Samenvatting Benchmark Wmo 2012 Gemeente Helmond heeft in 2012 samen met 123 andere gemeenten deelgenomen aan de Benchmark Wmo. Hiervan hebben 69 gemeenten, inclusief Helmond, naast de basisbenchmark meegedaan aan de benchmark Wmo-voorzieningen. Op zich bestaat de Benchmark Wmo (uitgevoerd door het SGBO) al enkele jaren en is er een redelijk vaste set indicatoren ontwikkeld. Helmond deed in 2012 voor het eerst mee. De resultaten van Helmond kunnen worden afgezet tegen alle gemeenten die meededen (hierna benchmarkgemeenten genoemd) en tegen gemeenten uit de grootteklasse 50.000-100.000 inwoners. Resultaten Basisbenchmark 2012 In de basisbenchmark wordt aan de hand van acht thema s gekeken hoe de gemeenten scoren op de negen Wmo-prestatievelden en hoe het in de gemeente staat met de Kanteling. De verschillende indicatoren worden per thema samengevat in 1 score, waarbij de score kan variëren tussen 0 en 100%. Algemene score positief Over het algemeen kan uit de basisscores geconcludeerd worden dat de score voor Helmond beter of vergelijkbaar is als gemeenten met een vergelijkbare grootte. De score Wmo algemeen is de gemiddelde scores van de daarna genoemde thema s in het figuur. Algemene scores per thema voor Helmond, gemeenten uit dezelfde grootteklasse en alle gemeenten Wmo algemeen beleidsparticipatie leefbaarheid jeugd informatie, advies en individuele voorzieningen mantelzorg alle gemeenten gemeentegrootteklasse Helmond vrijwilligerswerk wonen, zorg en toegankelijk opvang 0% 20% 40% 60% 80% 100% Helmond loopt voorop met de Kanteling Begin 2010 is Helmond begonnen met het vormgeven van de Kanteling en de invoering van het MAATwerk-gesprek. In 2011 behoorde Helmond tot de koplopers van het Kantelingsproces. Bij Helmond waren relatief veel elementen uit het vernieuwde beleidsproces reeds ingevuld, zoals een door het bestuur vastgesteld visiedocument, herijking van de prestatieafspraken en financiële doorrekeningen van de gevolgen van de Kanteling, terwijl dit lang nog niet bij alle gemeenten het geval was. Samenvatting Wmo Benchmark basis en voorzieningen 2012 1
Beleidsparticipatie is in Helmond relatief breed opgezet Het hoofddoel van de Wmo is participatie van alle burgers. Daarbij gaat het niet alleen om participatie in de beleidsvorming maar ook om het meedoen in de samenleving (maatschappelijke participatie). In de benchmark komt met de algemene score de beleidsparticipatie in beeld. Daarop scoort Helmond relatief goed, wat met name verklaard kan worden door de breedte van de doelgroepen in de verschillende Helmondse adviesorganen (seniorenraad, gehandicaptenplatform en HJ2G) en de mate van communicatie naar de burgers. De uitgaven aan ondersteuning van participatie zijn in Helmond vergelijkbaar met het gemiddelde van de benchmarkgemeenten. De maatschappelijke participatie is niet in een algemene score vervat omdat een aantal indicatoren voor dit thema achtergrondvariabelen zijn die door het Wmo-beleid lastig te beïnvloeden zijn. Deze hebben sterk te maken met de historische, economische en gezondheidssituatie in een gemeente, bijv. arbeidsparticipatie. Helmond scoort positief als het gaat om weinig eenzaamheid en weinig overbelaste mantelzorgers, maar net wat minder positief als gekeken wordt naar arbeidsparticipatie, bijstandsuitkeringen en werkloosheid. Helmond heeft goed basisvoorzieningenniveau op het gebied van leefbaarheid (prestatieveld 1) De algemene score op het thema leefbaarheid wordt bepaald aan de hand van indicatoren die gaan over de mate waarin een gemeente beleid heeft op dit thema, de mate waarin er voorzieningen zijn en een aantal indicatoren die de resultaten en effecten weergeven op o.a. het gebied van sociale kwaliteit, overlast en verloedering. De relatief hoge algemene score voor Helmond kan met name verklaard worden door dat we relatief veel beleid hebben, een goed basisvoorzieningenniveau en relatief weinig overlast. In de apart verschenen Leefbaarheid en Veiligheidsrapportage 2011 (zie www.helmond.nl/feitenencijfers) wordt veel dieper op dit thema ingegaan en wordt Helmond ook gebenchmarked met een aantal referentiesteden. Helmond actief op het gebied van jeugd (prestatieveld 2) De algemene score in de benchmark wordt enerzijds bepaald door indicatoren die iets zeggen over het beleid, afspraken en registratie die gemeenten hebben en anderzijds indicatoren die de resultaten van het beleid op dit prestatieveld weergeven. Ook hier zien we dat Helmond goed scoort op de faciliteiten en het vastgestelde beleid, zoals faciliteiten opvoedondersteuning en het gebruik er van. Helmond actief in uitvoering en inzet van beleid op het gebied informatie en advies (prestatieveld 3) Prestatieveld 3 (informatie, advies en cliëntenondersteuning) en 6 (levering van voorziening aan mensen met een lichamelijke of psychische beperking) zijn samengevoegd, aangezien voordat de gevraagde ondersteuning wordt geleverd de cliënt hierover informatie en/of advies heeft ontvangen. Ook nu wordt de algemene score weer bepaald door een aantal indicatoren die ingaan op de uitvoering en inzet van beleid, met daarnaast een aantal effectindicatoren die met name ingaan op de tevredenheid van de burger. Aangezien in Helmond de tevredenheid op een andere manier is gemeten dan in de benchmark werd gevraagd, zijn deze scores voor Helmond niet meegenomen (zie www.helmond.nl/feitenencijfers rapportage Tevredenheid met individuele Wmo-voorziening). Wat betreft de indicatoren die zijn meegenomen met betrekking tot de uitvoering en inzet van beleid scoort Helmond positief ten opzichte van de referentiesteden. Helmond relatief veel ondersteuning mantelzorgers (prestatieveld 4) Helmond zet relatief veel in op het beleid om mantelzorgers te ondersteunen, ook financieel, maar heeft relatief weinig zicht op het gebruik door en de tevredenheid hierover van de mantelzorgers. Hierdoor wijkt de algemene score op dit thema niet veel af van de gemiddelde in de benchmark. Een mogelijke verklaring voor de relatief hoge uitgaven aan mantelzorgers is dat in Helmond ook de uitgaven voor vrijwillige thuiszorg voor (overbelaste) mantelzorgers en de uitgaven voor maatjesprojecten en lotgenotencontact meegenomen zijn. Het is niet duidelijk of andere gemeenten dergelijke projecten ook in deze kostenpost hebben meegenomen. We zoeken dit nog verder uit. Samenvatting Wmo Benchmark basis en voorzieningen 2012 2
Helmond relatief veel ondersteuning vrijwilligers (prestatieveld 4) Bij het vrijwilligerswerk zien we hetzelfde beeld als bij de mantelzorg: Helmond heeft relatief veel beleid en voorzieningen om vrijwilligers te ondersteunen, maar net als andere gemeenten weinig tot geen zicht op het gebruik hiervan en de tevredenheid hiermee. De uitgaven voor vrijwilligerswerk per inwoner ligt in Helmond wel weer hoger dan in de benchmarkgemeenten, maar daarbij moet gezegd worden dat in Helmond de subsidies voor vrijwilligersorganisaties zoals sportverenigingen, zijn meegenomen. Deze uitgaven zijn in andere gemeenten niet meegenomen. Helmond relatief veel afspraken over wonen, zorg en toegankelijk (prestatieveld 5) De algemene score op dit thema wordt met name bepaald door indicatoren die iets zeggen over de inzet van beleid, o.a. vertaald in het aanbod aan algemene voorzieningen, afspraken rond levensloopbestendig bouwen en fysieke toegankelijkheid openbare ruimte en kwaliteitsafspraken met gebruikers. Helmond heeft wat meer aanbod, maar lijkt hier ook vaker financieel bij betrokken te zijn dan de benchmarkgemeenten. Over de effecten van deze inzet kan met deze benchmark niets gezegd worden. Wel kan gezegd worden dat in Helmond relatief veel 75-plussers thuis wonen (95% tegenover 90% in qua grootte vergelijkbare gemeenten). Helmond als centrumgemeente relatief veel inzet en uitvoering van beleid op het thema opvang (prestatieveld 7, 8 en 9) De algemene score over opvang scoort relatief hoog vergeleken met de benchmarkgemeenten. Dit kan mede verklaard worden doordat Helmond een centrumgemeente is en verantwoordelijk is voor de coördinatie van het aanbod van de ondersteuning. Omdat gemeenten niet op een eenduidige manier registreren, zijn er geen indicatoren in de benchmark opgenomen die het effect van het beleid op de prestatievelden 7,8 en 9 in beeld brengen. Helmond vraagt vaker dan andere gemeenten een eigen bijdrage conform Besluit maatschappelijke ondersteuning Ongeveer de helft van de gemeenten met 50.000 tot 100.000 inwoners heft, net zoals Helmond, een eigen bijdrage voor roerende zaken (woonvoorziening), onroerende woonvoorzieningen en individuele vervoersvoorzieningen. Voor hulp bij huishouden wordt bij eigenlijk alle gemeenten, op een uitzondering daargelaten, een eigen bijdrage gevraagd. Als er eigen bijdrage wordt gevraagd dan hanteert Helmond, net zo als 95% van de deelnemende gemeenten, de grenzen conform Besluit maatschappelijke ondersteuning. Tot slot Het algemene beeld dat uit de Basisbenchmark Wmo komt, is dat Helmond relatief veel beleid, inzet en voorzieningen heeft op de verschillende prestatievelden van de Wmo. De effectiviteit hiervan komt in deze benchmark beperkt tot uiting. De breedte van de prestatievelden en vrije invulling van gemeenten die zij hieraan kunnen geven, maakt het lastig om daar goede indicatoren bij te vinden. Hoe concreter de thema s/voorzieningen hoe makkelijker het is om te benchmarken en de verschillen te benoemen. Dat blijkt ook uit de Benchmark Wmo-voorzieningen, waarvan de resultaten hieronder volgen. Samenvatting Wmo Benchmark basis en voorzieningen 2012 3
Resultaten Benchmark Wmo-voorzieningen 2012 Het tweede deel van de Benchmark heeft betrekking op Wmo-voorzieningen die vanuit prestatieveld 6 worden verstrekt om burgers te compenseren die beperkingen ondervinden in hun zelfredzaamheid en maatschappelijke participatie. De focus daarbij ligt op het gebruik en de uitgaven die de voorzieningen met zich mee brengen. Helmond nog wat minder grijs Vergeleken met de andere gemeenten die aan deze benchmark hebben meegedaan, heeft Helmond relatief minder 65- en 75-plussers. Daarentegen is het percentage thuiswonenden 75-plussers wel hoger. Er wonen in Helmond meer mensen met een laag inkomen en deze hebben vaker een Wrvvoorziening (woon-, rolstoel- en/of vervoersvoorziening). Uit de GGD-monitors weten we dat in Helmond wat meer mensen wonen met een minder goede gezondheid. Helmonders hebben niet vaker hulp bij het huishouden. % inwoners met hulp bij het huishouden % 65-plussers 18% 15% 12% 9% 6% 3% 0% % 75-plussers % inwoners met Wrv-voorziening Helmond benchmark % huishoudens met laag inkomen % niet thuiswonende 75- plussers Uitgaven Wmo-voorzieningen per inwoner in Helmond lager dan gemiddeld In Helmond wordt gemiddeld per inwoner 131 per jaar aan Wmo-voorzieningen (hulp bij het huishouden, woonvoorzieningen, rolstoelen, collectief vervoer en individuele vervoersvoorzieningen) exclusief uitvoeringskosten uitgegeven. Dit is lager dan gemiddeld in de benchmarkgemeenten ( 137). Vaak gaat meer ouderen gepaard met meer uitgaven voor de Wmo. Om rekening te houden met de mate van vergrijzing is in de benchmark ook gekeken naar de uitgaven voor Wmo-voorzieningen per 75-plusser. Het blijkt dat de uitgaven in Helmond dan vergeleken bij de benchmarkgemeenten relatief hoog ligt. Dit kan o.a. verklaard worden dat er meer thuiswonende 75-plussers in Helmond zijn, huishoudens vaker een laag inkomen hebben en wat vaker een slechtere gezondheid. Helmond heeft relatief veel cliënten met Wrv-voorzieningen maar dit kan verklaard worden dat in principe alle 75- plussers ongeacht inkomen en zonder medische indicatie aanspraak kunnen doen op een pas voor het collectief vervoer (Taxbus). Zowel in Helmond als in de benchmarkgemeenten gaat in 2011 het grootste deel van het Wmo-budget naar de huishoudelijke hulp. In Helmond bijna twee derde van het budget. De kosten voor de uitvoering zijn in Helmond ongeveer vergelijkbaar met de benchmarkgemeenten. Voor Helmond betreft dit 10% van alle uitgaven. Samenvatting Wmo Benchmark basis en voorzieningen 2012 4
Zoals we hierboven ook zagen vraagt de gemeente Helmond voor relatief veel voorzieningen een eigen bijdrage. Echter de inkomsten die de gemeente uit de eigen bijdrage binnen haalt, is in Helmond ( 16,76 per inwoner) niet hoger dan gemiddeld in de benchmarkgemeenten ( 16,93). Dit kan verklaard worden door het hoger aandeel huishoudens met een laag inkomen en de gestelde wettelijke grenzen aan de eigen bijdrage en het feit dat Helmond een minimaregeling heeft voor de laagste inkomensgroepen. Aan deze groepen worden geen eigen bijdrage gevraagd. Uitvoeringsmaatregelen in Helmond lager dan gemiddeld in benchmarkgemeenten In Helmond liggen de uitvoeringskosten in 2011 gemiddeld per inwoner op 15,44 in de benchmarkgemeenten bedraagt dit gemiddeld 17,75. De grotendeels eenmalige kosten voor de MAATwerkers zijn hier niet in meegenomen Vergeleken met de benchmarkgemeenten indiceert Helmond vaker zelf voor huishoudelijke hulp (99% tegenover 85% van de aanvragen) en Wrv-voorzieningen (100% tegenover 82% van de aanvragen). Door de kanteling en de veranderende werkwijze is het lastig de uitvoeringskosten per aanvraag in beeld te brengen. Er vindt al het nodige werk plaats voordat de aanvraag eventueel ingediend wordt. Maar omdat niet alle gemeenten even ver zijn met de kanteling zijn de kosten lastig te vergelijken tussen gemeenten. Hetzelfde geldt voor het aantal aanvragen. Daarbij speelt in Helmond een rol dat in 2011 in het kader van de Kanteling en de korte indicatieduur relatief veel herindicaties zijn geweest. Over het algemeen is de doorlooptijd van aanvraag tot een beschikking in Helmond net iets korter dan gemiddeld in de Benchmark. Bij de aanvraag voor een collectieve vervoerspas is de doorlooptijd beduidend korter. Dit kan verklaard worden door de regeling dat alle 75-plussers ongeacht inkomen en zonder medische indicatie deze pas kunnen krijgen. Bij roerende woonvoorzieningen en rolstoelen komt het in Helmond vaak voor dat de levering van de voorziening eerder is dan de beschikking is afgegeven. In respectievelijk 25% en 37% van de benchmarkgemeenten is dit ook het geval. Samenvatting Wmo Benchmark basis en voorzieningen 2012 5
Kosten hulp in het huishouden in Helmond wijken niet sterk af Per inwoner geven we in Helmond ongeveer even veel uit aan hulp bij het huishouden als gemiddeld in de benchmarkgemeenten. Opvallend is het hoge aantal aanvragen, maar dit betreffen, zoals eerder genoemd, veel herindicaties mede veroorzaakt door de korte indicatietijd. Het aantal cliënten ligt net iets hoger dan gemiddeld. In Helmond liggen de gemiddelde uitgaven aan hulp bij het huishouden op 95,68 per inwoner, in de benchmark bedroeg dit gemiddeld 96 per inwoner. Kosten voor Wrv-voorzieningen wat lager in Helmond In verhouding tot de benchmarkgemeenten geeft Helmond minder uit aan Wrv-voorzieningen per inwoner. Met name doordat elke 75-plusser in aanmerking komt voor een pas voor het collectief vervoer is het aantal voorzieningen wat hoger. Dit wil echter niet zeggen dat het gebruik van het collectief vervoer ook hoger is. Hierover zijn overigens geen benchmark gegevens beschikbaar. Met uitzondering van de gemiddelde uitgave per verhuizing en inrichting zijn de gemiddelde uitgaven voor voorzieningen in Helmond gemiddeld lager dan in de benchmarkgemeenten. In Helmond liggen de gemiddelde uitgaven aan Wrv- voorzieningen op 35,43 per inwoner, in de benchmark bedroeg dit gemiddeld 42,83 per inwoner. Wat betreft het gebruik van de Wrv-voorzieningen ligt het gebruik van enkele voorzieningen in Helmond iets hoger dan gemiddeld in de benchmarkgemeenten. Helmond had in 2011 nog geen rolstoel- of scootmobielpool, maar was die wel aan het opzetten. 16% van de benchmarkgemeenten heeft in 2011 een rolstoelpool en 4% heeft een scootmobielpool. Helmond bij veel ondersteunende voorzieningen financiële betrokkenheid De financiële betrokkenheid van de benchmarkgemeenten bij verschillende ondersteunende collectieve voorzieningen varieert tussen 4 en 62%. Helmond ondersteunt alle zes de gevraagde voorzieningen financieel. Over het gebruik en de uitgaven van deze ondersteunende diensten konden te weinig gemeenten gegevens aanleveren om te kunnen benchmarken. Ondersteunende voorzieningen waarbij de gemeente financiële betrokkenheid heeft % benchmarkgemeenten die Helmond financieel ondersteund Maaltijdservice aan huis Ja 60% Maaltijdservice op gezamenlijke locatie Ja 51% Klussendienst Ja 62% Wasserette met haal- en brengservice Ja 4% Sociale alarmering/telefoonservice Ja 47% Boodschappenservice Ja 31% Tot slot Deze tweede Benchmark die betrekking heeft op Wmo-voorzieningen die vanuit prestatieveld 6 worden verstrekt, laat zien dat Helmond qua kosten over het algemeen niet meer of zelfs minder voor voorzieningen uitgeeft, maar dat het gebruik bij een aantal voorzieningen relatief hoog ligt. Deels is dit te verklaren door het indicatie -beleid zoals bij collectief vervoer en vermoedelijk ook deels door de samenstelling van de bevolking (laag inkomen, slechtere gezondheid) en het hogere aandeel ouderen dat zelfstandig woont. Samenvatting Wmo Benchmark basis en voorzieningen 2012 6