Landelijke Klachtencommissie voor het openbaar en het algemeen toegankelijk onderwijs (mr. H. Th. Van der Meer, W. Dulfer-Visser, S.Y. Kuurstra) Uitspraaknr. 05.013 Datum: 13 juli 2005 Onjuist en onzorgvuldig handelen na verzoek om herbeoordeling examenvraag en bijstelling cijfer; klacht gedeeltelijk gegrond; voortgezet onderwijs. De klacht Een voormalig leerling klaagt erover dat de examencommissie van de school onjuist en onzorgvuldig jegens hem heeft gehandeld tijdens de procedure waarin hij om een herbeoordeling van een vraag in het examen Wiskunde B1 en een bijstelling van zijn cijfer heeft verzocht. De visie van partijen De leerling stelt dat er bij het nakijken van zijn centraal examen wiskunde een fout is gemaakt. Conform de correctievoorschriften had voor vraag 8B een punt moeten worden gegeven. Het antwoord was weliswaar fout, maar dat kwam omdat de te gebruiken uitkomst van vraag 8A fout was. Volgens het beoordelingsmodel was het antwoord na correctie van de foutieve uitkomst van vraag 8A volkomen juist. Op grond van de correctievoorschriften mag een fout antwoord in een vraag in beginsel maar 1 keer worden (aan)gerekend. De eerste corrector heeft dit ook met zoveel woorden aan de leerling toegegeven. De leerling kreeg uiteindelijk een eindexamencijfer van 5,49. Dit is afgerond naar een 5, een onvoldoende. Omdat de leerling nog een onvoldoende had zou hij herexamen moeten doen. De leerling en zijn vader hebben daarom contact opgenomen met de rector (tevens voorzitter van de examencommissie). Deze heeft na ampel beraad en overleg de klacht afgewezen. Eind juni 2004 heeft de vader namens de leerling een formele klacht ingediend bij de Commissie van beroep van de school. Bij brief heeft de voorzitter van de examencommissie namens de examencommissie meegedeeld dat die de klacht ongegrond achtte. De examinator en de tweede corrector hadden het examen van de leerling opnieuw beoordeeld conform het officiële model van de CEVO (de centrale examencommissie die de opgaven en het beoordelingsmodel opstelt). Beiden hadden aangegeven dat ze geen aanleiding zagen terug te komen op hun oordeel. De leerling heeft over het besluit een klacht ingediend bij het schoolbestuur. In het Programma van Toetsing en Afsluiting HAVO-5 2003-2004 (PTA) staat dat de commissie de direct betrokkenen hoort. Dat was niet gebeurd. Na een eerste ongegrondverklaring van de klacht heeft het schoolbestuur de klacht gegrond verklaard en het beroep terugverwezen naar de examencommissie. Die heeft de leerling en zijn vader gehoord.
Daarop heeft de examencommissie schriftelijk uitgesproken geen aanleiding te zien om van de eerdere beoordeling af te wijken. Naast de al eerder genoemde herbeoordeling door de examinator en de corrector heeft de examencommissie zelf deze beoordeling getoetst. De commissie is tot het oordeel gekomen dat de norm correct was toegepast en dat naast de foute doorberekening ook nieuwe/andere fouten in het gegeven antwoord op vraag 8B zaten. De leerling bestrijdt dit laatste. De leerling heeft meer bezwaren tegen de gevolgde procedure van de examencommissie. Volgens de in het PTA beschreven procedure zouden bij het horen van de direct betrokkenen naast de voorzitter en secretaris van de examencommissie ook een afdelingscoördinator, een docent en een leerling aanwezig moeten zijn. Deze waren er echter niet. De procedure heeft ook te lang geduurd. Aan het eind van het gesprek eind 2004 heeft de voorzitter van de examencommissie aangegeven dat de uitspraak er uiterlijk in de tweede week van januari 2005 zou zijn. Uiteindelijk is dat pas eind januari 2005 geworden. In de brief van de examencommissiestond stond vermeld dat de leerling binnen een week tegen deze uitspraak in beroep kan gaan bij de LKC. De leerling heeft inmiddels van de LKC begrepen dat deze Commissie geen beroepsinstantie is en geen bindende uitspraken kan doen over het toe te kennen cijfer. Dit geeft weer aan dat de examencommissie niet op de hoogte is van de te volgen procedure. De voorzitter van de examencommissie stelt dat als het klaagschrift bedoeld is als beroepschrift, dit zou moeten leiden tot niet-ontvankelijkverklaring. Het beroep is immers niet binnen een week na de uitspraak van de examencommissie ingediend. Deze termijn is in het PTA gesteld. Voor zover het klaagschrift is bedoeld als een klacht tegen de door de examencommissie gevolgde procedure heeft de voorzitter van de examencommissie het volgende op te merken. De klacht kan niet leiden tot een inhoudelijke beoordeling van de beslissing van de examencommissie. De Commissie kan slechts toetsen of de examencommissie de juiste procedure heeft gevolgd of anderszins onzorgvuldig heeft gehandeld. De examencommissie heeft beide correctoren na ontvangst van de klacht verzocht het werk opnieuw te beoordelen. Op basis van het door de minister vastgestelde Eindexamenbesluit dienen de examinator en de tweede corrector samen het eindcijfer te bepalen. In de regeling is geen beroepsmogelijkheid opgenomen. Volgens de voorzitter van de examencommissie kan de klacht in dat licht bezien slechts betrekking hebben op één punt, te weten dat bij het gesprek eind 2004 de afdelingscoördinator, een docent en een leerling niet aanwezig waren. De voorzitter van de examencommissie erkent dat in eerste instantie was verzuimd de leerling te horen tijdens het onderzoek van de eerste klacht, maar dat dit met het gesprek van eind 2004 is rechtgezet. Hij is van mening dat de examencommissie daarmee alsnog tot een juiste afhandeling van de op 14 juli 2004 ingediende klacht is gekomen. De examencommissie heeft tevens geconstateerd dat er behalve de al bekend zijnde fout nog een andere fout in de beantwoording van vraag 8 zat. De secretaris van de Commissie heeft zelf een wiskundige achtergrond.
Veel van de vertraging die de behandeling van de oorspronkelijke klacht van de leerling heeft ondervonden, is niet aan de school aan te rekenen. De klacht heeft een aanzienlijke tijd bij de gemeente en vervolgens bij het bureau van het bestuur van de school gelegen. Overwegingen van de Commissie Ontvankelijkheid De Commissie vindt haar bestaansrecht in de artikelen in de Wet op het primair onderwijs (Wpo) en Wet op het voortgezet onderwijs (Wvo) inzake de verplichting voor scholen om een klachtencommissie te hebben. De Commissie constateert dat zij zonder haar medeweten in het Programma van Toetsing en Afsluiting van de school wordt geïntroduceerd als beroepsinstantie waar leerlingen in beroep kunnen gaan tegen besluiten van de examencommissie. Kennelijk wenst het schoolbestuur dat de Commissie deze rol op zich neemt. Ook de leerling beroept zich bij het indienen van zijn bezwaar op deze regeling en wil dat de Commissie tevens een beroepscommissie is. De wetgever had deze rol bij het introduceren van de Commissie niet op het oog. Ook de Commissie zelf ziet deze rol niet voor zichzelf weggelegd. De Commissie (een adviescommissie) is niet toegerust om als arbitragecommissie bindende uitspraken te doen over afgenomen examens. Naast dat de Commissie een ander reglement zal moeten hebben dient zij ook de leden op andere deskundigheden te selecteren. Dit heeft tot gevolg dat de Commissie de leerling niet-ontvankelijk dient te verklaren in zijn beroep. De Commissie merkt hierbij ten overvloede het volgende op. De voorzitter van de examencommissie heeft gesteld dat de Commissie het beroep nietontvankelijk zou moeten verklaren omdat het buiten de termijn was ingediend. In de regeling is bepaald dat het beroep binnen een week na de uitspraak van de examencommissie moet zijn ingediend. Niet duidelijk is of hiermee wordt bedoeld een week na verzending of een week na ontvangst van de uitspraak. De Commissie is van oordeel dat vanwege de korte beroepstermijn in dit geval uitgegaan moet worden van de datum van ontvangst van de uitspraak. De termijn vangt in dat geval aan de dag na ontvangst van de uitspraak. Duidelijk is dat de leerling na de termijn het beroep heeft ingediend. De dan te beantwoorden vraag is of deze termijnoverschrijding verschoonbaar is. De Commissie stelt vast dat noch in de uitspraak, noch in het PTA de naam en het adres van de Commissie staan vermeld. Ook in de schoolgids wordt deze niet genoemd. Ook staat in de schoolgids geen verwijzing naar de plaats waar de klachtenregeling is te vinden. De leerling heeft daarom zelf op zoek moeten gaan naar het adres van de Commissie. Gezien de korte beroepstermijn (1 week) acht de Commissie de termijnoverschrijding verschoonbaar. De Commissie zal bij haar overwegingen over de ingediende klacht nog
terugkomen op het ontbreken van de naam en het adres van de Commissie in zowel schooldocumenten als het besluit van de examencommissie. Een tweede punt betreft de beroepsmogelijkheid tegen de beoordeling van een centraal examen. Artikel 19 van het PTA regelt de procedure bij de examencommissie. In het tweede lid is bepaald dat een leerling in beroep kan gaan tegen onder meer de beoordeling van een toets. In artikel 1 onder o van het PTA is geregeld dat onder een toets moet worden verstaan een onderdeel van het schoolexamen. In het onderhavige geval is echter geen sprake van een onderdeel van het schoolexamen, maar van het centraal examen. Dit betekent dat de examencommissie niet bevoegd was het bezwaar te behandelen en de leerling nietontvankelijk had dienen te verklaren. Naar het oordeel van de Commissie is een bezwaar/beroep tegen de inhoudelijke beoordeling van een centraal examen überhaupt niet mogelijk. In artikel 42 van het Examenbesluit (zie ook artikel 27 van het PTA) is geregeld dat het examen wordt beoordeeld door een eerste en tweede examinator. Zij bepalen het cijfer. Voor het geval zij er samen niet uitkomen schrijft het Examenbesluit voor dat het rekenkundig gemiddelde van de cijfers van beide examinatoren dient te worden genomen. De inhoudelijke bezwaren tegen het cijfer van het centraal examen zijn daarmee niet ter beoordeling aan de examencommissie noch aan een commissie van beroep. De Commissie is van oordeel dat de misverstanden over de rol van de examencommissie en de commissie van beroep mede worden veroorzaakt door het beschrijven van beide organen in één artikel. De Commissie zal het schoolbestuur hierover adviseren. Ten slotte merkt de Commissie in dit verband ambtshalve het volgende op. De leerling heeft gesteld dat het rekenkundig gemiddelde van de school- en centraal examencijfers een 5,49 was. De voorzitter van de examencommissie heeft dit niet weersproken. Voor de Commissie is onduidelijk gebleven waarom het rekenkundig gemiddelde in dit geval heeft geleid tot een 5,49, nu zowel het schoolexamen als het centraal examen een beoordeling kennen met maximaal 1 decimaal. Bij het rekenkundig gemiddelde kan het tweede decimaal dan slechts een 0 of een 5 zijn. Klacht Nu de Commissie de leerling niet-ontvankelijk heeft verklaard in zijn beroep, dient de Commissie zich enkel uit te spreken over de klacht van de leerling over de door de voorzitter van de examencommissie gevolgde procedure. In beginsel dienen bezwaren over de procedure van de examencommissie geuit te worden tijdens dezelfde procedure. De vader heeft dit ook gedaan. Hij heeft het schoolbestuur erop gewezen dat hij en zijn zoon niet door de examencommissie zijn gehoord. De examencommissie heeft deze procedurefout daarna hersteld. Anders dan de leerling stelt staat in het PTA niet dwingend voorgeschreven dat het horen dient plaats te vinden door de volledige commissie. Naar het oordeel van de Commissie is het niet in strijd met de algemene beginselen van behoorlijk procesrecht dat het horen van partijen wordt opgedragen aan een
deel van de commissie. Als aanbeveling merkt zij hierbij op dat het behoorlijk is om het tijdens een officiële hoorzitting besprokene in een verslag of in de uitspraak weer te geven. Vastgesteld moet worden dat de gehele interne procedure lang heeft geduurd. Een groot deel hiervan is veroorzaakt door de gemeente en het schoolbestuur en niet door de voorzitter van de examencommissie zelf. Voor zover er termijnen waren zijn die met regelmaat, ook door de voorzitter van de examencommissie, overschreden. De Commissie beseft dat het niet altijd mogelijk is gestelde of afgesproken termijnen te halen. Een zorgvuldige procedure vereist dan wel dat betrokkenen hiervan op de hoogte worden gesteld. Dat is niet gebeurd. Ook indien er geen sprake is van termijnen dient de school (en ook het schoolbestuur) toe te zien op een voortvarend verloop van de afwikkeling van de zaak. In de onderhavige kwestie had dit beter gekund, zoals de voorzitter van de examencommissie ter zitting - onder het aanbieden van excuses - ook heeft erkend. Ten slotte is de Commissie, onder verwijzing naar haar overwegingen bij het ingediende beroep, van oordeel dat de voorzitter van de examencommissie onzorgvuldig heeft gehandeld door in zijn brief waarin hij (weliswaar ten onrechte) de leerling attendeerde op de mogelijkheid in beroep te gaan bij de Klachtencommissie het adres van deze commissie niet te vermelden. Zeker bij een korte beroepstermijn dient een de leerling niet op zoek te moeten gaan naar de instantie om dit beroep bij in te dienen. Het oordeel van de Commissie De leerling is niet-ontvankelijk in zijn beroep tegen het cijfer van zijn schoolexamen wiskunde B1. De klacht over onzorgvuldig handelen van de voorzitter van de examencommissie in de gevolgde interne procedure is ongegrond voor zover deze betrekking heeft op het niet horen door de volledige examencommissie. De klacht is gegrond voor zover deze betrekking heeft op het niet informeren van de leerling over het niet halen van (afgesproken) termijnen en het niet melden van het adres van de Klachtencommissie. Advies aan het schoolbestuur De Commissie beveelt het schoolbestuur aan ter voorkoming van misverstanden de samenstelling, taken en bevoegdheden van de examencommissie en de commissie van beroep in twee aparte artikelen in het PTA te regelen. De Commissie geeft het schoolbestuur hierbij mee dat de commissie van beroep in het Eindexamenbesluit slechts een rol heeft gekregen bij door de schoolleiding opgelegde sancties wegens onregelmatigheden. Tegen een dergelijke opgelegde sanctie is overigens een beroepstermijn van maar drie dagen in het Eindexamenbesluit opgenomen. In het huidige PTA is geen termijn gesteld. De Commissie beveelt het schoolbestuur tevens er voor zorg te dragen dat de naam en het adres van de Klachtencommissie worden vermeld in de schoolgids van de school en de andere door het schoolbestuur bestuurde scholen.