1x per dag met water innemen info bijwerkingen SPEERPUNT ZORG EN TECHNOLOGIE E-HEALTH IN HET ONDERWIJS M D W D V Z Z
VOORWOORD Het onderwijs is zoals altijd continu in beweging. Er komt voortdurend nieuwe technologie en nieuwe kennis beschikbaar. In het speerpunt Zorg en Technologie besteden we aandacht aan vragen die dat oproept: wat betekent technologie in de zorg, wat is ehealth, wat betekent dit voor zelfmanagement en welke consequenties brengt ehealth in de zorg voor professionals? In deze publicatie ligt het accent op ehealth in het onderwijs. De opleidingen van de Faculteit Gezondheidszorg (FG) van Hogeschool Utrecht kiezen ervoor om ehealth terug te laten komen in het reguliere onderwijs. Deze publicatie laat zien op welke manieren opleidingen van de FG hiermee aan de slag gaan. Zo is er aandacht voor hoe ehealth ingebed kan worden binnen de bacheloropleiding Verpleegkunde. Binnen de opleiding Management in de Zorg is zorg en technologie (waaronder ehealth) één van de twee thema s. De docenten van de opleidingen Fysiotherapie en Oefentherapie Cesar verkennen de mogelijkheid om diverse apps voor loopanalyse een plek te geven in het onderwijs. De opleiding Tandprothetiek geeft aandacht aan 3D-printing. Deze technologie maakt het in principe in de toekomst mogelijk om op afstand een gebitsprothese aan te meten. Daarmee ontstaat dus in feite een vorm van zorg op afstand. Nieuwe of bestaande technologieën zijn niet zomaar over te nemen in het onderwijs. Er behoort sprake te zijn van evidentie. De laatste paar jaren is veel onderzoek uitgevoerd naar de effecten van technologie in de zorg en specifiek naar ehealth. Een belangrijke barrière die naar voren komt uit dit onderzoek is dat professionals die met de nieuwe technologie behoren te werken nog niet voldoende zijn geschoold. Scholing in ehealth wordt nu aangepakt. Docenten worden getraind om te kunnen doceren over ehealth en er worden faciliteiten gecreëerd om deze lessen te geven. Ook krijgen docenten de beschikking over de laatste ehealth-applicaties. Eén ding behoort duidelijk te zijn: de technologie is slechts een middel! Het onderwijs zal andere accenten leggen in vaardigheden en attitude van studenten. De technologie van morgen is immers de geschiedenis van vandaag. Helianthe Kort, lector Programmadirecteur Zorg en Technologie
TOEKOMST De gezondheidszorg verandert. Er zijn transities gaande in de zorg- en welzijnssector. Er vindt een verschuiving plaats van de tweede lijn naar de eerste lijn en nulde lijn. Zelfmanagement en zelfredzaamheid maar ook de wijkgerichte zorg zijn de beleids thema s die een groot deel van de agenda bepalen. Dit betekent dat we als professionals gezamenlijk moeten kijken wat de vraag is van de cliënt en hoe wij daarop aan kunnen sluiten. Dat roept de vraag op welke technologische mogelijkheden het zorgverleningsproces en de zelfredzaamheid hierin zouden kunnen ondersteunen. Dit brengt met zich mee dat we onze toekomstige professionals tijdig met de technologische ontwikkelingen in aanraking moeten laten komen en ze hierin ook moeten opleiden. Hoe kan Zorg en Technologie het werk van de beroepsbeoefenaar verlichten en daarmee passend zijn binnen de zorgvraag? Binnen diverse opleidingen zijn al goede voorbeelden hoe ehealth binnen de curricula een plaats heeft gekregen of waar studenten uitgedaagd worden, samen met docenten. Daarnaast zijn er initiatieven in het kader van honourstrajecten en de HU Ureka Mega Challenge. Mieke Klootwijk Programmamanager Onderwijsinnovatie
INSTITUUT VOOR VERPLEEGKUNDIGE STUDIES Onderwijs Binnen de bacheloropleiding Verpleeg kunde is er bewust voor gekozen om ehealth onderdeel te laten zijn van bestaande cursussen, en voor elke student door de hele opleiding heen. Alle verpleegkundigen zullen in de toekomst steeds vaker met technologie te maken krijgen in hun werk. De opleiding heeft de verplichting hen hier adequaat op voor te bereiden. De bacheloropleiding Management in de Zorg kent twee belangrijke thema s: Gezondheid en Preventie enerzijds en Zorg en Technologie anderzijds. Zorg en Technologie wordt in de opleiding uitgewerkt door ehealth te integreren in alle beroepsproducten die studenten moeten maken in de eerste twee jaren. Nadruk ligt op de toepassing van ehealth en de implementatie ervan inclusief een business case. Implementatie Het streven is onderwijs te laten volgen op bevindingen vanuit het onderzoek, om op termijn ehealth een gedegen positie te geven in de curricula. Reacties Aan verschillende docenten Verpleeg kunde is vanuit het kenniscentrum Innovatie van Zorgverlening een basis cursus beeldzorg gegeven. Deze cursus kon worden ontwikkeld op basis van het onderzoek van het lectoraat Vraaggestuurde Zorg naar voorspellers voor het gebruik van ehealth door professionals. De reacties hierop waren erg goed. Met name door zelf te oefenen met de technologie worden ook de studenten enthousiast. Studenten Management in de Zorg zien in dat ehealth een belangrijke bijdrage aan de verbeteringen van de zorg kan leveren en dat zij zelf daarvoor niet perse technische bagage nodig hebben. Valkuilen ehealth is een middel en geen doel op zich. Technologie is iets dat hen kan helpen in werk, een extra instrument om patiënten effectiever te kunnen behandelen. Een hulpmiddel bij het oplossen van een verpleegprobleem. Docenten dienen goed geschoold te zijn op het gebied van de mogelijkheden van technologie toepassingen in de zorg. Toekomst ehealth wordt door de opleidingen gezien als een vanzelfsprekend instrument. De realisatie van een CareTechLab, een Skills Lab en een huiskamer met observatietechnologie bieden de mogelijkheid om te oefenen met de nieuwste technologie en het monitoren en klinisch redeneren op afstand. Ook zal ehealth steviger in de opleidingen worden ingebed middels toetsing. M D W D V Z Z 1x per dag met water innemen info bijwerkingen
INSTITUUT VOOR PARAMEDISCHE STUDIES Onderwijs Studenten leren met geavanceerde domeinspecifieke instrumenten te werken ten behoeve van screening en therapeutisch onderzoek. Ook leren zij gegevens van patiënten digitaal te registeren. Zo leren studenten Tandprothetiek om in de praktijk aan de slag te kunnen gaan met digitaal scannen en ontwerpen van een tandprothese. In de opleiding Logopedie leren studenten gebruik te maken van digitale hulpmiddelen voor logopedische diagnostiek. De oogzorgklinieken bieden de mogelijkheid om een onderzoekscentrum te worden met een focus richting visueel comfort. Visueel comfort is een basis voor het goed kunnen functioneren in de dagelijkse praktijk. Bij Huidtherapie wordt de dermatoloog bij huidafwijkingen geraadpleegd door middel van teledermatologie. In een teamconcept worden digitaal patiëntgegevens uitgewisseld tussen de student Mondzorgkunde en een tandarts. Docenten ontwikkelen digitale vragenlijsten die gebruikt kunnen worden in de kliniek, en zetten ondersteunende communicatie in bij mensen met niet-aangeboren hersenletsel of een beperking. Het onderwijs van bovengenoemde opleidingen vindt deels plaats in de HU Klinieken. Implementatie Voor effectieve implementatie van ehealth in het onderwijs is een duidelijke visie op de stapsgewijze invoering noodzakelijk. Op korte termijn wordt binnen de leeromgeving van de HU Klinieken gestart met een digitaal patiëntenplatform, genaamd PAZIO (Patiëntgeoriënteerde Zorg Informatie Omgeving). Via dit platform zien patiënten alle informatie rondom de persoonlijke zorg. Binnen de HU Klinieken wordt eerst gestart met het beschikbaar stellen van informatie over afspraken, mogelijkheden en toepassingen van de zorg. Concreet wordt nu gewerkt aan het voorbereiden van e-consulting. Dit zal middels een pilot bij de kliniek Huidtherapie worden geïntegreerd in het onderwijs. Daarna zal gekeken worden naar een uitbreiding van mogelijkheden; denk aan het inzichtelijk maken van het patiëntdossier voor de patiënt zelf. Reacties Studenten, het werkveld en docenten actief binnen de HU Klinieken waarderen het erg dat ehealth in het onderwijs wordt opgenomen. Valkuilen De focus moet op de zorgverlening blijven, niet op technologie. Toekomst De toekomst vraagt om verdere uitbreiding van deze ingezette weg. Extra aandacht zal uitgaan naar de totale zorg- en dienstverlening. Digitale zorgverlening zal altijd als middel worden beschouwd om de dienstverlening effectiever en efficiënter te maken.
INSTITUUT VOOR BEWEGINGSSTUDIES Onderwijs De ontwikkeling en toepassing van ehealth breidt zich steeds meer uit. Binnen de opleidingen wordt aandacht besteed aan ehealth en de toepassing hiervan in de dagelijkse praktijk van de fysio- en oefentherapeut. Op dit moment wordt gebruik gemaakt van diverse apps voor het uitvoeren van bewegingsanalyses. De apps zijn gemakkelijk in het gebruik en goedkoop, waardoor de transfer naar de beroepspraktijk waarschijnlijk vrijwel volledig zal plaatsvinden. Verder wordt er gebruik gemaakt van apps voor het meten van rompstabiliteit en er wordt een telemetriesysteem voor patiënten en fysio- en oefentherapeuten ontwikkeld. Ook wordt nu al gebruik gemaakt van video-opnames van patiënten door studenten. De ontwikkeling van een digitale omgeving maakt het gelieerde praktijken mogelijk videocasuïstiek te delen en op fora te bediscussiëren. Tot slot wordt er aandacht besteed aan de rol die telefonische of digitale contacten met patiënten kunnen hebben naast de traditionele consulten. Implementatie Er wordt veel onderzoek verricht naar het monitoren van fysieke activiteit op afstand. Daarnaast is er in de bacheloropleiding Fysiotherapie een project gestart dat moet leiden tot een update van het onderwijs in fysiotechniek richting onderwijs in technische ondersteuning. Hierin worden nadrukkelijk alle mogelijke ehealth-toepassingen op hun toegevoegde waarde getoetst. ehealth zal een gedegen positie verwerven in de curricula. Reacties Docenten, studenten en werkveld zijn positief en zien de mogelijkheden en verbeteringen die ehealth oplevert ten aanzien van de kwaliteit van zorg. Valkuilen Technologie ondersteunt de therapeut en is een extra instrument om patiënten effectiever te kunnen behandelen. Met name op het gebied van zelfredzaamheid kan technologie een stimulans betekenen voor de huidige behandelmethoden. Technologie kan echter nooit het persoonlijke contact vervangen. Op het gebied van technologie en zorg dienen docenten kennis te hebben van de (nieuwe) mogelijkheden van technologietoepassingen. Op korte termijn is scholing van docenten op dit terrein noodzakelijk. Toekomst De realisatie van een ruimte met observatietechnologie biedt de mogelijkheid om te experimenteren en te oefenen met de nieuwste technologieën. ehealth wordt nog steviger verankerd in het onderwijs door het op te nemen als integraal onderdeel in lessen en onderzoek.
CONTACTINFORMATIE Hogeschool Utrecht Hogeschool Utrecht (HU) is een kennisorganisatie waar door hoogwaardig onderwijs en onderzoek wordt gewerkt aan innovatie en professionalisering van de beroepspraktijk. De HU is een sterk groeiende, dynamische hogeschool. De HU is gevestigd op het Utrecht Science Park, nabij strategische, kennisintensieve partners UU en UMCU. Kennisontwikkeling en kenniscirculatie beschouwt de HU als één van haar kerntaken. De HU investeert dan ook in vraaggericht toegepast onderzoek, kenniscirculatie en kennisvalorisatie. Als University of Applied Sciences levert de HU middels onderwijs en onderzoek een grote bijdrage aan de innovatie van de beroepspraktijk en daarmee aan de sociale en economische ontwikkeling van de innovatieve regio Utrecht/Amersfoort. HU kenniscentra De HU kent zes kenniscentra waarbinnen het onderzoek plaatsvindt. Verschillende lectoraten binnen een bepaald onderzoeksdomein vormen samen een kenniscentrum. Een kenniscentrum doet onderzoek op specifieke thema s, in samenspraak met het beroepenveld. Elk kenniscentrum binnen de HU heeft een eigen website. Op deze sites vindt u informatie over de individuele onderzoeksgebieden, onderzoeken en projecten. Ook worden de lectoren aan u voorgesteld. Het overzicht van de kenniscentra vindt u op www.onderzoek.hu.nl.
Speerpunt Zorg en Technologie Het speerpunt Zorg en Technologie verricht onderzoek naar de gevolgen van twee trends: de forse toename van het aantal ouderen en de snelle ontwikkelingen in de technologie. Wie denkt aan technologie in de zorgverlening, verwacht waarschijnlijk dat technologische toepassingen het dagelijks leven van mensen met een zorgvraag zullen verbeteren. De realiteit is echter, dat technologische toepassingen in sommige situaties juist belemmerend werken. Voor effectieve inzet van techno logische mogelijkheden dient onderzoek te worden verricht naar hoe technologische toepassingen ontworpen en gebruikt moeten worden om eventuele belemme ringen weg te nemen. Iets dergelijks geldt voor de toenemende digitalisering van de werkomgeving. Welke invloed heeft die op het dagelijks functioneren van mensen met een zorgvraag? Welke impact heeft die voor het welbevinden van de werknemers? Binnen het speerpunt ligt de focus op hoe zorg en technologie kan inspelen op een potentiële zorgvraag en op deze manier een preventieve werking kan hebben. Het speerpunt Zorg en Technologie richt zich op de volgende vraagstukken: Hoe kan Zorg en Technologie de belemmering verminderen die in het dagelijks functioneren en/of de sociale participatie ontstaat als gevolg van biologische veroudering of een chronische ziekte? Hoe kan Zorg en Technologie een positief effect hebben op de ondersteuning van het cliëntsysteem bij de zorg voor de naaste? Hoe kan Zorg en Technologie het werk van de beroepsbeoefenaar binnen de zorg verlichten en daarmee passend zijn bij de zorgvraag? Hoe kunnen binnen Zorg en Technologie woningen of leefomgevingen worden gebouwd die maximaal aansluiten bij de mogelijkheden van mensen met een zorgvraag? Contact Mw. prof. dr. Helianthe Kort, programma directeur Zorg en Technologie Mw. drs. Maaike Smole, manager Zorg en Technologie Hogeschool Utrecht, Kenniscentrum Innovatie van Zorgverlening Meer informatie: SpeerpuntZenT@hu.nl, www.zent.hu.nl fg_spfo_1114_sv #ZenT Auteurs: Helianthe Kort, Mieke Klootwijk, Els Mulder, Morgan Bosma, Thijs van Houwelingen, Paul Salverda, Henri Kiers, Karin Vernet, Hans Aerts Tekstbewerking: Sjoerd van der Linden Redactie: Maaike Smole Vormgeving: Studio Vrijdag ISBN/EAN: 978-90-8928-086-2