Jierferslach Duorsumens 2016 Jaarverslag Duurzaamheid 2016 1
INLEIDING Op 31 mei 2012 heeft de gemeenteraad ingestemd met de Duurzaamheidsnotitie Dongeradeel 2012-2015 (Dongeradiel hat enerzjy). Voor ons was dat het startsein om aan de slag te gaan met de projecten, die beschreven zijn in het bij de notitie behorende uitvoeringsprogramma. In 2016 zijn we aan de slag gegaan met het jaarprogramma 2016. Wij rapporteren eens per jaar aan het college en de raad over de stand van zaken en informeren over ontwikkelingen op gebied van milieu en duurzaamheid. Alle projecten van het uitvoeringsprogramma worden kort beschreven en aangevuld met informatie over de stand van zaken. Aan het eind van de rapportage is een financieel overzicht opgenomen. 2
PROJECT 1 Gasnetwerk Noordoost Fryslân Onderzoeken of het mogelijk is om het gasnetwerk in Noordoost Fryslân van Stedin te kunnen overnemen. Dit om de werkgelegenheid voor de regio te behouden en om het gasnetwerk in onze regio kunnen vergroenen. Uitvoering 2016 Kosten: 30.012,47 De gemeente Dongeradeel is in 2015, samen met de provincie Fryslân en Energy Valley, een onderzoek gestart naar het overnemen van het gasnetwerk in de regio. In juni van 2016 is Ecorys ingehuurd om een gegevensonderzoek van de boeken van Eneco te doen. Daarna is er een bod gedaan op het gasnetwerk. Dit bod was te laag. Stedin heeft na de biedingsronde besloten de verkoop voor eerst te staken. De werkgelegenheid in de regio houden en zorgen dat er groen gas door het netwerk naar de afnemers gaat. PROJECT 2 Activiteiten Natuur en Milieu Educatie Centrum De Klyster De bewustwording van basisschoolleerlingen van natuur, milieu en duurzaamheid. Jaarprogrammering Kosten: deze zijn met een verdeelsleutel verdeeld over de vier gemeenten. Voor de gemeente Dongeradeel zijn er de volgende kosten: 12.132,24. Dekking: budget Natuur en Milieu Educatie. Donderdag 3 juli 2014 is de intentieverklaring getekend door bestuurders van de 6 gemeenten in Noordoost Friesland. Het doel is om intensief samen te werken op het gebied van Natuur- en Duurzaamheidseducatie (NDE). De evaluatie van deze samenwerking wordt in het voorjaar van 2017 aan de gemeenteraden gepresenteerd. In 2016 is een afvalproject gedraaid voor groep 6 van alle basisscholen van Noordoost Fryslân. Bevorderen milieubewustzijn: Uit onderzoek is gebleken dat er een significant positief verband is tussen Natuur- en Milieueducatie op school en kennis, gedrag en houding ten aanzien van natuur en milieu. Dit wil zeggen dat leerlingen die vroeger op school meer Natuur- en Milieueducatie hebben gehad op latere leeftijd meer kennis hebben en een positievere houding en gedrag vertonen ten aanzien van natuur en milieu dan leerlingen die vroeger minder Natuur- en Milieueducatie op school hebben gehad. 3
PROJECT 3 Project Dockinga College Ieder jaar draait het Dockinga College, in samenwerking met het IVN, een duurzaamheidsproject. Kosten: 5.668,81 Op woensdag 13 april 2016 hebben de leerlingen van het Dockinga College in de IJsherberg enkele presentaties gegeven over de duurzaamheid in deze regio en hoe zij denken dat de duurzame toekomst er uit zal zien. De jury bestond uit wethouder Albert van der Ploeg, raadslid Kootje Klinkenberg, directeur ASN Installaties Corinna Scharringhausen, manager ZuidOostZorg Erik Willems, Geert Bril van Duurzaam Verdienen, Lieke Zuidema van de Denktank Duurzaam Dongeradeel 2030 en Gosse de Boer van Bureau Wereldburger. De jury was onder de indruk van de prachtige ideeën en presentaties waarmee de leerlingen kwamen. Zo werd de elektrische OV fiets gepresenteerd, was er een presentatie over energieneutraal wonen en werd de politieke discussie over windmolens nog even aangewakkerd. Het motto van de leerlingen was: Neem je verantwoordelijkheid en doe aan duurzaamheid! Leerlingen van het voortgezet onderwijs hebben allemaal Natuur- en Milieueducatie op de basisschool gehad. Het vervolg hiervan is dat de leerlingen met duurzaamheid op de middelbare school aan de slag gaan. Hierdoor versterkt de milieubewustzijn en de duurzaamheid. PROJECT 4 Duurzaam Dongeradeel 2030 De denktank Duurzaam Dongeradeel 2030 zorgt voor ondersteuning om te zorgen dat Dongeradeel in 2030 CO 2 neutraal is. Deze denktank is opgericht door mevrouw Lieke Zuidema uit Hiaure. Verder zitten Geert Bril uit Metslawier, Jacoba Beiboer uit Hiaure en Arnoud Klokke uit Lichtaard in de denktank. Kosten: 18.873,83 De denktank bedenkt projecten om onze inwoners duurzamer te laten denken en doen. In 2016 is een project uitgevoerd om adviseurs bij de inwoners thuis te laten komen. Ze adviseren inwoners hoe ze energie kunnen besparen en ze helpen met het aanvragen van subsidies. Voor deze actie is in de huis-aan-huis krant aandacht gevraagd. In januari 2017 zullen we per wijk brieven huis-aan-huis bezorgen om deze actie nog meer te promoten. De gemeente Dongeradeel zo spoedig mogelijk CO 2 neutraal krijgen. 4
PROJECT 5 Kosten: 4.690,- Stimulering Fair Trade en maatschappelijk verantwoord ondernemen In een Fairtrade gemeente zorgen inwoners, winkels, bedrijven en de lokale overheid samen voor meer eerlijke handel. Bij fairtrade wordt vaak aan veraf gedacht maar in Dongeradeel gaat het juist ook om de boeren dichtbij. Vanaf 2011 structureel Op 31 oktober 2016 heeft wethouder A. van der Ploeg namens de gemeente Dongeradeel de fairtrade titel in ontvangst genomen. Deze titeluitreiking was in restaurant Sûnenz in de Sionsberg in Dokkum. Samen met andere bedrijven, winkels en inwoners lokaal werken aan meer eerlijke handel in de wereld. Hierdoor leveren we een bijdrage aan de armoedebestrijding in ontwikkelingslanden. Dit is één van de millenniumdoelstellingen. PROJECT 6 Duurzaam Bouwloket Alle gemeenten in de provincie Fryslân hebben het Duurzaam Bouwloket ingehuurd om een digitaal bouwloket voor Fryslân op te zetten. Kosten: Hier zijn geen kosten aan verbonden. Dit wordt door een landelijke subsidie betaald. Het Duurzaam bouwloket is in de lucht. Te vinden op: www.duurzaambouwloket.nl/fryslan Onafhankelijke informatie over subsidies, energiebesparing, verbetering van energielabel, comfort en luchtkwaliteit in huis per gemeente. PROJECT 7 Maatwerkadvies subsidie particuliere woning (incl. monumenten) Stimuleren van het maatwerkadvies bij een particuliere woning. Ook voor de advisering van monumentale woningen wordt een project opgestart zodat deze eigenaren goed weten wat ze mogen uitvoeren. Van 1 september 2016 tot 31 december 2016. Kosten:- In 2016 is er overleg geweest met monumentenwacht Fryslân. Verder is er contact gezocht met een adviseur op het gebied van monumenten. In 2017 zal het project uitgewerkt worden. Energiebesparing en het verlagen van de uitstoot van CO 2. 5
PROJECT 8 Nacht van de Nacht Het organiseren van een activiteit op de laatste zaterdag van oktober in het kader van de Nacht van de Nacht. Hiermee willen we aandacht trekken voor lichtvervuilingen 29 oktober 2016 Financieel Kosten: - In 2016 is er niets georganiseerd in Dongeradeel. In 2017 wordt dit weer opgepakt. Als we willen dat het Waddengebied Tsjustere Loften gebied wordt dan is er vooral in het stedelijk gebied in onze gemeente nog wel wat te doen. We zullen moeten zorgen dat bijvoorbeeld de bedrijven minder buitenverlichting aan hebben s nachts. We laten de inwoners van onze gemeente zien dat het helemaal niet nodig is om veel en vaak de buitenverlichting aan te hebben. PROJECT 9 Duurzaam Noordoost Fryslân Financieel Kosten: 410,10 In de regio Noordoost Fryslân, die bestaat uit de gemeenten Achtkarspelen, Dantumadiel, Ferwerderadiel, Dongeradeel, Kollumerland c.a. en Tytsjerksteradiel wordt op veel vlakken de samenwerking gezocht. Dit is vastgelegd in het ambitieproject ANNO. Eén van de thema s is duurzaamheid. Hierbij is voor de onderwerpen duurzame bedrijventerreinen, duurzame woningbouw, duurzame energie en duurzame mobiliteit een gezamenlijk plan ontwikkeld op regionaal niveau. In 2017 gaan wij ons helemaal inzetten voor Energietransitie ANNO Uitvoeringsprogramma 2017-2020. Zorgen dat we alle energie die we gebruiken zelf opwekken in onze regio. PROJECT 10 Sinnegreide/Oprichting Lokaal Energiefonds Onderzoek naar de haalbaarheid van velden met zonnepanelen. - In 2016 is er geen onderzoek meer geweest voor een Sinnegreide. Er is een initiatief voor de postcoderoos IJsfontein en een aanvraag voor een Sinnegreide op Betterwird. In 2017 zullen we inzetten op een Virtuele Sinnegreide. Deze willen we plaatsen op daken van MKB bedrijven. Zorgen dat we alle energie die we gebruiken zelf opwekken in onze regio. 6
PROJECT 11 Monitoring Het monitoren van de CO 2 -reductie van de projecten uit de duurzaamheidsnotitie. Jaarlijks Kosten: 200,- Vanaf 2013 vullen we de duurzaamheidsmeter in. Hiermee kunnen we zien waar we goed op scoren en waar we nog aan moeten werken. In 2010 en in 2015 is een CO 2 footprint gemaakt. Ook hiermee krijgen we goed inzicht waar we de meeste CO 2 uitstoten in de gemeente. Met de milieubarometer en de duurzaamheidsmeter kan onze organisatie zien waar we goed scoren en waar we nog aan moeten werken op duurzaamheidsgebied. PROJECT 12 Zonnepanelen op de dorpshuizen Plaatsen van zonnepanelen op de dorpshuizen 2016 Kosten - Dit project zal in ANNO verband worden uitgevoerd bij de dorpshuizen. De dorpshuizen zullen minder energie gaan verbruiken en het totale CO 2 verbruik gaat daarmee naar beneden. PROJECT 13 Zonnepanelen op publieke daken Plaatsen van zonnestroomsystemen op daken gemeentelijke gebouwen. Afhankelijk van nadere voorbereidingen en overleg tussen ASN en gemeente. Kosten: afhankelijk van aantal panelen en de te ontvangen subsidie. Na inventarisatie kunnen circa acht gebouwen in aanmerking komen voor het plaatsen van PV panelen. Totaal gaat het hierbij om circa 3500 m³ bruto dakoppervlak. In de week van 21 juni 2013 zijn op vier gymnastieklokalen in onze gemeente zonnepanelen geplaatst. In 2015 en 2016 hebben we SDE+ subsidie aangevraagd voor op het gemeentehuis, op de Doelstien en op het zwembad. Helaas hebben we deze subsidie niet ontvangen omdat de subsidie zwaar overtekend was. In 2017 maken we een nieuwe afweging over het plaatsen van zonnepanelen op onze gebouwen. Op de nieuwe sporthal komen ook zonnepanelen. Het opwekken van duurzame energie en het verlagen van de uitstoot van CO 2. 7
PROJECT 14 Openbare Verlichting Het vervangen van alle SOX lampen in Ledverlichting. Kosten worden betaald uit de reserve openbare verlichting. In 2016 zijn alle SOX lampen vervangen voor Ledverlichting. Door alle SOX te vervangen door Led is er veel minder lichtvervuiling en wordt er bespaard op de energierekening en op onderhoudskosten. Ook wordt het CO 2 gebruik verlaagd. PROJECT 15 Energiebesparing eigen gebouwen en bedrijfsinterne milieuzorg We willen in al onze gebouwen zoveel mogelijk energie besparen. Tijdens de geplande onderhoud. Kosten: 3.425,60 In Sporthal De Doelstien is Ledverlichting aangebracht. Ook zijn er nieuwe Hrketels geïnstalleerd. Hierdoor zijn we in De Doelstien van label F naar label B gegaan. In bouwdeel B van het gemeentehuis is nieuw HR++ glas geplaatst. Bij andere gebouwen zullen we bij het vervangen van de CV ketels worden gekozen voor HR ketels en energiezuinige CV pompen. Waar mogelijk wordt bij mechanische ventilatie warmteterugwinning toegepast. Waar mogelijk wordt bij vervangen dakbedekking extra dakisolatie aangebracht. Bij vervangen kozijnen wordt HR++ isolatieglas aangebracht. Het energieverbruik en het CO 2 verbruik verlagen. Hierdoor zullen de kosten ook lager zijn. PROJECT 16 Inkoop Groene energie Kosten: - Verduurzamen inkoop energie (gas en elektrisch). De Friese gemeenten kopen gezamenlijk energie in die via groencertificaten verduurzaamd worden. De ANNO-gemeenten willen nu duurzame energie inkopen die wordt opgewekt in Fryslân. Hier worden in 2016 nieuwe afspraken over gemaakt, zodat er in 2017 opnieuw aanbesteed kan worden. Voor 1 januari 2018 moet dit afgerond zijn. Door Friese Duurzame energie in te kopen geef je het goede voorbeeld en draag je bij aan de vergroening van de energievoorziening. 8
Financieel overzicht totale kosten: Projecten 2016: Dekking: Duurzaamheid stimulering Gasnetwerk Noordoost Fryslân 33.012,47 Natuur en milieueducatie Activiteiten De Klyster 12.132,24 Project Dockinga College 5.668,81 Duurzaam Dongeradeel 2030 18.873,83 Stimulering Fair Trade/MVO 4.690,- Duurzaam Bouwloket - Maatwerkadvies subsidie - particuliere woningen (incl. monumenten) Nacht van de Nacht - Duurzaam Noordoost Fryslân 410,10 Sinnegreide/Oprichting Lokaal - Energiefonds Monitoring 200,- Zonnepanelen op de - dorpshuizen Zonnepanelen publieke daken - Openbare Verlichting - Energiebesparing eigen 3.425,60 gebouwen en bedrijfsinterne milieuzorg Inkoop Groene Energie - Elektrische auto s 10.375,23 Totaal 76.656,04 12.132,24 Budget 89.702,- Overgehouden in 2016 13.045,- 9