Inleiding Je poetst je tanden en spoelt je mond. Hup, doorspoelen! Vieze handen? Flink wat zeep en de kraan open: hup, ook maar doorspoelen! Elke dag spoel jij vele liters schoon drinkwater door de wastafel, het doucheputje of het toilet. Ook gebruik je water om kleren te wassen, eten te koken en de vaat te doen. Gemiddeld gebruikt een gezin in Nederland ongeveer 124.000 liter water per jaar. Dat is bijna een klaslokaal vol! Ook bedrijven produceren veel afvalwater. Al dat water komt in het riool terecht. Maar wat gebeurt er dan mee? In dit Bloq leer je hoe afvalwater wordt gezuiverd, voordat het terug in de natuur komt. Je leert volgens welke stappen dit gebeurt. Dit Bloqs is gemaakt met foto's van het Waterschap Vallei & Eem. Afvalwater Zodra water in het riool terechtkomt, heet het afvalwater of rioolwater. Afvalwater is water dat is vervuild door gebruik. Schoon drinkwater dat ongebruikt in het riool terechtkomt, hoort ook bij afvalwater. Afvalwater bevat verontreinigingen, zoals zeepresten, toiletpapier, uitwerpselen en voedselresten. Afvalwater mag niet zo maar in het milieu terechtkomen, want dan ontstaan er milieuproblemen. Voordat het water weer in de natuur terechtkomt, wordt het eerst goed schoongemaakt. Het wordt gezuiverd in een rioolwaterzuiveringsinstallatie (RWZI). Zo ontstaat afvalwater Maak opdracht 1 B1 1 Afvalwaterzuivering uitleg
Grof vuil verwijderen Het afvalwater dat in het riool terechtkomt, wordt naar een rioolwaterzuiveringsinstallatie gepompt. Zodra het daar aankomt, stroomt het door een rooster. Drijfvuil, zoals plastic, takjes, toiletpapier, doppen, tennisballen en tampons blijven vóór het rooster hangen. Een grote hark schraapt het vuil vervolgens van het rooster af. Dit vuil valt in een bak en komt terecht in een afvalcontainer. Het wordt vervolgens afgevoerd naar een afvalverwerkingsbedrijf en verbrand. Een rooster houdt drijfvuil tegen. Maak opdracht 2 Zand bezinkt Na het rooster stroomt het afvalwater naar een grote bak, de zandvang. Het water stroomt hier heel langzaam doorheen. Daardoor zinken de zwaardere deeltjes, zoals zand, naar de bodem. Dit zand wordt later weggeschraapt. Vanuit de zandvang gaat het afvalwater naar de voorbezinktanks. In de zandvang bezinken zand en steentjes. Maak opdracht 3 2 Afvalwaterzuivering uitleg
De voorbezinktank Het afvalwater komt vanuit de zandvang in het midden van een grote ronde bak. Dit is de voorbezinktank. Hier vandaan stroomt het water heel langzaam naar de rand. Dat gaat zo langzaam, dat zwaardere vuildeeltjes voldoende tijd krijgen om naar de bodem te zakken. We zeggen: de afvaldeeltjes bezinken. Het vuil dat in de voorbezinkbak neerslaat op de bodem, heet primair slib. Het wordt met een langzaam ronddraaiende schraper van de bodem geschraapt. Het primaire slib is verontreinigd. Het gaat naar de slibverwerkingsinstallatie. In de voorbezinktank wordt ook vet uit het afvalwater gehaald. Vloeibare vetten zijn lichter dan water. Ze drijven er bovenop. Met vetschrapers wordt dit vet van het afvalwater geschraapt en in een vetput gestort. Het afvalwater stroomt over de rand van de voorbezinktank. Het is dan al iets schoner geworden dan dat het was. In de voorbezinktank bezinken de zwaardere vuildeeltjes. Maak opdracht 4 Biologische zuivering Vanuit de voorbezinktank stroomt het water naar de beluchtingstank. Hier begint de biologische zuivering. Dat gebeurt met behulp van bacteriën en zuurstof. In de beluchtingstank ruimen bacteriën het afval op. In de beluchtingstank wordt actief slib aan het water toegevoegd. Actief slib bestaat uit miljarden bacteriën. Deze breken het afval in het water verder af. Voor deze afbraak hebben de bacteriën zuurstof nodig. Om te zorgen dat er steeds voldoende zuurstof in het water zit, wordt er lucht door het water gepompt. We zeggen: in de beluchtingstank wordt het water belucht. Door de beluchting gaat het water kolken en schuimen. Maak opdracht 5 3 Afvalwaterzuivering uitleg
De nabezinktank Vanuit de beluchtingstank stroomt het afvalwater naar de nabezinktank. In deze tank stroomt het water heel erg langzaam. Daardoor klonteren de bacteriën samen tot vlokken en zakken naar de bodem. Met een grote schraper wordt het actieve slib van de bodem gehaald. Een deel van dit slib wordt opnieuw gebruikt in de beluchtingstank. Het overtollige slib gaat naar de slibverwerkingsinstallatie. Als het actieve slib is verwijderd, is het water meestal schoon genoeg om op het oppervlaktewater geloosd te worden. Het zuiveringsproces is dan voltooid. Je kunt dit gezuiverde water niet drinken. Daarvoor is het niet schoon genoeg. Wel kunnen er vissen en andere dieren in leven. In de nabezinktank bezinken de bacteriën. Maak opdracht 6 Slibverwerking Het slib wordt verwerkt in de slibverwerkingsinstallatie. In een grote tank laat men het slib gisten. Daarbij komt biogas vrij. Dit biogas wordt gebruikt als brandstof om elektriciteit op te wekken voor de rioolzuiveringsinstallatie of voor bijvoorbeeld kassen. In deze tank ontstaat biogas. Daarna wordt de rest van het slib gedroogd en verbrand. In een rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt afvalwater gezuiverd via een biologische methode. Dat betekent: op een natuurlijke manier. Bacteriën doen hierbij het werk. Maar deze bacteriën kunnen meestal geen chemische stoffen opruimen. Van bepaalde chemische stoffen gaan ze zelfs dood. Bijvoorbeeld van terpentine en kwastenreiniger. Deze stoffen mogen daarom niet in het afvalwater terechtkomen. Ze horen bij het klein chemisch afval. Maak opdracht 7 4 Afvalwaterzuivering uitleg
Opdracht 1 Als je afwast, produceer je afvalwater. Met welke andere activiteiten produceren jullie thuis afvalwater? Noem 5 activiteiten. Opdracht 2 Kruis aan. Welke deeltjes houdt een rooster in een rioolwaterzuiveringsinstallatie uit het afvalwater tegen? zand kurk blikje kleurstof olie wortel Opdracht 3 Kruis aan. Welke methode gebruikt men om zand en steentjes uit het water te halen? zeven filteren verdampen bezinken 5 Afvalwaterzuivering opdrachten
Opdracht 4 Kruis aan. Hoe heet het bezinksel dat ontstaat in de voorbezinktank? actief slib primair slib roosterslib belucht slib Opdracht 5 Welk slib wordt in de beluchtingstank toegevoegd aan afvalwater? Waarom wordt er in de beluchtingstank steeds lucht door het afvalwater geblazen? Opdracht 6 Kruis aan. Welk slib uit een rioolwaterzuiveringsinstallatie wordt deels opnieuw gebruikt voor de zuivering van water? actief slib primair slib Kruis aan. Wat doen bacteriën in het afvalwater? Ze verwijderen drijfvuil. Ze doen zand en steentjes zinken. Ze komen met het vuile water mee. Ze breken het vuil af. 6 Afvalwaterzuivering opdrachten
Opdracht 7 Merkan maakt kwasten schoon met terpentine. Hij wil de terpentine wegspoelen in het riool. Asna houdt hem tegen. Merkan zegt: 'Laat nou, dit goedje wordt in de rioolwaterzuiveringsinstallatie uit het water gehaald.' Asna zegt: 'Nee, als je de terpentine in het riool gooit, komt het uiteindelijk in het milieu terecht.' Wie van hen heeft er gelijk? Leg uit waarom. 7 Afvalwaterzuivering opdrachten