Verantwoording Jeugdgezondheidszorg 2016 Gemeente Asten
Voorwoord Bijgaand treft u de verantwoording aan van Jeugdgezondheidszorg 0-4 jaar van de Zorgboog over het jaar 2016. Een jaar in het teken van Groei waarbij een start is gemaakt met een doorgaande lijn JGZ 0-18 jaar. Het is ook een jaar van implementatie van een nieuw dossier JGZ 0-18. Dat nieuwe dossier betekent helaas ook dat we niet - zoals u van ons gewend bent- alle JGZ resultaten cijfermatig kunnen onderbouwen. Daarom ontvangt u per product een verantwoording in tekst waarbij zoveel mogelijk de verhalen en ervaringen van de klant zijn verwerkt. De financiële verantwoording inclusief een accountantsverklaring wordt separaat aan de gemeente gestuurd.
1 Prenataal huisbezoek voor risicozwangeren Prenataal huisbezoek voor risicozwangeren In Asten zijn zeven prenatale casussen geweest, waarvan vijf trajecten BOBP (begeleiding ouders met bijzondere problemen). Dat betekent een toename van het aantal casussen ten opzicht van eerdere jaren waarin geïnvesteerd is in de contacten met de verwijzers. De aanmeldingen kwamen van de verloskundigen en de leerplichtambtenaar. Klanttevredenheid Moeder was in eerste instantie helemaal niet blij met de komst en de stappen die we hebben ondernomen tijdens het prenataal huisbezoek. Een paar weken na de geboorte van de baby heeft ze me hier juist voor bedankt. Ze vond het fijn dat we zijn opgekomen voor haar en haar kindje. Nu ze terugkijkt op die periode geeft ze zelf ook aan dat het zo niet kon, maar ze kon er zelf niet uitkomen. Moeder hoopt binnenkort een eigen woning te krijgen waar zij met de baby en P kan wonen. Ze wordt hierbij ondersteund door de LEV.
2 Screeningshuisbezoek In 2016 is 99,9 % van de kinderen bereikt voor de gehoorscreening (zie bovenstaande grafiek). Deelnamepercentage, tijdspad en referpercentage (overscreening) voldeden ruimschoots aan de gestelde kwaliteitsnormen. De Zorgboog heeft samen met de ziekenhuizen voor de hielprik een 100% bereik in de regio. De hielprikken worden in de regio van de Zorgboog tijdig en daarmee binnen de norm uitgevoerd.
3 Intake huisbezoek Tijdens een intake huisbezoek wordt een eerste taxatie van de beschermende en bevorderende factoren gedaan. Door observatie en (professionele) communicatie in dialoog met de ouders worden deze factoren verzameld. Minstens 70% van de communicatie verloopt non-verbaal middels lichaamstaal (Kerstens, 1998). Doordat er bij een telefonisch consult alleen sprake is van verbale communicatie, is een groot gedeelte van de communicatie namelijk het non-verbale, niet in beeld. Juist de combinatie van deze twee is essentieel bij het maken van een gedegen risicotaxatie. Het gevolg voor ouder, kind én professional kan zijn dat deze taxatie onvolledig is en hiermee de risico s op en signalen van bijvoorbeeld (mogelijke) kindermishandeling te laat worden gesignaleerd. Wil de JGZ vroegtijdige risicotaxaties van kinderen blijven doen, dan is een intake huisbezoek voor elk geboren kind wenselijk. In 2016 is bij alle eerste kinderen uit een gezin een huisbezoek gebracht. Aan gezinnen met meerdere kinderen is de vraag voorgelegd of ouders van ons een intake huisbezoek of een telefonische intake wensen. Een veelgehoorde reactie Als ik de keuze heb, wil ik graag een huisbezoek! Bij gezinnen waar risicofactoren bekend zijn, bieden wij een huisbezoek aan. Samen met de ouders maken we een goede inschatting van de zorgbehoefte en zorgvragen. Welke ondersteuning heeft dit gezin nodig? Wat kunnen ze zelf, hun netwerk en waar is professionele hulp nodig? Een moeder is blij met het snelle huisbezoek omdat de borstvoeding bij haar tweede kindje nog niet goed op gang is gekomen. Tijdens het huisbezoek wordt de baby gewogen en nagekeken. Ook wordt een plan van aanpak gemaakt om de borstvoeding en het drinken te stimuleren. Hierdoor kan moeder weer goed vooruit. Op het inloopspreekuur worden moeder en kind, groei en borstvoeding verder opgevolgd.
4 Consultatiebureau Op het consultatiebureau zien we onderstaande ontwikkelingen. Wij zien regelmatig kinderen met overgewicht op het consultatiebureau. De ouders van deze jonge kinderen zien dit vaak zelf nog niet. Ouders zijn trots als hun baby hard groeit. Bij dat nieuwe gewicht mag er dan ook weer meer voeding worden gegeven, redeneren deze ouders. Onze uitdaging is deze ouders op een positieve manier te informeren en handvatten te geven om hun kindje rustig aan te laten groeien. Dit is op termijn beter voor de gezondheid van hun kindje en het geeft later ook minder kans op overgewicht. We motiveren ouders om hier al op jonge leeftijd op in te spelen. De BMI-curve die we bij de leeftijd van twee jaar laten zien aan ouders, maakt het overgewicht heel inzichtelijk. De boodschap blijft een gevoelig onderwerp voor ouders. Het is aan ons om hen positief te stimuleren en ouders te complimenten voor hun inzet als er een lichte verbetering is van het BMI. Consulten met moeizame communicatie De consulten met moeizame communicatie zijn de laatste tijd flink uitgebreid. Dat komt deels door de komst van meer arbeidsmigranten in Asten, voornamelijk Polen. Poolse vaders spreken vaak wel een beetje Nederlands, maar de Poolse moeders spreken nauwelijks Nederlands of Engels. De andere reden is het toenemend aantal vluchtelingengezinnen uit bijvoorbeeld Ethiopië en Syrië. Voor deze ouders die geen Nederlands en vaak ook geen Engels spreken, moet een tolk worden gezocht die kan meekomen naar het consultatiebureau. Het vertalen kost extra tijd waarbij er ook meer uitleg nodig is over onze gezondheidszorg, over voeding en verzorging. Ook bespreken we het belang van inburgeren en het leren van de Nederlandse taal. bijzonderheden op het consultatiebureau
Deze kinderen hebben ook heel vaak een aangepast vaccinatieschema nodig. Dit moet precies worden uitgezocht en vaak moeten er aparte vaccinaties op naam worden besteld. Deze vaccinaties worden gegeven op extra consulten op indicatie: zorg op maat. Kortom, in Asten zien we de laatste tijd meer consulten met extra tijd in verband met communicatie en meer consulten in verband met aangepaste vaccinatieschema s. Daarnaast zijn er ook kinderen die minder op het consultatiebureau komen omdat het goed met hen gaat. Vaccinatiegraad Landelijk zien we in het verslagjaar 2016 van geboortecohort 2013 een kleine afname van de vaccinatiegraad van ongeveer 0,5% per jaar zonder duidelijke reden. In de regio Zuidoost- Brabant is er echter (nog) geen duidelijke trend waarneembaar. De vaccinatiegraad ligt in Zuidoost-Brabant ruim boven de WHO norm van 90% voor polio en 95% voor mazelen (zie onderstaande grafiek). Deze minimale vaccinatiegraad is nodig om een goede groepsimmuniteit op te bouwen. Ouders lijken meer onzeker te zijn over het vaccineren om verschillende redenen. Wij gaan met ouders in gesprek om mogelijke twijfels en angsten te bespreken. We geven uitleg over de werking van vaccinaties, samenstelling van vaccins, ziektes waartegen gevaccineerd wordt en de mogelijkheden van alternatieve vaccinatieschema s. De meeste ouders vaccineren uiteindelijk wel. DKTP: Difterie, Kinkhoest, Tetanus en Polio BMR: HiB: HepB: Bof, Mazelen en Rode Hond Haemophilus type B Hepatitis B Bron: http://www.rivm.nl/documenten_en_publicaties/ Algemeen_Actueel/Nieuwsberichten/2016/ Vaccinatiegraad_Rijksvaccinatieprogramma_hoog
5 Contactmoment op maat De reden voor een huisbezoek op indicatie in Asten is vaak een opvoedkundige vraag passend bij de ontwikkelingsfase van het kind. Voorbeelden zijn ondersteuning met betrekking tot driftbuien, slaap- en eetproblemen en ongehoorzaamheid. In 2016 is hiervoor door de JGZ eenmaal de interventie Triple P niveau 3 en twee keer Video Home Training ingezet. Ouders zijn doorgaans zeer enthousiast over deze interventies. Het oplossingsgericht werken waarbij de ouder versterkt wordt in de opvoedvaardigheden, brengt goede resultaten: Eindelijk slaapt mijn kind door en Ik heb weer het idee grip te hebben op de opvoeding. Door te werken aan een goed contact en daardoor wederzijds vertrouwen tussen de JGZprofessional en de ouder maken gezinnen/ouders gemakkelijker gebruik van onze diensten, zoals het inloopspreekuur. Dit inloopspreekuur wordt druk bezocht in Asten en daaruit ontstaan bijeenkomsten zoals Als je pas een baby hebt, waar ouders elkaar steunen en elkaars empowerment vergroten.
Casus Gezin: hoogopgeleide ouders met een dochter van drie jaar en een zoontje van drie maanden oud. Problematiek: tegendraads peutergedrag; terugval in zindelijkheid Tijdens het consult geeft de moeder aan dat zij gedragsproblemen ervaart bij haar dochtertje van drie jaar zoals niet luisteren en terugval in de zindelijkheid. Moeder vertelt dat de gezelligheid in het gezin eronder lijdt en dat de band met haar dochtertje erdoor verandert. Via een huisbezoek is het gedrag van het meisje en de gezinssituatie uitgebreid doorgenomen met de moeder. In het gesprek met moeder ontstaat het inzicht dat het gedrag, inclusief de onzindelijkheid, is ontstaan rondom de geboorte van de nieuwe baby. Door de omstandigheden heeft de moeder sinds die tijd weinig één-op-één tijd met haar dochter doorgebracht. Het meisje vraagt om aandacht, op een negatieve manier. Bij de moeder ontstaat meer begrip voor het gedrag van haar dochtertje. Samen met de moeder is stil gestaan bij wat haar dochtertje nodig heeft en hoe dit kan worden geboden passend in de gezinssituatie. Effect: ruim één maand na het huisbezoek is het tegendraads gedrag van het meisje al verminderd. De moeder ervaart meer grip op de opvoeding van haar dochtertje en vindt het gezelliger in huis. Het meisje is zindelijk, op zo nu en dan een ongelukje na. Deze vorm van preventie voorkomt hechtingsproblematiek tussen moeder en dochter.
6 Contactmoment op initiatief ouders Ouders kunnen ons op verschillende manier bereiken. Zo kunnen ze gebruik maken van het inloopspreekuur in de wijk, via mail, telefonisch via de zorgcentrale en ze kunnen ons bereiken via sociale media. Veel ouders stellen hun vraag via Facebook. Op deze manier kunnen zij 24/7 hun vraag stellen, eventueel kunnen ze een foto meesturen als het bijvoorbeeld om een huidprobleem gaat. Ouders krijgen binnen 24 uur een reactie op hun vraag. In de huidige tijd van moderne communicatie technologie is dit medium zeer laagdrempelig en klantvriendelijk. De jeugdverpleegkundige kan in overleg met ouders ook via Facebook beslissen dat een huisbezoek gewenst is. Ook plaatst de jeugdverpleegkundige met regelmaat artikelen over nieuwe ontwikkelingen of interessante weetjes voor ouders op Facebook. De mogelijkheden van Twitter zijn nog in ontwikkeling en zijn nog niet volledig benut.
7 Monitoring en beleidsadvisering In 2016 is de JGZ overgegaan op een nieuw digitaal kinddossier. Hierdoor zijn (nog) geen cijfermatige rapportages beschikbaar. Daarom beschrijven we hieronder per onderdeel wat is geconstateerd in 2016. ISO certificering De externe audit in het kader van de ISO certificering is uitgevoerd in aanwezigheid van een afvaardiging van ketenpartners en gemeenten. Helaas moest de klant op het laatste moment verstek laten gaan. JGZ heeft haar certificaat met glans behaald. Bereik Gezien het patroon van de voorgaande jaren ligt het bereik van de JGZ in de werkgebied van de Zorgboog naar verwachting onverminderd hoog en ruim boven de gestelde norm van 95%. Percentage 3-jarigen met overgewicht Het percentage overgewicht voor de kinderen in de leeftijd van 2-11 jaar zal naar verwachting in de gemeenten Helmond, Geldrop-Mierlo en Someren boven de 10% liggen (zie afbeelding van de Jeugdmonitor). JOGG voor de gemeente Geldrop- Mierlo en Jong Helmond Lekker Gezond (JHLG) voor de gemeente Helmond zijn programma s die als doel hebben om overgewicht en obesitas terug te dringen. Dit door het bevorderen en faciliteren van samenwerking van partijen die actief zijn op het gebied van voeding, beweging en gezondheid. Het thema overgewicht staat op de agenda in alle gemeenten en krijgt aandacht tijdens de contactmomenten van de JGZ. De gegevens betreffende de vaccinatiegraad en het gebruik kinderopvang en peuterspeelzaal leest u bij respectievelijk de producten Consultatiebureau en Samenwerking Peuterspeelzaal en toegeleiding Voor- en Vroegschoolse Educatie (VVE). Bron: mlcasjgz 31-12-2015
Heeft overgewicht (inclusief obesitas) (2-11 jr) 2013 - Gemeenten (Brabant-Zuidoost) Bron: GGD-Jeugdmonitor 0 t/m 11 jarigen, 2013
Veilig Thuis In gesprek met Veilig Thuis blijkt dat het aantal meldingen kindermishandeling in de regio Helmond laag is. De Zorgboog heeft een goed opgeleide en deskundige aandachtsfunctionaris huiselijk geweld/ kindermishandeling die kan worden geconsulteerd door collega s bij zorgen rondom kinderen. Jaarlijks vindt scholing plaats voor JGZ medewerkers en kraamverzorgenden. Ook de verloskundigen sluiten steeds vaker aan bij de scholingen van de Zorgboog. Verder is een aantal medewerkers JGZ ook werkzaam als opvoedondersteuner in de gemeente. Opvoedondersteuners geven aan in een vroeg stadium risicosituaties in gezinnen te kunnen de-escaleren en stemmen waar nodig af met andere hulpverleners die zijn betrokken in een gezin. Borstvoeding Borstvoeding geven biedt voordelen voor zowel kind als moeder vanwege de verwachte gezondheidswinst. De JGZ onderschrijft het advies van de WHO om baby s de eerste 6 maanden uitsluitend borstvoeding te geven. Ons beleid is er op gericht, in samenspraak met verloskundigen, kraamzorg, ziekenhuis en lactatiekundigen in de regio, om waar mogelijk de borstvoedingsperiode zo goed mogelijk te begeleiden.
8 Ondersteuning Voorschoolse Voorzieningen (OVV) De lijnen met voorschoolse voorzieningen (VVE) zoals het kinderdagverblijf en de peuterspeelzaal zijn kort. Naast het feit dat zij aansluiten bij het zorgoverleg waar de kinderen worden besproken, zijn er tussentijd veel contacten over bijvoorbeeld vragen over de ontwikkeling of het gedrag van een kind. Daarnaast is er regelmatig contact over de VVE kinderen. Soms hebben de leidsters handvatten nodig omdat er een aantal drukke kinderen in de groep zitten en ze ons vragen hoe ze hiermee het beste kunnen omgaan. Doordat de lijnen zo kort zijn en wij goed van elkaar weten wat er speelt rondom kind en gezin, ondersteunen wij het hele gezin. Naast de vaste afspraken die jaarlijks worden gepland gaan wij actief af op de ketenpartners als de situatie hierom vraagt of als er specifieke kennis nodig is. Er wordt niet gewacht tot de afspraak als er afstemming nodig is door veranderd beleid en of nieuwe ontwikkelingen. Soms is het lastig om tot een goede keuze te komen voor het vervolg- of verwijstraject. Wij kennen elkaars expertise en maken hier gebruik van. Met regelmaat worden ideeën geopperd om gezamenlijke programma s te maken voor ouders en kinderen, welke bijdragen in de preventie. Hier liggen kansen voor de toekomst. In Asten zijn 35 kinderen op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf die gebruik maken van voorschoolse voorziening. Twee kindjes maken hier geen gebruik van omdat zij in Someren naar het kinderdagverblijf gaan. In 2016 zijn de VVE-indicaties per mail verstuurd naar de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf, waardoor deze kinderen snel een plaatsje hadden zodra er ruimte was.
9 Casuïstiekoverleg binnen lokale zorgstructuren In de gemeente Asten heeft overleg plaatsgevonden omdat er signalen kwamen dat voor nieuwkomers/asielzoekers de zorg onvoldoende was afgestemd. Door de veranderingen liep het voor gezinnen niet goed. Deels zijn wij hierin afhankelijk van regels en wetten. Voor het deel waar wij invloed op hadden, zijn afspraken gemaakt over hoe gezinnen binnen komen, wat er dan nodig is en de zorg is op elkaar afgestemd. Er zijn nu duidelijke afspraken over wie wat doet zodat wordt voorkomen dat er dubbel werk wordt gedaan. We constateren dat preventie binnen de opvoedondersteuning onvoldoende aan bod komt. De JGZ zou in haar dagelijkse werk meer casussen laagdrempeligheid kunnen oppakken zoals het bespreekbaar maken van effecten op kinderen bij scheiding, begeleiding van veranderende levensfase als je kinderen krijgt/als kinderen ouder worden. Er zouden activiteiten en ondersteuning programma s kunnen worden ingezet. In Asten hebben we ook huisbezoeken gebracht waarin sprake was van toeleiding naar de juiste vorm van ondersteuning, zorg of onderwijs. In een indicatie huisbezoek wordt samen met ouders bekeken wat het kind nodig heeft en hoe dit kan worden gerealiseerd. Zo zijn kinderfysiotherapie, logopedie, integrale vroeghulp, opvoedondersteuning, VVE, Veilig thuis en het audiologisch centrum ingezet. In meerdere gevallen heeft dit geresulteerd in het tijdig kunnen aansluiten bij een passende vorm van basisonderwijs. Dit waren deels JGZ huisbezoeken overlopend in hulpverlening opvoedondersteuning.
10 Innovatie Koemelkeiwit provocatie test Sinds januari 2016 voeren we op het consultatiebureau dubbel blinde placebo gecontroleerde provocatietesten uit. Dit doen we bij kinderen met een verdenking koemelkeiwit-allergie. Dit zijn kinderen die klachten hebben zoals onrust, veel huilen, moeilijk slapen, buikkrampen, obstipatie of juist diarree, spugen en eczeem. Als deze klachten niet reageren op de gebruikelijke behandelingen, gaan we denken aan een koemelkeiwit allergie. Het voordeel van een DBPGVP test op het consultatiebureau is de laagdrempeligheid voor ouders en het voorkomt twee dagen opname in het ziekenhuis. In 2016 zijn 35 kinderen geprovoceerd, waarvan er elf positief waren en daadwerkelijk een koemelkeiwit allergie hadden. Een ander voordeel is dus ook dat we 24 onnodige behandelingen met dieetvoeding hebben voorkomen. De financiering vindt plaats via de ziektekostenverzekeraar.
Prematuren polikliniek In 2015 zijn we gaan samenwerken met de kinderartsen van het Elkerliek ziekenhuis om een prematuren poli te starten om zo betere zorg te kunnen leveren aan deze doelgroep. Premature kinderen die zijn geboren onder de 34 weken zwangerschapsduur, worden op vaste momenten gezien in een carrousel van specialisten. De kinderen komen achtereenvolgens bij de kinderfysiotherapeut, logopedist en gezamenlijk bij de kinderarts en jeugdarts. In 2016 zijn zo 56 kinderen op de poli opgevolgd. Hun ouders geven aan dat zij het fijn vinden dat diverse deskundigen samenwerken en samen naar hun kind kijken. Ouders benoemen ook de efficiency: geen dubbele consulten meer bij de kinderarts en het consultatiebureau en een goede terugkoppeling naar de wijkverpleegkundigen, waardoor ouders afgestemde zorg ontvangen en niet telkens hun verhaal opnieuw hoeven te vertellen. Ook de betrokken professionals zijn erg positief over de samenwerking en zeggen van elkaar te blijven leren.
11 Versterking Lokale Veld Verantwoording Versterking Lokale Veld JGZ 2016 Gemeente Asten Product Uren 2016 beschikt Uren 2016 gerealiseerd Hulpverlening meervoudige problematiek 600 714 Cursussen 25 31 Specifieke doelgroepen 20 52 VHT 8 trajecten 2 trajecten Totaal 645 797 Algehele conclusie en toelichting op onderdelen: Er zijn meer uren ingezet dan begroot. De oorzaak hiervan ligt bij de opvoedondersteuning en de specifieke doelgroepen. De reden hiervan is dat er in Asten in 2016 een relatief groot aantal casussen zijn geweest die veel inzet vroegen van zowel de JGZ verpleegkundige als de opvoedondersteuner. Zie hiervoor de passage over prenatale huisbezoeken en specifieke doelgroepen.
Cursussen Er zijn in 2016 zes groepsbijeenkomsten voor ouders geweest waarbij de jeugdverpleegkundige een rol had. Er is gekeken naar een zo gevarieerd mogelijk aanbod voor de doelgroep, in afstemming met ketenpartners. De jonge ouder cursus Baby in beeld is twee keer gegeven. De groep bestond uit vijf tot acht moeders. De workshop bestaat uit drie bijeenkomsten van anderhalf uur. Een aantal ouders heeft na de workshop met elkaar afgesproken. Ze hebben een groepsapp aangemaakt om met elkaar in contact te blijven en zijn vervolgens samen de cursus Babymassage gaan volgen. Je kunt in een veilige sfeer met elkaar ervaringen delen en horen dat het voor de ander ook niet altijd even makkelijk is. Door de jeugdverpleegkundige is een Triple P workshop gegeven met als thema Leren luisteren. De groep bestond uit acht ouders. Wat goed om weer eens te horen dat ik mijn kind juist aandacht moet geven als hij goed speelt, deelt en samenwerkt met vriendjes. Ik ga daar de komende tijd weer meer aandacht aan besteden. De voorleesconsulente van de bibliotheek Asten en de JGZ verpleegkundige hebben twee bijeenkomsten georganiseerd voor ouders van kinderen van 0-18 maanden met als thema Plezier met boekjes. Er werd voorgelezen en ouders zijn geïnformeerd over lezen met jonge kinderen: voorlezen aan jonge kinderen is belangrijk, maar vooral ook heel leuk.
Specifieke doelgroepen Asten heeft in 2016 vijf casussen BOBP (begeleiding ouders met bijzondere problemen) gehad. Een alleenstaande jonge vrouw uit Eritrea, hoogzwanger van haar eerste kind, is door de verloskundige aangemeld. De moeder woont sinds kort in Asten en had geen babyspullen. Ook ten aanzien van financiën zat ze in de problemen. Haar netwerk was erg beperkt en bevond zich buiten Asten. In samenwerking met Onis, Vluchtelingenwerk en de LEV groep is ondersteuning geboden bij het regelen van haar financiën. Met bovenstaande ketenpartners is gezorgd voor de benodigde spullen zoals bedje, box, babykleding etc. Via Google Translate is aan moeder uitleg gegeven wie ze moest bellen indien de bevalling zich aankondigde en met een taxibedrijf zijn afspraken gemaakt voor vervoer naar het ziekenhuis. Moeder kreeg een maatje vrijwilliger via Onis toegezegd. Moeder was erg ontroerd hoe snel alles werd geregeld. Uit de enquête na een BOBP-casus zegt een ketenpartner: Heel fijn om zo open met de moeder en de hulpverleners tot afspraken te komen en het verloop te volgen: duidelijkheid en korte lijnen.