3 mei 2017
Deloitte Accountants B.V. Eemsgolaan 15 9727 DW Groningen Postbus 980 9700 AZ Groningen Nederland VERTROUWELIJK Het algemeen bestuur van Postbus 18 9700 AA GRONINGEN Tel: 088 288 2888 Fax: 088 288 9870 www.deloitte.nl Onderwerp Datum 3 mei 2017 Geachte leden van het algemeen bestuur, Hierbij ontvangt u ons accountantsverslag over het boekjaar 2016. Daarin zijn onze belangrijkste controlebevindingen samengevat, voor zover die relevant zijn voor een goed begrip van de jaarrekening 2016 en voor het beoordelen van de financiële uitkomsten over 2016 en de financiële positie van uw waterschap. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het dagelijks bestuur. In overeenstemming met uw opdracht hebben wij de jaarrekening 2016 gecontroleerd. Wij zijn voornemens een goedkeurende controleverklaring bij de jaarrekening te verstrekken. Een concept van dit accountantsverslag is op woensdag 12 april 2017 met de secretaris-directeur en de portefeuillehouder financiën besproken. Hoogachtend, Deloitte Accountants B.V. drs. H. Kuperus RA c.c.: dagelijks bestuur Op alle opdrachten verricht door Deloitte zijn de Algemene Voorwaarden Dienstverlening Deloitte Nederland, januari 2014 gedeponeerd bij de Kamer van Koophandel onder nummer 24362837 van toepassing. Deloitte Accountants B.V. is ingeschreven in het handelsregister van de Kamer van Koophandel te Rotterdam onder nummer 24362853. Member of Deloitte Touche Tohmatsu Limited
Inhoudsopgave
Managementsamenvatting 5 Overige bevindingen 9 Analyse vermogen en belangrijkste kengetallen 14 Overige onderwerpen 17 Bijlagen 21 Bijlage A: Niet-gecorrigeerde fouten 22 Bijlage B: Onafhankelijkheid 23 Bijlage C: Reikwijdte van de controle 2016 24 Bijlage D: Disclaimer en beperking in gebruik 25
Managementsamenvatting
Managementsamenvatting Status van de controle Onze controle is uitgevoerd in overeenstemming met de vooraf afgesproken planning, zoals overeengekomen in de opdrachtbevestiging van 21 oktober 2016. De uitgevoerde werkzaamheden zullen resulteren in een goedkeurende controleverklaring zowel ten aanzien van het aspect getrouwheid als het aspect rechtmatigheid. Bevindingen Belangrijke zaken die wij in dit rapport verder onder uw aandacht zullen brengen hebben betrekking op: De omvang van de vorderingen op de NAM De geconstateerde afwijkingen in de netto vlottende schulden De totstandkoming en vaststelling van de bijdrage van waterschap Hunze en Aa s De uitkomsten van onze controle op rechtmatigheid Significante verslaggevingsgrondslagen en onze observaties bij uw jaarverslaggeving De belangrijkste verslaggevingsgrondslagen van zijn uiteengezet in paragraaf 2.4.2 van de jaarrekening. In de jaarrekening 2016 hebben zich ten opzichte van 2015 geen wijzigingen van materieel belang voorgedaan in de toegepaste verslaggevingsgrondslagen. Wij hebben het door het dagelijks bestuur toegepaste proces voor belangrijke verslaggevingsgrondslagen geëvalueerd en wij zijn van mening dat de verslaggevingsgrondslagen en de toegepaste inschattingen in overeenstemming zijn met de verslaggevingsvoorschriften en consistent zijn gebruikt. Analyse vermogen en resultaat Het (nog te bestemmen) resultaat over 2016 bedraagt 3,3 miljoen, tegenover een begroot saldo op basis van de gewijzigde begroting van 0,3 miljoen. In hoofdstuk 2 van de jaarrekening zijn de belangrijkste afwijkingen tussen begroting en realisatie per programma toegelicht Een analyse van het aanwezige vermogen en de risico s is opgenomen in paragraaf E weerstandsvermogen. Per eind 2016 is sprake van een algemene reserve van 10,1 miljoen inclusief het nog te bestemmen resultaat van 3,3 miljoen. heeft het minimaal benodigde weerstandsvermogen berekend op 3,3 miljoen. 6
Managementsamenvatting Interne beheersing Als onderdeel van de jaarrekeningcontrole hebben wij in oktober 2016 een interim-controle uitgevoerd. Deze interimcontrole is primair gericht op de opzet, het bestaan en de werking van maatregelen van administratieve organisatie en interne beheersing (AO/IB), voor zover van belang voor onze controle op de betrouwbaarheid van de in de jaarrekening opgenomen gegevens. De bevindingen, voortvloeiend uit de interim-controle, zijn vastgelegd in onze managementletter d.d. 8 november 2016. Er is gerapporteerd over de volgende zaken: Rechtmatigheid Procesbeheersing Aandacht voor fraudepreventie en frauderisicoanalyse Voor onze specifieke bevindingen en aanbevelingen verwijzen wij u naar de managementletter. Geïdentificeerde fouten en tekortkomingen en strekking controleverklaring De jaarrekening is gecontroleerd met inachtneming van de volgende toleranties: Goedkeuringstoleranties Fouten 1% van het totaal van de lasten Onzekerheden 3% van het totaal van de lasten 740.000 2.220.000 Rapporteringstoleranties (5% van de goedkeuringstoleranties) Fouten Onzekerheden 37.000 111.000 De rapporteringstolerantie is door het algemeen bestuur gesteld op 10 procent van de goedkeuringstoleranties. Wij hebben er in dit verslag voor gekozen om een lagere rapporteringstolerantie te hanteren om het algemeen bestuur te informeren over eventuele geconstateerde afwijkingen en hoe daar mee om is gegaan. Vanuit onze controlerichtlijnen is het verplicht om eventuele niet gecorrigeerde fouten en eventuele onzekerheden te communiceren, voor zover deze uitgaan boven 5% van de fouttolerantie ( 37.000). Voor een nadere uiteenzetting van de niet-gecorrigeerde fouten verwijzen wij naar bijlage A1. Nadere informatie ten aanzien van verwerkte controleaanpassingen is uiteengezet in bijlage A2. Het totaal van de geconstateerde fouten en onzekerheden is lager dan de goedkeuringstoleranties. De fouten en onzekerheden tasten, gelet op de beperkte omvang, ons oordeel over de jaarrekening 2016 niet aan en daarom hebben wij een goedkeurende controleverklaring verstrekt. 7
Managementsamenvatting Onafhankelijkheid Deloitte Accountants B.V. is onafhankelijk van het waterschap en voor zover wij weten heeft zich geen inbreuk voorgedaan op de van toepassing zijnde regels en het beleid ten aanzien van onafhankelijkheid. Ons zijn geen relaties bekend tussen Deloitte Accountants B.V. en haar zuster- en/of dochterondernemingen of de member firms van Deloitte Touche Tohmatsu Limited en hun respectieve zuster- en/of dochterondernemingen en het waterschap, die naar ons professionele oordeel mogelijk van invloed kunnen zijn op onze onafhankelijkheid. Bijlage B bevat een nadere uiteenzetting van onze onafhankelijkheid. 8
Overige bevindingen
Overige bevindingen Vorderingen Vorderingen In de jaren 2013 tot en met 2016 heeft uw waterschap kosten gemaakt in verband met onderzoek naar de aardbevingbestendigheid van zowel primaire als regionale waterkeringen. Deze kosten zijn geactiveerd op de balans en zullen gedeeltelijk worden vergoed door de NAM. De NAM heeft met een brief, d.d. 3 april 2017, toegezegd een vergoeding te betalen van 1.250.000 ter compensatie van de gemaakte kosten tot 1 januari 2017. In de jaarrekening is hiervoor een vordering opgenomen van 1.154.000. De opgenomen vordering is 96.000 lager dan het door de NAM toegezegde bedrag. Netto vlottende schulden Onjuiste afgrenzing verplichtingen Vanuit onze controle van de netto vlottende schulden blijkt dat er onder de reserveringen voor projecten en de exploitatiekosten een tweetal bedragen ten onrechte zijn opgenomen, omdat de hiermee samenhangende werkzaamheden/prestaties pas in 2017 plaatsvinden. Deze verplichtingen zijn daarom onterecht opgenomen in de jaarrekening 2016. De afwijking van 99.000 met betrekking tot de projecten is gecorrigeerd in de jaarrekening. De afwijking met betrekking tot de exploitatiekosten bedraagt 26.000 en is niet gecorrigeerd in de jaarrekening. 10
Overige bevindingen Bijdrage GR en Bijdrage Waterschap Hunze en Aa s Ten behoeve van een doelmatige uitoefening van (grootschalige) taakonderdelen inzake het zuiveren c.a. (transport, zuiveren en slibverwerking) en laboratoriumwerkzaamheden werken de waterschappen Hunze en Aa s en Noorderzijlvest sinds 1 januari 2000 samen en zijn daartoe een (lichte) gemeenschappelijke regeling aangegaan als bedoeld in de Wet gemeenschappelijke regelingen. ontvangt jaarlijks een bijdrage van Hunze en Aa s voor het uitvoeren van taakonderdelen inzake het zuiveren. De omvang van de bijdrage werd tot en met boekjaar 2015 formeel vastgesteld door het dagelijks bestuur van. In boekjaar 2016 is de bijdrage niet op deze wijze vastgesteld. De bijdrage van 2016 bedraagt 10.094.000 en is gebaseerd op de door het algemeen bestuur vastgestelde verdeelsleutel van 44%. Daarnaast is de bijdrage opgenomen in de begroting van de gemeenschappelijke regeling die is vastgesteld door de bevoegde vertegenwoordigers van het waterschap. Bevindingen rechtmatigheid Uit de rechtmatigheidscontrole blijken geen fouten/onzekerheden In 2016 is het kasgeldlimiet 6 maanden lang overschreden. Dit belangrijkste oorzaak hiervoor is dat de bijdrage voor projecten van het HWPB (circa 33 miljoen) later is ontvangen dan verwacht. In artikel 4 van de Wet financiering decentrale overheden (Wet fido) is bepaald dat de kasgeldlimiet maximaal twee achtereenvolgende kwartalen mag worden overschreden. Hiervan is geen sprake aangezien dit maximaal 2 kwartalen is geweest en dus is voldaan aan artikel 4 Wet Fido. Het waterschap heeft de overschrijding van het kasgeldlimiet gecommuniceerd met toezichthouder de provincie Groningen. 11
Overige bevindingen Belastingopbrengsten Belastingopbrengsten Uit de controle bij Hefpunt is een aantal onzekerheden met betrekking tot de kwijtscheldingen naar voren gekomen. Deze ontstaan doordat achteraf niet in alle gevallen meer aangetoond kan worden dat kwijtscheldingen rechtmatig toegekend zijn. Met betrekking tot de rechtmatige toekenning is een bedrag van 135.000 als onzekerheid aangemerkt. Wij dienen deze afwijking tevens te betrekken bij de evaluatie van onze controlebevindingen. De geconstateerde afwijkingen zijn niet materieel en hebben daarom geen gevolgen voor de strekking van de door ons afgegeven controleverklaring. Begrotingsrechtmatigheid Bevindingen Een belangrijke element van de kaderstellende taak van het algemeen bestuur is het budgetrecht. Het algemeen bestuur heeft het recht om de budgetten toe te kennen. Het dagelijks bestuur is vervolgens verantwoordelijk voor het opzetten van een systeem van budgetbeheer dat moet waarborgen dat de lasten binnen de begroting blijven. Omdat het algemeen bestuur de kaders stelt, is het overschrijden van de begroting in beginsel onrechtmatig. Het begrotingscriterium is uitgewerkt in de landelijk geldende Kadernota 2016. Hieruit blijkt dat in de volgende gevallen de overschrijding niet meeweegt in het accountantsoordeel: Kostenoverschrijdingen die worden gecompenseerd door direct gerelateerde opbrengsten Kostenoverschrijdingen die passen binnen het beleid Kostenoverschrijdingen bij openeinderegelingen Deze uitwerking laat onverlet dat de algemeen bestuur nadere regels kan stellen voor de weging van dergelijke kostenoverschrijdingen en dat is bij ook gedaan. Algemene voorwaarde is dat kostenoverschrijdingen en onderschrijdingen wel goed herkenbaar in de jaarrekening moeten zijn opgenomen. Dat is in de jaarrekening 2016 het geval. De toelichting in de programmarekening geeft goed inzicht in de aard en oorzaken van de afwijkingen tussen de begroting en de realisatie. Wij verwijzen voor deze toelichting naar de toelichting op de programmarekening van de jaarrekening. Begrotingsrechtmatigheid exploitatie In totaal heeft uw waterschap 58,2 miljoen aan netto lasten begroot (na wijziging), tegenover 55,9 miljoen werkelijke lasten. In het kader van de begrotingsrechtmatigheid moeten wij als accountant kijken naar de (netto) lastenoverschrijdingen per programma. 12
Overige bevindingen Uit de programmaverantwoording blijken de volgende bedragen: Programma (bedragen x 1 miljoen) Gewijzigde begroting 2016 Jaarrekening 2016 Verschil P1: Waterveiligheid 5,8 5,7 0,1 P2: Voldoende en gezond water 16,6 15,7 0,9 P3: Gezuiverd water 15,5 14,5 1,0 P4: Water en maatschappij 5,9 6,0-0,1 P5: Bedrijfsvoering 14,4 14,0 0,4 Totaal 58,2 55,9 2,3 Uit bovenstaande tabel blijkt dat er bij programma 4 sprake is van een overschrijding van de lasten. De overschrijding wordt voornamelijk veroorzaakt door de dotatie aan de voorziening van het wachtgeld van 917.000. Met deze last is in de (gewijzigde) begroting geen rekening gehouden. We hebben de overschrijding van 130.000 aangemerkt als begrotingsonrechtmatigheid. Dit heeft geen effect op onze controleverklaring. Begrotingsrechtmatigheid projecten/kredieten Voor de begrotingsrechtmatigheid van investeringsprojecten gelden bij de volgende spelregels: De afwijkingen tussen het netto beschikbaar gestelde krediet en de werkelijke realisatie worden verklaard. In de verordening beleids- en verantwoordingsfunctie is vastgelegd, dat er gewerkt wordt met marges voor overschrijdingen afhankelijk van de omvang van het krediet waarbij tevens sprake is van een maximale afwijking. In de investeringsparagraaf in het jaarverslag zijn bij het hoofdstuk afgeronde projecten en lopende projecten de projecten toegelicht. Er is geen sprake van overschrijdingen op afgeronde projecten, rekening houdend met bovenstaande criteria. 13
Analyse vermogen en belangrijkste kengetallen
Analyse vermogen en belangrijkste kengetallen Vermogenspositie Beschrijving Het BBVW kent een duidelijk onderscheid tussen resultaatbepaling en resultaatbestemming. Alle baten en lasten dienen via de programmarekening te lopen. Een waterschap mag geen baten of lasten rechtstreeks in het eigen vermogen muteren. De mutaties in het eigen vermogen vinden plaats door middel van de resultaatbestemming. Het resultaat vóór bestemming bedraagt 2.380.000 voordelig. Per saldo is tussentijds reeds 964.000 aan de reserves onttrokken zodat het uiteindelijke nog te bestemmen jaarresultaat 3.344.000 voordelig bedraagt. Dit bedrag is afzonderlijk vermeld als onderdeel van het eigen vermogen in de balans. Het resultaat volgens de primitieve begroting is nihil. Dit betekent dat het resultaat na bestemming 3.344.000 hoger is uitgevallen dan begroot. Het positieve resultaat wordt voornamelijk veroorzaakt door een voordeel op goederen en diensten en personeelslasten. Vermogenspositie In het hierna volgende overzicht hebben wij de mutaties in de reserves schematisch weergegeven (x 1.000): Ontwikkeling eigen vermogen 2016 2015 Stand van de reserves per 1 januari 15.314 14.655 Tussentijdse resultaatbestemming tijdens boekjaar -965-391 Nog te bestemmen resultaat bij jaarrekening 3.344 1.050 Totaal (= resultaat vóór bestemming) 2.379 659 Stand per 31 december 17.693 15.314 De reserves van uw waterschap zijn in 2016 met een bedrag van 2.379.000 toegenomen. Dit komt overeen met het saldo van baten en lasten zoals dat is verantwoord in de programmarekening. De omvang van uw reserves bedraagt ultimo 2016 circa 8,2% van het balanstotaal (2015: 6,5%). In september 2016 heeft het algemeen bestuur het beleid met betrekking tot het weerstandsvermogen opnieuw vastgesteld. Het in 2009 geformuleerde beleid wordt hiermee gecontinueerd. Op basis van een risicoanalyse wenst u een minimale omvang van het weerstandsvermogen van 3,3 miljoen. 15
Analyse vermogen en belangrijkste kengetallen In het beleid is vastgesteld dat het weerstandsvermogen mag variëren tussen de 0,8 en 1,2 maal de benodigde capaciteit. Het weerstandsvermogen is op totaalniveau ruim hoger dan de benodigde capaciteit. Belangrijk voor is dat bij eventuele calamiteiten de mogelijkheid bestaat om de belastingtarieven aan te passen. Het is echter niet wenselijk om bij elke calamiteit de belastingtarieven te verhogen en daarom is het belangrijk om buffers aan te houden. Hoe hoog deze buffer dient te zijn is een bestuurlijke afweging. 16
Overige onderwerpen
Overige onderwerpen Bevestigingen van het algemeen bestuur In verband met onze controle van de jaarrekening over 2016 hebben wij van het dagelijks bestuur een ondertekende schriftelijke bevestiging bij de jaarrekening ontvangen. Deze bevestiging heeft mede betrekking op feiten en omstandigheden die voor de jaarrekening van materieel belang zijn maar waarvan in redelijkheid niet kan worden verwacht dat hieromtrent andere toereikende controle-informatie voor ons als accountant beschikbaar is. Indien dergelijke zaken van belang zijn voor het inzicht dat een jaarrekening behoort te geven, dan dienen deze juist en volledig in de jaarrekening tot uitdrukking te worden gebracht. Meningsverschil met management of beperking in reikwijdte van de controle Er zijn geen meningsverschillen met het dagelijks bestuur geweest en er waren geen beperkingen bij de uitvoering van onze controle. Naar onze mening is ons bij de uitvoering van onze controle-opdracht door alle betrokkenen van de volledige medewerking verleend en hebben wij volledige toegang tot de benodigde informatie gehad. Overleg met andere accountants Voor het vaststellen van de volledigheid van de belastingopbrengsten hebben wij gebruik gemaakt van de werkzaamheden van de accountant van Hefpunt. Wij hebben hiervoor onze werkzaamheden verricht in het kader van de De Nadere Voorschriften Controle- en Overige Standaarden 402 (NV COS 402) die gaat over het gebruikmaken van de werkzaamheden van andere accountants. Naleving van wet- en regelgeving overige Wij hebben geen kennis van te rapporteren omstandigheden in verband met het niet-naleven van wet- en regelgeving. Betrouwbaarheid en continuïteit van de automatiseringsomgeving In overeenstemming met artikel 2:393 van het Burgerlijk Wetboek delen wij u mee dat bij de controle van de jaarrekening geen zaken betreffende de betrouwbaarheid en continuïteit van de geautomatiseerde gegevensverwerking zijn op te merken. 18
Overige onderwerpen Communicatie met verbijzonderde interne controlefunctionaris/ -functie Na de evaluatie van de onafhankelijkheid en competenties van de verbijzonderde interne controle, heeft het controleteam de werkzaamheden van deze afdeling beoordeeld en onze controleaanpak dienovereenkomstig aangepast. Dit heeft geresulteerd in het volgende: Wij hebben gesteund op de werkzaamheden van de interne controle werkzaamheden die zijn uitgevoerd in het kader van rechtmatigheid. Wij hebben de interne controlewerkzaamheden die de verbijzonderde interne controlefunctionaris gedurende het jaar heeft uitgevoerd beoordeeld en hierbij geen bijzonderheden geconstateerd. Frauderisicoanalyse Frauderisicoanalyse Als onderdeel van onze controle en opvolging van communicaties over voorgaand boekjaar hebben wij het dagelijks bestuur en het management verzocht inzicht te geven in de eigen inschatting van het risico dat de jaarrekening een materiële afwijking zou kunnen bevatten als gevolg van fraude, in de aard, omvang en frequentie van deze inschattingen, het proces dat het bestuur daarbij hanteert, alsook de communicatie daarover met het personeel en met het bestuur. Tijdens deze gesprekken heeft het management en dagelijks bestuur aangegeven zich bewust te zijn van frauderisico s en voorbeelden gegeven van de manier waarop zij deze beheerst. heeft een frauderisicoanalyse uitgevoerd waarbij deze op het juiste niveau heeft plaatsgevonden. Van belang is om deze periodiek te actualiseren. Fraude In Nederland is de accountant wettelijk verplicht om alle ontdekte fraudegevallen te rapporteren aan het management van de organisatie. Wij merken op dat onze controle niet specifiek is ingericht op het ontdekken van fraude. De accountant is wel verantwoordelijk voor het betrekken van frauderisico s in de planning en uitvoering van zijn controleopdracht. Wij hebben een fraudediscussie gevoerd met het controleteam en met het management van, waarbij wij de nadruk hebben gelegd op de vermoedens van materiële onjuistheden als gevolg van fraude in de jaarstukken. Van het management hebben wij de bevestiging ontvangen dat er geen onregelmatigheden zijn geconstateerd waarbij het management of werknemers die een belangrijke rol spelen bij de maatregelen van interne beheersing of anderen in het geval dat de fraude van materieel belang kan zijn op de jaarrekening, zijn betrokken. Tevens hebben wij zelfstandig werkzaamheden uitgevoerd die gericht waren op het risico van het omzeilen van de interne beheersingsmaatregelen door het management te detecteren. Wij hebben specifieke controles uitgevoerd op memoriaalboekingen en schattingen en hebben significante en ongebruikelijke transacties met behulp van gegevensanalyses onderzocht. Hier komen geen bijzonderheden uit naar voren. Hoewel wij een sceptische houding hebben ten opzichte van risico s van fraude in de jaarrekening, willen wij opmerken dat onze controle niet specifiek is gericht op het ontdekken hiervan. Tijdens de uitvoering van onze controle van de jaarrekening 2016 hebben wij geen aanwijzingen verkregen dat er sprake is geweest van fraude. 19
Overige onderwerpen Jaarverslag De programmaverantwoording en de paragrafen zijn, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar met de jaarrekening. VpB Met ingang van 2016 zijn publiekrechtelijke rechtspersonen, zoals waterschappen, belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting geworden, indien en voor zover zij een onderneming drijven. Onder onderneming wordt in dit verband verstaan: een organisatie van kapitaal en arbeid die deelneemt aan het economisch verkeer met het oogmerk om winst te behalen. De unie van waterschappen is namens de waterschappen in overleg met de belastingdienst over de verdere invulling en administratieve verwerking van de belastingplicht. Op basis van uitgevoerde analyses gaat u er vooralsnog vanuit dat de invoering van de nieuwe regelgeving voor het waterschap niet of nauwelijks financiële consequenties met zich mee zal brengen. In de jaarrekening van 2016 is geen last voor vennootschapsbelasting verantwoord. 20
Bijlagen
Bijlage A: Niet-gecorrigeerde fouten Niet-gecorrigeerde fouten De volgende niet-gecorrigeerde fouten groter dan 37.000 zijn gedurende onze werkzaamheden vastgesteld: Aard van de fouten Rechtmatigheid Getrouwheid Effect niet-gecorrigeerde controleverschillen De netto vlottende schulden en de kosten goederen en diensten zijn te hoog verantwoord (geconstateerde afwijking) De netto vlottende schulden en de kosten goederen en diensten zijn te hoog verantwoord (berekende afwijking door deelwaarneming) 26.000 26.000 41.000 41.000 (Sub)totaal 67.000 67.000 Begrotingsonrechtmatigheid: overschrijding programma 4 130.000 130.000 Totaal 197.000 197.000 Aard van de onzekerheden Rechtmatigheid Getrouwheid Onzekerheid kwijtscheldingen (belastingopbrengsten) 135.000 135.000 Totaal onzekerheden 135.000 135.000 Wij hebben van het dagelijks bestuur een schriftelijke bevestiging bij de jaarrekening ontvangen, waarin het dagelijks bestuur bevestigt dat de niet-gecorrigeerde fouten, zowel individueel als in totaal, in het kader van de jaarrekening niet materieel zijn. Het dagelijks bestuur heeft tevens bevestigd geen kennis te hebben van andere niet-gecorrigeerde fouten. 22
Bijlage B: Onafhankelijkheid Bevestiging onafhankelijkheid De voorschriften in het kader van onafhankelijkheid zijn binnen de Nederlandse Beroepsorganisatie van Accountants (de NBA) opgenomen in de Verordening inzake Onafhankelijkheid (ViO) en vormen een belangrijk onderdeel van het normenkader waaraan een accountant moet voldoen. De naleving van de ViO is binnen de organisatie van Deloitte ingebed. Op basis van onze toetsing concluderen wij dat onze onafhankelijkheid als certificerend accountant bij in 2016 voldoende is gewaarborgd. Een overzicht van de aanvullende dienstverlening hebben wij hierna opgenomen. Aanvullende dienstverlening Accountantscontrole diverse subsidieprojecten 23
Bijlage C: Reikwijdte van de controle 2016 De opdracht die u ons heeft verstrekt Binnen het kader van de meerjarige overeenkomst tussen uw waterschap en Deloitte Accountants B.V. tot het controleren van uw jaarrekening bevestigen wij formeel elk jaar de onderlinge afspraken met een opdrachtbevestiging. Met de opdrachtbevestiging heeft u ons op meer gedetailleerde wijze opdracht gegeven tot het controleren van de jaarrekening 2016. De doelstelling van de controle is het afgeven van een controleverklaring bij de jaarrekening van. In dit accountantsverslag geven wij een toelichting op de bevindingen naar aanleiding van de controle. Onze controleaanpak bestaat in hoofdlijnen uit drie fasen: de risicoanalyse, de interim-controle en de jaarrekeningcontrole. Gezamenlijke risicoanalyse als basis Onze controle start met het maken van een analyse van de risico s waar u als waterschap mee te maken heeft. Deze risicoanalyse zien wij als een gezamenlijke actie van ons controleteam en vertegenwoordigers van uw waterschap en maakt deel uit van ons pre-auditgesprek. Het doel hiervan is om op basis van gezamenlijke kennis van uw organisatie en uw omgeving tot een zo volledig en bruikbaar mogelijke risicoanalyse te komen, die als basis voor de verdere controlewerkzaamheden kan dienen. Het gaat hierbij primair om de externe risico s en de risico s in de bedrijfsvoering. Bij deze inventarisatie ligt primair de focus op de risico s op afwijkingen van materieel belang in de jaarrekening als gevolg van fraude of fouten. Interim-controle Onze risicoanalyse en de daarop gebaseerde controleaanpak richten zich niet uitsluitend op de jaarrekening zelf, maar ook op het systeem van interne beheersing. Hoe beter dat systeem functioneert, hoe meer zekerheid er bestaat dat de opgeleverde informatie betrouwbaar is, zowel tussentijds als bij de jaarrekening. Omdat deze interne beheersing het gehele jaar goed dient te functioneren, hoeven wij met de aanvang van onze controle niet te wachten totdat de jaarrekening gereed is. Onze controle vindt daarom voor een belangrijk deel al in de tweede helft van het boekjaar plaats. Optioneel: Wij onderzoeken tijdens de interim-controle de procesrisico s, om te bepalen of hierin voldoende beheersmaatregelen (de AO/IB) zijn getroffen. Het product van deze fase van de controle is een managementletter met daarin opgenomen verbeterpunten ter verdere optimalisatie van de interne beheersing (zie paragraaf Interne beheersing). Jaarrekeningcontrole Bij de jaarrekeningcontrole stellen wij vast of de jaarrekening is opgesteld volgens de geldende verslaggevingsvoorschriften, of de door u opgestelde jaarrekening een getrouw beeld geeft en of de baten, lasten en balansmutaties voldoen aan de eisen van rechtmatigheid zoals opgenomen in het controleprotocol 2016. Ook stellen wij vast dat de posten in de jaarrekening adequaat zijn toegelicht. Onze controle houdt niet in dat wij alle posten integraal controleren. Onze aanpak heeft als doel om belangrijke onjuistheden of onrechtmatigheden te ontdekken, rekening houdend met de materialiteitsgrenzen zoals vastgelegd in het controleprotocol 2016. Het product van de jaarrekeningcontrole is de controleverklaring bij de jaarrekening en een verslag van bevindingen. In het verslag van bevindingen rapporteren wij fouten en onzekerheden die de gehanteerde rapportagetolerantie ( 37.000) overschrijden en overige bijzonderheden die naar onze mening van belang zijn voor de behandeling van de jaarrekening (zoals governance, financiële positie, ontwikkeling resultaten en de kwaliteit van de interne beheersing). Scope van de opdracht Onze controleverklaring is gebaseerd op onze controlewerkzaamheden als accountant van. 24
Bijlage D: Disclaimer en beperking in gebruik Dit verslag is alleen bestemd voor de leden van het algemeen bestuur en het dagelijks bestuur van en mag niet in zijn geheel of gedeeltelijk aan derden worden verstrekt of aangehaald zonder onze schriftelijke toestemming vooraf. Er wordt geen verantwoordelijkheid aan een derde partij geaccepteerd, omdat dit verslag daar niet voor opgesteld en bedoeld is. Dientengevolge nemen wij geen enkele verplichting of plicht van zorg aan ieder ander persoon aan wie dit verslag getoond of in zijn handen komt op ons. De in dit verslag aan de orde gestelde onderwerpen zijn door ons geconstateerd gedurende onze controleopdracht waarvan wij van mening zijn dat zij uw aandacht behoeven. Het is geen allesomvattend verslag van alle geconstateerde zaken en in het bijzonder kunnen wij niet verantwoordelijk worden gesteld voor het rapporteren van alle bedrijfsrisico s of tekortkomingen in het systeem van interne beheersing. Elke conclusie, opinie of opmerking in dit verslag is verstrekt in de context van onze controleverklaring over de jaarrekening als geheel, welke zal worden verstrekt in onze controleverklaring. Evenzo geldt dat de opmerkingen, bevindingen en aanbevelingen met betrekking tot het systeem van interne beheersing niet gelezen dienen te worden als een afzonderlijke opinie van het systeem van interne beheersing en haar werking. Deloitte refers to one or more of Deloitte Touche Tohmatsu, a UK Private Company limited by guarantee, and its network of member firms. Neither Deloitte Touche Tohmatsu nor any of its member firms has any liability for each other's acts or omissions. Each of the member firms is a separate and independent legal entity operating under the names of "Deloitte", "Deloitte & Touche", "Deloitte Touche Tohmatsu", or other related names. 25