RAPPORT VAN BEVINDINGEN KWALITEITSONDERZOEK School : rkbs 'De Wilde Wingerd' Plaats : Maarssen BRIN-nummer : 12SR Onderzoeksnummer : 107654 Datum schoolbezoek : 5 juni 2008 Datum vaststelling : 6 oktober 2008 1
2
1 ONDERZOEK Op 22 april 2008 heeft de inspectie met het bevoegd gezag van rkbs 'De Wilde Wingerd' gesproken over mogelijke en vastgestelde tekortkomingen in de onderwijskwaliteit op de school. Tijdens dat overleg zijn door de inspectie mogelijke tekortkomingen genoemd in de opbrengsten (indicatoren 12.1, 13.1, 13.2), en vastgestelde tekortkomingen in de kwaliteitszorg (nagenoeg alle indicatoren) en het onderwijs en leren (indicatoren 3.5, 3.6, 6.5, 7.3, 8.3, 9.5, 11.2 en 11.3). Voor de toelichting op de indicatoren wordt verwezen naar het toezicht Inspectie van het Onderwijs PO 2005. De inspectie baseert zich daarbij op de onderstaande overwegingen. De eindopbrengsten in 2007 zijn meer dan een standaarddeviatie onder het verwachte gemiddelde. Ook de eindopbrengsten van 2008 zijn onvoldoende. Recente gegevens over tussentijdse opbrengsten zijn niet voorhanden. In het kwaliteitsonderzoek van 2006 kwamen aanzienlijke kwaliteitstekorten op het gebied van afstemming, zelfstandigheid en activiteiten van leerlingen en leerlingenzorg naar voren. Ook de doorgaande lijn in het leerstofaanbod was onvoldoende. Verder was de kwaliteitszorg in 2006 op bijna alle onderdelen onvoldoende. Uit dit gesprek en uit de beschikbare informatie konden bevoegd gezag en inspectie niet eenduidig vaststellen of deze tekortkomingen al dan niet (nog) aanwezig zijn. Wel overhandigde het bevoegd gezag een aantal documenten van De Wilde Wingerd namelijk de Tevredenheidspeilingen 2006 en 2008, uitslagen Entreetoets 2007, Eindtoets 2008 + toelichting, Document zelfstandig werken, Notitie Visie en missie KBS De Wilde Wingerd en Plan van Aanpak. Met het bevoegd gezag is naar aanleiding van het gesprek de volgende afspraak gemaakt: Het bevoegd gezag levert vóór 1 juni 2008 het volgende schriftelijk aan: o Een analyse van de tussentijdse opbrengsten. Het betreft de onderdelen technisch lezen, begrijpend lezen, rekenen en spelling. In de analyse is het volgende opgenomen: de feitelijke gegevens van de meest recente tussenopbrengsten in alle groepen en de conclusie(s) van het bevoegd gezag of deze voldoende zijn. Eventuele aanpassingen die dit op groeps- of schoolniveau tot gevolg heeft gehad of gaat krijgen. Door een communicatiefout zijn de gegevens over de resultaten niet naar de inspectie gestuurd, maar op de school gereed gelegd ten tijde van het onderzoek. In het onderzoek beoordeelt de inspectie de onderwijskwaliteit op de hiervoor genoemde indicatoren. Bovendien betrekt de inspectie ook de normindicatoren voor goed onderwijs in het onderzoek, voor zover deze niet vanuit de risicobeoordeling al in het onderzoek waren betrokken. Daarnaast is deze school via een steekproeftrekking ook gekozen in het landelijke themaonderzoek onderwijsverslag. Vanwege die reden zal het onderzoek uitgebreid worden met een aantal onderwerpen die niet rechtstreeks uit de risicoanalyse naar voren komen. Het betreft de indicatoren 1.7, 3.9, 4.4, 4.5, 5.3, 7.1 en 11.4. 3
Onder 2 vermeldt de inspectie tot welke bevindingen het onderzoek heeft geleid. In hoofdstuk 3 onderbouwt de inspectie haar bevindingen en daarop volgt in hoofdstuk 4 een analyse. In hoofdstuk 5 is het vervolg van het toezicht aangegeven en tenslotte staat het gebruikte onderzoeksmateriaal in hoofdstuk 6. 4
2 BEVINDINGEN Het onderzoek op rk basisschool De Wilde Wingerd heeft tot de volgende beoordelingen geleid. LEERRESULTATEN Resultaten 12.1 De resultaten van de leerlingen aan het eind van de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. Ontwikkeling van leerlingen 13.1 De resultaten van de leerlingen voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde tijdens de schoolperiode liggen ten minste op het niveau dat op grond van de kenmerken van de leerlingenpopulatie mag worden verwacht. 13.2 Leerlingen met specifieke onderwijsbehoeften ontwikkelen zich naar hun mogelijkheden. OVERIGE INDICATOREN Kwaliteitszorg 1.1 De school heeft inzicht in de verschillen in onderwijsbehoeften van haar leerlingenpopulatie. 1.2 De school evalueert jaarlijks systematisch de kwaliteit van haar opbrengsten. 1.3 De school evalueert regelmatig het leren en onderwijzen. 1.4 De school werkt planmatig aan verbeteractiviteiten. 1.5 De school borgt de kwaliteit van het leren en onderwijzen. 1.6 De school rapporteert aan belanghebbenden inzichtelijk over de gerealiseerde kwaliteit van het onderwijs. 1.7 De school waarborgt de sociale veiligheid voor leerlingen en personeel. 1.8 De school draagt zorg voor de kwaliteit van het onderwijs gericht op bevordering van sociale integratie en actief burgerschap, met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit van de samenleving. Leerstofaanbod 3.1 De aangeboden leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde zijn dekkend voor de kerndoelen. 3.4 De leerinhouden voor Nederlandse taal en voor rekenen en wiskunde worden aan voldoende leerlingen aangeboden tot en met het niveau van leerjaar 8. 3.5 De leerinhouden in de verschillende leerjaren sluiten op elkaar aan. 3.6 De leerinhouden voor Nederlandse taal en rekenen en wiskunde zijn afgestemd op de onderwijsbehoeften van individuele leerlingen. 3.8 De school met een substantieel aantal leerlingen met een leerlingengewicht biedt leerinhouden aan bij Nederlandse taal die passen bij de onderwijsbehoeften van leerlingen met een taalachterstand. 3.9 De school heeft een aanbod gericht op bevordering van sociale integratie en burgerschap met inbegrip van het overdragen van kennis over en kennismaking met de diversiteit in de samenleving. 5
Leertijd 4.4 De leraren maken efficiënt gebruik van de geplande onderwijstijd. 4.5 De school stemt de hoeveelheid tijd voor leren en onderwijzen bij Nederlandse taal en rekenen en wiskunde af op de onderwijsbehoeften van leerlingen. Pedagogisch handelen 5.3 De leraren zorgen ervoor dat leerlingen op een respectvolle manier met elkaar omgaan. Didactisch handelen 6.1 De leraren realiseren een taakgerichte werksfeer. 6.3 De leraren leggen duidelijk uit. 6.5 De leraren geven expliciet onderwijs in strategieën voor denken en leren. Afstemming 7.1 De leraren volgen de vorderingen van hun leerlingen systematisch. 7.3 De leraren stemmen de instructie en verwerking af op de verschillen in ontwikkeling tussen de leerlingen. Actieve en zelfstandige rol leerlingen 8.1 De leerlingen zijn actief betrokken bij de onderwijsactiviteiten. 8.3 De leerlingen hebben verantwoordelijkheid voor de organisatie van hun eigen leerproces die past bij hun ontwikkelingsniveau. Sfeer op school 9.3 De ouders/verzorgers tonen zich betrokken bij de school door de activiteiten die de school daartoe onderneemt. 9.5 De leerlingen en het personeel voelen zich aantoonbaar veilig op school. Begeleiding 10.1 De school gebruikt een samenhangend systeem van instrumenten en procedures voor het volgen van de prestaties en de ontwikkeling van de leerlingen. Zorg 11.2 Op basis van een analyse van de verzamelde gegevens, bepaalt de school de aard van de zorg voor de zorgleerlingen. 11.3 De school voert de zorg planmatig uit. 11.4 De school gaat de effecten van de zorg na. NB: In de beoordeling is tot uitdrukking gebracht in welke mate de indicatoren bijdragen aan de kwaliteit van het onderwijs: 1. draagt niet of nauwelijks bij; 2. draagt onvoldoende bij; 3. draagt voldoende bij; 4. draagt in hoge mate bij. 6
3 ONDERBOUWING TEKORTKOMINGEN Algemeen beeld Het onderzoek van de inspectie leidt tot de conclusie dat de kwaliteit van het onderwijs op De Wilde Wingerd van voldoende kwaliteit is. De school heeft een positieve ontwikkeling doorgemaakt in de afgelopen twee jaar. Zowel aan het einde van de basisschool als op tussentijdse momenten zijn de opbrengsten voldoende, maar aandacht hiervoor blijft nodig. In dit onderzoek zijn ook enkele tekortkomingen vastgesteld. Het betreft tekortkomingen binnen de kwaliteitszorg, het leerstofaanbod, het afstemmen van het onderwijs, het aanleren van leerstrategieën en de leerlingenzorg. Hieronder volgt een toelichting op het algemene beeld. Toelichting Eindopbrengsten en tussenresultaten De school brengt de resultaten van de leerlingen aan het einde van de basisschool in kaart met de Cito-eindtoets basisonderwijs. De inspectie beoordeelt de gemiddelde leerlingenresultaten over de afgelopen drie jaar om vast te stellen of de school voldoende opbrengsten realiseert in relatie tot de samenstelling van de schoolbevolking. In 2006 was het resultaat naar verwachting. In 2007 lag het resultaat ver onder de inspectienorm. Hoewel de school veel heeft geïnvesteerd in het wegwerken van achtertanden in de huidige groep 8, ligt het eindresultaat van 2008 net onder de inspectienorm. Omdat het oordeel op drie jaren is gebaseerd, is het totaaloordeel van de inspectie net voldoende. De resultaten gedurende de schooltijd zijn voldoende. Het oordeel van de inspectie is daarbij gebaseerd op de gemiddelde leerlingenresultaten bij technisch lezen (groep 3 en groep 4), rekenen en wiskunde (groep 4 en groep 6) en begrijpend lezen (groep 6). De resultaten in groep 4 zijn beneden de verwachting terwijl de andere drie toetsmomenten voldoende zijn. Daarmee is het totaaloordeel van de inspectie op tussentijdse opbrengsten voldoende. Naast de eindopbrengsten en tussentijdse opbrengsten, beoordeelt de inspectie ook de eindresultaten van leerlingen met speciale onderwijsbehoeften. Hierbij gaat het om leerlingen met een handicap of die een eigen leerlijn volgen waardoor ze niet de reguliere stof van de basisschool krijgen aangeboden. Om het rendement vast te stellen van die categorie leerlingen is het nodig om per leerling een uitstroomprognose te formuleren en te vertalen naar een individueel ontwikkelingsprofiel met een bijpassend leerstofaanbod en didactiek. De school werkt niet op deze manier, waardoor de inspectie dit onderdeel als onvoldoende beoordeelt. Gezien het wisselend beeld in zowel de eindopbrengsten als de tussentijdse opbrengsten blijft aandacht van de school nodig voor de resultaten van de leerlingen. 7
Leerstofaanbod De school heeft een leerstofaanbod dat dekkend is voor de kerndoelen en aangeboden wordt tot en met eind groep 8. Twee onderdelen uit het leerstofaanbod zijn onvoldoende. Ten eerste is de doorgaande lijn in het aanbod onvoldoende gegarandeerd. Dit ligt vooral in het feit dat het aanbod in de onderbouw onvoldoende is uitgewerkt aan de hand van leerlijnen, zodat daarmee de overgang naar groep 3 is gegarandeerd. Ten tweede is het leerstofaanbod onvoldoende afgestemd op de behoeften van de individuele leerlingen. Met name voor voortgezet technisch lezen is het aanbod gezien de leerlingenpopulatie onvoldoende toereikend. Naar aanleiding van het aanscherpen van de visie op goed onderwijs heeft de school het taalaanbod doorgelicht en tot de nodige veranderingen besloten. Zo gaat de school in de kleutergroepen werken met de methode Schatkist (nieuwste versie) en vervangt de school de methode voor aanvankelijk technisch lezen in groep 3 door de methode Veilig leren lezen (nieuwste versie). Ook voert de school voor voortgezet technisch lezen de methode Estafette in vanaf groep 4. Bovendien gaat de school ook de wat oudere hoofdmethode voor Nederlandse taal in de toekomst vervangen, omdat leraren aangeven er toch onvoldoende afstemming ermee te kunnen behalen. Ook vinden sommige leraren het onderdeel woordenschat in de huidige taalmethode onvoldoende uitgewerkt waardoor ze veel moeten aanvullen. Onderwijs en leren: afstemming en leerstrategieën In de periode dat de school de zelfstandigheid van de leerlingen heeft versterkt, is ook de taakgerichtheid verbeterd. De leerlingen zijn meer gericht op leren. Met het gebruik van dag- en weektaken is hun eigen verantwoordelijkheid toegenomen. Naast deze positieve aspecten zijn er binnen het aspect onderwijs en leren in dit onderzoek twee onderdelen als onvoldoende beoordeeld. Ten eerste is dat de afstemming van de lessen op de verschillende onderwijsbehoeften van de leerlingen. De school hanteert wel een leerlingvolgsysteem van methodegebonden en methodeonafhankelijke toetsen waardoor de niveauverschillen tussen de leerlingen goed bij de leraren bekend zijn. Uit observaties in de lessen, bestudering van de klassenadministraties en gesprekken met de leraren blijkt echter dat deze leerlingengegevens onvoldoende systematisch gebruikt worden om de inhoud en didactiek van de lessen aan te passen. Daarvoor moeten deze gegevens geanalyseerd worden en moet de leraar vastleggen wat met die informatie is gedaan. Dat is niet in alle groepen gelijk. De instructie is vooral klassikaal en voor sommige leerlingen is de instructie te lang, terwijl andere leerlingen meer en andersoortige instructie nodig hebben. Ook leerlingen bevestigen in hun reactie dit beeld. De verschillen die leraren nu aanbrengen in lessen zijn vooral remediërend van aard en zijn bedoeld voor leerlingen die grote leerachterstanden laten zien. Een tweede verbeterpunt is het aanleren van leerstrategieën bij leerlingen. Hoewel er ook mooie voorbeelden zijn gezien, zijn er teambreed te grote verschillen op dit punt. In de interactie tussen leerlingen is het belangrijk om de leerlingen tot nadenken te stimuleren. Het gaat daarbij niet alleen om het aanleren van verschillende oplossingsmogelijkheden zoals ze in de gehanteerde methoden worden aangeboden, maar vooral ook om het aanleren van verschillende manieren hoe tot een oplossing gekomen kan worden en reflectie hierop door de leerling. Daarbij hoort het stellen van open vragen en het doorspelen van verschillende oplossingen die leerlingen 8
aandragen en het daarop reflecteren, zodat meer interactie tussen leerlingen onderling ontstaat. In de lesbezoeken is waargenomen dat de interactie vooral een éénrichting is, namelijk leraar richting leerling. Zorg en begeleiding De afspraken en protocollen hoe met zorgleerlingen wordt omgegaan, zijn helder vastgelegd. Daarbij volgen leraren ook de sociale ontwikkeling van leerlingen en nemen ook die resultaten een plaats in bij zorg en begeleiding. Leerlingen worden regelmatig besproken en dan wordt besloten welke remediërende activiteiten moeten worden uitgevoerd. Naast deze positieve onderdelen van de zorg en begeleiding zijn twee onderdelen als onvoldoende beoordeeld. Het betreft de analyse van de leerproblemen en het vervolgens planmatig uitvoeren van de zorg. Het vaststellen van de achterliggende problemen van zorgleerlingen moet beter ontwikkeld worden via onder andere diagnostische toetsen en specifieke onderzoeken. Hierdoor is het vervolgens mogelijk het doel van de remediërende aanpak beter te beschrijven. Dit is nodig om de aanpak zo planmatig te maken dat die beter gericht is op het leer- of gedragsprobleem van de leerling. Een deel van de leerlingen krijgt remedial teaching (RT) buiten de groep. Die activiteiten worden voldoende planmatig uitgevoerd. Voor de leerlingen waarvoor binnen de groep remediërende interventies worden afgesproken, vindt de inspectie de planmatige uitvoering ervan onvoldoende. De criteria welke leerlingen binnen de groep worden geholpen en welke daarbuiten zijn niet vastgelegd. Kwaliteitszorg Het systeem van kwaliteitzorg voldoet niet aan de eisen die de inspectie eraan stelt. Het opzetten van een systeem van kwaliteitszorg op De Wilde Wingerd is in gang gezet, maar nog niet voltooid. Daarbij gebruikt de school een ondersteunend systeem (WMK-PO). Op die manier wil de school komen tot een structureel en cyclisch systeem van kwaliteitszorg, waarbij de resultaten van de leerlingen ook een sturende rol zullen gaan spelen. De school heeft haar visie en verantwoording ten aanzien van het onderwijs voor burgerschap en sociale integratie onvoldoende uitgewerkt en vastgelegd. Het wegwerken van achterstanden in enkele groepen heeft de nodige tijd en energie gekost van team en schoolleiding waardoor minder tijd is besteed aan het ontwikkelen van kwaliteitszorg dan gepland. Het team heeft het afgelopen jaar de visie op onderwijs aangescherpt. De school heeft dit zorgvuldig willen doen om als basis te dienen voor het nieuwe schoolplan. De afronding van het schoolplan vindt de komende weken plaats. In het schoolplan wordt beschreven wat de plaats is van het kwaliteitsbeleid om de onderwijskwaliteit te evalueren, verbeteren en te borgen. Het schoolplan wordt vertaald naar een jaarlijks schoolwerkplan. Ook wil de school gaan werken met een jaarlijks verslag. 9
4 ANALYSE EN CONCLUSIES Sinds het vorige onderzoek van de inspectie is op basisschool De Wilde Wingerd veel in gang gezet. Enkele personele veranderingen zijn doorgevoerd en het team heeft de visie op onderwijs aangescherpt en beschreven. Hierdoor is binnen het team weer een eenduidig beeld op onderwijs en overeenstemming over de onderdelen waarop de school zich wil ontwikkelen. De gezamenlijke doelen zijn daarbij helder. Dit schooljaar heeft het team het onderwerp zelfstandig werken van de leerlingen gezamenlijk als speerpunt opgepakt. In documenten is de visie vastgelegd en is beschreven wat de school op dit onderdeel wil bereiken en hoe ze dat wil doen. Door één onderwerp op die manier aan te pakken is binnen het team een sfeer ontstaan van aanpakken en de schouders eronder. Dit is ook in de groepen bij de leerlingen te merken. Dit heeft de sfeer op school veel goeds gedaan. Een belangrijke verdienste van het harde werken van het hele team. De ambities van de school zijn hoog. De ingezette verbeteringen zijn nog niet af. Het team realiseert zich dat, maar door de sterk verbeterde sfeer ziet het team de schoolontwikkeling positief tegemoet. Daarbij onderstreept de inspectie de wens van de directie de resultaten van de verschillende groepen en de eindresultaten leidend te laten zijn in de schoolontwikkeling. 5 VERVOLG VAN HET TOEZICHT Op basis van de positieve ontwikkelingen op De Wilde Wingerd komt de inspectie tot de conclusie dat het aangepaste toezicht kan worden omgezet tot een basisarrangement van toezicht. 6 GEBRUIKT ONDERZOEKSMATERIAAL Deze rapportage is gebaseerd op de volgende documenten: tevredenheidsonderzoek onder ouders, leerlingen en leraren uit 2006; tevredenheidsonderzoek onder ouders, leerlingen en leraren uit 2008; uitslagen Entreetoets 2007, Eindtoets 2008 + toelichting; document zelfstandig werken; notitie Visie en missie KBS De Wilde Wingerd en Plan van Aanpak; concept Schoolplan 2007-2011; schooljaarplan 2007-2008; omgangsprotocol; schoolspecifiek veiligheidsplan; voorstel vervolg op zelfstandig werken in schooljaar 2008-2009. 10
Het onderzoek bestond uit de volgende activiteiten: Onderzoek en analyse van documenten en gegevens over de school die bij de inspectie aanwezig zijn. Analyse van documenten die het bevoegd gezag voorafgaand aan het schoolbezoek heeft toegestuurd. Schoolbezoek, waarbij in een aantal groepen de onderwijspraktijk is geobserveerd door het bijwonen van lessen. Deze lesbezoeken vonden plaats in de groepen 1/2, 3, 4, 5/6, 7 en 8. Een gesprek met de directie. Een gesprek met de intern begeleider. Een gesprek met leraren. Een gesprek met leerlingen. Voor de beoordeling heeft de inspectie het toezichtkader PO 2005 gebruikt, inclusief de daarbij behorende normering. Op de website www.onderwijsinspectie.nl vindt u achtergrondinformatie over dit toezichtkader. 11