op collectief onderhandelen. Er bestaat geen stakingswet! Wel: recht op collectieve actie (waaronder o.m. het stakingsrecht) en recht op collectief onderhandelen.
HISTORIEK 1791: Wet Le Chapelier Iedere samenscholing van arbeiders is verboden. Wet 24 mei 1921: Afschaffing art. 310 Sw. (stakingsverbod) Vrijheid van vereniging is op elk gebied gewaarborgd en niemand kan gedwongen worden van een vereniging deel uit te maken of daarvan geen deel uit te maken. Cass. 23 november 1967: staking als schorsingsgrond van de arbeidsovereenkomst Deelname aan staking kan arbeidsovereenkomst schorsen. Cass. 21 december 1981 (arrest De Bruyne): erkenning van het stakingsrecht Deelname aan staking is geen onrechtmatige daad. Internationale erkenning: Artikel 8 ECOSOC-Verdrag Artikel 11 EVRM Artikel 6, 4 HESH
ARTIKEL 11 EVRM Artikel 11, eerste lid EVRM: Eenieder heeft recht op vrijheid van vreedzame vergadering en op vrijheid van vereniging, met inbegrip van het recht om vakverenigingen op te richten en zich bij vakverenigingen aan te sluiten voor de bescherming van zijn belangen. Rechtstreekse werking. Beperkingen: Bij wet voorzien; Noodzakelijk in een democratische samenleving; In het belang van de nationale veiligheid, de openbare veiligheid, het voorkomen van wanordelijkheden en strafbare feiten, voor de bescherming van de gezondheid of de goede zeden of de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen. EHRM 21 april 2009 (arrest Enerji Yapi-Yol Sen): Staking is essentieel element voor de vakverenigingsvrijheid. o Rechtsleer: stakingsrecht kan worden afgeleid uit art. 27 Gw. grondwettelijke waarde (discussie).
ARTIKEL 6, 4 HESH Artikel 6, 4 Herzien Europees Sociaal Handvest: Teneinde de onbelemmerde uitoefening van het recht op collectief onderhandelen te waarborgen verbinden de Partijen zich: het recht van werknemers en werkgevers op collectief optreden in gevallen van belangengeschillen, met inbegrip van het stakingsrecht, behoudens verplichtingen uit hoofde van reeds eerder gesloten collectieve arbeidsovereenkomsten. Arbh. Luik 2 augustus 1984: eerste verwijzing naar art. 6, 4 ESH ondanks niet-ratificatie. Van toepassing op werknemers, maar ook op ambtenaren. Rechtstreekse werking? Nederlandse Hoge Raad 30 mei 1986 (NS-arrest): rechtstreekse werking. Belgische rechtspraak is verdeeld: nog geen oordeel door het Hof van Cassatie, maar het Grondwettelijk Hof en Raad van State zijn van oordeel van wel. Beperkingen enkel door artikel G HESH: Bij wet voorzien; Noodzakelijk in een democratische samenleving; voor de bescherming van de rechten en vrijheden van anderen en voor de bescherming van de openbare orde, de nationale veiligheid, de volksgezondheid of de goede zeden. Controle door ECSR jaarlijkse rapportering door lidstaten.
SOORTEN STAKINGEN Soorten Erkenning ECSR? Voorwaarde Stakingspost Ja Vreedzaam karakter Politieke staking Discussie Doel = vrijwaren van recht op collectief onderhandelen Nagaan of maatregelen waartegen gestaakt wordt impact hebben op de professionele situatie van de werknemer Wilde actie Ja Vreedzaam karakter Lock-out Ja Geen uitdrukkelijke voorwaarde(n) Solidariteitsactie Ja Positie van de actievoerder dient gelieerd te zijn aan de groep waarmee sympathie wordt betoond
GEVOLGEN VAN STAKINGEN Staking in de onderneming: Werkgever moet geen loon uitbetalen. Stakende werknemers krijgen stakingsvergoeding van de vakbond, mits goedkeuring van de staking door vakbond. Werkwilligen moeten andere taak toegewezen krijgen. Niet mogelijk? Recht op werkloosheidsuitkeringen. Werknemers kunnen formulier C3.2 en C3.2.A vragen aan werkgever. Staking buiten de onderneming: Werkgever moet geen loon uitbetalen. Dagen waarop niet gewerkt kan worden, worden beschouwd als tijdelijke werkloosheid wegens overmacht. Werknemers kunnen formulier C3.2 en C3.2.A vragen aan werkgever. Staking bij het openbaar vervoer: Werknemer die arbeidsplaats niet kan bereiken heeft recht op loon. Geen recht op loon indien staking werd aangekondigd (door werkgever, media, enz.). Staking en uitzendarbeid: Art. 19 van cao nr. 108: een uitzendbureau mag geen uitzendkrachten bij een gebruiker tewerkstellen of aan het werk houden in geval van staking of lock-out.
PROCEDURE OP EENZIJDIG VERZOEKSCHRIFT Eenzijdig verzoekschrift bij voorzitter rechtbank van eerste aanleg: Volstrekte noodzakelijkheid (Cass. 8 december 2014): Indien de tegenpartij (vakbondssecretarissen) bekend is, kan de procedure op tegenspraak verlopen en is een eenzijdig verzoekschrift van de werkgever onontvankelijk. M.b.t. feitelijkheden in het kader van de staking (geweld, bedreigingen, vandalisme, schade aan materieel van de onderneming, enz.). Rechter mag zich niet inmengen in het collectief conflict zelf. Stakingspost maakt deel uit van het stakingsrecht (mits vreedzaam karakter): ECSR 11 september 2011: België wordt veroordeeld wegens schending van art. 6, 4 HESH: procedures in kort geding leiden tot oneerlijke en niettegensprekelijke procedures. Eenzijdig verzoekschrift is niet altijd aangewezen: Verstoort de sociale betrekkingen. Derdenverzet is mogelijk (art. 1122 Ger. W.). Bij succesvolle kortgedingprocedure: gerechtsdeurwaarder + dwangsom.
ALTERNATIEVEN? Langzaamaanactie en stiptheidsactie Er worden arbeidsprestaties geleverd, maar op een mindere snelle wijze of slechts op geregelde tijdstippen. Kritiek: staken houdt in dat het werk volledig wordt stopgezet. Betaalstaking Specifiek voorstel voor NMBS: reizigers nemen ticket en kunnen hiermee gratis de trein nemen indien het stakingsprotocol gevolgd werd. Kritiek: Wat met abonnees? Wat als dit wordt doorgetrokken naar andere sectoren? Actieve staking of werkstaking Werknemers blijven werken, maar werkgever moet per stakingsdag een bedrag storten aan een goed doel. Kritiek: staken houdt in dat het werk volledig wordt stopgezet. Aansprakelijkheid vakorganisaties? Eeuwigdurende discussie Minimale dienstverlening Wet 19 augustus 1948 betreffende de prestaties van algemeen belang in vredestijd. Wetsontwerp Minister Bellot i.v.m. NMBS: o o 8-4-1 principe Kritiek van Raad van State: schending van het stakingsrecht.
BESLUIT Stakingsrecht is een fundamenteel, maar geen absoluut recht. Internationaal gewaarborgd en aanvaard door de rechtspraak. Recht op collectieve actie en collectief onderhandelen is een recht van de werknemers. Genoeg draagvlak?
Meer informatie? F. VERBRUGGE, Gids voor sociale reglementering in ondernemingen, Mechelen, Kluwer, 2017, nrs. 444 455. L. DE MEYER, Proportioneel stakingsrecht?, Antwerpen, Intersentia, 2012, 154 p.
Contact Forum Advocaten: Altijd bereikbaar. FORUM ADVOCATEN BVBA Nassaustraat 37-41 2000 Antwerpen T 03 369 95 65 F 03 369 95 66 E info@forumadvocaten.be W www.forumadvocaten.be FORUM ADVOCATEN 03/369.95.65 info@forumadvocaten.be www.forumadvocaten.be