Kerkplein 2 T (0343) 56 56 00 Postbus 200 F (0343) 41 57 60 3940 AE Doorn E info@heuvelrug.nl Raadsinformatiebrief B&W vergadering 29 juli 2014 Steller E-mailadres Onderwerp : C. van Zutphen, Y. van Vugt : kees.van.zutphen@heuvelrug.nl : Afronding Project Wateroverlast Leersum Geachte leden van de raad, Graag informeren wij u over het volgende. 1. Inleiding Historie Door de ligging van het dorp Leersum, aan de voet van de Heuvelrug, was er voorheen bij hevige regenval sprake van grote wateroverlast met als gevolg veel schade. De kolken in de straten konden het water niet verwerken, waardoor dit soms vanaf de straat gebouwen binnenstroomde. Ook kwam het vuile water weer uit het riool op straat en in gebouwen. Uit het Basis Rioleringsplan (BRP) is in de jaren 90 gebleken dat de capaciteit van de riolering in Leersum onvoldoende was. Om de capaciteit te verhogen is een bergbezinkvoorziening aangelegd nabij de kruising van de Nieuwe Steeg en de Kikvors. Eind jaren 90 is een vernieuwd Basis Rioleringsplan (BRP) opgesteld. Hieruit bleek wederom dat de capaciteit nog steeds onvoldoende was. De gemeente Leersum heeft toen besloten het regenwater af te koppelen van het rioolsysteem. In totaal moest er 4 hectare verhard oppervlak worden afgekoppeld in Leersum. Voor de herindeling is gestart met de uitvoering. Na de fusie van de gemeenten heeft een evaluatie plaatsgevonden van de uitgevoerde deelprojecten en is het plan van aanpak verder uitgewerkt. In juli 2008 heeft u een krediet gevoteerd van 3.804.980 voor het uitvoeren van het project Wateroverlast Leersum. Dit betekende uitvoering van een aantal deelprojecten voor het apart afvoeren van regenwater (afkoppelen) en het verhogen van de bergingscapaciteit. In Leersum is meerdere malen geconstateerd dat er tijdens hevige buien regenwater vanaf hoger gelegen onverhard terrein en vanuit niet afgekoppelde gebieden afstroomt richting de dorpskern. Daarom is besloten de toestroming vanuit deze gebieden mee te nemen in het gehele projectplan. 2. Kern Doelstelling www.heuvelrug.nl Bankrekeningnummer 28.51.20.808 BNG IBAN NL64BNGH0285120808
Wij hebben er voor gekozen om als uitgangspunt te nemen dat er bij een T=5 (dit is een bui van 30 mm die ongeveer in een uur tijd valt, zich gedraagt volgens een landelijk vastgestelde curve en die statistisch gezien een keer per vijf jaar voorkomt) geen water op straat blijft staan dat overlast veroorzaakt. Dit besluit is op 10 juli 2008 door u bekrachtigd. Deelprojecten Door middel van de uitgevoerde deelprojecten wordt het overtollig regenwater vanaf de Leersumse berg afgevoerd en in verschillende infiltratiebergingen opgevangen. De voorzieningen zijn zodanig aangelegd dat als een hoger gelegen waterberging volledig is gevuld, het overtollig water dan weer wordt afgevoerd als overstort naar een volgende berging. Uiteindelijk wordt het overtollig regenwater afgevoerd naar de Ameronger Wetering. In onderstaande tabel zijn alle deelprojecten opgenomen en is aangegeven hoeveel elk deelproject heeft gekost. Omschrijving deelproject Kosten Beukenlaan 40.628 Meester Bosweg 118.462 Galgenbosje 169.635 Julianalaan westzijde 181.892 Nieuwe Steeg 399.744 Peisenlaan 231.518 Planterslaan 4.278 Schaapjesrotonde 1.665.182 Verzakte huisaansluitingen Dreef 81.000 Meetpunt Rotonde 137.745 Onderhoud afkoppelvoorzieningen 173.405 Knelpunten particulieren en begraafplaats Tombelaan 250.159 Overstortbak De Tienden 4.092 Englaan/Julianalaan 410.210 Totaal 3.867.949 Onderstaand volgt een korte omschrijving van elk deelproject. Bij de Beukenlaan is een wadi aangelegd. Deze vangt een groot deel van het water op uit het erboven gelegen bos. In de Mr. Bosweg is een infiltratiebuis aangelegd in het hofje. In het Galgenbosje is een grote berging aangelegd in de vorm van een wadi. Deze vangt water op uit het bosgebied en van de lanen van het erboven liggende woonwijk en ontlast hiermee het gemengde rioolsysteem. In de westelijke helft van de Julianalaan is een infiltratiebuis aangelegd. Hier wordt water opgevangen via grote putten en via de infiltratiebuis wordt het weer langzaam afgegeven aan de grond. 2
In de Nieuwe Steeg is een betonnen goot aangelegd onder het voetpad. Deze zorgt voor afvoer van overtollig water dat niet verwerkt kon worden door de infiltratiebuizen. In de Peisenlaan is een betonnen infiltratiebuis aangelegd. Voor de Plantserslaan is voorlopig alleen een inventarisatie uitgevoerd. Bij de Schaapjesrotonde is een grote infiltratieberging aangelegd met een inhoud van 950 m³. Deze is een buffer voor het geval de bovenliggende bergingen vol zijn. Tijdens rioolinspecties werd vastgesteld dat ca. 40 huisaansluitingen in de Dreef waren verzakt en niet meer aansloten op het riool. Deze zijn hersteld. Hiervoor is extra krediet beschikbaar gesteld. Op de Rotonde is een meetpunt aangelegd. Gedurende de uitvoering van alle deelprojecten is onderhoud uitgevoerd aan reeds aangelegde voorzieningen. Dit werd bekostigd vanuit het project. In de begraafplaats aan de Tombelaan is de bestrating aangepast zodat het water afgevoerd wordt naar een gebied waar geen graven liggen, zodat er geen schade meer ontstaat rond de graven. Voor de Tienden is alleen een inventarisatie uitgevoerd. Conclusie was dat de berging van de Schaapjesrotonde zo groot is dat de geplande aanleg van een overstort berging bij de Tienden niet meer nodig is. In de Englaan is een infiltratiebuis aangelegd. Duurzaamheid Het afkoppelen van regenwater van het gemengd rioolsysteem betekent dat er veel minder water door dat systeem wordt afgevoerd. Dat houdt in minder vervuild water, minder belasting voor de rioolzuivering en er is minder capaciteit nodig van de gemalen. Daarnaast komt er bij overstort minder vervuild rioolwater op straat terecht, met als gevolg minder vervuiling van het milieu en veel minder overlast voor de inwoners. Voor het aanpakken van wateroverlast is er een verscheidenheid aan oplossingen denkbaar. Bij elk deelproject werd gekeken naar het terrein, het omringende gebied en hoeveel ruimte er was om uiteindelijk een zo goed mogelijke voorziening aan te leggen. Daarbij werd voornamelijk gekeken naar duurzaamheid, natuurvriendelijkheid en de kosten. Er is ook veel aandacht besteed aan materiaalkeuze. Zo zijn er hoger op de berg in het bosgebied aan de rand van de bebouwing enkele wadi s aangelegd. Voor waterberging zijn hoogwaardige kunststof infiltratiebuizen toegepast, deze gaan langer mee dan betonof PVC- buizen en infiltreren beter. Door het aanleggen van wadi s en infiltratiebuizen wordt het regenwater niet afgevoerd, maar kan het weer op de locatie infiltreren in de grond. Hierdoor is er minder verdroging van de grond. Participatie Bij de start van elk deelproject is er een informatieavond voor de inwoners georganiseerd. Informatie over de projecten was te vinden op de gemeentesite en in het gemeentenieuws in de krant. Wethouder Homan heeft het informatiepunt bij de Schaapjesrontonde onthuld. Hierbij waren leerlingen van de Christelijke basisschool De Schakel uitgenodigd. 3
In en rondom de infiltratieberging op de Schaapjesrotonde zijn verschillende niveaumeters aangelegd en er is tevens een neerslagmeter geplaatst op een informatiezuil om de werkelijke vulling van de voorziening te kunnen meten in relatie met de gevallen neerslag. De informatiezuil toont het waterniveau in de infiltratieberging, het niveau in een van de ontvangstputten en de grondwaterstand, zodat deze gegevens zichtbaar worden voor voorbijgangers en omwonenden. Er zijn ook informatieborden geplaatst waarop te zien is wat er in Leersum is uitgevoerd om de wateroverlast te verminderen. Evaluatie: technisch en bewoners In juni 2011 is een regenbui gevallen in de categorie T=5, er viel 29,4 mm binnen 1 uur. Hieruit blijkt dat de voorziening meer capaciteit heeft dan theoretisch was berekend. Dit betekent dat aanliggende gebieden in de toekomst relatief goedkoop afgekoppeld kunnen worden door deze aan te sluiten op de aanwezige voorziening. Het aangelegde meetsysteem bij de rotonde kan gebruikt worden voor optimalisatie van de voorziening. Voordat het project wateroverlast werd gestart was er angst bij inwoners, bij voorspelling van hevige regenbuien werd er gevraagd om zandzakken. Bij de start van elk deelproject was er een inloopavond voor bewoners. De eerste inloopavonden werden redelijk goed bezocht. Naarmate de projecten vorderden liep het aantal deelnemers af en nam het vertrouwen nam toe. Tijdens de uitvoeringen van de verschillende deelprojecten had de projectleider veel contact met de bewoners, de interesse van bewoners nam toe en reacties waren positief. Al tijdens het project nam het aantal klachten drastisch af. Financiën Voor het project was een krediet beschikbaar gesteld van 3.804.980,-. Tijdens uitvoering op de Dreef werd geconstateerd dat de huisaansluitingen op het riool waren verzakt. Deze zijn hersteld, hiervoor is een extra krediet gevoteerd van 81.000,-. In totaal is een bedrag van 3.867.949,- uitgegeven aan het project Wateroverlast in Leersum. Pilot project Bij de start was er nauwelijks informatie over het oplossen van deze grote mate van wateroverlast. Voor afstroming vanaf onverhard terrein zijn geen richtlijnen bepaald door de landelijke overheid. Tijdens dit project zijn diverse proeven uitgevoerd betreffende infiltratieprocessen en meest geschikte voorzieningen. Na elk deelproject was er een technische evaluatie, door ervaringen uit de praktijk nam de kennis binnen de gemeente en de betrokken ingenieursbureaus toe. In samenwerking met een bedrijf zijn bladafstandhoudende straatkolken ontwikkeld voor bestaande voorzieningen die voorheen verstopt raakten met gevallen bladeren en vuil. De leverancier van de infiltratiebuizen heeft productbladen opgesteld betreffende het werk in de Utrechtse Heuvelrug. Na de voltooiing van alle deelprojecten is er landelijke interesse in dit project. Diverse gemeenten die ook problemen hebben met wateroverlast zijn op bezoek geweest. Er zijn informatie-middagen georganiseerd. Het bestuur van Rioned (koepelorganisatie voor de rioolzorg) is op bezoek geweest voor een rondleiding. Er is ook een demo film gemaakt waarin wateroverlast is nagebootst, in samenwerking met de brandweer, om de voorzieningen te testen. 4
In Leersum zijn trapsgewijs infiltratiebergingen met overstort aangelegd. Overtollig regenwater wordt allereerst opgevangen in de berging boven de schaapjesrotonde. Als deze berging vol is stroomt het water via infiltratiebuizen naar lager gelegen bergingen met overstort. De laatste overstort die is aangelegd, is afvoer van het water naar de Ameronger Wetering. Omdat de andere voorzieningen uitstekend functioneren is deze laatste optie nog niet voorgekomen, een dergelijke zware regenbui is nog niet gevallen. Toekomst Er kunnen mogelijk nog enkele eenvoudige voorzieningen aangelegd worden, waardoor er nog meer water wordt opgevangen. Omdat de aangelegde voorzieningen op dit moment echter al beter functioneren dan was verwacht is verder werk in Leersum wat betreft wateroverlast op dit moment niet gepland en kan het project worden afgerond. Er zijn nu gebieden die hogere prioriteit hebben. Hoogachtend, het college van burgemeester en wethouders van de gemeente Utrechtse Heuvelrug, de secretaris de burgemeester drs. M.J.T.H. Havekes G.F. Naafs. 5
6