Plastische chirurgie Gewrichtsslijtage duim Deze informatie is ook te vinden in de JBZ Zorgapp. www.jbzzorgapp.nl Hoe ontstaat gewrichtslijtage? Gewrichtsslijtage wordt ook artrose genoemd. In een normaal gewricht zijn de uiteinden van de botten bedekt met kraakbeen. Hierdoor kunnen de botten soepel en pijnloos over elkaar bewegen. Bij artrose is de kraakbeenlaag versleten. De kale botuiteinden komen tegen elkaar. Dat veroorzaakt pijn. Artrose ontstaat vaak in het basisgewricht van de duim. Dit gewricht wordt gevormd door het handwortelbeentje (trapezium) en het middenhandsbeentje (Metacarpale I) van de duim. Slijtage van dit gewricht komt vaak voor bij vrouwen boven de 50 jaar. Regelmatig wordt gesteld dat men ermee moet leren leven. Dit hoeft niet, artrose in dit gewricht is goed te behandelen. Welke klachten kunt u hebben? De eerste klacht die u kunt krijgen, is dat u pijn heeft bij het pakken van een voorwerp tussen de duim en de vingers. Sommige patiënten hebben ook pijn bij veranderingen van het weer. Als de slijtage door gaat, krijgt u steeds sneller pijn. Ook wanneer u weinig kracht gebruikt. U kunt minder goed knijpen. Ook kan er een zwelling optreden ter hoogte van het gewricht. Langzaam gaat het gewricht uit de kom. U kunt uw duim daardoor steeds minder goed bewegen. Vooral het naar buiten bewegen van de duim. Als het gewricht volledig uit de kom is, kan het middenhandsbotje van de duim wegzakken in de handpalm. Hierdoor kunt u geen grote voorwerpen meer pakken. Deze informatie voor patienten is met de grootste zorg samengesteld. Het betreft algemene informatie. Aan deze informatie kunnen geen rechten worden ontleend. Jeroen Bosch Ziekenhuis / www.jeroenboschziekenhuis.nl (PCH-002, uitgave februari 2017)
Hoe stellen we de diagnose? Uw klachten geven aan dat artrose mogelijk is. De plastisch chirurg zal tijdens het onderzoek op het gebied rondom uw gewricht drukken. Dit kan pijnlijk zijn. We maken altijd röntgenfoto s van de hand. Soms is nog aanvullende echografisch of MRI-onderzoek nodig. Hoe kunnen we u behandelen? De keuze van behandeling is afhankelijk van hoeveel klachten u heeft en wat u zelf graag wilt. We kiezen niet meteen voor een operatie. We proberen eerst de klachten te verminderen door spalktherapie en handtherapie. Hiermee verlichten we voornamelijk de pijn. Ook verminderen we de belasting van het gewricht. Als deze behandeling niet het gewenste resultaat heeft, kunnen we u opereren. Hierbij kunnen we uw gewricht vervangen (artroplastiek) of vastzetten (artrodese). De keuze hangt af van verschillende zaken: Wat voor werk doet u? Hoe oud bent u? Heeft u in het verleden ook klachten gehad? Of heeft u andere aandoeningen? En natuurlijk is het belangrijk om aan te geven wat uw wensen zijn. Meestal kiezen we voor het vervangen van het duimgewricht (artroplastiek). Het komt niet vaak voor dat we kiezen voor het vastzetten van het duimgewricht (artrodese). Artroplastiek Naar deze methode gaat meestal onze voorkeur uit. Bij een artroplastiek vervangen we het basisgewricht van de duim door een zogenoemde spacer. Deze spacer kan bestaan uit lichaamseigen of lichaamsvreemd materiaal. Lichaamseigen materiaal komt uit uw eigen lichaam (een pees). Als het materiaal niet uit uw lichaam komt, noemen we dit lichaamsvreemd materiaal (een prothese). De keuze hangt af van hoe erg de slijtage is, wat uw wens is en wat de plastisch chirurg ervan vindt. Artroplastiek met lichaamseigen materiaal Bij een artroplastiek met lichaamseigen materiaal gebruiken we een pees uit uw eigen lichaam. We gebruiken een pees uit uw pols. Eerst verwijderen we een deel of het gehele handwortelbeentje (trapezium). Vervolgens verrichten we een zogenoemde peesplastiek met de pees uit uw pols. Hierbij hangen we het middenhandsbeentje van de duim (Metacarpale I) op aan het middenhandsbeentje van de wijsvinger (Metacarpale II). Zo voorkomen we dat de duim verder inzakt. Wat overblijft van de pees, gebruiken we als spacer. We rollen het op en plaatsen het in de ontstane ruimte. De medische term voor de techniek die tijdens deze operatie gebruikt wordt, is: Ligament Reconstruction Tendon Interposition (LRTI). Artroplastiek met lichaamsvreemd materiaal Bij een artroplastiek met lichaamsvreemd materiaal gebruiken we een prothese. Deze prothese bestaat uit een ring van pyrocarbon. Dit materiaal slijt niet en heeft dezelfde eigenschappen en elasticiteit als gewoon bot. Eerst verwijderen we een deel van het handwortelbeentje (trapezium) en een deel van het middenhandsbeentje (Metacarpale I). De ruimte die hierdoor ontstaat, vullen we met de ring van pyrocarbon (de spacer). Vervolgens verrichten we een peesplastiek. Hierbij maken we de prothese vast aan het overgebleven deel van het handwortelbeentje (trapezium) en het overgebleven deel van het middenhandsbeentje (Metacarpale I). Meestal gebruiken we hiervoor een pees uit uw duim. De peesplastiek moet ervoor zorgen dat de prothese op zijn plek blijft zitten. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 2 van 7
Voor- en nadelen artroplastiek De voordelen van een artroplastiek zijn: Uw duimgewricht blijft beweeglijk. U kunt uw duim belasten en deze blijft redelijk stabiel. Nadelen van een artroplastiek zijn: Een langere revalidatieperiode. Deze is minimaal drie tot zes maanden. Er bestaat een klein risico dat de duim na de operatie aan kracht verliest of inzakt. Als er een prothese is geplaatst, kan deze losraken. Artrodese Deze methode is meestal niet de eerste keus. Bij deze ingreep zetten we het basisgewricht van de duim namelijk vast. Deze methode is vooral geschikt als u zwaar lichamelijk werk verricht. Ook patiënten met weke delen reuma zoals Systemische Lupus Erythomatosis (SLE) komen in aanmerking voor een artrodese. De voordelen van een artrodese zijn: Doordat we uw gewricht verstijven, kunt u uw duim weer zwaar belasten. Uw duim is stabiel. Een korte nabehandeling (ongeveer 6-8 weken). Nadelen van een artrodese zijn: Uw duim is minder beweeglijk. U kunt uw duim minder goed tegenover uw pink plaatsen. Er bestaat een kans dat uw bot niet vastgroeit. U kunt last hebben van het materiaal waarmee het bot is vastgezet. U heeft meer kans dat u artrose krijgt in het gewricht dat onder het basisgewricht ligt. Hoe bereidt u zich voor? PreOperatieve Screening (POS) Om u goed en veilig voor te bereiden op de operatie, bezoekt u enige tijd voor de operatie de afdeling Preoperatieve Screening. U krijgt hiervoor een afspraak. Op de POS heeft u een gesprek met een intakeverpleegkundige en een anesthesioloog. Ook krijgt u een kort lichamelijk onderzoek. U krijgt bij deze operatie in principe plexusanesthesie. Dit is een plaatselijke verdoving waarbij het verdovingsmiddel rond de zenuwen in de oksel of bij het sleutelbeen wordt ingespoten. Op www.jbz.nl/anesthesiologie kunt u meer lezen over de verdoving en bewaking tijdens de operatie. Als u hierover vragen heeft, kunt u deze bespreken tijdens uw bezoek aan de POS. Op de POS krijgt u een informatieboekje mee. Hierin leest u praktische informatie die u kan helpen bij de voorbereiding op de opname. Om u voor te bereiden op het gesprek kunt u kijken op de website: www.jbz.nl/pos. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 3 van 7
Belangrijk om vooraf te regelen! De eerste drie maanden na de operatie kunt u zelf nog niet alles in huis doen. Het is daarom verstandig om eventueel vooraf hulp in huis te regelen. Omdat er een kans is op het ontwikkelen van CRPS (vegetatieve ontregeling) adviseren we u om vitamine C 500 mg te slikken. U start hier 5 dagen voor de operatie mee en u gebruikt de vitamine C ten minste 50 dagen, tijdens de herstelperiode. U kunt de vitamine C bij de drogist kopen. Het is verstandig om voor de operatie paracetamol-tabletten en eventueel een NSAID-er (bijvoorbeeld Ibuprofen, Voltaren of Naproxen) in huis te halen voor eventuele pijn na de operatie. U mag na de operatie niet zelf naar huis rijden of zelfstandig aan het verkeer deelnemen. U mag ook niet alleen naar huis gaan met de taxi of het openbaar vervoer. Het is daarom belangrijk dat u van tevoren het vervoer naar huis regelt. Kennismakingsgesprek handtherapeut Na de operatie krijgt u handtherapie. Meestal heeft u daarom voor de operatie al een kennismakingsgesprek bij de handtherapeut. Tijdens dit gesprek kijkt de handtherapeut naar wat u wel en niet kunt met uw hand en hoeveel pijn u heeft. Ook vraagt de handtherapeut u een krachtmeting met uw duim te doen. Daarnaast vertelt de handtherapeut hoe het revalidatietraject na uw operatie eruit ziet. De handtherapeut geeft u ook alvast een aantal eenvoudige oefeningen mee voor de eerste periode na de operatie. Bent u nog niet doorverwezen naar de handtherapeut voor een kennismakingsgesprek? Neem dan contact op met de polikliniek Plastische Chirurgie voor een doorverwijzing. Nuchter zijn Voor de operatie moet u nuchter zijn. Dit betekent dat u vanaf een bepaald tijdstip niets meer mag eten en drinken. U krijgt hierover instructies van bureau Opname. Wat neemt u bij ieder bezoek mee? Uw geldig legitimatiebewijs (geldig paspoort, rijbewijs, identiteitskaart of vreemdelingenkaart). Uw patiëntenpas van het Jeroen Bosch Ziekenhuis. Heeft u nog geen pas of kloppen de gegevens niet meer? Laat dan een (nieuwe) patiëntenpas maken voordat u naar uw afspraak gaat. Dit kan op alle locaties van het Jeroen Bosch Ziekenhuis, behalve in Zaltbommel, Gamerschestraat. Uw Actueel Medicatie Overzicht (AMO). Het is voor uw arts belangrijk te weten welke medicijnen u thuis gebruikt. Uw eigen apotheek kan dit overzicht voor u uitprinten. Vraag hierom kort voordat u het ziekenhuis bezoekt. Medicatiegegevens delen Het Jeroen Bosch Ziekenhuis kan digitaal uw historisch medicatieoverzicht opvragen, maar alleen als u daar toestemming voor heeft gegeven. Deze toestemming regelt u bij alle apotheken waar u uw medicatie ophaalt, of online via www.ikgeeftoestemming.nl. Toch blijft het ook dan belangrijk om uw papieren AMO mee te nemen naar het ziekenhuis. Aan de hand van uw AMO controleren we welke medicatie u op dit moment gebruikt. Na goedkeuring van de arts vermelden we deze medicijnen in uw Elektronisch Patiënten Dossier. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 4 van 7
Waar meldt u zich? U meldt zich op de dag van de operatie op het afgesproken tijdstip bij de Infobalie van het Jeroen Bosch Ziekenhuis (bovenaan de roltrap). De medewerker van de Infobalie wijst u verder naar de juiste afdeling. U wordt voor deze operatie opgenomen op de afdeling Kort Verblijf. Hoe verloopt de revalidatie? Na de operatie krijgt u een gipsspalk. Deze moet een week blijven zitten. Hoe de revalidatie daarna verloopt, is afhankelijk van de operatietechniek die we hebben gebruikt. Is tijdens de operatie uw duimgewricht vervangen (artroplastiek)? Dan verloopt de revalidatie anders dan wanneer tijdens de operatie uw duimgewricht is vastgezet (artrodese). In onderstaand schema ziet u hoe de revalidatieperiode er globaal uitziet. Artroplastiek Artrodese 0-1 week U krijgt een gipsspalk U krijgt een gipsspalk 1 week na de operatie De gipsspalk wordt vervangen door rondom gips 4 weken na de operatie Het rondomgips wordt verwijderd. U krijgt een afneembare spalk en start met handtherapie De gipsspalk wordt vervangen door een vlinderspalk. U start daarnaast met handtherapie U mag de vlinderspalk overdag steeds minder gaan dragen. Wel moet u de vlinderspalk in principe nog drie maanden s nachts dragen. Waar moet u op letten als u weer thuis bent? Als u weer thuis bent, moet u letten op een aantal punten: De eerste week na de operatie krijgt u een gipsspalk. Daarna wordt dit vervangen door rondom gips als uw duimgewricht is vervangen tijdens de operatie (artroplastiek). Gips mag niet nat worden. Let hierop de eerste weken na de operatie. Na de operatie krijgt u een mitella (draagverband) mee. Deze moet u overdag dragen tot uw eerste controleafspraak bij de polikliniek Plastische Chirurgie na één week. Enkele uren tot 24 uur na de operatie is de verdoving uitgewerkt. Wanneer u thuis pijn krijgt, mag u een pijnstiller nemen. Wij adviseren u hiervoor paracetamol te gebruiken, of eventueel een NSAID-er (bijvoorbeeld Ibuprofen, Voltaren of Naproxen). Als u bloedverdunners gebruikt, mag u die 24 uur na de operatie weer gaan gebruiken tenzij u andere voorschriften heeft gehad van de Trombosedienst. De eerste drie maanden na de operatie moet u voorzichtig doen met uw hand. U mag niet zwaar tillen en geen (belastend) huishoudelijk werk doen. De handtherapeut bespreekt met u welke handelingen u weer mag oppakken en wanneer. U mag niet zelf autorijden zolang u gips om uw hand heeft of een spalk draagt, tenzij u toestemming heeft van uw autoverzekering. U loopt anders het risico dat uw verzekeraar niet uit zal keren na een ongeval. Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 5 van 7
Controle Na een week heeft u een afspraak op de polikliniek Plastische Chirurgie voor de eerste controle. Is uw duimgewricht vervangen (artroplastiek)? Dan wordt tijdens deze afspraak de gipsspalk vervangen door rondom gips. Is uw duimgewricht vastgezet (artrodese)? Dan verwijdert de plastisch chirurg of doktersassistent uw gipsspalk en controleert uw wond. Daarna heeft u nog een aparte afspraak bij de handtherapeut of de Gipskamer. Tijdens deze afspraak wordt een vlinderspalk aangelegd. Een vlinderspalk is een korte spalk waarin alleen de duim zit. De pols en de vingers zijn vrij. De vlinderspalk moet drie weken blijven zitten en mag niet verwijderd worden. U mag met uw pols en vingers alle bewegingen maken, maar u mag de eerste vier weken niet zwaar tillen. Vanaf vier weken mag u dit in overleg met uw handtherapeut weer opbouwen. Soms wordt er tijdens de controle ook een foto gemaakt, bijvoorbeeld als u een prothese heeft gekregen. Handtherapie Enige tijd na uw operatie start u met handtherapie onder begeleiding van een handtherapeut. U mag echter al meteen na de operatie een aantal eenvoudige oefeningen doen met uw vingers. De handtherapeut heeft deze oefeningen voor de operatie al laten zien tijdens het kennismakingsgesprek. Wij adviseren u de oefeningen met uw vingers ongeveer vijf keer per dag te doen, gedurende een paar minuten. U blijft de oefeningen dagelijks herhalen tot uw eerste afspraak bij de handtherapeut. U bent misschien geneigd om na de operatie minder te bewegen met uw ellebogen en schouders. U mag daarom na de operatie regelmatig een paar keer uw armen strekken en met uw schouders draaien. Op die manier houdt u uw ellebogen en schouders soepel. Handtherapie bij een artroplastiek Is tijdens de operatie uw duimgewricht vervangen (artroplastiek)? Dan heeft u vier weken na de operatie uw eerste afspraak bij de handtherapeut van het Hand en Pols Expertisecentrum. De handtherapeut helpt u om na de operatie uw duim weer goed te bewegen. In het begin heeft u twee keer per week een afspraak. Dit is uiteraard per patiënt verschillend. De handtherapeut bekijkt hoeveel behandelingen u nodig heeft. In totaal duurt de behandeling bij de handtherapeut drie tot zes maanden, afhankelijk van de genezing. Tijdens de eerste afspraak verwijdert de handtherapeut het gips. De handtherapeut maakt vervolgens een afneembare spalk voor u. U start samen met de handtherapeut meteen met specifieke oefeningen om de duim weer te bewegen. De handtherapeut leert u ook hoe u het litteken kunt behandelen. Dit is belangrijk omdat het litteken ervoor kan zorgen dat u uw hand minder goed kunt bewegen. Met de juiste behandeling kan het litteken zachter, vlakker en minder zichtbaar worden. Hierdoor verbetert ook de beweeglijkheid van uw hand. De eerste weken nadat het gips is verwijderd, draagt u de spalk de hele dag. Dit wordt langzaam afgebouwd. Acht weken na de operatie heeft u de spalk alleen nog nodig op momenten dat u de duim zwaarder belast. U krijgt dan ook coördinatie- en stabilisatieoefeningen. Waarschijnlijk heeft u de spalk drie maanden na de operatie helemaal Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 6 van 7
niet meer nodig. U start dan met kracht- en functieoefeningen. Ook geeft de handtherapeut u advies over hoe en wanneer u weer kunt starten met werken, sporten en eventuele hobby s. Handtherapie bij een artrodese Is tijdens de operatie uw duimgewricht vastgezet (artrodese)? Dan heeft u uw eerste afspraak bij de handtherapeut na één week. De revalidatie duurt in dat geval minder lang. U mag de vlinderspalk vier weken na uw operatie overdag steeds minder gaan dragen. Wel moet u de vlinderspalk in principe nog drie maanden s nachts dragen. U kunt na de operatie ook behandeld worden door een erkende handtherapeut in uw eigen omgeving. Dit gebeurt in overleg. Er zijn filmpjes beschikbaar van de oefeningen van de handtherapeut. Bekijk ze via de JBZ Zorgapp of via de website: www.jbz.nl/hpec. Controle na drie maanden Drie maanden na de operatie heeft u opnieuw een controleafspraak op de polikliniek Plastische Chirurgie. De plastisch chirurg kijkt of u uw duim weer goed en pijnloos kunt bewegen. Als dit het geval is, ronden we uw behandeling af. Zo niet, dan kijken we of u nog een aanvullende behandeling nodig heeft. Vragen of problemen? Heeft u vragen over uw geopereerde hand? Dan kunt u na de operatie contact opnemen met het ziekenhuis. Neemt u zeker contact op als de pijn erger wordt, bij nabloedingen, ontstekingen en/of zwellingen. Bel tijdens kantooruren met de polikliniek Plastische Chirurgie, telefoonnummer: (073) 553 60 15. Buiten kantooruren belt u de eerste twee dagen na ontslag met vragen die niet tot de volgende ochtend kunnen wachten met de afdeling Kort Verblijf, telefoonnummer: (073) 553 67 00. Na twee dagen neemt u buiten kantooruren contact op met de Spoedeisende Hulp, telefoonnummer: (073) 553 27 00. Welke risico s zijn er? Bij elke operatie kunnen complicaties optreden, zoals nabloedingen en infecties. Ook kan het zijn dat uw handen pijn doen wanneer het koud is (koude-intolerantie). Daarnaast kunt u een vegetatieve ontregeling ontwikkelen. Dit is een reactie op de operatie. Deze reactie bestaat uit zwelling, stijfheid, pijn, zweterigheid en verkleuring van de aangedane vinger of zelfs de gehele hand. De oorzaak is onbekend. Tot slot Alle plastisch chirurgen van het Jeroen Bosch Ziekenhuis zijn geregistreerd in Nederland. Ook zijn ze lid van de Nederlandse vereniging voor plastische chirurgie. Dit betekent dat ze volgens de regels van deze vereniging werken. Voor u als patiënt betekent dit dat u de best mogelijke zorg krijgt. Wij staan voor kwaliteit, deskundigheid en betrouwbaarheid. Heeft u nog vragen? Heeft u na het lezen van deze folder nog vragen, dan kunt u deze stellen aan uw plastisch chirurg. Het kan handig zijn uw vragen voor het gesprek op te schrijven. Voor meer informatie kunt u ook kijken op onze website: www.jbz.nl/hpec Patientenvoorlichting jeroen bosch ziekenhuis 7 van 7