INHOUDSOPGAVE Lijst van gebruikte afkortingen / XVII HOOFDSTUK 1 Algemene inleiding /1 1.1 Ruimtelijk bestuursrecht en het recht van de ruimtelijke ordening / 1 1.2 Karakteristieken van het ruimtelijk bestuursrecht / 2 1.3 Enkele uitgangspunten van ruimtelijk ordeningsrecht / 4 1.3.1 Grondwettelijke bepalingen / 4 1.3.2 Toelatingsplanologie via wettelijke verboden / 5 1.3.3 Spanningsveld tussen rechtszekerheid en flexibiliteit / 6 1.3.4 Spanningsveld tussen decentralisatie en centralisatie / 7 1.4 Ruimtelijke ordening op drie niveaus / 8 1.5 Ontstaan en ontwikkeling van de Woningwet en de Wet ruimtelijke ordening / 9 HOOFDSTUK 2 De gemeentelijke structuurvisie /17 2.1 Inleiding / 17 2.2 Bevoegdheid / 17 2.3 Doel en inhoud / 18 2.4 Bijzonderheid totstandkoming en rechtsbescherming / 20 HOOFDSTUK 3 Het bestemmingsplan /23 3.1 Inleiding / 23 3.2 Functies van het bestemmingsplan / 24 3.3 Onderdelen van een bestemmingsplan / 25 3.3.1 Verbeeldingen / 26 3.3.2 Bestemmingen en doeleindenomschrijving / 28 3.3.3 Bebouwingsregels, verboden om werken of werkzaamheden uit te voeren en regels omtrent het overig gebruik / 30 IX
3.3.4 Bijkomende regels en bevoegdheden / 35 3.4 De centrale norm: artikel 3.1 Wro / 36 3.4.1 Verplichting tot het vaststellen van een bestemmingsplan / 36 3.4.2 Aanwijzen van bestemmingen ten behoeve van een goede ruimtelijke ordening / 38 3.4.3 In verband met de bestemming regels voor het gebruik van gronden en bouwwerken / 39 3.4.4 Regels ten behoeve van de uitvoerbaarheid van bestemmingen / 51 3.4.5 Modernisering en vervanging van bouwwerken / 52 3.5 Globale of gedetailleerde bestemmingen / 53 3.6 Flexibiliteitsinstrumenten / 54 3.6.1 Flexibiliteit en rechtszekerheid / 54 3.6.2 Uitwerkingsplannen / 55 3.6.3 Wijzigingsbevoegdheid / 59 3.6.4 In een bestemmingsplan opgenomen bevoegdheden bij omgevingsvergunning van het plan af te wijken / 61 3.6.5 Nadere eisen (artikel 3.6 lid 1 onder d Wro) / 64 3.6.6 Voorlopige bestemmingen / 65 3.7 Overgangsrechtelijke bepalingen / 66 3.7.1 Algemeen / 66 3.7.2 Overgangsrecht met betrekking tot bouwen / 67 3.7.3 Overgangsrecht met betrekking tot het gebruik / 69 3.7.4 Overgangsrecht of positief bestemmen? / 72 3.8 De verordeningsbevoegdheid van gemeenten in relatie tot bestemmingsplannen en beheersverordeningen / 76 HOOFDSTUK 4 De bestemmingsplanprocedure /79 4.1 Algemeen / 79 4.1.1 Functies van de bestemmingsplanprocedure / 79 4.1.2 Drie fases in de bestemmingsplanprocedure / 82 4.2 Planvoorbereiding / 83 4.2.1 Onderzoek ter voorbereiding van een ontwerp / 83 4.2.2 Overleg met andere overheden / 87 4.2.3 Geen inspraakverplichting / 89 4.3 Vaststelling van een bestemmingsplan / 91 4.3.1 Terinzagelegging van het ontwerp en het indienen van zienswijzen / 91 4.3.2 De vaststelling van het plan door de gemeenteraad / 94 4.3.3 De reactieve aanwijzingsbevoegdheid / 96 4.3.4 De inwerkingtreding van het bestemmingsplan / 98 4.4 Beroep op de Afdeling bestuursrechtspraak / 98 4.4.1 Inleiding / 98 4.4.2 Een getrapte beroepsmogelijkheid / 98 4.4.3 Procedureregels bij het beroep op de ABRvS / 102 4.4.4 Beroep tegen het niet tijdig beslissen omtrent planvaststelling / 103 X
4.4.5 De toetsing door de ABRvS en de uitspraak / 104 4.4.6 De rechtsbescherming tegen een reactieve aanwijzing / 106 4.5 Herziening, verlenging en intrekking van een bestemmingsplan / 107 4.5.1 De herzieningsplicht / 107 4.5.2 De verlengingsbevoegdheid / 107 4.5.3 De beslissing omtrent een aanvraag om planherziening / 111 4.5.4 Intrekking / 113 4.6 De voorbereidingsbescherming / 113 4.6.1 Inleiding / 113 4.6.2 Inhoud en werkingsduur van een voorbereidingsbesluit / 114 4.6.3 Rechtsbescherming tegen voorbereidingsbesluiten / 117 HOOFDSTUK 5 De beheersverordening /119 5.1 Inleiding / 119 5.2 Bevoegdheid / 119 5.2.1 Algemeen / 119 5.2.2 Bestaand gebruik en ruimtelijke ontwikkelingen / 120 5.3 Inhoud van de beheersverordening / 123 5.3.1 Algemeen / 123 5.3.2 Bouwregels / 124 5.3.3 Flexibiliteitsinstrumenten / 124 5.3.4 Omgevingsvergunning voor het uitvoeren van werken en slopen / 125 5.4 Procedure en rechtsbescherming / 125 HOOFDSTUK 6 Gemeentelijke buitenplanse bevoegdheden om bij omgevingsvergunning van het bestemmingsplan af te wijken /129 6.1 Algemeen / 129 6.2 Bevoegdheid tot het verlenen van een omgevingsvergunning tot afwijken van het bestemmingsplan / 131 6.3 Vereisten voor afwijking van het plan in ingrijpende gevallen: een goede ruimtelijke ordening en een goede ruimtelijke onderbouwing /132 6.4 De uitgebreide voorbereidingsprocedure / 134 6.4.1 Inleiding / 134 6.4.2 Aanvraag / 135 6.4.3 De onderzoeksverplichting(en) / 137 6.4.4 Toezending van het ontwerpbesluit aan de aanvrager en aan andere belanghebbenden / 137 6.4.5 Een reactierecht voor de aanvrager / 138 6.4.6 De zienswijzentermijn / 139 6.4.7 De beslistermijn / 139 6.4.8 Bekendmaking en mededeling / 142 6.4.9 Inwerkingtreding / 143 XI
6.4.10 De procedure betreffende de verklaring van geen bedenkingen / 143 6.4.11 De rechtsbescherming betreffende het afwijkingsbesluit / 145 6.5 Overige buitenplanse bevoegdheden om bij omgevingsvergunning van het bestemmingsplan af te wijken / 146 6.5.1 Inleiding / 146 6.5.2 De omgevingsvergunning voor afwijking van het bestemmingsplan in geval van een tijdelijke behoefte /147 6.5.3 De omgevingsvergunning voor planologische kruimelgevallen /148 6.5.4 Procedure / 150 6.5.4.1 Inleiding / 150 6.5.4.2 De reguliere voorbereidingsprocedure / 150 6.5.4.3 Bekendmaking en mededeling / 152 6.5.4.4 Rechtsbescherming / 153 6.6 De gemeentelijke coördinatieregeling / 154 6.6.1 Inleiding / 154 6.6.2 De toepassing van de coördinatieregeling / 154 HOOFDSTUK 7 De omgevingsvergunning voor bouwen /157 7.1 Inleiding / 157 7.1.1 Verbod om te bouwen en verbod om in stand te laten zonder omgevingsvergunning / 157 7.1.2 Het begrip bouwen / 157 7.1.3 De indeling van bouwwerken / 159 7.2 Bevoegd gezag en de aanvraag van een omgevingsvergunning voor bouwen / 163 7.3 Criteria voor de verlening van een omgevingsvergunning voor bouwen / 165 7.3.1 Algemeen / 165 7.3.2 Toetsing aan het bestemmingsplan / 167 7.3.3 Strijd met het Bouwbesluit 2012 / 170 7.3.3.1 Inleiding / 170 7.3.3.2 De inhoud van het Bouwbesluit 2012 / 170 7.3.3.3 Mogelijkheden tot afwijken / 171 7.3.4 Toetsing aan de bouwverordening / 172 7.3.4.1 Algemeen / 172 7.3.4.2 Aanvullende gemeentelijke bouwtechnische regelgeving / 172 7.3.4.3 Verhouding tussen de bouwverordening en het bestemmingsplan / 174 7.3.5 Welstandstoezicht / 175 7.3.6 Strijd met algemene regels van Rijk of provincie / 177 7.3.7 Strijd met een exploitatieplan / 178 7.4 Voorschriften aan een omgevingsvergunning voor bouwen / 178 7.5 Procedure en termijnen / 180 7.5.1 Inleiding / 180 7.5.2 Kennisgeving van de aanvraag en beslistermijn / 181 XII
7.5.3 Van rechtswege verlening van de omgevingsvergunning / 183 7.5.4 Procedure en beslistermijn bij strijd met het planologische regime / 185 7.5.4.1 Algemeen / 185 7.5.4.2 Procedure / 186 7.5.4.3 Beslistermijn uitgebreide voorbereidingsprocedure / 188 7.6 Verplichting tot aanhouding van de beslissing op de aanvraag / 189 7.6.1 Algemeen / 189 7.6.2 De aanhoudingsplicht van artikel 3.3 lid 1 Wabo / 191 7.6.3 Aanhoudingsplicht in verband met een niet onherroepelijk exploitatieplan / 193 7.7 Intrekking van een omgevingsvergunning voor bouwen / 194 7.8 Gefaseerde verlening van een omgevingsvergunning / 197 7.9 Rechtsbescherming / 198 HOOFDSTUK 8 Omgevingsvergunning voor werken en werkzaamheden / 203 8.1 Inleiding / 203 8.2 Inhoud, soorten en functies van vergunningstelsels / 204 8.2.1 De verhouding tussen artikel 3.1 en artikel 3.3 Wro / 204 8.2.2 Twee soorten vergunningstelsels / 208 8.3 De omgevingsvergunning vereist ingevolge een bestemmingsplan / 208 8.3.1 Weigeringsgronden / 208 8.3.2 Bevoegd gezag, beslistermijnen en rechtsbescherming / 211 8.3.3 Aanhoudingsplicht en doorbreking / 212 8.4 De omgevingsvergunning vereist ingevolge een voorbereidingsbesluit / 214 8.4.1 Bijzondere functie / 214 8.4.2 Weigeringsgronden / 215 8.5 Rechtsbescherming tegen de omgevingsvergunningsplicht / 215 HOOFDSTUK 9 Uitvoering en kostenverhaal /217 9.1 Inleiding / 217 9.2 Uitvoering van het bestemmingsplan langs publiekrechtelijke weg / 218 9.2.1 Onteigening ter uitvoering van het bestemmingsplan / 218 9.2.1.1 Inleiding / 218 9.2.1.2 Onteigening in het belang van de ruimtelijke ontwikkeling en van de volkshuisvesting (Titel IV onteigeningswet) / 219 9.2.1.3 Teruglevering eigendom / 225 9.2.2 De Wet voorkeursrecht gemeenten / 226 9.2.2.1 Strekking van de wet / 226 9.2.2.2 Vereiste besluiten en procedures / 227 9.2.3 Verhaal van kosten in verband met het bestemmingsplan / 229 9.2.3.1 Inleiding / 229 9.2.3.2 Verhaal van grondexploitatiekosten op grond van de Wro / 229 XIII
9.2.3.3 Kostenverhaal op grond van de Gemeentewet: de baatbelasting / 243 9.2.3.4 Financiële voorschriften als onderdeel van een beschikking / 245 9.3 Uitvoering van het bestemmingsplan langs privaatrechtelijke weg / 246 9.3.1 Inleiding / 246 9.3.2 De gemeente als deelnemer aan het privaatrechtelijk rechtsverkeer / 247 9.3.3 Algemene gronduitgiftevoorwaarden / 249 9.3.4 Publiek-private samenwerkingsovereenkomsten / 250 HOOFDSTUK 10 Vergoeding van planschade / 253 10.1 Inleiding / 253 10.2 Schade als gevolg van een plan of een ander (planologisch) besluit / 254 10.2.1 Door de wet genoemde schadeveroorzakende besluiten / 254 10.2.2 Het schadebegrip van artikel 6.1 Wro / 255 10.2.3 De planologische vergelijking / 257 10.2.4 Planologische schaduwschade / 262 10.2.5 De datum van de inwerkingtreding als peildatum / 263 10.2.6 De invloed van het overgangsrecht op de planologische vergelijking / 264 10.3 Schade die voor rekening van de aanvrager blijft / 265 10.3.1 Het normale maatschappelijke risico / 265 10.3.2 Actieve risicoaanvaarding / 269 10.3.3 Passieve risicoaanvaarding / 270 10.4 Procedure inzake planschadeverzoeken / 272 10.4.1 Eisen aan de aanvraag om vergoeding / 272 10.4.2 De behandeling van de aanvraag / 273 10.4.3 Vergoeding van kosten van rechtsbijstand en andere deskundigen / 277 10.5 Overeenkomsten tot verhaal van plankosten / 278 10.6 Vergoeding van hogere kosten / 280 HOOFDSTUK 11 Handhaving / 283 11.1 Inleiding / 283 11.2 Bestuursrechtelijke handhaving / 286 11.2.1 Bestuursdwang / 286 11.2.2 De bestuurlijke dwangsom / 294 11.2.3 Handhaven of gedogen? / 297 11.2.3.1 Beginselplicht tot handhaving / 297 11.2.3.2 Het belang van legalisering / 299 11.2.3.3 Gedogen / 300 11.3 Privaatrechtelijke handhaving van het bestemmingsplan / 304 11.3.1 Inleiding / 304 11.3.2 Het hanteren van de eigenaarsbevoegdheid / 305 11.3.3 Het gebruik van de privaatrechtelijke overeenkomst / 306 11.3.4 Het civielrechtelijk kort geding als alternatief / 307 XIV
11.4 Strafrechtelijke handhaving / 309 11.4.1 Strafbaarstelling en opsporing van de overtreding van verbodsbepalingen in de Wabo en van bestemmingsplanvoorschriften / 309 11.4.2 De relatie tussen de bestuursrechtelijke sanctie en de strafsanctie / 310 11.4.3 De strafrechtelijke handhavingspraktijk / 311 HOOFDSTUK 12 Ruimtelijke ordening van provincie en Rijk /313 12.1 Inleiding / 313 12.2 Structuurvisies van provincie en Rijk / 314 12.2.1 Inleiding / 314 12.2.2 De provinciale structuurvisie / 315 12.2.3 De structuurvisie van het Rijk / 317 12.2.4 M.e.r.-plicht en rechtsbescherming bij de provinciale en de rijksstructuurvisie / 318 12.3 Algemene regels van Rijk en provincie / 319 12.3.1 Inleiding / 319 12.3.2 De bevoegdheid om regels te stellen omtrent de inhoud van bestemmingsplannen / 320 12.3.3 Algemene regels gericht tot grondgebruikers / 331 12.3.4 Voorbereidingsbescherming bij algemene regels / 333 12.3.5 Toetsing van aanvragen om een omgevingsvergunning aan algemene regels / 335 12.3.6 Procedure en rechtsbescherming / 342 12.3.7 Evaluatie / 344 12.4 De aanwijzing van provincie en Rijk / 345 12.4.1 Inleiding / 345 12.4.2 Bevoegdheid / 345 12.4.2.1 De reactieve aanwijzing / 347 12.4.3 Doel en inhoud van de proactieve aanwijzing / 349 12.4.4 Totstandkomingsprocedure van de proactieve aanwijzing / 351 12.4.5 Rechtsbescherming tegen de proactieve aanwijzing / 351 12.5 Inpassingsplannen van Rijk en provincie / 353 12.5.1 Inleiding / 353 12.5.2 Bevoegdheid tot vaststelling inpassingsplan / 355 12.5.3 Inhoud van het inpassingsplan / 356 12.5.4 Procedure en rechtsbescherming / 358 12.6 Omgevingsvergunningen van Rijk en provincie voor het afwijken van het bestemmingsplan / 358 12.6.1 Inleiding / 358 12.6.2 Bevoegde organen / 359 12.6.3 Projectwetten en projectmatige besluiten / 360 12.7 Coördinatieregelingen / 362 12.7.1 Inleiding / 362 12.7.2 De provinciale coördinatieregeling / 363 XV
12.7.3 De rijkscoördinatieregeling / 364 12.7.4 Rechtsbescherming / 365 HOOFDSTUK 13 Wet- en regelgeving in aanverwante sectoren / 367 13.1 Inleiding / 367 13.2 Milieukwaliteitseisen / 368 13.2.1 Doel en werking / 368 13.2.2 Externe veiligheid / 368 13.2.3 Luchtkwaliteit / 371 13.2.4 Waterkwaliteit / 375 13.3 Natuurbescherming en ruimtelijke ordening / 375 13.3.1 Inleiding / 375 13.3.2 De habitattoets volgens de Europese Habitatrichtlijn / 377 13.3.3 Natuurbeschermingswet 1998 voor zover van betekenis voor de ruimtelijke ordening / 380 13.3.4 De betekenis van de Nbw 1998 voor het bestemmingsplan en voor de omgevingsvergunning voor afwijking daarvan / 384 13.3.5 De betekenis van de Flora- en faunawet voor het bestemmingsplan en voor de omgevingsvergunning voor het afwijken daarvan / 386 13.4 Milieueffectrapportage en ruimtelijke ordening / 389 13.4.1 Functie van de milieueffectrapportage voor de ruimtelijke ordening / 389 13.4.2 Onderscheid tussen plan-m.e.r. en besluit-m.e.r. / 390 13.4.3 M.e.r.-plicht in de ruimtelijke ordening / 393 13.4.3.1 Verschillende grondslagen voor de m.e.r.-plicht van een activiteit / 393 13.4.3.2 M.e.r.-plichtige besluiten in de ruimtelijke ordening / 395 13.4.3.3 Cumulatie van m.e.r.-plichten / 397 13.4.3.4 Plan-m.e.r. of besluit-m.e.r. bij een gemengd bestemmingsplan? / 400 13.4.4 De omvang van de onderzoeksplicht: theoretische of reële maximale planologische mogelijkheden? / 400 13.4.5 M.e.r.-procedures en ruimtelijke ordeningsbesluiten / 401 13.4.5.1 De (uitgebreide) plan-m.e.r.-procedure / 402 13.4.5.2 De uitgebreide besluit-m.e.r.-procedure / 402 13.4.5.3 De beperkte besluit-m.e.r.-procedure / 404 13.4.5.4 Evaluatie van de milieugevolgen van het plan en besluit / 404 13.4.6 Rekening houden met de resultaten van een m.e.r. in de ruimtelijke ordening / 405 Literatuuroverzicht / 407 Jurisprudentieregister /417 Trefwoordenregister /431 XVI